Сараптау-импорттық операцияларды ресімдеудің негізгі рәсімдері мен құжаттары. Дәріс №6

1.

№ 6 дәріс. Сараптау-импорттық операцияларды ресімдеудің негізі мен құжаттары
Дәрістің мақсаты: Экспорттық-импорттық рәсімдеу кезінде құжаттар сараптаманы
қажеттілігін анықтау. Логистика жүйесінің элементтері мен функцияларын түсіндіру.
Қазақстандық экспорттың мүмкіндіктеріне, ерекшеліктеріне талдау жүргізу.
Түйін сөздер: рәсімдеу, декларация, аккредетив, шот-фактура, коносамент, сертификат
Негізгі сұрақтар:
1. Ішкі және халықаралық нарықтарда жұмыс істейтін әртүрлі компаниялар мен
кәсіпорындар ұйымдық-экономикалық қатынастар жүйесін анықтау.
2. Экспорттық-импорттық рәсімдерге жүк жөнелтуші мен тасымалдаушы арасындағы
тасымалдауға арналған келісім – шарт тексеру және т. б .
3. Көлік экспедиторлық компанияларды, делдалдық агенттіктерді және өзге де
ұйымдардың тауар ағындарын импорты мен экспортына қызметін қалыптастыру.
Экспорттық-импорттық рәсімдерге:
- экспортқа/импортқа рұқсат беру,
- кедендік декларациялау,
- тиісті құжаттарды тексеру және т. б .
Егер жүк сауда мәмілеіне қатысушы елдердің мемлекеттік шекарасы арқылы
өткізілсе, экспорттық-импорттық операциялар жүргізілген болып есептеледі.
Көлік логистикасы-бұл жеткізуді ұйымдастыру бойынша, атап айтқанда қандай да бір
материалдық заттарды, заттарды және т.б. оңтайлы маршрут бойынша бір нүктеден
екіншісіне ауыстыру бойынша жүйе. Тауарлар қозғалысы процесінде ақпараттық және
материалдық ағындарды басқару туралы негіз қалаушы бағыттардың бірі.
Ішкі және халықаралық нарықтарда жұмыс істейтін әртүрлі компаниялар мен
кәсіпорындар ұйымдық-экономикалық қатынастар жүйесімен біріктірілген. Мұндай
жүйелер логистикалық функцияларды орындайды, материалдық ресурстармен жабдықтау
мәселелері бойынша бизнес - үдерістерге қатысушылардың қатынастарын біріктіреді және
реттейді.
Логистика функциялары:
- Шаруашылық байланыстарды қалыптастыру;
- Бағыттар мен көлемдерде өнімді тасымалдау қажеттілігін анықтау;
- Тікелей алдыңғы және өнімді тасымалдауды аяқтайтын операцияларды орындау;
- Өнім қорларын қалыптастыру және реттеу;
- Қойма аумақтарын ұйымдастыру және орналастыру.
Логистиканың дамуына әсер ететін факторлар:
- сатушылар нарығынан көрсеткіштер нарығына өту;
- көлік құралдарындағы технологиялық өзгерістер (компьютерлік технологиялардың
пайда болуы);
- өнімнің дайындық сатыларының санын арттыру;
- нарықтардың географиялық өзгеруін қолдану;
- жүйелер теориясын қолдану;
- әскери логистиканы пайдалану және экономикалық міндеттерді шешуге әдістер
санын қолдану.
Логистика жүйесінің элементтері:
- қорлар,
- шикізат пен материалдарды сатып алу,
- көлік,
- өндіріске қызмет көрсету,
- ақпараттық байланыс және бақылау,
- қойма шаруашылығы,
- кадрлар.
Логистикалық жүйенің басты мақсаты-қажетті материалдарды, тауарлар мен

2.

