Janubiy Afrika Respublikasi (JAR) Afrika qit’asining chekka janubiy qismida joylashgan.

Qirg‘oqlari janubi-g‘arbda Atlantika okeani, janubi-sharqda Hind okeani suvlari bilan yuviladi.

JAR muhim va serqatnov xalqaro dengiz yo‘llari bo‘yida joylashgan. Uning Keyptaun shahri Janubiy yarimshardagi eng yirik

Mamlakat boshqaruv shakli jihatidan parlamentar respublika. Poytaxti — Pretoriya.

Lekin u yerda faqat prezident va hukumatning qarorgohlari joylashgan.

JAR parlamenti Keyptaunda, Oliy sudi esa Blumfonteyn shahrida faoliyat ko‘rsatadi.

JAR yirik mineral boyliklarga ega. Mamlakatda ko‘mir, marganes, xrom, uran,

oltin, olmos, platina, vanadiy va turli nodir metallarning katta zaxiralari mavjud.

Janubiy Afrika Respublikasining markaziy va g‘arbiy hududlarida issiq va qurg‘oqchil tropik iqlim shakllangan. Mamlakat janubi

JARning shimoli-g‘arbida Kalaxari cho‘li (131-rasm), Atlantika okeani sohilida esa Namib cho‘li joylashgan.

Mamlakatning qurg‘oqchil iqlimli qismida suv resurslari taqchilligi mavjud.

Aholining tabiiy ko‘payishi sur’atlari aksariyat Afrika davlatlariga nisbatan pastroq bo‘lib, yillik hisobda 1,1% ni tashkil

JAR aholisi qo‘shni davlatlardan ko‘chib keluvchilar hisobiga ham ko‘paymoqda.

Shahar aholisining ulushi 67% bo‘lib, ushbu ko‘rsatkich Afrikadagi ko‘p davlatlarga nisbatan yuqori hisoblanadi (23-jadval).

Mamlakatning eng yirik shahri va iqtisodiy poytaxti — Yoxannesburg.

va Durban ham mamlakatdagi yirik shaharlar qatoriga kiradi.

Aholisining salkam 80% ini turli mahalliy millat va elat vakillari tashkil qiladi.

JAR Tropik Afrika davlatlaridan yevropaliklarning nisbatan yuqori ulushi (10 % ga yaqin) bilan ajralib turadi.

Mamlakatdagi yevropaliklarning katta qismini afrikanerlar — XVII–XIX asrlarda ko‘chib kelgan gollandlarning avlodlari tashkil

JAR konstitutsiyasiga binoan 11 ta til, jumladan, afrikaans, ingliz va mahalliy millatlarning 9 ta tili rasmiy maqomga ega.

Aholining joylashuviga iqlim sharoiti, suv resurslari hamda sanoatning rivojlanganligi katta ta’sir ko‘rsatgan. Mamlakatning

ko‘p tarmoqli qishloq xo‘jaligi va turizmga ixtisoslashgan.

JARda tog‘-kon sanoati yuqori darajada rivojlangan.

olmos va boshqa mineral resurslarni qazib olish bo‘yicha jahonda yetakchi o‘rinlarni egallaydi.

U jahondagi eng yirik ko‘mir eksportyorlaridan biri.

Mamlakatda elektr energiyasi asosan ko‘mirda ishlaydigan IESlarda ishlab chiqariladi.

Qishloq xo‘jaligi suv resurslari taqchilligi tufayli JAR hududining 15% ida intensiv rivojlangan, xolos.

Ammo shunga qaramay, dehqonchilik va chorvachilikning turli tarmoqlari yaxshi rivojlangan.

Dehqonchilik bog‘dorchilik va uzumchilikka ixtisoslashgan.

Chorvachilikning asosiy tarmoqlari — qoramolchilik,

qo‘ychilik (shu jumladan, qorako‘lchilik), echkichilik.

Chorvachilikning noodatiy tarmog‘i — tuyaqushlarni ko‘paytirish ham rivojlangan (133-rasm).

JARning janubiy dengizbo‘yi qismida hamda mamlakat ichkarisidagi yirik shaharlarda turizm yaxshi rivojlangan.

27.44M

Category:

geography

10-sinf. Geografiya. Janubiy Afrika Respublikasi

1. ASSALOMU ALAYKUM !

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2. 50-§. Janubiy Afrika Respublikasi

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
50-§. Janubiy Afrika Respublikasi

4.

