Шифохона ичи инфекциялар эпидемиологияси ва профилактикаси

1. Шифохона ичи инфекциялар эпидемиологияси ва профилактикаси

2.

Таниқли жарроҳ Н. I. Пирогов:
"келажак профилактик тиббиётга
тегишли"
Гиппократ: "касалликни даволашдан
кўра олдини олиш осонроқ"

3. Шифохона ичи инфекциялари

(синонимлар госпитал, ятроген,
нозокомиал) – касалланиш тиббиёт
муассасаларига ташрифи натижасида
содир блади.

4.

Шифохона ичи инфекциялари - ҳоҳлаган клиник
кўринишдаги микроб этиологияли касалланиш ҳолати бўлади:
1. Касалнинг тиббиёт муассасага мурожати натижасида
юқтириши
2. Тиббиёт ҳодимининг ишлаш давомида касалликни
юқтириб олиши
Тиббиёт муассасидалиги ёки ундан ташқаридалиги
вақтида касаллик белгиларининг пайдо бўлиш вақтидан
қатиий назар ШИИ сифатида ўрганилади.

5. Статистика

Маълумотларга кўра Тиббиёт муасасасига даволаниш мақсадида
ётқизилган беморларнинг 5-10% да шифохона ичи инфекцияси билан
касалланади.
Асосий касалигига шифохона ичи инфекцияси билан касалланиши
қўшилиши натижасида ўртача олиб қараганда даволаниш кунларининг
чўзилишига олиб келади ва бу 10 кундан ҳам ошиб кетиши мумкин.
ЖССТ нинг маълумотига кўра Шифохона ичи инфекцияси билан
касалланган беморнинг касалланмаган беморга қараганда ўлим ҳолати
10 мартагача кўпроқни ташкил қилади.

6. Шифохона ичи инфекцияларидан ўлим ҳолатлари ва иқтисодий зарар

АҚШ
• Йилига 99000 ўлим
ҳолати
• 5,7-6,8 млрд долл
Европа
• Йилига 37 000 ўлим
ҳолати
• 7 млрд евро
Ўзбекистон
• Расмий маълумот йўқ

7. Республика бўйича шифохона ичи инфекцияларини қайд этилиши кўп йиллик динамикаси (мутлоқ сонда)

8. 2022-йил давомида ҳудудлар бўйича шифохона ичи инфекцияларини қайд этилиши

9. 2022-йил давомида аниқланган шифохона ичи инфекцияларини этиологияси бўйича қайд этилиши

10.

"Ажабланарли, лекин ҳар қандай шифохонанинг асосий
принципи сифатида "беморга зарар бермаслик"тамойили
бўлиши керак
Флоренс Найтингейл
1857-йилда берилган маълумотга кўра 18 000 та
яраланиб вафот этган аскарларнинг 16 000 таси лагер
ва шифоха ичи инфекциясидан вафот этганлигини
исботлаган. (Қрим жангида қатнашган
Буюк Британия армияси (1853-1856 йй))

11. Ivankov, Vyacheslav Kirillovich Япончик

Совет ва Россия жиноятчиси, жиноий Ҳокимият тузиш ва ўғрлик
билан шуғулланган, Москвадаги уюшган жиноий гуруҳлардан
бирининг раҳбари бўлган.
2009-йил 9 октябрда Москвада отиб кетилади.
Аммо ўқ отилишидан эмас, касалхона ичи инфекциясидан
(перитонит) вафот этганлиги айтилган.

12. Шифохона ичи инфекциясининг тарихи

Бактериологик давргача бўлган вақт (1800 - йилгача)
Бу вақтларда “жароҳатларнинг тоза эмаслиги” сабабли ўлим
кўрсаткичларининг юқори бўлиши қайд қилинган. 1646-йил
Париж касалхонасининг акушерлик бўлимида туғган аёлларнинг
66% туғруқ истмаси сабабли ўлимига сабаб бўлиши. 1800- йилда
оёқ қўлларнинг ампутация амалиёти ўтказилган беморларнинг
60% да газли гангрене юзага келиши оқибатида, беморлар вафот
этган.

13. Антисептика ва асептика даври (1800-1940 йй)

Л. Пастер (1861-й) бошлаб берган бўлсада, Дж.
Листер (1865 й) “антицептика” номли усулини
амалиётга киритади. Асептика орқали Хирургиянинг
барча бўлимларини ривожланишига йўллар очиб
берилган.

14. Ignaz Philip Semmelweis (1818-1865)

Венгер акушер, профессор, "оналарнинг қутқарувчиси"
лақабини олган.
Асептика асосчиларидан бири у тиббиётга қўл ва
асбобларни хлорли сув билан ювиш амалиётини киритди . У
тарихга таниқли гинекологик жарроҳ сифатида кирган,
Венгрияда биринчи тухумдон жарроҳлиги ва иккинчи бўлиб
кесирча кесич амалиётини бажарган.

15. Антибиотиклар ва кимёвий терапия воситаларни кенг миқёсда қўлланиш даври (1940-1960 йй)

Кимётерапия препаратлари даволаш амалиётига
киритилиши билан ва айниқса, антибиотиклар таъсирида
жуда катта ютуқларга эришилиши ортидан шифокорлар
шифохона инфекциясига қарши сифатли кураш
усулларини эътибордан чекада қолдириб асептиклар ва
антисептика қоидаларига риоя қилмай қўйишади.
Staph.aureus янги туғилган чақалоқлар орасида
эпидемик чақнашларнинг юзага келиши.

16. Замонавий даврда

ХХ асрнинг 40-йилларга келиб антибиотик ва кимётерапия
воситаларига чидамли бўлган шифохона ичи инфекцияларини келтириб
чиқарувчи қўзғатувчилар ҳақида хабарлар тарқалди.
Санитария-гигиена режимининг турли нуқсонлари фонида бундай
патогенларнинг тарқалиши нозокомиал инфекцияларга қарши курашни
сезиларли даражада қийинлаштиради ва маълум ютуқларга қарамай,
мамлакатда касалланиш даражаси юқори бўлиб қолмоқда.
Операциядан кейинги йирингли асоратларнинг частотаси ҳозирда кенг
доирада ўзгариб туради: 3% дан 20-35% гача. Бундай асоратлар кўпинча
реанимация, жарроҳлик ва травматология (ортопедик) бўлимларида қайд
этилган. ШИИ билан касалланишнинг энг юқори даражаси йирик
касалхоналарда (500 дан ортиқ ётоқ) қайд этилган бўлиб, улар асосида
тиббиёт талабалари ўқитилади.

17. Шифохона ичи инфекцияларининг ўсишига таъсир қилувчи омиллар

1. Йирик комлексли касалхоналарнинг очилиши
-беморлар сонининг ошиши
-беморлар билан яқин аълоқада бўлувчи тиббиёт ҳодимлар
сонининг ошиши
-Интенсив миграция жараёнлари
-шартли патоген микроораганизмларнинг циркуляцияси

18.

