23.10M

Category:

geography

28-§. Rossiya Federatsiyasi

1.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
28-§. Rossiya Federatsiyasi

4.

Maydoni: 17075 ming km²
Aholisi (2020): 146,7 mln
Poytaxti: Moskva

5.

Rossiya Federatsiyasi maydoni jihatidan jahonning eng yirik davlati
hisoblanadi. U Sharqiy Yevropa va Shimoliy Osiyoda joylashgan.

Rossiya qirg‘oqlari Shimoliy Muz, Tinch va Atlantika okeanlariga tegishli 12 ta
dengiz suvlari bilan yuviladi. Dunyoda faqat 3 ta mamlakat — Rossiya, AQSH
va Kanada birdaniga uchta okeanga chiqish imkoniyatiga ega.
1. Oxota
2. Bering
3. Qora
4. Azov
5. Boltiq
6. Oq
7. Barents
8. Kara
9. Laptevlar
10. Sharqiy Sibir
11. Chukotka
12. Bering

7.

Rossiya Federatsiyasi jami 16 ta mustaqil davlat bilan chegaradosh.
Jumladan, Yaponiya va AQSH bilan chegara faqat suv orqali o‘tadi.

8.

Eng uzun chegara chiziqlari Qozog‘iston, Mongoliya va Xitoy bilan o‘tgan.
Chegaradosh davlatlar soni bo‘yicha Rossiya jahon mamlakatlari ichida 1o‘rinda turadi.

9.

Rossiya aralash tipidagi respublika hisoblanadi, chunki hukumat prezident va
parlament tomonidan birgalikda shakllantiriladi.
Prezident ish kabineti
Prezident
Vladimir Putin

10.

Rossiya aralash tipidagi respublika hisoblanadi, chunki hukumat prezident va
parlament tomonidan birgalikda shakllantiriladi.
Rossiya Davlat Dumasi
Premer ministr
Mixail Mishustin

11.

Konstitutsiyasiga binoan, Rossiya 85 ta turli maqomdagi regionlar federatsiyasi
hisoblanadi. Rossiya Federatsiyasining regionlari orasida respublika, oblast o‘lka,
avtonom okrug, avtonom oblast va federal ahamiyatdagi shaharlar mavjud.
22 ta respublika
46 ta oblast
9 ta o‘lka (kray)
4 ta avtonom okrug
1 ta avtonom oblast
3 ta federal ahamiyatdagi shaharlar

12.

Boltiq dengizi bo‘yidagi Kaliningrad oblasti Rossiyaning asosiy hududidan
alohida ajralgan holda joylashgan bo‘lib, eksklav geografik o‘rniga ega.

13.

Tabiiy sharoiti va resurslari.
Rossiya hududi
shimoldan janubga
tomon 4000 km dan
ortiq, g‘arbdan
sharqqa esa salkam
10000 km masofaga
cho‘zilganligi uchun
mamlakatning tabiiy
sharoiti juda xilmaxil (64-rasm).
4 000 km
10 000 km

14.

Mamlakat hududining 70% i tekisliklar bilan band. Eng katta maydonlarni Sharqiy Yevropa
va G‘arbiy Sibir tekisliklari egallaydi. Baland tog‘lar (Kavkaz, Oltoy, Sayan, Sixote-Alin va
boshq.) Rossiyaning sharqiy va chekka janubiy qismlarida joylashgan.
Sharqiy Yevropa
G‘arbiy Sibir
Kavkaz
1
Oltoy
2
3
Sayan
Kavkaz
4
5
Oltoy
6
Sayan
Sixote-Alin

15.

Relyefi
Sharqiy Yevropa
G‘arbiy Sibir
Kavkaz
Oltoy
Sayan
Sixote-Alin

16.

Rossiyada neft, tabiiy gaz, ko‘mir, uran, temir rudasi, oltin, olmos va boshqa
foydali qazilmalarning yirik zaxiralari mavjud.
Neft koni
Tabiiy gaz koni
Ko‘mir koni
Uran koni
Temir rudasi koni
Oltin
Olmos
Olmos koni

17.

Mamlakat iqtisodiyoti uchun ayniqsa neft va tabiiy gaz resurslari katta
ahamiyatga ega. Neft va gazning yirik konlari asosan G‘arbiy Sibir tekisligida
joylashgan.

18.

Rossiya asosan mo‘tadil, subarktika va arktika iqlim mintaqalarida
joylashgan. Faqatgina Qora dengiz bo‘yidagi hududlari subtropik iqlimga ega.

19.

Mamlakat hududining 70% dan ortiq qismi dehqonchilik uchun agroiqlimiy
resurslar bilan yetarli darajada ta’minlanmagan.

20.

Asosiy tabiat zonalari — tayga, tundra, aralash va keng bargli o‘rmonlar,
dasht va o‘rmon-dasht.
Arktika sahrolari
Tundra
Tayga
Aralash va Kengli bargli
o‘rmonlar
O‘rmon-dasht va dasht
Chalacho‘l va cho‘llar
Subtropik o‘rmon
Tog‘lar

21.

