Металдардың сұйытылған қышқылдармен реакциялары

1.

Алдыңғы бөлім материалын қайталау
1-тапсырма.
Төменде келтірілген металдарды қалай
жіктеуге болады? Неліктен?
Ва,Zn,K,Hg,Ni, Al,Fe,Pt,Na,Cu,Mg

2.

2 -тапсырма. Сәйкестендіріңдер.
Металдардың оттекпен жүретін реакциясы:
1.Кальций
2.Мырыш
3.Литий
4.Мыс
5.Алтын
A. жүреді, оксид түзіледі
B. жүрмейді
C. жүреді, гидроксид түзіледі

3.

3-тапсырма.
Реакция теңдеуін аяқтаңдар:
1. Кальций + су=
2. Мыс + су =
3. Мырыш + су=
4. Алюминий + су=
5. Магний+су=
6. Калий + су=
7. Сынап + су=
Дескриптор
1. Реакция өнімін дұрыс атады
2. Түзілген өнімнің формуласын дұрыс құрастырды
3. Реакцияны дұрыс теңестірді

4.

Металдар реакцияға түседі:
жай зат
мысалы: оттек
күрделі зат
су

5.

• Бүгінгі сабағымызда металдардың тағы бір
күрделі затпен реакциясын қарастырамыз…
- ол заттың ортасында лакмустың түсі қызарады;
- өзі күйдіргіш
- цитрустық жемістерде, дәрі дәрмектер
құрамында кездеседі
- ол – қандай заттар?

6.

Металдардың қышқылмен
реакциясы

7.

- Қышқылдар туралы не білеміз?
- Сонымен бүгінгі сабағымыздың мақсаты
қандай болмақ?

8.

Сабақ мақсаты:
-Металдардың
қышқыл ерітінділерімен реакцияларын
зерттеу.
-Металдардың қышқыл ерітінділерімен реакция
теңдеулерін жаза алу.

9.

• Қышқылдар түрлері: табиғи, жасанды
• Қышқылдар дегеніміз - құрамында металл
атомдарымен орын алмастыруға бейім сутек
атомдарынан және қышқыл қалдықтарынан
тұратын күрделі зат.

10.

Қышқылдардың түрлері:
Қышқыл аттары
Қышқыл формуласы
Қышқыл қалдығы аттары
тұз қышқылы(хлорсутек қышқылы) бромсутек қышқылы –
күкіртсутек қышқылы –
күкіртті қышқылкүкірт қышқылыазот қышқылы –
кремний қышқылыфосфор қышқылы-
HCI
(хлорид)
HBr (бромид)
H2S (сульфид)
H2SO3(сульфит)
H2SO4 (сульфат)
HNO3 (нитрат)
H2SiO3 силикат)
H3PO4 (фосфат)

11.

Формула Атауы
Қышқыл қалдығының
атауы
HCL
Тұз қышқылы хлорсутек
Хлорид
H2S
Күкіртсутек қышқылы
Сульфид
H2SO4
Күкірт қышқылы
Сульфат
H2SO3
Күкіртті қышқыл
Сульфит
HNO3
Азот қышқыл
Нитрат
HNO2
Азотты қышқыл
Нитрит
H2CO3
Көмір қышқылы
Карбонат
H2SiO3
Кремний қышқылы
Силикат
H3PO4
Фосфор қышқылы
Фосфат
HBr
Бромсутек қышқылы
Бромид
HF
Фторсутек қышқылы
Фторид

12.

Ерітінділер сұйытылған және концентрлі болып
келеді.
Сұйытылған ерітіндіде еріткіштің мөлшеріне
қарағанда еріген заттың мөлшері өте аз.
Ал концентрлі ерітіндіде еріткіш пен еріген заттың
мөлшері шамалас болады.
Сол сияқты қышқылдардың да сұйытылған және
концентрлі ерітінділері болады.

13.

Бүгінгі сабағымызда қышқыл ерітінділерінің қай
түрімен жұмыс жасаймыз? Неліктен?

14.

15.

Металдардың қышқыл ерітінділерімен
реакцияларын жазу
• Металл + қышқыл → тұз + сутек
• Мg + 2НСl = MgCl2 + H2

16.