қызметтерді белгілі бір орынға, қажетті уақытта, белгілі бір шарттарда барынша төмен
ықтимал құны бойынша ауыстыру. Логистикалық жүйе - бұл әлемдік сауданың жұмыс
істеуін қамтамасыз ететін кіші жүйелердің жиынтығы.
Көлік логистикасы маңызды рөл атқарады. Елдер арасында жүктерді тасымалдау
кезінде көліктің бір түрінің келу және екіншісін жөнелту уақытын қайта тиеуді
ұйымдастыру, қажетті құжаттарды ресімдеу жөніндегі уақытша шығындарды барынша
азайтумен қоса атқару бойынша бірқатар қиындықтар туындайды. Көптеген көлік
экспедиторлық компанияларды, делдалдық агенттіктерді және өзге де ұйымдарды тауар
ағындарының импорты мен экспортына қызмет көрсетуге тарту нәтижесінде неғұрлым
маңызды құжаттар болып табылатын құжаттардың едәуір саны қажет.:
- көліктік жүк құжат-жүк түбіртегі және жүк жөнелтуші мен тасымалдаушы
арасындағы тасымалдауға арналған келісім - шарт; доктық қолхат (жүкті жөнелту үшін
қабылдағанда) - жауапкершілікті іштен халықаралық тасымалдаушыға өту үшін
пайдаланылады; экспорттық жүкқұжат экспорттық статистиканы жүргізу үшін әртүрлі
елдердің сауда департаменттері талап етеді;
- аккредетив-жүк жөнелтушіге тауар үшін ақша алуға кепілдік беретін қаржылық
құжат; шот-фактура-сатушыдан сатып алушыға тауар үшін шот; сақтандыру куәлігі-жол
кезінде жүктің сақтандыруын растайды;
- коносамент - халықаралық теңіз тасымалдарында пайдаланылатын және жүк
жөнелтуші одан жүкті алған кезде теңіз тасымалдаушысы беретін тауар тарату құжаты;
беру хаты-тасымалдау ерекшеліктерінің тізімі және берілетін құжаттардың
ХАТТАМАСЫ; жүктің шамамен келуі туралы хабарлама;
- кедендік декларациялар-тауарды және оның шығу тегін сипаттайтын бірқатар
құжаттар;
- тасымалдаушының сертификаты және беру өкімі-жүк иесі мен алушы туралы кеденді
куәландырады;
- жүкті босату-жүкті тасымалдауға ақы төлеу туралы куәлік.
Экономикалық ақпаратты жинау формалары, түрлері және тәсілдері. Бастапқы және
туынды көрсеткіштер. Қажетті ақпаратты іріктеу әдістері (есеп функциялары, тарқату,
сүзгі, үлестіру қатарының автоматтандырылған құрылымы. Жиынтық кестелер).

3.

Бақылау сұрақтары:
1. Экспорттық-импорттық операциялардың негізі құжаттары мен рәсімдері қандай.
2. Логистика жүйесінің элементтері мен функцияларын сипаттаңыз.
3. Көлік логистикасындағы тасымалдау, жөнелту, құжаттарды ресімдеу, делдалдық
агенттіктердің жұмысын талдаңыз
Негізгі әдебиеттер:
1. Логистика: Учебник / Под ред. Б.А. Аникина. - 4-e изд., перераб. и доп. - М.: НИЦ
ИНФРА-М, 2015. - 320 с
2. А.А.Канке,И.П.Кошевая. - 2-e изд.,испр. и доп.:ИД ФОРУМ,ИНФРА-М,2011–384с
3. Кретов И.И., Садченко К.В. Логистика во внешнеторговой деятельности: Учебное
пособие. - 3-e изд., перераб. и доп., (Гриф): ДиС, 2011. – 272 с.
4. Саркисов С.В. Логистика и транспортное обеспечение ВЭД. Учебник. –М.: ВАВТ
Минэкономразвития России, 2015
5. Доналд Бауэрсокс, Дейвид Клосс. Логистика. Интегрированная цепь поставок.
Учебник. – М.: Олимп-Бизнес, 2008.