Maydoni: 1219,9 ming km²
Aholisi (2020): 59,6 mln
Poytaxti: Pretoriya

5. Janubiy Afrika Respublikasi (JAR) Afrika qit’asining chekka janubiy qismida joylashgan.

6. Qirg‘oqlari janubi-g‘arbda Atlantika okeani, janubi-sharqda Hind okeani suvlari bilan yuviladi.

7. JAR muhim va serqatnov xalqaro dengiz yo‘llari bo‘yida joylashgan. Uning Keyptaun shahri Janubiy yarimshardagi eng yirik

port-shaharlardan biri.
Keyptaun

8. Mamlakat boshqaruv shakli jihatidan parlamentar respublika. Poytaxti — Pretoriya.

Siril Ramafosa

9. Lekin u yerda faqat prezident va hukumatning qarorgohlari joylashgan.

Uniegebou - Hukumat uyi va Prezident saroyi

10. JAR parlamenti Keyptaunda, Oliy sudi esa Blumfonteyn shahrida faoliyat ko‘rsatadi.

Parlament uyi

11. JAR parlamenti Keyptaunda, Oliy sudi esa Blumfonteyn shahrida faoliyat ko‘rsatadi.

Oliy sud binosi

12. Tabiiy sharoiti va resurslari.

Janubiy Afrika Respublikasining relyefi xilma-xil. Sharqiy qismida
Drakon tog‘lari (130-rasm), janubida esa Kap tog‘lari joylashgan.

13. Tabiiy sharoiti va resurslari.

Veld
platosi
Mamlakatning shimoliy va markaziy qismlari Veld platosi bilan
band, g‘arbiy rayonlari esa tekislik relyefi bilan ajralib turadi.

14. JAR yirik mineral boyliklarga ega. Mamlakatda ko‘mir, marganes, xrom, uran,

1
2
3
4

15. oltin, olmos, platina, vanadiy va turli nodir metallarning katta zaxiralari mavjud.

1
2
3
4

16. Janubiy Afrika Respublikasining markaziy va g‘arbiy hududlarida issiq va qurg‘oqchil tropik iqlim shakllangan. Mamlakat janubi

va sharqidagi
dengizbo‘yi hududlarida esa O‘rta dengiz va Nam subtropik iqlim tipi
kuzatiladi.
Quruq Tropik
Subtropik

17. JARning shimoli-g‘arbida Kalaxari cho‘li (131-rasm), Atlantika okeani sohilida esa Namib cho‘li joylashgan.

1
2
Kalaxari
Namib cho‘li
cho‘li

18. Mamlakatning qurg‘oqchil iqlimli qismida suv resurslari taqchilligi mavjud.

19. JARdagi eng yirik daryo — Oranj.

20. Aholisi.

Janubiy Afrika Respublikasi qit’a mamlakatlari orasida aholisi soni
bo‘yicha 6-o‘rinda turadi.

21. Aholining tabiiy ko‘payishi sur’atlari aksariyat Afrika davlatlariga nisbatan pastroq bo‘lib, yillik hisobda 1,1% ni tashkil

etadi.

22. JAR aholisi qo‘shni davlatlardan ko‘chib keluvchilar hisobiga ham ko‘paymoqda.

23. Shahar aholisining ulushi 67% bo‘lib, ushbu ko‘rsatkich Afrikadagi ko‘p davlatlarga nisbatan yuqori hisoblanadi (23-jadval).

Yoxannesburg shahri ko‘chasidagi Jakaranda
daraxtlari

24. Mamlakatning eng yirik shahri va iqtisodiy poytaxti — Yoxannesburg.

25. Undan tashqari, Keyptaun (132-rasm)

26. va Durban ham mamlakatdagi yirik shaharlar qatoriga kiradi.

27. Aholisining salkam 80% ini turli mahalliy millat va elat vakillari tashkil qiladi.

28. JAR Tropik Afrika davlatlaridan yevropaliklarning nisbatan yuqori ulushi (10 % ga yaqin) bilan ajralib turadi.

JAR Tropik Afrika davlatlaridan yevropaliklarning nisbatan yuqori ulushi (10 % ga yaqin) bilan ajralib turadi.

29. Mamlakatdagi yevropaliklarning katta qismini afrikanerlar — XVII–XIX asrlarda ko‘chib kelgan gollandlarning avlodlari tashkil

etadi. Ular
niderland tili asosida shakllangan afrikaans tilida so‘zlashadi.

30. JAR konstitutsiyasiga binoan 11 ta til, jumladan, afrikaans, ingliz va mahalliy millatlarning 9 ta tili rasmiy maqomga ega.

