روش علمی به طور کلی ، به فرایندی اطلاق می شود که از طریق آن پژوهشگر ، ابتدا به صورت استقرایی با استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا
فواید تحقیق علمی
فرآیند تحقیق علمی
نظریه
انواع نظریه
عناصر پژوهش
انتخاب موضوع تحقیق
تعیین و تدوین مساله
متغیر (variables)
انواع متغیر
الف- متغیر مستقل
ب- متغیر وابسته
متغیر کمی
فصل چهارم: سئوالات و فرضیه های تحقیق
انواع فرضیه
مقدمه
تاریخچه تحقیق زمینه یابی
آزمون T برای بررسی تفاوت میانگین ها
تجزیه و تحلیل واریانس مقایسه بیش از دو میانگین
تحلیل کوواریانس
تحلیل واریانس چند متغیره MANOVA
متغيرهايي كه در تحقيقات همبستگي به كار مي روند معمولادر يكي ازطبقات پنجگانه زير قراردارند:
انواع روشهای همبستگی گشتاوري پيرسون
همبستگي كندال
همبستگي رتبه اي اسپيرمن
همبستگي دو رشته اي نقطه اي
همبستگي دو رشته اي
همبستگي تتراكوريك
همبستگي دو رشته اي گسترده
c ضريب توافقي
ضريب في
تفسير ضريب همبستگي (معنا دار بودن آماري و عملي همبستگي)
نمودار پراكندگي و همبستگي نسبي (ایتا)
پژوهش تاریخی
منابع در پژوهش تاریخی به دو دسته تقسیم می شود:
روش هاي قوم نگاری
1- روش مشاهده
2- مشاهده مشاركتی
3- مصاحبه
مزایا تحقیق قوم نگاری
معایب تحقیق قوم نگاری
تفاوت تحقیق کیفی و کمی
مراحل تحليل محتوا
روشها و طرح هاي اجراي تحقيق آزمایشی
آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني
آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش)
آزمايش با استفاده از چند گروه
استفاده از طرح چهار گروهي سولومون
طرح پس آزمون چند گروهي
استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي
آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون
تحقیق نیمه آزمایشی
مراحل تحقيق نيمه تجربي
انواع طرح های نيمه تجربي
فصل هشتم پارادایم و مدل
نمونه گیری تصادفی ساده را به دو شیوه می توان انجام داد
خلاصه ای از جدول اعداد تصادفی
اندازه های z در آزمونهای یک دامنه و دو دامنه با سطح اطمینان
روايي(validity)
انواع روايي
روايي صوري(ظاهري) (Face validity)
روش تعيين روايي صوري
چگونه روايي سازه را تعيين مي كنيم؟
پایایی(Reliability)
عوامل موثر بر پايايي
محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری
روش پايايي مصححان(examiners reliability)
5.05M
Category: mathematicsmathematics

روش تحقیق پیشرفته

1.

‫فصل اول‬
‫منابع شناخت علم ‪،‬روش علمی‬
‫و نظریه‬

2.

‫فصل اول ‪ :‬منابع شناخت علم ‪ ،‬روش علمی‬
‫و نظریه‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫مقدمه‬
‫منابع شناخت‬
‫علم‬
‫اهداف علم‬
‫ویژگیهای تحقیق علمی‬
‫فواید تحقیق علمی‬
‫فرآیند تحقیق علمی‬
‫نظریه‬
‫انواع نظریه‬
‫ویژگیهای نظریه‬
‫عناصر پژوهش‬

3.

‫مقدمه‬
‫همه ما در طول روز و یا در جریان کارهای آموزشی‬
‫روزانه خود با مسائلی نظیر ‪:‬‬
‫چگونه بیاموزیم؟‬
‫چگونه آموزش دهیم؟‬
‫آموزش را چگونه سازمان دهیم؟‬
‫ودهها مسئله دیگر روبه رو هستیم که باید برای آنها‬
‫پاسخ مناسب و درست ارائه دهیم و نهایتا تصمیمات‬
‫مقتضی اتخاذ کنیم‪.‬‬

4.

