Okeaniya. O‘tilgan mavzuni takrorlash

1.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
5.17. Okeaniya

3.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okeaniga tegishli dengizlar nomini toping:

4.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okeaniga tegishli dengizlar nomi:
OXOTA
BERING
ROSS
TASMAN
MARJON
FIJI
FILIPPIN
JANUBIY XITOY
SARIQ
YAPON

5.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okeaniga tegishli oqimlar nomini toping.

6.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okeaniga tegishli oqimlar nomi:
Peru
G‘arbiy Shamollar
Kurill
Alyaska
Kurosio
Shimoliy Tinch okean
Kaliforniya
Shimoliy Passat
Passatlararo qarshi
Janubiy Passat
Sharqiy Avstraliya

7.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okean tubi relyefi nomlarini toping.
10
9
4
12
11
3
5
15
2
13
8 16
14
17
6
1
7

8.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okean tubi relyefi nomlarini toping.
Janubiy Tinch okean tizmasi
Sharqiy Tinch okean ko‘tarilmasi
10
9
Shimoli-sharqiy soylik
Shimoli-g‘arbiy soylik
4
3
5
Markaziy soylik
Janubiy soylik
2
8
Bellinsgauzen soyligi
Peru soyligi
6
1
Aleut botig‘i
7
Kurill-Kamchatka botig‘i

9.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch okean tubi relyefi nomlarini toping.
Mariana botig‘i
Filippin botig‘i
Tonga botig‘i
Kermadek botig‘i
12
Markaziy Amerika botig‘i
11
15
13
14
Peru botig‘i
16
17
Chili botig‘i

10.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch Okeanni o‘rgangan sayyohlar
.............. 1513- yilda Panama bo‘ynidan o‘tib, Tinch okeanni
ko‘rgan va unga Janubiy okean deb nom bergan.
.................. 1519–1521- yillardagi sayohati davrida uni
Tinch okean deb atagan.
XIX asrda .............. “Vityaz” kemasida tadqiqot ishlarini
olib bordi.

11.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Tinch Okeanni o‘rgangan sayyohlar
V. Balboa 1513- yilda Panama bo‘ynidan o‘tib, Tinch
okeanni ko‘rgan va unga Janubiy okean deb nom bergan.
F. Magellan 1519–1521- yillardagi sayohati davrida
uni Tinch okean deb atagan.
XIX asrda S. O. Makarov “Vityaz” kemasida tadqiqot
ishlarini olib bordi.

12.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Quyidagi rasmlarga mos raqamlarni toping.
25
62,5
100
11 022

13.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Quyidagi rasmlarga mos raqamlar:
25
62,5
100
11022

14.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Quyidagi rasmlarga mos nomlarni toping.

15.

O‘tilgan mavzuni takrorlash
• Quyidagi rasmlarga mos nomlar:
Lossosimon baliq
Tridakna
Gigant suv o‘simliklari
Dengiz sigiri

16.

Atamalar va savollar

17.

Okeaniyaning geografik o‘rni.
Tinch okeanning
bepoyon
kengliklarida
minglab orollar
joylashgan. Tinch
okeanning markaziy
va janubi-g‘arbiy
qismlarida
joylashgan orol va
arxipelaglar (orollar
to‘dasi) Okeaniya
deb ataladi.

18.

Unga umumiy maydoni 1,3 mln km² bo‘lgan yetti
mingta orol kiradi. O‘zi egallagan maydonga nisbatan
quruqlik atigi 2% ini tashkil etgani uchun ham
Okeaniya nomini olgan.
Jami
7 mingta orol

19.

Okeaniya hududi tabiiy geografik va tarixiy-milliy
farqlariga asoslanib, uchta qismga, ya’ni to‘plam
orollariga bo‘linadi.
1 Melaneziya (yunoncha, melos — qora, nesos —
orol, ya’ni qora orollar).
2 Mikroneziya (yunoncha, kichik orollar).
3 Polineziya (yunoncha, ko‘p orollar).

20.

Melaneziya.
арх. Луизиада
Melaneziyaga Yangi
Gvineya, Bismark,
Luiziada arxipelaglari,
Solomon orollari, Santa
Krus, Yangi Gebrit
orollari (Vanuatu),
Yangi Kaledoniya, Fiji,
shuningdek, bir qancha
mayda orollar kiradi.
Bular asosan materik
orollaridir.

