Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari

1. ASSALOMU ALAYKUM !

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2. 46-§. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
46-§. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari

3.

4. Fors qo‘ltig‘i atrofida 8 ta davlat joylashgan bo‘lib, ulardan 6 tasi — Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA),

Ummon, Qatar, Kuvayt,
Bahrayn — tabiiy geografik, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, demografik va milliymadaniy jihatdan bir-biriga ancha o‘xshaydi. Bu mamlakatlar guruhi Fors
qo‘ltig‘i arab davlatlari deb ataladi.

5. Fors qo‘ltig‘idagi kichik orollarda joylashgan Bahrayndan tashqari, shu guruhdagi barcha davlatlar Arabiston yarimorolida

joylashgan. Mintaqa
iqtisodiy-geografik o‘rnining qulayligi uchta qit’a — Osiyo, Afrika va
Yevropa tutashgan hududda, xalqaro ahamiyatdagi dengiz yo‘llari
bo‘yida joylashganligi bilan belgilanadi.

6. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari maydoni va aholisi soniga ko‘ra bir-biridan farq qiladi (21-jadval). Mintaqadagi hududiy va

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari maydoni va aholisi soniga ko‘ra birbiridan farq qiladi (21-jadval). Mintaqadagi hududiy va
demografik salohiyati bo‘yicha eng yirik davlat Saudiya
Arabistonidir.

7. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlarining barchasi monarxiya boshqaruv shakliga ega. Saudiya Arabistoni, Qatar, Ummon mutlaq

monarxiya,
Saudiya qiroli
Qatar amiri
Ummon sultoni

8. Kuvayt, Bahrayn konstitutsion monarxiya hisoblanadi. BAA esa har biri mutlaq monarxiya hisoblanadigan yettita amirliklar

federatsiyasi bo‘lib,
davlat tuzumida mutlaq va konstitutsion monarxiya elementlari
uyg‘unlashgan.
Quvayt amiri
Bahrayn qiroli
BAA amiri

9. Tabiiy sharoiti va resurslari.

Arabiston yarimoroli qadimgi platformada joylashganligi
sababli relyefida tekislik va yassitog‘liklar asosiy o‘rin egallaydi.

10. Iqlimi tropik, yil bo‘yi issiq va quruq. Yozda kunduzi havo harorati odatda +50 ºC dan yuqori bo‘ladi, kechasi esa 0 ºC gacha

tushishi mumkin. Yillik yog‘in miqdori 100 mm ga yetmaydi.
Quruq tropik

11. Fors qo‘ltig‘i mintaqasida asosiy tabiat zonasi tropik cho‘llardir (118-rasm).

Quruq tropik

12. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlarining asosiy tabiiy boyligi ulkan neft va gaz zaxiralari hisoblanadi. Neft zaxiralari bilan

ayniqsa
Saudiya Arabistoni, Kuvayt va BAA, tabiiy gaz zaxiralari bilan esa
Qatar, Saudiya Arabistoni va BAA ajralib turadi.

13. Iqlimning qurg‘oqchilligi tufayli suv resurslarining taqchilligi mavjud. Doimiy oqar suvlar yo‘qligi sababli qadimdan asosiy

suv
manbai sifatida yerosti suvlari xizmat qilgan.

14. Hozirgi sharoitda suv bilan ta’minlanishda dengiz suvini chuchuklashtirish katta ahamiyat kasb etadi (119-rasm). Daryolar

faqatgina yomg‘irlar yog‘adigan paytlarda suvga
to‘ladigan o‘zanlar — vodiylar ko‘rinishiga ega.

15. Aholisi.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari aholisining muhim xususiyati xorijiy
migrantlar ulushining kattaligidir.

16. Ummonda xorijiy ishchilar aholining 25% ini, Saudiya Arabistonda 30% ini tashkil etsa, boshqa davlatlarda bu ko‘rsatkich 50%

dan yuqori, BAAda esa
90% ga yaqin. Xorijiy migrantlarning asosiy qismini Janubiy Osiyo va Shimoliy
Afrika mamlakatlari fuqarolari tashkil etadi.

17. Mintaqa davlatlarida aholining tabiiy o‘sishi nisbatan yuqori emas. Ummonda bu ko‘rsatkich yiliga 2% atrofida, qolgan

davlatlarda esa 0,9–1,2% ga teng.

18. Milliy liboslari

19. Milliy liboslari

20. Milliy liboslari

21. Fors qo‘ltig‘i arab davlatlariga shahar aholisi ulushining yuqoriligi xos. Xususan, Ummon, Saudiya Arabistoni, BAA va Bahraynda

urbanizatsiya darajasi 80% dan ortiq, Kuvayt va
Qatarda esa 100% ga teng.