2. Инвазив муолажалар билан боғлиқ суний йўл (артифициал) билан
тарқалувчи механизмнинг юзага келиши.
3. Тиббиёт муассасасида тиббиёт ҳодимлар ва касалларнинг яқин аълоқада
бўлиши ортидан ҳаво томчи ва маиший мулоқот йўллар билан касаллик
қўзғатувчиларининг табиий юқиш механизмларининг активланиши
4. Стационарларга юқумли касалликларнинг тиббиёт ҳодимлар томонидан
аниқланмаслиги (ташувчанлик, касаллик белгиларнинг ўчирилган шакллари
билан оғриган беморлар) ортидан катта миқдорда касаллик манбаи бўлган
беморларнинг ташриф буюриши.
5. Кенг миқёсда, назоратсиз антибиотиклардан фойдаланиш ортидан
дориларга нисбатан турғунликка эга бўлган микроорганизмларнинг юзага
келиши.
6. Кўп миқдордаги микорорганизмларнинг госпитал
штамларини юзага келиши.

19.

7. Замонавий тиббиётнинг ютуқлари натижасида даволанаётган ва тирик
қолган беморларнинг кўплиги ортидан ШИИ ривожланиши.
8. Ёш бўйича организмнинг махсус бўлмаган иммун ҳимоя тизими суст
бўган катигорияларнинг мавжудлиги (қариялар ва кичик ёшдаги болалар).
9. Дунё аҳолисида организмнинг ўзига хос бўлмаган ҳимоя кучларининг
пасайиши (атроф-муҳитнинг салбий таъсири).
10. Махсус стерилизация усулларига муҳтож бўлган мураккаб техникани
ташхислаш ва даволаш учун кенг фойдаланиш.
11. Кўпгина ШИИ ларнинг юқумли бўлмаган патология деб биладиган ва
зарур чораларни ўз вақтида қўлламайдиган ёки умуман қилмайдиган
тиббиёт ҳодимларнинг билим кўникмаларини қайта
тайёрлаш.

20. Замонавий ШИИ нинг этиологияси

Этилогияси бўйича 3 та гуруҳга бўлсак бўлади
-бактерия, замбуруғ ва вирус патогенлари
-шартли патоген бактериялар (85% холларда)
-иммунитет танқислиги фонида макроорганизмнинг юқумли
жараённи келтириб чиқарадиган опортунистик инфекциялар.

21. ШИИ этиологиясининг доимий равишда ўзгариб туриши

- Антибитиклар давригача бўлган вақтда асосан А гуруҳга
кирувчи бета-гемолитик стрептококк бўлган.
- Кейин эса унинг ўрнини стафилакокклар эгаллаган
- Сўнги йилларда стафилакоккни ўрнини грамм манфий
таёқчалар микрофлораси эгалламоқда: Ps. aeruginosa,
Proteus, Klebsiella, Enterobacter, Serratia, Escherichia

22.

Касалхона штамми - бу маълум бир тиббиёт муассасаси
шароитларига мослашган шартли патоген
микроорганизмнинг формаси бўлиб, унинг шифохона
шароитларига мослашиши икки йўналишда давом этади:
шифохонадаги беморларнинг танасидан ўтиш натижасида
вирулентликнинг кучайиши;
ушбу тиббиёт муассасасида ишлатиладиган антибиотиклар,
антисептиклар, кимёвий препаратлар, дезинфекциялаш
воситаларига қаршиликнинг шаклланиши.
Salmonella typhimurium, Klebsiella чангда 1,5 йилгача
сақланади.

23.

Микробларнинг турғунлиги (резистентлиги) – антибиотик,
антисептик, кимётерапевтик воситаларига нисбатан сезвчанликнинг
йўқолиши
Бирламчи – табиатан микроорганизмнинг маълум бир гуруҳ
антибиотикларга нисбатан сезувчанликнинг йўқлиги.
Иккиламчи – кўп миқдорда антимикроб востиалар билан
микроорганизмнинг таъсири туфайли юзага келиши. Биринчи марта
ХХ асрнинг 60-йилларда аниқланган.
АҚШ да 1974-йилда 2% стафилакокклар метицилинга резистентлик.
1995- йилда 22 % да, 2007-йилда 63% да, хозирда эса
мултирезистент стафилакокклар сабабли хар йили Америкада 19
минг касал бемор вафот этмоқда

24. Шифохона ичи инфекцияларининг юқиш омиллари

Қатор ДПМлар
санитария ҳолати
қониқарсиз
Сув таъминотида
узилишлар
Дезинфекция ва
стерилизация
режимларига риоя
этилмаган
Бир маротаба тиббий
асбоб-анжомлар
билан етарли
таъминланмаган
Тиббий ходимлар
томонидан қўл
ювиш
қоидаларига
риоя этилмайди

25.

Қўл ювиш учун яратилган шароитлар
талабга жавоб бермайди, шифохоналар
сув билан узлуксиз таъминланмаган
Тиббий ходимлар қўл ювиш техникасига
эътибор қилмайди
Тиббий ходимлар учун қўл ювиш гўёки
эпидемиологик аҳамиятга
эга эмас

26.

ШИИ аниқлашда йўл қўйилаётган камчиликлар:
Жорий
санитария
назорати
даволаш-профилактика
муассасасининг йўналишидан келиб чиққан ҳолда СЭО ва
ЖСХнинг мутахассислари томонидан комплекс текшириш
ўтказилмаяпти;
Тиббиёт марказлари ва ТТБ марказий шифохоналарида
ўтказилган текширувларда асосан туғруқ, жаррохлик
йўналишидаги бўлимлар ва у ёки бу ёрдамчи бўлимларни
текшириш билан чегараланмоқда, лекин эпидемиологик
аҳамиятга мойил бўлимлар яъни, қабул, реанимация,
гемодиализ, юқумли касалликлар, қон қуйиш станцияси
(бўлимлари), бактериологик лаборатория, юқори технологик
кам
инвазив
жаррохлик
микрохиругик
бўлимлари
текширилмаяпти.

27.

ШИИ аниқлашда йўл қўйилаётган
камчиликлар:
Аксарият ҳолатларда текширувлар санитария-гигиеник ва
бактериологик лаборатория таҳлиллари билан тўлиқ қамраб
олинмаяпти;
Инфекцион назорат комиссия иши таҳлил қилинмайди, ушбу
комиссия иш режаси, комиссия томонидан олиб борилган
тадбирлар, шифохона ичи инфекцияларини яшириш ҳолатлари
бўйича касаллик тарихлари таҳлил қилинмаяпти;
Ўзб.Респ.ССВ томонидан ишлаб чиқилган норматив, меъёрий
ҳужжатлар жойларда тўлиқ ўрганилмаяпти;

28.

ШИИ аниқлашда йўл қўйилаётган камчиликлар:
Ҳозирги кунда республикамизда 18 ёшгача бўлган болалар
орасида ОИВ инфекцияси билан касалланиш долзарб
муаммолардан бўлган бир пайтда, ушбу йўналишдаги ДПМларда
нозокомиал инфекцияларни олдини олиш тўғрисидаги 11.07.2011
йилдаги 200-сонли буйруқ асосида беморларга олиб борилаётган
парентерал муолажалар таҳлил қилинмаяпти, белгиланган
даволаниш йўриқномаси комиссия томонидан ҳал қилинмаяпти;
ДПМларда юмшоқ инвентарлар билан таъминланиш тўла қонли
ўрганилмаяпти
ДПМларда текшириш жараёнида ёрдамчи бўлимлар (лаборатория,
ошхона, кирхона, дезокамера) фаолияти умуман ёритилмаяпти

29. ШИИ пайдо бўлишининг асосий 2 та сабаби бор

1. Объектив сабаблар
2. Субъектив сабаблар

30. Объектив сабаблари

1. Замонавий талабларга жавоб бермайдиган шифохоналарнинг
мавжудлиги.
2. Стафилококк инфекциясини ташувчанлигига қарши самарали
чоралар йўқлиги.
3. Касалхоналарда бактериологик лабораторияларнинг етишмаслиги.
4. Тиббиёт ва чорвачиликда антибиотиклардан кенг фойдаланиш.
5. Турли операциялар ва тиббий манипуляцияларнинг мураккаблашиши
ва кўпайиши.