‫منابع شناخت‬
‫منابعسی کسه بشسر ‪ ،‬در طول تاریخ بسا اسستفاده از آنها‬
‫مشکتت خود را حل کرده است عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬تجربه‬
‫‪ ‬صاحبنظران‬
‫‪ ‬استدلل قیاسی‬
‫‪ ‬استدلل استقرایی‬
‫‪ ‬روش علمی‬

5.

‫علم‬
‫کرلینجسر خاطسر نشان مسی کنسد کسه در رابطسه بسا علم‬
‫دو دیدگاه گسترده وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬الف ‪ :‬دیدگاه ایستا‬
‫ایسن دیدگاه دیدگاهسی اسست که معمول افراد عادی و‬
‫دانشجویان از آن متاثرند ‪.‬‬
‫‪ ‬ب ‪ :‬دیدگاه پویا‬
‫در ایسن دیدگاه علسم را بیشتسر بسه عنوان یسک فعالیت‬
‫یعنسی آنچسه کسه دانشمندان انجام مسی دهنسد در نظر‬
‫می گیرند ‪.‬‬

6. روش علمی به طور کلی ، به فرایندی اطلاق می شود که از طریق آن پژوهشگر ، ابتدا به صورت استقرایی با استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا

‫روش علمی به طور کلی ‪ ،‬به فرایندی اطتا می شود‬
‫که از طریق آن پژوهشگر ‪ ،‬ابتدا به صورت استقرایی با‬
‫استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا فرضیه هایی را‬
‫صورتبندی می کند سبپس با عنایت به اصول استدلل‬
‫قیاسی به کاربرد منطقی فرضیه می پردازد ‪.‬‬
‫بنابراین در روش علمی پژوهشگر قادر است با کمک‬
‫فرضیه تدوین شده رابطه بین متغیر ها را پیش بینی کند‪.‬‬
‫چنانچه این پیش بینی با اطتعات جدید سازگار باشد‬
‫مجددا فرضیه مورد پژوهش آزمون می شود تا تایید یا رد‬
‫شود‪.‬‬

7.

‫اهداف علم‬
‫‪ ‬‬
‫توصیف‬
‫‪ ‬‬
‫تبیین‬
‫‪ ‬‬
‫پیش بینی‬
‫‪ ‬‬
‫کنترل‬

8.

‫ویژگیهای تحقیق‬
‫علمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫افزایشی بودن‬
‫تجربی بودن‬
‫نظم داشتن‬
‫تعمیم پذیری‬
‫دقست و صحت در مشاهده‬
‫و توصیف‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫منطقسسی و عینی‬
‫بودن‬
‫تخصص طلبی‬
‫صبر طلبی‬
‫جرات طلبی‬
‫رعایسسسست اصل‬
‫بیطرفی‬

9. فواید تحقیق علمی

‫فواید تحقیق علمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحقیق میل کنجکاوی انسان را درباره گذشته وس حال‬
‫کامیاب‬
‫می سازد و رسوان آدمی را شاداب و اقناع می کند‪.‬‬
‫رساه حل مشکتت پیچیده فردی ‪،‬جمعی‪،‬شغلی و سازمانی‬
‫اعضای جامعه را پیدا نموده ‪ ،‬رسفاه و آسایش زندگی را‬
‫افزایش داده و توفیق های انسان را سرعت می بخشد‪.‬‬
‫بهره گیری بشر را از امکانات طبیعی وس خدادادی افزایش‬
‫می دهد‪.‬‬
‫در افراد طرز تفکر علمی به وجود می آوسرد‪.‬‬
‫در افراد رفتار و گفتار علمی به وجود می آورد‪.‬‬