21.

Mikroneziya.
Бонин о-ва
Волкано о-ва
Науру
Ошен
Mikroneziyaga
Valkano, Bonin,
Mariana, Karolina,
Marshall,
Gilbert (Kiribati), Ellis
(Tuvalu)
arxipelaglari, Nauru
va Oshen orollari
kiradi. Bular ko‘proq
marjon orollari
hisoblanadi.

22.

Polineziya.
Лайн о-ва
Феникс о-ва
Таити
о-ва Общества
Polineziyaga Gavayi
orollari, Layn, Feniks,
Tokelau, Samoa, Kuk,
Taiti, Jamiyat,
Tuamotu yoki Rossian
atollari (atoll — yarim
yoy yoki yarim doira
shaklidagi marjon
oroli), Markiz orollari
va Pasxa oroli kiradi
(93-rasm).

23.

O‘rganilishi.
Okeaniya yevropaliklarga XVI asrda F. Magellanning
dunyo bo‘ylab birinchi aylanma sayohatidan boshlab
ma’lum bo‘lgan.

24.

Rus dengizchilari V. M. Golovin (1807 – 1809-yillarda),

25.

F. P. Litke (1826 – 1829-yillarda),

26.

S. O. Makarov (1886 – 1889-yillarda, “Vityaz”
kemasida) va boshqalarning sayohatlari natijasida
Okeaniya haqida ko‘p ma’lumotlar to‘plandi.

27.

Faqat XIX asrning o‘zida ruslar tomonidan 40 dan
ortiq ekspeditsiyalar uyushtirildi. Natijada Okeaniya
haqida qimmatli ma’lumotlar to‘plandi.

28.

Shu asrning oxirida “Chellenjer” ekspeditsiyasi (1873–
1876) Okeaniya orollari, aholisi haqida qiziqarli
ma’lumotlar to‘pladi.

29.

Okeaniya tabiati va aholisini o‘rganishda N. N. MikluxoMaklayning hissasi katta. U Yangi Gvineya orolining xalqlari
hayoti va urf-odatlarini o‘rgangan. Tropik dengiz sohillarining
tabiiy geografik tasvirini yozib qoldirgan.

30.

Mahalliy aholi — papuaslar bilan birga 12 yil yashab
(1871–1882), ularning turmush tarzi haqida bebaho
ma’lumotlarni to‘plagan.

31.

Geologik tuzilishi, foydali qazilmalari, relyefi.
Orollarni geologik tarixi va qanday jinslardan
tuzilganligiga ko‘ra bir necha guruhlarga bo‘lish
mumkin.

32.

Materik, vulqonli va geosinklinal orollar
Materik orollar –
materiklarga yaqin,
ularning bir qismi
bo‘lib, o‘rtada suv
bosish natijasida
undan ajralib qolgan.
Vulqonli orollar –
Vulqon tog‘larini
okean yuzasiga chiqib
qolishidan hosil
bo‘lgan orollar.
Geosinklinal orollar –
Tektonik plitalar
to‘qnashgan joylarda,
yer po‘sti bukiladi,
orollar yoyi hosil
bo‘ladi.

33.

Materik orollari (Yangi Gvineya, Yangi Zelandiya),
vulqonli orollar (Gavayi, Pasxa, Tuamotu),
geosinklinal orollar (Mariana, Yangi Kaledoniya).
3
6
Gavayi orollari
1
5
7
4
2
Pasxa oroli

34.

Bulardan tashqari, Okeaniyada biogen (marjon, atoll,
rif) orollar ko‘p uchraydi.
Marjon oroli - Tropik
kengliklarda rif hosil
qiluvchi organizmlar
(Marjon poliplari)ning
hayotiy faoliyati
natijasida hosil bo‘lgan
orol.
Atoll – Laguna (okeanga
tutash ko‘l)ni o‘rab
turgan butun yoki singan
xalqaga o‘xshagan
marjon oroli.
Rif –
Marjonlarning
ohakka aylangan
skeletlaridan
tashkil topgan
suv osti qoyalari.

35.

Okeaniyaning eng baland nuqtasi Yangi Gvineya
orolidagi Maoke tog‘ tizmasida joylashgan Jaya
cho‘qqisi (5030 m) hisoblanadi.

36.