31. Субъектив сабаблари

1. Профилактик тадбирларни амалга оширишда шифокорлар ва
ҳамшираларнинг билим ва кўникмаларининг паст.
2. ШИИ бўйича амалий қўлланманинг етарли миқдори йўқлиги.
3. Санитария-эпидемиология назоратига риоя қилинмаслиги.
4. Баъзи тиббий жиҳозларни стерилизация қилишнинг қийинлиги
(персонал томонидан) .
5. Беморлар ўртасида ва беморларнинг тиббиёт мутахассислари билан
алоқасининг кўпайиши.

32. ШИИ нинг эндемик жараёни

ШИИ эндоген ёки экзоген келиб чиқиши мумкин:
- ШИИ билан стационар шароитда касалланган одам
асосий гуруҳни ташкил қилади (экзоген инфекция)
- Камдан-кам ҳолларда аутоинфекция юзага келади
(эндоген инфекция). Фоиз миқдорда олиб қарасак жуда
кам миқдорда аниқланади.

33. ШИИ патогенларининг манбалари касал ва ташувчилардир

1.
Беморлар, айниқса узоқ вақт касалхонада бўлганлар
2.
Тиббиёт ходимлари,
3.
Ғамхўрлик қилиш учун жалб қилинган шахслар
4.
Талабалар,
5.
Беморларга ташриф буюрадиган меҳмонлар

34.

КАСАЛХОНА ИЧИ ИНФЕКЦИЯСИ ЮЌИШ
МЕХАНИЗМИ ВА ТАРЌАТИШ ЙЎЛЛАРИ
ТАБИИЙ
АРТИФИЦИАЛ
ГОРИЗОНТАЛ
ВЕРТИКАЛ
ИНЪЕКЦИОН
ИНГОЛЯЦИОН
ФЕКАЛ-ОРАЛ
АЭРОЗОЛ
ТРАНСФУЗИОН
ОПЕРАЦИОН
ТРАНСМИССИВ
МАИШИЙМУЛОЌАТ
ИНВАЗИОН
ДАВОЛАШ
МУОЛИЖАЛАР
БИЛАН
АССОЦИЯЛАШГАН
ИНВАЗИОН
ДИАГНОСТИК
МУОЛИЖАЛАР
БИЛАН
АССОЦИЯЛАШГАН

35. ШИИ ривожланиш хавфи гуруҳига қуйидагилар киради:

1. янги туғилган чақалоқлар ва ёш болалар;
2. кекса ёшдагилар;
3. узоқ вақт ётоқда ётган беморлар;
4. узоқ вақт касалхонада бўлган ва даволаш муассасасининг турли
ходимлари билан бевосита алоқада бўлган беморлар;
5. оғир, сурункали касалликларга чалинган беморлар;
6. иммуносупрессив ва радиация терапиясини олган беморлар
7. ҳомиладор аёллар

36. Тиббиёт муассасасида касалликни қайд қилиш бўйича спорадик ёки эпидемик касалланишлар аниқланади

Эпидемик чақнашга:
Касалликнинг оғир генерализацияланган шаклларининг юзага келиши
- йирингли-септик инфекцияларнинг клиник номоён бўлган шаклли 3 та
касалларни аниқланиши (туғруқхонада, стационарда сўнги 1 ой ичида)
-ҳомиладорлик ва туғруқ жараёнида мавжуд бўлмаган юқумли касаллик билан
болани ва онанинг касалланиши
-бирхил клиник формаларнинг қайд қилиниши (омфалит, мастит, пиелосистит)
-ШИИ кенг учрайдиган қўзғатувчиларининг аниқланиши
Эпидемиологик занжирнинг аниқланиши

37. ШИИ га кирмайди

1. Бачадон ичи инфекцияси
2. янги туғилган чақалоқнинг онанинг туғиши давомида
зарарланиши;
3. инкубация даври охирида беморни касалхонага ётқизилиш;
4. касалхонага ётқизилишидан олдин беморда мавжуд бўлган
касалликнинг узоқ давом этиши

38. ШИИ нинг резервуарлари

Тери
Беморлар ва тиббиёт ҳодимларининг 10-20%
(баъзан 40% ) да терисида стафилакокклар
аниқланади.
Беморларнинг 13-21% да, тиббиёт ҳодимларнинг
6-9% да ичак таёқчаси, беморларнинг 27% да ва
тиббиёт ҳодимларнинг 22% да энтерококклар
аниқланади.

39.

Назофаренгила бўшлиқда
Беморларнинг 65% бурун бўшлиғида
стафилококклар ташувчи бўлиши мумкин, янги
туғилган чақалоқларда туғилгандан кейинги 5куни оғиз бўшлиғида стафилококклар аниқланиши
60% га етади.

40.

Ичак
Тиббиёт муасасасидаги беморларнинг фекалийсида қуйидаги
қўзғатувчилар аниқланади:
* enteroviruslar,
* salmonellalar,
* enteropatogen E. coli,
* shigellalar,
* Pseudomonas aeruginosa,
* Candida
Тиббиёт ҳодимларнинг 0,2-3% да ичак гуруҳи инфекцияларини
ташувчанлик аниқланган, даволанаётган беморларда эса бу кўрсаткич
18% ни ташкил қилади.

41. ESKAPE патогенлари энг кўп асоратлар келтириб чиқарувчи инфекциялар

Enterococcus Faecium
Staphylococcus aureus
Klebsiella pneumania
Acinabacter baumanii
Pseudomonas aeruginosa
Enterobacter species
Қулай шароитда 1 та бактерия 15 минута 1 тага кўпаяди ва 6 соатда 16
млн гача этиши мумкин.

42. Фекалий энтерококки (Enterococcus faecalis)

Танадаги enterococcus авлодининг энг кенг тарқалган бактерияси бўлиб, инсон ва
баъзи сутемизувчиларнинг ошқозон-ичак трактининг нормал микрофлорасини
ифодалайди.
Қуйидаги касалликларни келтириб чиқаради:
1. сийдик йўли инфекциялари;
2. интраабдоминал инфекциялар (бактерияларнинг қорин парданинг стерил
жойларига кириб бориши натижасида келиб чиқадиган патология);
3. тос аъзоларининг касалликлари;
4. яра инфекциялари;
5. эндокардит (юракнинг ички қопламининг яллиғланиши).

43. Staphylococcus aureus

Метициллинга чидамли Staphylococcus aureus (МРSА) келтириб
чиқарадиган инфекцияларнинг аксарияти касалхоналарда ёки
қариялар уйлари ва диализ марказлари каби бошқа тиббий
муассасаларда бўлган одамларда учрайди.
Staphylococcus aureus энг хавфли инфекциялардан бири
ҳисобланади. Агар у тананинг ички мухитига кирса, сепсис
ривожланиши мумкин, бу асаб тизими ва эмбрионнинг ички
органларининг шикастланишига олиб келади. Шунингдек, туғруқ
пайтида болани стафилококкни юқтириши тери ва юмшоқ
тўқималар инфекциясини ривожланиш хавфини оширади.