10. فرآیند تحقیق علمی

‫فرآیند تحقیق علمی‬
‫‪ ‬‬
‫مرحله اول‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة دوم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة سوم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة چهارم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة پنجم‬
‫انتخاب‪ ،‬تحلیل و تبیین مسألة‬
‫تحقیق‬
‫گزینش‪ ،‬طراحی و تشریح‬
‫روشهای کار‬
‫گردآوری اطععات و داده ها‬
‫طبقه بندی و تجزیه و تحلیل و‬
‫تفسیر داده ها‬
‫تدوین گزارش تحقیق‬

11. نظریه

‫نظریه‬
‫نظریه عبارت است از مجموعه ای از روابط‬
‫درونی ساختها (مفاهیم)‪ ،‬تعاریف و قضایایی که‬
‫دیدگاه منظمی از‬
‫پدیده ها را از طریق روابط بین متغیرها ‪ ،‬به‬
‫منظور تبیین و پیش بینی پدیده ها ‪ ،‬مشخص می‬
‫کنند‪.‬‬

12. انواع نظریه

‫انواع نظریه‬
‫نظریه ای که ابتدا به منظور تبیین مشاهدات‬
‫قبلی تدوین می شود نظریه استقرایی خوانده‬
‫می شود‪ .‬نظریه ای که بر اساس چند مشاهده‬
‫اندک یا بدون مشاهدات قبلی پدیده ای شکل می‬
‫گیرد به آن نظریه قیاس فرضی گفته می شود‪.‬‬

13.

‫ویژگیهای نظریه‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید توانایی تبیین حقایق و مشاهدات مربوط به یک‬
‫مساله را ‪ ،‬به ساده ترین صورت ممکن داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید با واقعیتهای مشاهده شده و طبیعت دانش‬
‫پیشین سازگار باشد و کار آمدترین روش را برای تبیین‬
‫واقعیتها فراهم سازد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه بایستی ابزار لزم را برای آزمودن خود فراهم‬
‫سازد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید انگیزه پژوهشی بیشتر در جامعه به وجود آورد‬
‫و زمینه را برای پژوهشهای جدید فراهم سازد‪.‬‬

14.

‫معیاری ارزیابی نظریه‬
)Testability( ‫آزمون پذیری‬
)Falsifability( ‫ابطال پذیری‬
)Parsimony ( ‫سادگی‬
)Explanatory Power(‫قدرت تبیین کنندگی‬
)Predictive Power( ‫قدرت پیش بینی‬
)Scope(‫گستره‬
Cumulative Nature of(‫ماهیت تراکمی علم‬
) Science

15. عناصر پژوهش

‫عناصر پژوهش‬
‫‪ ‬‬
‫مفهوم‪،‬سازه‪،‬متغیر‬
‫‪ ‬‬
‫مفهوم(‪ )concept‬اسسنتباط از چیزی اسست کسه قابسل رویت‬
‫ممفهوی باشسد مثسل انسسان‪،‬جسسم‪،‬شسی‪،‬در واقسع سساختمان دانسش به‬
‫وسسیله مفهوم سساخته مسی شود‪.‬در واقسع مفهوم مجموعه ای‬
‫ازمحرکهاست که دارای وجوه مشترک هستند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫سسازه(‪ )structures‬همان مفاهیسم نظری اسست در واقع‬
‫اسستنباط مسا از چیزی اسست کسه قابسل مشاهده نیسست مثل‬
‫هوش‪،‬ختقیست‪،‬اضطراب بسه همیسن علست در ایسن مفاهیسم نظر‬
‫یکسانی وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغییسر(‪ )variable‬یسک مفهوم تجربسی اسست کسه بسه آن ارزش‬
‫های مختلسف داده مسی شود‪.‬مفهوم همان چیزی اسست کسه بیش از‬
‫دو یا چند ارزش به آن اختصاص داده می شود‪.‬‬

16.

‫فصسل دوم‬
‫انتخاب و تنظیم موضوع ‪،‬‬
‫مساله و اهداف تحقیق‬

17.

