Janubiy Amerika Iqlimi va ichki suvlari

1.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
5.22. Iqlimi va ichki suvlari

3.

4.

Janubiy Amerikaning iqlimi.
Janubiy Amerika — sayyoramizdagi
eng sernam materik. Uning iqlimi
Afrika singari jazirama issiq emas.
Materik iqlimini hosil qiluvchi
omillarga Quyosh radiatsiyasi, relyef,
havo massalari, okean oqimlari
kiradi (90-rasm).

5.

Okean oqimlari ta’siri
Gviana
Braziliya
Peru
Folklend
Unga Atlantika
okeanidan esadigan nam
havo massalari juda ko‘p
yog‘in keltiradi. Bunda
Braziliya va Gviana iliq
oqimlarining hissasi
katta. Aksincha Peru va
Folklend sovuq oqimlari
materikning g‘arbiy va
janubi-sharqiy sohillariga
yog‘inlarni olib kelmaydi.

6.

Janubiy Amerika ekvatorial, 2 ta subekvatorial, tropik, subtropik va
mo‘tadil
iqlim mintaqalarida joylashgan. Tog‘larda esa balandlik mintaqalari
mavjud.
Subekvatorial
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mo‘tadil

7.

Ekvatorial iqlim mintaqasi
+24 +25
Ekvatorial iqlim mintaqasida havo harorati
yil davomida +24…+25 °C atrofida.
Afrikadagidek juda sernam.

8.

Yog‘inlar miqdori 3 500 mm dan ko‘p. Iqlimi issiq va sernam
bo‘lganidan qalin o‘rmonlar — selvalar bilan qoplangan.
3500

9.

Subekvatorial iqlim mintaqasi
Subekvatorial iqlim mintaqasida ikkita fasl
aniq ifodalanadi.

10.

Yozda yog‘in ko‘p yog‘adi (1 000–2 000 mm), o‘rtacha oylik harorat
+25 °C dan oshadi.
1000
+25 2000
1000
+25 2000

11.

Qishda bir necha oylab yog‘in yog‘maydi. Bu faslda havo harorati +20
°C atrofida bo‘ladi.
+25
+25

12.

Tropik iqlim mintaqasi
Tropik iqlim mintaqasi janubi-sharqiy
passat shamollari ta’sirida tarkib topadi.

13.

Bu shamollar Atlantika okeanida Braziliya yassi tog‘ligining sharqiy
yonbag‘irlariga ko‘p miqdorda — 1500–2000 mm gacha yog‘in
keltiradi.
1500 2000

14.

Yanvarning o‘rtacha harorati +25 °C, iyulda esa +17…+19 °C ni tashkil
etadi.
+17
+25+19

15.

Lekin g‘arbga tomon havodagi namlik kamaya borib, And tog‘lariga
yaqin joylarga 250–500 mm yog‘in tushadi (Quruq tropik iqlim o‘lkasi,
1-raqamda).
250 500

16.

Tropik mintaqaning Tinch okean sohillariga Peru sovuq oqimi yog‘in
keltirmaydi va deyarli yog‘in yog‘maydi.

17.

Natijada shudring Afrikadagi Namib cho‘li kabi Atakama cho‘li
namligining yagona manbai hisoblanadi. Atakama cho‘li ustida yillab
bir tomchi ham yog‘in yog‘masligi mumkin.

18.

Subtropik iqlim mintaqasi
Subtropik iqlim mintaqasi materikning 30° va
40° janubiy kenglik oralig‘idagi hududlarni
egallaydi.

19.

Yozda tropik havo massalari ta’sirida tarkib topadi. Ob-havo issiq,
quruq bo‘ladi, ba’zan jalalar yog‘adi.

20.

Mintaqaning sharqida namgarchilik ko‘p (1000–2000 mm), yanvarda
havo harorati +25 °C, iyulda +10+15 °C atrofida bo‘ladi (bir meyordagi
namgarchilik subtropik iqlim o‘lkasi, 6-raqamda).
1000 2000

21.

Materik ichkarisiga tomon namgarchilik kamayib boradi (500 – 300
mm) (quruq subtropik iqlim o‘lkasi, 3-raqamda).
500 300

22.

Tinch okeani sohillarida sernam o‘rtadengiz iqlimi tarkib topgan
(4-raqamda).

23.

Mo‘tadil iqlim mintaqasi
Materikning janubini mo‘tadil mintaqa
egallaydi.

24.