44. Klebsiella pneumoniae

40-61 % гача летал ҳолатларни юзага келтирувчи кўплаб
антибиотикларга нисбатан резистентлик ҳосил қилган
бактерия.
АҚШ да 18 та касалнинг қонида бактерия аниқланган
бўлиб, 11 та (61,1%) касал сепсис туфайли вафот этган.
2012 йилда изланишлар натижаси

45. Acinetobacter baumannii

20-асрнинг сўнги йилларида Америка қўшинларининг Афғонистонда
жанглари натижасида кўплаб жанчиларда ўқжарохатларида
ривожланган инфекцияни аниқлашади. Антибиотиклар билан
даволашлар натижа бермаган.
Микробиологик текширувлар натижасида грамм манфий бактерия
аниқланган.
Турли хил адабиётларда келтирилиши бўйича 25-40% гача летал
ҳолатлар аниқланган, агар пастки нафас йўллари зарарланган
беморларда аниқланадиган бўлса уларда леталлик кўрсаткичи 60-80%
ни ташкил қилади.
2015 йил Москва

46. Pseudomonas aeruginosa

ШИИ (нозокомиал) инфекцияларнинг энг кенг тарқалган қўзғатувчиси,
хусусан:
пневмония;
Сийдик ва жинсий аъзолар тизимининг яллиғланиш жараёнлари;
йирингли жарроҳлик инфекциялари (инфекциянинг мавжудлик
кўрсаткичи бинтларни кўк-яшил рангга бўялишидир);

47. Еnterobacter spp.

Бу нормал ичак микрофлорасини ташкил этувчи факултатив анаероб грамманфий бактериялар.
Агар даволаниш ўз вақтида амалга оширилмаса, инфекция сепсис ёки
менингитга айланиши мумкин. Ушбу энтеробактерияларнинг энг муҳим
хусусияти унинг полисаккарид капсуласини ҳосил қилиш қобилиятидир, бу
унинг қуриб кетишига қарши туришда ёрдам беради ва уни
дезинфекцияловчи воситалардан ҳимоя қилади.

48. Кросс контаминация

Асептика ва антисептика қоидаларига риоя қилмаган тақдирда
бир бемордан иккинчи бкморга патогеннинг ўтиши ва тиббиёт
буюмлари, перчатка, тиббиёт ходимларнинг қўллари орқали
патоген тарқалади.
Плазмидларни бериши орқали бунданда чидамли формали
патогенларнинг кўпайишига сабабчи бўлиши мумкин.

49. Резистентликни тўхтатишнинг 4 та тавсияси

1. Касалликни эрта аниқлаш, инфекция манбаини санация
қилиш. (беморни изоляция қилиш)
2. Оғир ифекциялар билан зарарланган беморларга
комбинацияланган антимикроб препаратларни бериш.
3. Инфекцион назорат бўйича мутахасисларнинг мавжудлиги.
4. Микробиологик лаборатория билан бирга ишлаш.

50. Асептика

Асептика-бу тиббиёт муассасаларида ва тиббий муолажалар пайтида микроблар (бактериялар, вируслар,
замбуруғлар) томонидан инфекцияни олдини олишга қаратилган тамойиллар ва усуллар. яра ёки жарроҳлик
соҳаси билан алоқа қиладиган материал ёки асбобларни микроблар билан ифлосланишини олдини олишга
қаратилган чора-тадбирлар мажмуидир. Асептиканинг асосий чораларига қуйидагилар киради:
1. **Стерилликка риоя қилиш
- тиббий амалиётлар бажарилишидан олдин стерилизация қилиниши.
- Стериллаш орқали бемордан беморга ёки тиббиёт ходимидан бемиорга касалликни ўтишини олди
олинади.
2. **Гигиена қоидалари:**
- Бемор билан мулоқотдан олдин доимо қўлларни ювиш.
- Антисептик воситалар билан қўлларга ишлов бериш.
3. **Беморларни ажратиш (изоляция):**
- Юқумли касалликлари мавжуд беморларни изоляция қилиш.
4. ** Бинолар ва жиҳозларнинг тозалиги:**
- Юзалар, тутқичлар, мебел ва жиҳозларни мунтазам дезинфекция қилиш

51. Антисептика

Ўз навбатида, тўқималарда мавжуд микроорганизмларни йўқ қилишга қаратилган.
У яраларни, патологик ўчоқларни ва органларни дезинфекциялашнинг механик,
физик, кимёвий ва биологик усулларидан фойдаланади.
1. ** Спиртли таркиб:**- Изопропил спирти ва этанол (этил спирти) кўпинча
инъекция ва бошқа тиббий муолажалардан олдин терини дезинфекция қилиш
учун ишлатилади.
2. ** Бигуанидлар:**- Хлорҳексидин бактерицид антисептик бўлиб, тоза
операциядан кейин инфекция хавфини камайтириш учун хавфсиз ва самарали
ҳисобланади.
3. ** Антисептик бўёқлар:**- Куйиш ва яраларни даволаш учун ишлатилади. Масалан: ёд эритмаси.
4. ** Водород пероксид ва перманганат:**- Терини дезинфекция қилиш ёки оғиз
орқали ювиш учун ишлатилади.

52.

Даволаш-профилактика муассасаларида дезинфекция ва
стерилизация қилиш тадбирларини ташкил этиш
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Тиббиёт буюмларини (кейинги ўринларда буюмлар) дезинфекция, стерилизация олди тозалаш
ва стерилизация қилиш даволаш-профилактика муассасаларида (ДПМ) беморлар ва
ходимларида касалхона ички инфекцияларининг профилактикасига йўналтирилади
Барча буюмларни беморларга нисбатан қўлланилганидан сўнг дезинфекция қилиниши керак
Тиббий техника ва буюмлар қўлланилганидан сўнг улар келгусида ишлатилишидан қатъий
назар (бир ва кўп марта қўлланиладиган буюмлар), дезинфекция қилиниши керак.
Дезинфекцияни физикавий ва кимёвий усулларда олиб бориш мумкин. Усулни танлаш буюм
хусусиятлари ва унинг мақсадига боғлиқдир
Кўп марта қўлланиладиган тиббий буюмлар дезинфекция қилинганидан сўнг муайян восита
қўлланилиши бўйича йўриқномада баён этилган тавсияларга мувофиқ дезинфекцияловчи
воситалар қолдиқларидан ювиб тозаланиши керак
Стерилизация қилиниши керак бўлган кўп марта қўлланиладиган буюмлар стерилизациясидан
олдин стерилизация олди тозалашдан ўтказилади
Стерилизация олди тозалаш буюмлардан оқсил, ёғ ва механик ифлосланишларни, шунингдек,
дори препаратлари қолдиқларини кетказиш мақсадида амалга оширилади
52

53.