Mauna Kea – Dunyodagi eng baland tog‘, 10203 metr
(Gavayi orollari).

37.

Okeaniyaning yirik orollarida foydali qazilma konlari
bor. Jumladan, Yangi Kaledoniyada nikel, Yangi
Gvineya va Yangi Zelandiyada neft va gaz,
Neft
Nikel
Tabiiy gaz

38.

Fiji va Yangi Gvineyada oltin, Nauru orolida fosforit
konlari bor.
Fosforit
Oltin
Oltin koni

39.

Iqlimi.
Subtropik
Tropik
Subekvatorial
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mo‘tadil
Okeaniya orollarining
aksar qismi ikkala
yarimsharning tropik
iqlim mintaqasida
joylashgan.

40.

Avstraliya va Osiyoga yaqin ekvatorial kengliklardagi
orollarda subekvatorial, 180-meridiandan g‘arbda
ekvatorial iqlim.
Subtropik
Tropik
Subekvatorial
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mo‘tadil

41.

Tropik chizig‘idan shimol va janubda esa subtropik
iqlim. Yangi Zelandiyaning Janubiy oroli mo‘tadil
mintaqada joylashgan.
Subtropik
Tropik
Subekvatorial
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mo‘tadil

42.

Eng issiq oyning o‘rtacha harorati shimolda +25°C,
janubda +16°C, eng sovuq oyniki shimolda +16 °C, janubda
+5 °C. Ekvatorial zonada o‘rtacha oylik harorat +26…+28°
C.
+25°C
+16°C
+26°...+28°C
+16°C
+5°C

43.

Yillik yog‘in miqdori tropik mintaqalarda 1000 mm dan
kam.

44.

Ammo yirik vulqon orollarining shamolga ro‘para
yonbag‘irlarida 10 000 mm gacha, Gavayi orolidagi
tog‘larning shamolga ro‘para yonbag‘irlariga yiliga
12 500–14 000 mm yog‘in yog‘ishi kuzatilgan.
12 500–
14 000

45.

Okeaniyaning g‘arbiy qismida yozda kuchli tropik
dovullar bo‘lib turadi.

46.

Tuproqlari.
1
2
3
4
5
Issiq va sernam iqlimli orollarda qizil-sariq laterit, tog‘
laterit, sariq, qizil va sariq-qo‘ng‘ir tuproqlar uchraydi.

47.

Seryog‘in joylarda botqoqli tuproq tarqalgan.

48.

O‘simliklari.
1
3
2
Okeaniya o‘simliklari juda xilmaxil. Orollarda daraxtlardan
qimmatlisi kokos va sago
palmalari, kauchukli daraxt,

49.

banan, non va qovun daraxtlari, mango,
shakarqamish,
1
2
4
3
5

50.

Yangi Zelandiyada daraxtsimon paporotniklar, kauri
tilog‘ochi, karam daraxti, zig‘ir va boshqa endemiklar,
atollarda pandanus o‘sadi (95-rasm).
1
4
2
3
5

51.

Hozirgi paytda Okeaniyaning tabiiy o‘simlik qoplami
inson tomonidan juda o‘zgartirib yuborilgan.
O‘rmonlar kesilib, plantatsiyalar barpo qilingan.

52.

Hayvonot dunyosi.
Jannat qushlari.
Hayvonot olami o‘ziga xos. Yangi Gvineya va unga
yaqin orollarda kazuar tovug‘i (emu oilasiga mansub),

53.

Yangi Zelandiyada 3 turdagi kivi tovuqlari, pingvin va
boshqa dengiz qushlari juda ko‘p (albatros, bo‘ron
qushi, baliqchi qush).
2
1
3
4
5

54.

Orollarga keltirilgan kalamush, yovvoyilashgan
mushuk, echki, quyon tabiatga juda katta zarar
keltirmoqda.
1
2
3
4

55.

Okeanlar hayvonlarning tarqalishi uchun katta qiyinchilik
tug‘diradi, bu Okeaniya hayvonot dunyosi tarkibi o‘ziga
xosligiga olib kelgan. Avvalo, sutemizuvchilarning deyarli
mutlaqo yo‘qligi hisobiga juda kamayib ketgani bilan
ta’riflanadi.

56.

Aholisi va uning yashash tarzi.
Okeaniyaga aholi ko‘p ming yillar oldin kelib
o‘rgashgan. Taxminlarga ko‘ra, Okeaniyaga odamlar
Janubi-sharqiy Osiyodan kelgan.