G‘arbiy sohilda mo‘tadil dengiz iqlimi hukmron (9-raqamda). Yil
davomida 2000–3000 mm gacha yog‘in yog‘adi.
2000 3000

25.

Qishda nisbatan iliq, havo harorati +4°, +6° C, yozi salqin keladi.
Yozda tez-tez yomg‘ir yog‘ib turadi. Havo harorati +8°, +10° C. Yog‘in
miqdori yiliga 2000 mm dan oshadi.

26.

Mintaqaning sharqida mo‘tadil-kontinental iqlim tarkib topgan
bo‘lib (8-raqamda), yog‘in 300–400 mm, qishi sovuq, qorli.
300 400

27.

And tog‘larida balandlik iqlim mintaqalari tarkib topgan.

28.

Ichki suvlari.
Janubiy Amerika — materigi sernam
bo‘lishiga sabab yog‘in miqdorining
ko‘pligidir (91-rasm).

29.

Materikning eng katta va eng sersuv Amazonka daryosi 500 dan ortiq
irmoqqa ega. Uning uzunligi Ukayali irmog‘i bilan birga 6992 km.
Amazonka
Maranon
Ukayali

30.

Uning o‘rta oqimidagi kengligi 5 km, quyi oqimida 80 km, quyilish
joyida 320 km ga boradi.

31.

Amazonka daryo suvining “teskari oqish” hodisasi 1 400 km yuqori
oqimgacha kuzatiladi. Bunga okeandagi qalqish hodisasi sababchidir.

32.

Amazonka daryosidagi hayot
Chuchuk
suv
delfini
Viktoriya
Piraruku
Piranya
Qora kayman
balig‘i
balig‘i
regiya
Daryoda hayot
qaynaydi. Unda
barglarining diametri
2 m gacha yetadigan
nilufar — viktoriyaregiya o‘sadi.
Daryoda chuchuk
suv delfini, yirtqich
baliq - piranya,
uzunligi 5 m
keladigan timsoh,
uzunligi 4 m ga
yetadigan piraruku
balig‘i yashaydi
(92-rasm).

33.

Parana daryosi sersuvligi va uzunligi jihatidan materikda ikkinchi
o‘rinda turadi.
Parana

34.

Bu daryoda dunyodagi eng keng (kengligi 2700 m, balandligi 72 m)
Iguasu sharsharasi hosil bo‘lgan (93-rasm).
Iguasu

35.

Orinoko daryosi
Orinoko

36.

Orinoko daryosida dunyodagi eng baland (1054 m) Anxel sharsharasi
vujudga kelgan.
Anxel

37.

Materikda ko‘llar ko‘p emas. Eng katta ko‘l — Marakaybo, materikning
shimolida joylashgan. U ensiz suv yo‘li orqali Karib dengizi bilan
tutashgan.
Marakaybo

38.

And tog‘larida Titikaka ko‘li joylashgan. Bu dunyodagi eng baland
tog‘da joylashgan eng katta ko‘l.
Titikaka

39.

Materikda bu ko‘llardan tashqari Patus, Lagoa Mirin, Mar Chikita,
Buenos Ayres, Lago Arxentino ko‘llari ham bor.
3
4
5
2
1

40.

Dunyodagi eng katta botqoqlik – Pantanal, maydoni 109 ming km²

41.

Topshiriqlar
• 1. Mavzuni o`qib kelish
• 2. Jadval to`ldirish
• 3. Ichki suvlarini yozib kelish
• 4. Janubiy Amerika materigining iqlim
xaritasini, xavzalar xaritasini chizib
kelish

42.

Iqlim mintaqalari Havo harorati,
qishda va yozda
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mo`tadil
-
Yog`in
Ob-havo
miqdori, mm

43.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
• M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T.
HOJIYEVA , umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik,
Respublika ta’lim markazi.
• @edutrm_uz
• A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. – Geografiya (Materiklar va
okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi
uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/ www.eduportal.uz
• 6-sinf o‘quv atlasi

44.

© Internet manbalari:
www.wikipedia.org
www.yaklass.ru
www.visit7wonders.com
www.bio-geo.ru
www.geomap.com.ua
www.lacgeo.com
www.webmandry.com
www.pedalchile.com
www.natworld.info
www.review-planet.ru
www.m.yandex.ru
www.cunoastelumea.ro
www.surfertoday.com
www.br.pinterest.com
www.masterok.livejournal.com
www.actravel.ru
www.beatifulworld.com

45.

© Qambarov Alimbek
Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
• Telegram manzil:
• География методика
@geography_method