22. Mintaqadagi eng yirik shaharlar — Ar Riyod, Jidda, Dubay, Makka, Madina, Abu Dabi, Al Kuvayt (120-rasm).

Shaharlari
7
5
1
24
Dubay
Jidda
Ar-Riyod
Makka
Madina
Al
Abu
Kuvayt
Dabi
Doha
Manama
Maskat
6
3
Mintaqadagi
eng yirik
shaharlar — Ar
Riyod, Jidda,
Dubay, Makka,
Madina, Abu
Dabi, Al Kuvayt
(120-rasm).

23. Saudiya Arabistoni, BAA, Qatar, Kuvaytda sunniy, Bahraynda shia, Ummonda ibodiy musulmonlari ko‘pchilikni tashkil etadi.

Shia
Sunniy
Ibodiy

24. Saudiya Arabistonidagi Makka va Madina shaharlari butun dunyo musulmonlari uchun muqaddas shaharlar hisoblanadi (121-rasm).

25. Iqtisodiyoti.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari iqtisodiy rivojlanishning yuqori
darajasi bilan ajralib turadi.

26.

Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YIM hajmi bo‘yicha mintaqa
mamlakatlari jahonda yetakchi o‘rinlarda turadi.
Saudiya
Qatar
Arabistoni
riyali
Bahrayn
Quvayt
BAA
Ummon
dirhami
dinori
dinori
riali riyali

27. Iqtisodiyotning tayanch tarmog‘i — neft va gaz sanoati. Neft va gaz eksporti mintaqa davlatlari daromadining eng muhim manbai

hisoblanadi.
Saudia AramCo Neft kompaniyasi
Qatardagi Suyultirilgan gaz zavodi

28. Energiya manbalari bilan yaxshi ta’minlangani hisobiga mintaqa davlatlarida kimyo va neft-kimyo, qora va rangli metallurgiya

Sanoati
Qatardagi
Ummon
Quvayt
Qora
Neft-kimyo
Kimyo
metallurgiya
zavodi
zavodi
zavodi
BAAdagi
Alyuminiy
ishlab
chiqarish
Energiya
manbalari bilan
yaxshi
ta’minlangani
hisobiga
mintaqa
davlatlarida kimyo
va neft-kimyo,
qora va rangli
metallurgiya
sanoati
rivojlanmoqda.

29. Dehqonchilikning rivojlanishi suv resurslari yetishmovchiligi bilan cheklangan. So‘nggi vaqtlarda tomchilatib sug‘orish

texnologiyalarini keng qo‘llashga e’tibor qaratilmoqda.
Markaziy buriluvchi sug‘orish

30. An’anaviy ravishda asosiy qishloq xo‘jalik ekini xurmo palmasi hisoblanadi.

31. Chorvachilikning asosiy tarmoqlari qo‘ychilik, echkichilik va tuyachilik.

32. Mintaqa davlatlarida, shuningdek, bank-moliya sektori, tranzit savdo va turizm ham yaxshi rivojlanmoqda.

Xizmat ko‘rsatish sohalari
Mintaqa
davlatlarida,
shuningdek,
bank-moliya
sektori, tranzit
savdo va turizm
ham yaxshi
rivojlanmoqda.
Bank-moliya
Tranzit
savdo
sektori
Turizm

33. Makka shahridagi Ka’batulloh (Masjid al-Haram)

34. Madina shahridagi Muhammad (s.a.v) masjidi (Masjid an-Nabaviy)

Madina shahridagi Muhammad (s.a.v) masjidi (Masjid anNabaviy)

35. Dubay shahridagi Burj al-Arab mehmonxonasi

36. Dubay shahridagi Burj Xalifa (Dubay) binosi (828 metr)

37. Topshiriqlar

• 1. Mavzuni o`qish
• 2. Muhim ma’lumotlarni yozish
• 3. Kitobdan 2 va 5 topshiriqlarni
bajarib kelish
• 4. 21-jadvalni chizib kelish

38. © Foydalanilgan adabiyotlar:

• V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva–
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta
ta’lim maktablarining 10- sinf o‘quvchilari uchun darslik,
Respublika ta’lim markazi, 2022
• @edurtm_uz
• A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko –
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta
ta’lim maktablarining 9- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Toshkent
– “O‘zbekiston” – 2019
• Atlas, 9-sinf Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi),
nusxasi telegram kanaldan olindi.

39. © Internet manbalari:

www.wikipedia.org
www.britannica.com
www.metallinfo.ru
www.arabnews.com
www.worldmaps.com
www.ru.odvdviser.com
www.fool.com
www.gasworld.com
www.ics-agri.com
www.dreamsite.com
www.meconstructionnews.com
www.autogear.ru
www.e-migration.ru
www.numizon.com
www.currencies.fandom.com
www.marketresearchkuwait.com
www.gulftimes.com
www.flickr.com
www.link.springer.com

40. © Internet manbalari:

www.istockphoto.com
www.worldatlas.com
www.youtube.com
www.kalipsoua.com
www.sciencephoto.com
www.visitdubai.com
www.dubaitravelator.com

41.

Rossiyalik tajribali o‘qituvchilar ishidan foydalanildi.
© Qambarov Alimbek
Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
• Telegram manzil:
https://t.me/@geography_method