31. Eng ko‘p tarqalgan din — xristianlik.

32. Aholining joylashuviga iqlim sharoiti, suv resurslari hamda sanoatning rivojlanganligi katta ta’sir ko‘rsatgan. Mamlakatning

Aholining joylashuvi
Aholining joylashuviga iqlim
sharoiti, suv resurslari hamda
sanoatning rivojlanganligi
katta ta’sir ko‘rsatgan.
Mamlakatning shimolisharqidagi sanoat rayonlari
hamda janubi-sharqiy va
janubiy dengizbo‘yi
hududlarida aholi zichligi
yuqori bo‘lsa, g‘arbiy va
shimoli-g‘arbiy cho‘l
hududlarida aholi juda siyrak
joylashgan.

33. Iqtisodiyoti.

Pul birligi -Rand
JAR Afrikaning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan davlatidir.

34. Iqtisodiyoti tog‘-kon sanoati,

35. mashinasozlik,

36. ko‘p tarmoqli qishloq xo‘jaligi va turizmga ixtisoslashgan.

37. JARda tog‘-kon sanoati yuqori darajada rivojlangan.

38.

JAR ko‘mir,

39. temir,

40. marganes,

41. oltin,

42. platina,

43. palladiy rudalari,

44. olmos va boshqa mineral resurslarni qazib olish bo‘yicha jahonda yetakchi o‘rinlarni egallaydi.

Kullian olmos koni

45. U jahondagi eng yirik ko‘mir eksportyorlaridan biri.

46. Mamlakatda elektr energiyasi asosan ko‘mirda ishlaydigan IESlarda ishlab chiqariladi.

47. Qishloq xo‘jaligi suv resurslari taqchilligi tufayli JAR hududining 15% ida intensiv rivojlangan, xolos.

48. Ammo shunga qaramay, dehqonchilik va chorvachilikning turli tarmoqlari yaxshi rivojlangan.

49. Dehqonchilik bog‘dorchilik va uzumchilikka ixtisoslashgan.

50. Chorvachilikning asosiy tarmoqlari — qoramolchilik,

51. qo‘ychilik (shu jumladan, qorako‘lchilik), echkichilik.

52. Chorvachilikning noodatiy tarmog‘i — tuyaqushlarni ko‘paytirish ham rivojlangan (133-rasm).

53. JARning janubiy dengizbo‘yi qismida hamda mamlakat ichkarisidagi yirik shaharlarda turizm yaxshi rivojlangan.

54. Topshiriqlar

• 1. Mavzuni o`qish
• 2. davlat bayrog`ini chizib
kelish
• 3. Jadval to`ldirish

55.

Savollar
Boshqaruv shakli va ma’muriy bo`linishini to`liq yozing
Chegaradosh davlatlarini yozing
Qirg`oqlarini yuvib turuvchi dengiz, qo`ltig`, okean, bo`g`iz
Relyef (tog`, tekislik)
Iqlimi
Eng yirik daryolar
Aholisi soni
Din
eng yirik shaharlari
qishloq xo‘jaligining tayanch tarmoqlari
sanoatining yetakchi tarmoqlari
Foydali qazilma konlari
javobi

• V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva–
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy
o‘rta ta’lim maktablarining 10- sinf o‘quvchilari uchun darslik,
Respublika ta’lim markazi, 2022
• @edurtm_uz
• A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko –
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy
o‘rta ta’lim maktablarining 9- sinf o‘quvchilari uchun darslik,
Toshkent – “O‘zbekiston” – 2019

www.wikipedia.org
www.yaklass.ru
@national_geograph1c
www.sglogist.com
www.miningmx.com
www.occrp.org
www.graaffreinetadvertiser.com
www.facebook.com
www.bushveldminerals.com
www.webmandry.com
www.unicef.org
www.worldbank.org
www.mywaymag.ru
www.reddit.com
www.ft.com
www.knysnaplettherald.com

www.cgbfr.com
www.borgenproject.org
www.4cs.gia.edu
www.projectsiq.co.za
www.mindat.org
www.reportewn.co.za
www.indigopreciousmetals.com
www.m.engineeringnews.co.za
www.statista.com
www.m.polity.org.za
www.northernminer.com
www.weadapt.org
www.proagri.co.za
www.southafrica.co.za
www.theconservation.com
www.eworldtrade.com
www.ru.infoglobe.cz
www.planetware.com

59.

Rossiyalik tajribali o‘qituvchilar ishidan foydalanildi.
© Qambarov Alimbek
Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
• Telegram manzil:
https://t.me/@geography_method

English Русский Rules