57.

Tur Xeyerdal taxminiga ko‘ra, bu yerga odamlar
Janubiy Amerikadan kelgan.

58.

Okeaniyaliklar mohir dengizchi va kema quruvchilar
bo‘lgan.

59.

Hozirgi vaqtda Okeaniya aholisi tubjoy kishilardan,
ko‘chib kelganlar va chatishgan aholidan iborat.

60.

Yangi Zelandiyada tub joy aholisi maorilar jami
aholining 15 % ini tashkil etadi.

61.

Yangi Gvineya va unga yaqin orollarning tubjoy aholisi
— papuaslardir. Ular negroid irqiga mansub.

62.

Boshqa orollarning tubjoy aholisi avstraloid irqiga
kiradi.
Melaneziyaliklar
Mikroneziyalik
Polineziyalik

63.

Okeaniyaning hozirgi aholisi dehqonchilik, kokos
palmalari, banan, kakao, kofe yetishtirish bilan
shug‘ullanishadi.

64.

Ovchilik aholining odatiy mashg‘uloti bo‘lib qolmoqda
(96-rasm).

65.

Shuningdek, orollarda rangdor metallar rudalari,
toshko‘mir, fosforit qazib chiqariladi.
Oltin koni
Ko‘mir koni
Fosforit tashish

66.

Orollar tabiati insonning xo‘jalik faoliyati ta’sirida juda
tez o‘zgarib bormoqda.

67.

Topshiriqlar
• 1. mavzuni o`qish
• 2. Kitobdagi rasmni chizib kelish
• 3. Kitobdagai jadvalni to`ldirib
kelish
• 4. Muhim ma’lumotlarni yozish

68.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
• M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV,
M. T. HOJIYEVA – Geografiya: umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 7-sinfi uchun darslik – Toshkent:
Respublika ta’lim markazi. @edurtm_uz
• www.uzedu.online
• A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. –
Geografiya (Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi),
umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik
– Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/ www.eduportal.uz
• www.wikipedia.org
• www.yaklass.ru

69.

© Internet manbalari:
www.wikipedia.org
www.yaklass.ru
www.marineinsight.com
www.orangesmile.com
www.fisheries.noaa.gov
www.travelask.ru
www.daryu.uz
www.twitter.com
www.natworld.info
www.mikluho-maklay.ru
www.rus.travellers.ru
www.history.wikireading.ru

70.

© Internet manbalari:
www.seaman-sea.ru
www.ru-sled.ru
www.tvoiklas.ru
www.geo-magellan.online
www.dinorea.com
www.mediagnosis.ru
www.best-sanatoriy.ru
www.geoexpro.com
www.teara.govt.nz
www.tourister.ru
www.moregeo.com
www.fijisun.com.fj

71.

© Internet manbalari:
www.сезоны-год.рф
www.cattur.ru
www.meteo-tv.ru
www.slideshare.ru
www.de-ussr.com
www.environmentguide.org.nz
www.scboceania.org
www.foreststreesagroforestry.org
www.anywayinaway.com
www.independent.co.uk
www.obrazovaka.ru
www.solomontimes.com

72.

© Internet manbalari:
www.miracletour.com
www.stock.adobe.com
www.businessadvantagepng.com
www.virtualoceania.net
www.museum.earthsci.carleton.ca
www.observation.org
www.doc.govt.nz
www.rocket-guide-nouvelle-caledonie.com
www.tonywublog.com
www.theage.com.au
www.wikivoyage.org
www.a-z-animals.com

73.

© Internet manbalari:
www.sb.by
www.costellohsie.info
www.mixedracestudies.org
www.flanagan.artstation.com
www.pinterest.com
www.johntyman.com
www.mahaons.ru
www.unisef.org
www.galleywenchtales.com
www.thecoconet.tv
www.britannica.com
www.usfunds.com

74.

© Internet manbalari:
www.nzgeoc.om
www.topwar.ru
www.uzedu.online
@edurtm_uz

75.

© Qambarov Alimbek
Rossiya o‘qituvchilari tajribasidan qisman foydalanildi.
Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
Qambarov Sirojiddin tomonidan to‘plandi va
tartiblandi.
• Telegram manzil:
• География методика
@geography_method
https://t.me/geography_method