Дезинфекция, стерилизация олди тозалаш ва стерилизация қилиш воситалари сифатида
фақатгина мўлжалланган физикавий ва кимёвий воситалар ишлатилади
Дезинфекция, ювиш ва стерилизация воситалар эритмалари солинган идишлар восита номи,
унинг қуюқлиги (консентрацияси), мақсади, тайёрланган санаси кўрсатилган аниқ қайдларга эга
қопқоқлар билан таъминланган бўлиши керак (кўп марта ишлатишга учун рухсат этилган тайёр
воситалар учун ҳам кўрсатилади
Стерилизация қилиш жараёнида стерилизация олди тозалаш муҳим босқич ҳисобланади
Тиббий асбоб-буюмлар ва бошқа тиббий буюмларни стационарлар, операция блоклари, боғлаш
бўлимлари ва шу каби жойларда стерилизация олди тозалаш тақиқланади
Таркибида 0,5 фоизли хлор сақловчи дезинфектантда камида 10 дақиқа ёки бошқа
дезинфектантда қўллаш бўйича йўриқномасига мувофиқ сақлаб туриш орқали
зарарсизлантирилган тиббий асбоб-буюмлар сувда ювиб тозалашга МСБга қабул қилинади
Буюмлар стерилизация олди тозалаш сифати қон қолдиқ миқдори ва организм биологик
субстратлари мавжудлиги юзасидан азопирамли, амидопиринли синовлар қўйиш (йўриқномага
мувофиқ) орқали, шунингдек, ювиш воситалари ишқорли компонентларининг қолдиқ
миқдорлари мавжудлиги юзасидан фенолфталеинли синовлар қўйиш орқали баҳоланади
53

54.

КИМЁВИЙ ДЕЗИНФЕКЦИЯ
oХЛОРНИ ЎЗ ИЧИДА САҚЛОВЧИ МОДДАЛАР (ОҚАРТИРУВЧИ, ХЛОРАМИН, КАЛСИЙ
ГИПОХЛОРИТНИНГ УЧДАН ИККИ АСОСЛИ ТУЗИ).
oЙЎД, БРОМ ВА УЛАРНИНГ БИРИКМАЛАРИ (ЁДОПИРОН, ЁДОНАТ, ДИБРОМАНТИН).
oОКСИДЛОВЧИ МОДДАЛАР (ВОДОРОД ПЕРОКСИД, ПЕРВОМУР, ДЕОКСОН).
oФЕНОЛ ВА УНИНГ ҲОСИЛАЛАРИ (ЛИЗОЛ, ХЛОРОБЕТАНАФТОЛ).
oГУАНИДИНЛАР (ХЛОРҲЕКСИДИН, ПОЛИСЕПТ).
oАЛДЕГИДЛАР (ФОРМАЛДЕГИД, ГЛУТАРАЛДЕГИД).
oИШҚОРЛАР (СОДА, АММИАК, НАТРИЙ МЕТАСИЛИКАТ).

55.

СТЕРИЛИЗАЦИЯ ҚИЛИШ - БУ БАРЧА МИКРООРГАНИЗМЛАР (БАКТЕРИЯЛАР, ЗАМБУРУҒЛАР ВА
ПАРАЗИТЛАР), ШУ ЖУМЛАДАН БАКТЕРИАЛ СПОРАЛАРНИ ТИРИК БЎЛМАГАН НАРСАЛАРДАН
ЮҚОРИ БОСИМЛИ БУҒДА (АВТОКЛАВДА), ҚУРУҚ ИССИҚДА (ҚУРИТИШ-СТЕРИЛИЗАЦИЯ ҚИЛИШ
ШКАФИДА), КИМЁВИЙ УСУЛДА ЙЎҚ ҚИЛИШ ЖАРАЁНИДИР
СТЕРИЛИЗАЦИЯ ҚИЛИШ БУЮМЛАР УСТИДАГИ ЁКИ БУЮМЛАР ИЧИДАГИ МИКРООРГАНИЗМЛАРНИ
ЎЛДИРИШ МАҚСАДИДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИ. ЖАРОҲАТ ЮЗАЛАРИГА ТЕГАДИГАН, БЕМОР
ОРГАНИЗМИДАГИ ҚОН ВА УНГА ЮБОРИЛАДИГАН ИНЪЕКСИОН ПРЕПАРАТЛАР БИЛАН АЛОҚАДА
БЎЛАДИГАН БАРЧА БУЮМЛАР, ШУНИНГДЕК, ИШЛАТИЛИШИ ЖАРАЁНИДА ШИЛЛИҚ ПАРДА БИЛАН
АЛОҚАДА БЎЛИБ, УНИНГ ШИКАСТЛАНИШИГА САБАБ БЎЛАДИГАН БУЮМЛАР СТЕРИЛИЗАЦИЯ
ҚИЛИНИШИ ДАРКОР
ЖАРРОҲЛИК ЧОЙШАБЛАРИ, БОҒЛОВ МАТЕРИАЛЛАРИ СТЕРИЛИЗАЦИЯ ҚИЛИШ ҚУТИЛАРИДА БУҒ
ҲАРАКАТИ БЎЙИЧА ЁНМА-ЁН ТАХЛАНАДИ. МАТЕРИАЛНИ ЗИЧ ТАХЛАШ ТАҚИҚЛАНАДИ
55

56. СтерилизаЦия усуллари:

СТЕРИЛИЗАЦИЯ УСУЛЛАРИ:
БУҒ ЁРДАСИДА (ЧОЙШАБЛАР, БОҒЛОВ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА ҲОКАЗО.);
ИССИҚ ҲАВО - КОРРОЗИЯГА ЧИДАМЛИ МАТЕРИАЛЛАРДАН ТАЙЁРЛАНГАН
ҚУРИЛМАЛАРНИНГ ҚИСМЛАРИ;
РАДИАЦИЯ (БИР МАРТАЛИК ТИББИЙ АСБОБЛАРНИ САНОАТ
СТЕРИЛИЗАЦИЯСИДА ЕТАКЧИ);
ГАЗ (ЮРАК СТИМУЛЯТОРЛАРИНИ СТЕРИЛИЗАЦИЯ ҚИЛИШ УЧУН ЭТИЛЕН
ОКСИДИ);
КИМЁВИЙ ПРЕПАРАТЛАР (ГЛУТАРАЛДЕГИД, 6% ВОДОРОД ПЕРОКСИД).

57.

ТИББИЙ БУЮМЛАРНИ СТЕРИЛИЗАЦИЯ ОЛДИ ТОЗАЛАШ СИФАТИНИ
НАЗОРАТ ҚИЛИШ
МСБ (МСБ)ДА ЎЗИНИ-ЎЗИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ҲАР КУНИ ОЛИБ БОРИЛАДИ
БУЮМЛАР СТЕРИЛИЗАЦИЯ ОЛДИ ТОЗАЛАШ СИФАТИ ҚОН ҚОЛДИҚ МИҚДОРИ
МАВЖУДЛИГИ БЎЙИЧА АЗОПИРАМЛИ, АМИДОПИРИНЛИ СИНОВЛАР ҚЎЙИШ
ОРҚАЛИ, ШУНИНГДЕК, ЮВИШ ВОСИТАЛАРИ ИШҚОРЛИ КОМПОНЕНТЛАРИНИНГ
ҚОЛДИҚ МИҚДОРЛАРИ МАВЖУДЛИГИ БЎЙИЧА ФЕНОЛФТАЛЕИНЛИ СИНОВЛАР
ҚЎЙИШ ОРҚАЛИ БАҲОЛАНАДИ
ҚОН ҚОЛДИҚ МИҚДОРИ (АЗОПИРАМ, АМИДОПИРИНЛИ) БЎЙИЧА СТЕРИЛИЗАЦИЯ
ОЛДИ ТОЗАЛАШ СИФАТИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ — СМЕНАДА ИШЛОВ БЕРИЛГАН
БУЮМЛАР ҲАР БИР ТУРИДАН 10%, ЁКИ КАМИДА 3-4 НАМУНА ОЛИБ ТЕКШИРИШ
БИЛАН АМАЛГА ОШИРИЛАДИ
ИШҚОР ҚОЛДИҚ МИҚДОРИ БЎЙИЧА СИФАТНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ (ФЕНОЛФТАЛЕИНЛИ
СИНОВИ) — ДИСТИЛЛАНГАН СУВДА ЧАЙИЛГАН ҲАР БИР БУЮМДАН КАМИДА 3-4
НАМУНА ОЛИБ ТЕКШИРИШ ОРҚАЛИ АМАЛГА ОШИРИЛАДИ
57

58.