Tabiat zonalari
Arktika sahrolari
Tundra
Tayga
Keng bargli o‘rmonlar
Dasht
Cho‘l
Subtropik o‘rmon

22.

Rossiya o‘rmon va yer resurslari bilan eng yaxshi ta’minlangan davlatlardan
biri.

23.

Rossiya ayniqsa uning Osiyodagi qismi suv va gidro energetika resurslariga
ham juda boy. Uning eng yirik daryolari — Yenisey, Lena, Ob, Amur, Volga.
1
5
2
3
4
6
Sibirda
joylashgan
Baykal ko‘li
Yer yuzidagi
eng chuqur
va eng ko‘p
chuchuk
suv yig‘ilgan
ko‘l
hisoblanadi.

24.

Rossiyaning ichki suvlari
Yenisey
Lena
Ob
Amur
Volga
Baykal

25.

Aholisi.
Rossiya Federatsiyasi aholisi soni bo‘yicha jahonda 9-o‘rinda turadi.
Aholining tabiiy ko‘payishi manfiy bo‘lib, yillik hisobda –0,2% ga teng.

26.

Lekin demografik vaziyat Rossiyada barqaror emas. Aholi ko‘payishiga tashqi
migratsiya sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatmoqda.

27.

Rossiyada shahar aholisining ulushi 75 % ga yaqin.

28.

Eng yirik shaharlari – Moskva (12 mln. kishidan ortiq) va Sankt-Peterburg (5
mln. kishidan ortiq). Hozirda jami 15 ta «millioner» shahar mavjud.
Moskva
Sankt-Peterburg
Yekaterinburg
Nijniy-Novgorod

29.

Rossiya ko‘p millatli davlat hisoblanadi. Aholisining 81% i ruslarga to‘g‘ri
keladi. Umuman olganda, Rossiya hududida 100 tadan ortiq tub millat va
elatlar vakillari yashaydi.

30.

Ruslardan tashqari, tatarlar, ukrainlar, boshqirdlar, chuvashlar, chechenlar va
armanlarning soni 1 mln kishidan oshadi.

31.

Shuningdek mamlakatning shimoliy o‘lkalarida o‘nlab kam sonli elatlar ham
mavjud.

32.

Rossiya ko‘p konfessiyali davlatdir (65-rasm). Mamlakatdagi eng ko‘p sonli
din pravoslav xristianlik hisoblanadi.

33.

Unga ruslardan tashqari, ukrainlar, chuvashlar, mordvalar, osetinlar va
boshqa bir qancha millat vakillari e’tiqod qiladi.
1
4
3 2

34.

Tatarlar, boshqirdlar, Shimoliy Kavkazdagi ko‘plab xalqlar islom diniga
mansub.
1
2
3

35.

Buryatlar, qalmiqlar hamda tuvaliklar esa buddizm diniga e’tiqod qiladi.
2
3
1

36.

Bundan tashqari, Rossiyada katoliklar, yahudiylar, protestantlar ham
istiqomat qiladi.
Katolik cherkovi
Protestantlik cherkovi
Yahudiylar sinagogasi

37.

Rossiyada aholi zichligining o‘rtacha ko‘rsatkichi ancha past (1 km2 ga 8
kishi), aholining hududiy joylashuvi esa juda notekis. Bunga asosan iqlim
sharoiti katta ta’sir ko‘rsatgan.

38.

Aholi ko‘proq Rossiyaning g‘arbiy va janubiy qismida — shartli ravishda
ajratiladigan “Sankt-Peterburg — Sochi — Irkutsk” geografik uchburchagida
mujassamlashgan.
Sankt-Peterburg
Sochi
Irkutsk

39.

Topshiriqlar
• 1. Mavzuni o`qish
• 2. Davlat bayrog`ini chizib
kelish
• 3. Jadval to`ldirish

40.

Savollar
Rossiya qirg‘oqlari yuvib turuvchi dengizlar soni va okeanlar
Chegaradosh davlatlar soni
Eng uzun chegaradosh davlatlari
Regionlar federatsiyasi soni
Eksklav hududi
shimoldan janubga, g‘arbdan sharqqa necha km
Necha % tekislik, tekisliklar nomi
Tog`lari
Foydali qazilmalari
Iqlimi
Tabiat zonalari
Daryolari va ko`llari
Aholisi soni, tabiiy ko‘payishi, shahar aholisi ulushi
Yirik shaharlari va ularning soni
Nechta va qaysi Millatlar bor? Eng ko`p millat ulushi
Qaysi dinlar mavjud, qaysi hududlarda
Aholi zichligi
Javoblar

41.

42.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
• V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva–
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy
o‘rta ta’lim maktablarining 10- sinf o‘quvchilari uchun darslik,
Respublika ta’lim markazi, 2022
• @edurtm_uz
• A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko –
Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy
o‘rta ta’lim maktablarining 9- sinf o‘quvchilari uchun darslik,
Toshkent – “O‘zbekiston” – 2019