Бұл сурет бойынша не айтуға болады?

17.

Орынбасу реакциясы
Орынбасу – Замещение – Displace
Күрделі заттың құрамындағы бір элемент
атомының орнын басқа жай заттың атомы
басатын күрделі зат пен жай зат арасындағы
реакция орынбасу реакциясы деп аталады

18.

Лабораториялық жұмыс №5
«Металдардың қышқылмен реакциясы»
Жұмыс барысы: Металдардың (магний, мырыш,
темір, мыс) сұйылтылған тұз қышқылымен өзара
әрекеттесу реакциясы.

19.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
Тапсырма. Мүмкін болатын реакция теңдеулерін аяқта,
агрегаттық күйлерін көрсет және коэффициенттерді
қой(барлық қышқылдар сұйытылған):
Mg(қ) + H2SO4→
Fe + HBr →
Au + HCl →
Al + H2S →
Ca + H3PO4 →
Zn + HCl →
Cu + H2SO3 →
Pt + HCl →
Al + HI→
Fe + H2S→

20.

Жауаптарыңызды тексеріңіз:
1) Mg(қ) + H2SO4(сулы ерт-ді) → MgSO4(сулы ерт-ді) +H2(г)
2) Fe(қ) + 2HBr(сулы ерт-ді) →FeBr2(сулы ерт-ді) + H2(г)
3) Au(қ) + HCl(сулы ерт-ді) ≠
4) 2Al(қ) + 3H2S(сулы ерт-ді) → Al2S3(сулы ерт-ді) + 3H2(г)
5) 3Ca(қ) + 2H3PO4(сулы ерт-ді) → Ca3(PO4)2 (қ) + 3H2(г)
6) Zn(қ) + 2HCl(сулы ерт-ді) → ZnCl2(сулы ерт-ді) + H2(г)
7) Cu(қ) + H2SO(сулы ерт-ді) ≠
8) Pt(қ) + HCl (сулы ерт-ді) ≠
9) 2Al(қ) + 6HI(сулы ерт-ді) → 2AlI3(сулы ерт-ді) + 3H2(г)
10) Fe(қ) + H2S(сулы ерт-ді) → FeS(қ) + H2(г)

21.

ҚТЕ еске түсіріңіздер!

22.

Тапсырма:
1) Төменде берілген металдарды тұз қышқылымен
әрекеттесе алу қабілетіне байланысты 2 бағанға бөліп
жазыңыз: алюминий, кальций, мыс, никель, темір, күміс,
натрий, сынап, калий;
2) Шын мәнінде жүруі мүмкін реакция теңдеулерін жазыңыз;
3) Реакция өнімдерін атаңыз (жазбаша және ауызша).
4) Белсенділігі арту ретімен орналастырыңыз
Дескриптор
1. Берілген металдарды дұрыс жіктей алады.
2. Жүруі мүмкін реакция теңдеулерін жаза алады
3. Реакцияны дұрыс теңестірді
4. Реакция өнімін дұрыс атайды
5. Металдарды белсенділігінің артуы бойынша орналастырады.

23.

Сөзбен жазылған реакция теңдеулерін аяқтап,
химиялық формула түрінде реакция теңдеулерін
өрнектеп жазыңыздар:
магний +тұз қышқылы → сутек+ ?
мырыш + күкірт қышқылы → ? + ?
алюминий + қышқылы → ? сульфаты + ?

24.

"Ойланту"
Төменде келтірілген металдарды екі бағанға бөліңдер:
K,Hg,Ni, Al,Fe,Pt,Na,Cu,Mg

25.

Кестені металл мен берілген қышқыл арасындағы реакция
теңдеуін жазып толықтырыңыз
Металдар
Zn
Al
Fe
Na
Cu
Күкірт
қышқылы
Тұз қышқылы

26.

Рефлексия
• Берілген металдарды белсенділігіне байланысты
төменде берілген сөз тіркестерін қолдана отырып
айтыңыздар.
• Натрий , мырыш, мыс, калий
• ...себебі Аметалы Б металына қарағанда реакцияға
барынша баяу түседі.
• А металы Б металына қарағанда реакцияға жылдам
түседі.
• А металы Б металына қарағанда белсенді
жоғары/белсенділігі төмен.