СИНОВЛАР ҚЎЙИШ УЧУН РЕАКТИВЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ МЕТОДИКАСИ
АЗОПИРАМЛИ СИНОВ
1.АЗОПИРАМ ТАРКИБИГА 10% АМИДОПИРИН, 0,10-0,15% ХЛОРИД КИСЛОТАЛИ АНИЛИН, 95% ЭТИЛ
СПИРТ КИРАДИ
2.ТАЙЁР ЭРИТМА МУЗЛАТГИЧДА ҚОРОНҒИ ЖОЙДА ЗИЧ ЁПИЛГАН ФЛАКОНДА 2 ОЙ, 18-23°С ХОНА
ҲАРОРАТИДА ЭСА КЎПИ БИЛАН БИР ОЙДАН САҚЛАНИШИ МУМКИН
3.ИШЧИ ЭРИТМАНИ ТАЙЁРЛАШ: ТОЗАЛАШ СИФАТИНИ БЕВОСИТА ТЕКШИРИШДАН АВВАЛ АЗОПИРАМ
ВА 3 % ЛИ ВОДОРОД ПЕРОКСИДИ ЭРИТМАСИ ТЕНГ ҲАЖМДА АРАЛАШТИРИБ ИШЧИ ЭРИТМА
ТАЙЁРЛАНАДИ
4.АЗОПИРАМ ТАЙЁРЛАНГАН ЭРИТМАСИ ҚОН ДОҒИГА СУРТИЛАДИ. АГАР 1 ДАҚИҚА ИЧИДА БИНАФША
РАНГ ПАЙДО БЎЛИБ, У КЕЙИН НАСТАРИН РАНГИГА ЎЗГАРСА, РЕАКТИВ ИШЛАТИШГА ЯРОҚЛИДИР, АГАР
РАНГ ЎЗГАРИШИ 1 ДАҚИҚА ДАВОМИДА СОДИР БЎЛМАСА, РЕАКТИВДАН ФОЙДАЛАНИБ БЎЛМАЙДИ
5.ИШЧИ ЭРИТМА БИЛАН ТЕКШИРИЛАЁТГАН БУЮМЛАРГА ИШЛОВ БЕРИЛАДИ, РЕАКТИВЛАРГА
ИВИТИЛГАН ТАМПОНЛАР БИЛАН АППАРАТУРА ВА АСБОБ-УСКУНАЛАР ТУРЛИ ЮЗАЛАРИ АРТИЛАДИ,
ТЕКШИРИЛАЁТГАН БУЮМГА БИР НЕЧА ТОМЧИ СУРТИЛАДИ
6.ҚОН ИЗЛАРИ БЎЛГАНДА РЕАКТИВ ИФЛОСЛАНГАН ЖОЙГА ТЕГИШИ БИЛАН КАМИДА 1 ДАҚИҚАДАН
КЕЙИН ДАСТЛАБ БИНАФША РАНГ ПАЙДО БЎЛИБ, СЎНГРА У ТЕЗДА БИР НЕЧА СОНИЯ ИЧИДА ПУШТИНАСТАРИН РАНГГА ЎЗГАРАДИ. ТЕКШИРИЛАЁТГАН БУЮМЛАРДА ЗАНГ БЎЛГАН ТАҚДИРДА ҚЎНҒИР РАНГ,
ТАРКИБИДА ХЛОР САҚЛОВЧИ ОКСИДЛОВЧИЛАР БЎЛГАНДА – БИНАФША РАНГ ПАЙДО БЎЛИШИ
КУЗАТИЛАДИ
58

59.

РЕАКЦИЯНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ:
ТЕКШИРИЛАЁТГАН БУЮМЛАРГА ИШЛОВ БЕРИЛГАНДАН СЎНГ 1 ДАҚИҚАДАН КЕЙИН
РАНГ ЎЗГАРИШИ ҲИСОБГА ОЛИНМАЙДИ
ТЕКШИРИЛАЁТГАН БУЮМЛАР ХОНА ҲАРОРАТИДА БЎЛИШИ КЕРАК. ИССИҚ БУЮМЛАР
ТЕКШИРУВДАН ЎТКАЗИЛМАЙДИ
ИШЧИ ЭРИТМАНИ ЁРУҒ НУР ЁКИ ЮҚОРИ ҲАРОРАТДА САҚЛАШ ТАҚИҚЛАНАДИ
АЗОПИРАМ ИШЧИ ЭРИТМАСИ 1-2 СОАТ ДАВОМИДА ИШЛАТИЛИШИ КЕРАК
НАТИЖАЛАРДАН ҚАТЪИЙ НАЗАР ТЕКШИРУВДАН СЎНГ ТЕКШИРИЛГАН БУЮМЛАРДАН
АЗОПИРАМ ҚОЛДИҚЛАРИ СУВ БИЛАН ЮВИБ ЁКИ СУВ ЁКИ СПИРТГА ИВИТИЛГАН
ТАМПОН БИЛАН АРТИБ КЕТКАЗИЛАДИ, СЎНГРА УШБУ БУЮМЛАР ТАКРОРАН
СТЕРИЛИЗАЦИЯ ОЛДИ ТОЗАЛАШДАН ЎТКАЗИЛАДИ
59

60.

Фенолфталеинли синов
Фенолфталеин 1 фоизли спиртли эритмаси 97 фоизли этил
спиртида тайёрланади; эритма зич ёпиладиган тиқинли флаконда
совутгичда бир ой давомида сақланади
Синовлар қўйиш методикаси
Назорат қилинадиган буюм реактивда ивитилган докали салфетка
билан артилади ёки томизгич ёрдамида буюмга реактив 2-3 томчиси
оқизилади
Синовлар қўйиш натижаларини қайд қилиш
ижобий фенолфталеинли синовда буюмларда ювиш
воситалари ишқорли компонентлари қолдиқ миқдорлари борлиги
ҳақида реактив пушти рангга кириши далолат беради
60

61.

Кимёвий тест-индикаторлар қўлланилиши
• Индикатор ўрамида унинг номи, яроқлилик муддати, туркум рақами, ТНБ штампи ва ишлаб
чиқарувчи корхона реквизитлари кўрсатилади. Индикаторни ишлаб чиқарувчиси ўрамида
5°С дан 40°С гача бўлган ҳароратда ва ҳаво нисбий намлиги 85%дан ошмаган шароитда
қуёш нурларидан муҳофазаланган жойда сақлаш лозим. Кафолатланган яроқлилик муддати
– 24 ой
• Индикаторлар билан боғлиқ барча амалиётлар – уларни стерилизатор камерасига жойлаш,
ундан чиқариб олиш, натижаларни талқин этиш ва ҳужжатлаштириш стерилизация қилишни
бажарувчи ходимлар томонидан амалга оширилади
• Индикаторларни ҳар бир стерилизация циклида қўллаш тавсия этилади. Стерилизаторга
солинадиган индикаторлар сони стерилизатор камераси ҳажмига боғлиқдир. Ҳар бир
стерилизация циклида ҳам ташқи, ҳам ички тест-индикаторлар қўлланилади
• Перфорация чизиқлари бўйича варақдан индикаторлар зарур сони ажратиб олинади ҳамда
улар назорат нуқталари рақамларига мувофиқ рақамланади Индикаторлар стерилизатор
камерасига стерилизация қилинадиган буюмлар солинган ўрам ва стерилизация қилиш
қутилари (бикслар) ташқи томонидан назорат нуқталари жойлашувига имкон қадар амал
қилган ҳолда солинади. Ҳар бир нуқтага камида битта индикатор солинади
61

62.

Стерилизация цикли тугаганда ҳар бир индикаторнинг индикатор белгиси ранг ўзгариши
баҳоланади. Агар барча индикаторларда индикатор белгиси ранги солиштириш эталони
рангига мувофиқ тўқ кўк-бинафша рангга ўзгарса ёки унданда тўқроқ рангга кирса,
стерилизация режими критик параметрлари талаб этилган қийматларига риоя этилган, барча
юкланган буюмлар стерилизация қилинган деб ҳисобланади
Агар ҳеч бўлмаганда битта индикатор белгиси тўлиқ ёки қисман сариқ рангни сақлаб қолса,
ёки солиштириш эталони рангидан осон фарқланадиган яшил ёки жигар-яшил рангга
ўзгарса, стерилизатор камерасида стерилизация режими критик параметрларининг талаб
этилган қийматларига риоя этилмаган деб ҳисобланади. Барча юкланган буюмлар стерил
бўлмаган деб ҳисобланади. Бундай ҳолатда стерилизаторни юклаш қоидаларига риоя
этилиши ва параметрлар белгилаш аниқлиги текширилади, буюмлар янги ўрамга солинади,
индикаторлар алмаштирилади ҳамда буюмлар такроран стерилизация қилинади
Ишлатилган (ташқи) индикаторлар стерилизация қилиш дафтар (257/у шакли) махсус
ажратилган устунларига ёпиштирилади ва ишлатилганидан сўнг архивда ҳужжат сифатида 3
йил давомида сақланади. Ёпишқоқ қатламли индикаторлар қўшимча елимлашни талаб
этмайди ва ҳимоя қоғози ёпишқоқ қатлами олиб ташлангандан сўнг журналга
ёпиштирилади. Журнал МСБда юритилади ва сақланади
62

63.

Стерилизация қилинган материал ва асбобларни чиқариб олишдан аввал
(стерилизация қути/ўрамлари очилгунга қадар) қуйидагилар амалга оширилади:
- стерилизация қутиси қопқоғи зич ёпилганлиги ёки бир марталик стерилизация
ўрами бут сақланганлиги кўриб баҳоланади
- кимёвий индикаторлар, шу жумладан, стерилизацион ўрам материалларидаги
индикатор белгилари ранги текширилади
- стерилизация санаси текширилади
-бикс ёрлиғида, ўрам халтачасида очиш санаси, вақти ва очган шахснинг имзоси
қўйилади
Ўрам ва буюмлар ичини стерилизация қилиш шартларини назорат қилиш “ички”
индикаторлар қўлланилган ҳолда амалга оширилади. Клиник бўлим ходимлари
шулар асосида тиббий буюм ва материалларни бевосита ишлатиш олдидан улар
стериллигини назорат қиладилар
Ички тест-индикаторлар стерилизация қутиларидан чиқариб олинади ҳамда ДПМ
хоналари қайд этиш дафтарларига ёпиштирилади
Журнал рақамланган, тикилган, муассаса раҳбари имзоси ва муҳри билан
тасдиқланган бўлиши лозим
63

64.

Марказлаштирилган стерилизация бўлими (пункти) ходимларига
қўйиладиган талаблар
Ишга келганда ва иш вақтида ўрта бўғин тиббиёт ходимлари амалдаги норматив ҳужжатларга
мувофиқ дастлабки (даврий) тиббий кўрикдан ўтказилади
МСБ ходимлари махсус кийим ва поябзал билан таъминланган бўлиши керак
Ходимлар ишлаб чиқариш иши методикаси, техникаси тўғрисида, хавфсизлик техникаси қоидалари,
эпидемияга қарши ва дезинфекция режимларига риоя қилиш юзасидан кўрсатма олишлари керак
МСБга ишга келишдан аввал тиббиёт ходимлари камида бир ҳафта олдин иш режими ва
стерилизация олди ишлов бериш методикаси бўйича асосий (намунавий) МСБ ўқишидан ўтиши
шарт. МСБда иш пайтида ҳудудий давлат санитария-эпидемиология назорати марказлари,
Қорақалпоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Тошкент шаҳар ва вилоятлар Соғлиқни
сақлаш Бош бошқармалари мутахассислари томонидан фақат маъруза ўтказиш орқали ўқитиш
тақиқланади. Асосий МСБ ўқитишнинг 70 фоизи амалий машғулотларга бағишланган бўлиши лозим
Стерилизация ва автоклавлаш режими бўйича ўқитувчи ташкилотлар ўқитишга ҳуқуқ берувчи
лицензияга эга бўлиши керак
Стерилизация ва автоклавлаш режими бўйича сертификатлар беришни тегишли ҳужжат бериш
ҳуқуқига эга муассаса амалга оширилади
64

65.

• Стерилизацияловчи асбоб-ускуналарга (автоклав, қуруқ-иситиш шкафига)
хизмат кўрсатувчи тиббиёт ходимлари МСБга ишга келишидан авал, келгусида
эса йилига 1 марта махсус курсларда ўқиши ҳамда ушбу аппаратларда
ишлашга рухсат берилганлиги тўғрисидаги гувоҳномага эга бўлиши лозим
• Стерилизация қилинадиган ускуна ҳар йили давлат текширувидан ўтказилиши
керак. Ускуна ҳар бир тури йиллик текширувдан ўтказилганлиги тўғрисидаги
қайдлар киритиладиган техник паспортга эга бўлиши лозим
65

66.

Хона, ускуналар ва асбоб-анжомлар санитария қоидаларига мос сақлашга
қўйиладиган талаблар
Барча хоналар, ускуналар, тиббий ва бошқа асбоб-анжомлар тоза сақланиши лозим. ДПМ
маъмурияти хоналарни тозалаш билан шуғулланувчи ходимларга санитария-гигиена тартиби ва
тозалаш ишлари технологияси масалалари юзасидан дастлабки ва периодик (йилига камида 1
марта) билан кўрсатма беришни ташкил қилади
Ювиш ва дезинфекция воситалар ишлаб чиқарувчиси ёрлиқли идишида (ўрамида) махсус
мўлжалланган жойлардаги токчаларда сақланиши лозим
Қуйидаги турли объектларга ишлов бериш учун ишлатиладиган дезинфекция воситаларининг
ишчи эритмалари солинган алоҳида идишларга эга бўлиш зарур:
- тиббий буюмлар дезинфекцияси учун
- хоналардаги юза, мебел, аппарат, қурилма ва асбоб-ускуналар дезинфекцияси учун
- тозалаш ишлари материалини зарарсизлантириш учун, Б ва В синфи чиқиндиларини
зарарсизлантириш учун
Дезинфекция воситаларининг ишчи эритмалари солинган идишлар зич ёпиладиган қопқоқлар
билан таъминлаган бўлиши, восита, унинг консентрацияси, мақсади, тайёрланган санаси, эритма
охирги яроқлилик муддати кўрсатилган аниқ ёзувлар ёки ёрлиқларга эга бўлиши лозим
66

67.

• Тозалаш ишлари асбоб-анжомларида (аравачалар, идишлар, латта, швабралар) хоналардан
фойдаланилаётган мақсад ва тозалаш ишлари турларини ҳисобга олинган ҳолда аниқ ёрлиқ
ёки рангли кодлар бўлиши лозим, шу билан бирга улар алоҳида ажратилган хонада
сақланиши керак. Рангли кодлаш схемаси асбоб-анжомлар сақланадиган ҳудудда
жойлаштирилади
• Дераза ойналарини ювиш йил чорагида 1 марта ёки ифлосланиш даражасига қараб амалга
оширилади
• Палата бўлимлари хоналари ва бошқа функсионал хоналарни мукаммал тозаланиши девор,
пол, асбоб-ускуна, асбоб-анжом, чироқларга ишлов бериб ойига камида 1 марта амалга
оширилади
• Жарроҳлик блоки, боғлаш, туғруқ заллари, муолажа хоналари, стерилизация хоналари ва
асептик режимли бошқа хоналарни мукаммал тозалаш ҳафтасига бир марта амалга
оширилади
• Мукаммал тозалаш ишлари учун ходимлар махсус кийим ва алоҳида ҳимоя воситалари
(халат, қалпоқча, ниқоб, резина қўлқоплар, резина фартук ва бошқалар), маркировкаланган
тозалаш асбоб-анжомлари ва тоза матоли салфеткаларга эга бўлиши лозим
• Мукаммал тозалаши санитария-гигиеник қопламага эга деворларни ювиш билан олиб
борилади. Шу билан бирга эшик, дераза, плинтус, ёритиш асбоблари ва ускуналар ювилади
67

68.

Мукаммал тозалаш бир пайтда 2 та челак ишлатилган ҳолда амалга оширилади
Биринчи челакда таркибида хлор сақловчи дезинфектантнинг 0,5 фоизли эритмасидан иборат
ювиш тўплами тайёрланади, бунга 50 гр. ювиш воситаси, бир бўлак хўжалик совуни ёки 25 гр.
исталган ювиш кукуни қўшилади
иккинчи челакда — тоза сув бўлади
дастлаб латта ювиш эритмаси солинган челакка ботирилади, бироз сиқиб олинади ва ювилиши
керак бўлган кичикроқ жой артиб чиқилади.
Сўнгра ишлатилган латта тоза сувли челакда чайилади. Шу тариқа ушбу жараён такрорланади
Мукаммал тозалаш босқичлари:
- мукаммал тозалаш ишлари олдидан хоналар камида 20 дақиқага шамоллатилади
- сўнгра барча юзалар ювиш-дезинфекция эритмаси билан артиб чиқилади
- ундан кейин тоза сувда чайиладиган латта билан артиб чиқилади ва кварцланади (30 дақиқа)
Эслатма: Дезинфекция воситаларни ҳар ҳафта алмаштирилиб қўллаш тавсия қилинади:
таркибида хлор сақловчи, водород пероксиди ёки бошқа дезинфектантлар мавжуд бўлади.
68

69.

1 кв.м.га дезинфекцияловчи эритма сарфи - 100 мл
Операция блоклари, реанимация, боғлаш, муолажа хоналарини кундалик тозалаш ишлари
кунига 3 марта, шу жумладан 1 марта дезинфекция воситалари қўлланилган ҳолда амалга
оширилади
Ишчи юзаларга таркибида хлор сақловчи дезинфекция воситасининг 0,5%эритмаси ёки
йўриқномага мувофиқ бошқа дезинфекция эритмаси билан ишлов берилади
Тоза латталар сони етарлича, бироқ камида 10-15 дона бўлиши керак. Ишлатилган латтадан
такроран фойдаланишга йўл қўйилмайди. Ишлатилган латталар алоҳида идишда тўпланади,
кейинчалик ювилади, қуритилади ва тоза идишда сақланади
Кундалик тозалаш ишларидан олдин хоналар 20 дақиқага шамоллатилиши керак. Ҳар бир
тозалашдан сўнг бактерицидли лампа ёқиб қўйилади
Ишлатилган тозалаш асбоб-анжмолари дезинфекция воситалар эритмасида
зарарсизлантирилади, сўнгра сувда чайилади ва қуритилади. Пол ва деворлар учун
мўлжалланган тозалаш асбоб-анжомлари алоҳида бўлиши, аниқ ёрлиққа эга бўлиши,
хоналар, коридорлар, санитария хоналари (ҳожатхона, ваннахона ва ҳ.о.) учун алоҳида
қўлланилиши керак
69

70.

Пардозлаш жорий нуқсонлари (шифт ва деворларда чакка ўтиши, захлик,
моғор изларини бартараф этиш, тирқиш, тешик ва ўйиқларни ёпиш, кўчиб
тушган қоплама плиталарини тиклаш, пол усти қопламалари нуқсонларини
йўқотиш ва бошқалар) дарҳол бартараф этилиши керак
Жорий ёки тубдан таъмирлаш даврида хоналар фаолият кўрсатиши тўхталиши
лозим
Бир бинода қаватлаб ёки блоклаб таъмирлаш ишлари олиб борилишига йўл
қўйилмайди
ДПМда синантроп бўғимоёқлилар, каламуш ва сичқонсимон кемирувчилар
бўлмаслиги лозим. Дезинсексия, дератизация тадбирлари санитария
қоидаларига риоя этилган ҳолда, ихтисослашган ташкилотлар томонидан
амалга оширилиши керак
ДПМда турли хавфлилик даражасидаги чиқиндиларни йиғиш, вақтинча сақлаш
ва йўқотиш тиббий чиқиндилар билан муомала борасидаги санитария
қоидаларига мувофиқ амалга оширилади
70

71. ShII profilaktikasi

Кенг қамровли ёндашувни ишлаб чиқиш ва амалиётга
жорий этишни талаб қилади:
1. ташкилий,
2. гигиеник,
3. дезинфекция ва стерилизация, эпидемияга қарши
чоралар

72.

73. -

Текширувларда аниқланаётган камчиликлар
-
59,0%
стоматологик
поликлиникалар
санитария техник
ҳолати қониқарсиз:
Аксарият
стоматология
поликлиникалари
замонавий асбоб
ускуналар билан
таъминланмаган

74. -

Текширувларда аниқланаётган камчиликлар
-
Стоматология
поликлиникаларид
а дезинфекция
қоидаларига риоя
этилмайди

75. -

Текширувларда аниқланаётган камчиликлар
-
Бир маротабалик
стоматологик
тиббий асбоб
анжомлар қайта
ишлатилади

76.

Файллар, пульпаэкстракторлар стерилизация
қилинмасдан қайтадан ишлатилмоқда

77.

Текширувларда аниқланаётган камчиликлар
Иш жараёнида занглаган
стоматология асбоб
анжомларидан
фойдаланилмоқда

78. Эътиборингиз учун раҳмат!