‫فصل دوم ‪ :‬انتخاب و تنظیم موضوع ‪ ،‬مساله و‬
‫اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫ویژگیها وضوابط انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫راههای تجلی مساله‬
‫‪ ‬‬
‫چگونگی تعیین و تدوین مساله‬
‫‪ ‬اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫ویژگیهای اهداف تحقیق‬

18. انتخاب موضوع تحقیق

‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫موضوع پژوهش در علوم انسانی دامنه گسترده ای دارد‪.‬‬
‫انتخاب هر موضوع پژوهش تحت دو انگیزه وجود دارد آنچه‬
‫که شما می خواهید بدانید و آنچه که نیازمند دانستنش‬
‫هستید‪ .‬اولی را کنجکاوی علمی و دومی را مسائل و‬
‫مشکتت آموزشی روزمره که هر مدرس در کتس با آن‬
‫روبه روست‪ ،‬می باشد‪.‬‬

19.

‫ویژگیها وضوابط انتخاب موضوع تحقیق‬
‫بدی‬
‫ع‬
‫بو‬
‫د‬
‫ن‬
‫منابع اطععاتی‬
‫پژوهش پذیری بودن‬
‫به‬
‫دن‬
‫بو‬
‫فه‬
‫صر‬
‫ععاه محقق‬
‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫مناب‬
‫ع‬
‫ما‬
‫دی‬
‫توانایی محقق‬
‫می‬
‫اه‬
‫ت‬
‫و‬
‫ت‬
‫وی‬
‫ال‬

20.

‫راههای تجلی مساله یا سه راه کسب آگاهی‬
‫از یک مساله‬
‫وجود شکاف و ختا در دانش‬
‫ود نتایج ضد و نقیض یا عدم مطابقت نتایج و پژوهش‬
‫لزوم تبیین یک واقعیت‬

21. تعیین و تدوین مساله

‫تعیین و تدوین مساله‬
‫اولین قسمت در تدوین مساله تعیین مساله است‪ .‬دومین‬
‫مرحله توصیف و بیان مساله است که شامل‪:‬‬
‫ چهارچوب نظری مساله پژوهش‬‫ پیشینه پژوهش مرتبط با موضوع‬‫ بیان متغیرهای مورد بررسی‬‫ تدوین حدود مساله‬‫ تأکید بر مسائل و مشکتت حل نشده‬‫‪ -‬ذکر پرسش اصلی پژوهش‬

22.

‫اهداف تحقیق‬
‫الف ‪ :‬هدف کلی تحقیق‬
‫هدف کلی تحقیق همان عنوان تحقیق است‬
‫ب‪ :‬اهداف جزئی (ویژه)تحقیق‬
‫اهداف جزئسی بر اسساس عنوان و هدف کلسی تنظیسم می‬
‫شودوبایسد برای هسر هدف جزئسی حداقسل دو متغیسر بر اساس‬
‫متغیرهای اصسلی تحقیسق ذکسر شود‪.‬ضمنا ً نبایسد بسه شکل‬
‫سوال یا خبری باشد‪.‬‬

23.

‫ویژگیهای اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید ارزشمند باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬هدف باید منطقی باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید قابل تحقیق و امکان پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬هدف باید واقع بینانه باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید روشن ‪ ،‬دقیق و قابل درک باشد ‪.‬‬

24.

‫فصل سوم‬
‫متغیرها و تعاریف نظری و‬
‫عملیاتی‬

25.

‫فصل سوم ‪ :‬متغیرها و تعاریف نظری و‬
‫عملیاتی‬
‫‪ ‬متغیر‬
‫‪ ‬انواع متغیر‬
‫‪ ‬تعاریف نظری و عملیاتی‬

26. متغیر (variables)

‫متغیر (‪)variables‬‬
‫متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند‬
‫ارزش یا عدد به آن اختصاص داده می‬
‫شود ‪ .‬ویژگیهای را که پژوهشگر مشاهده یا‬
‫اندازه گیری می کند متغیر نامیده می شود‪.‬‬

27. انواع متغیر

‫انواع متغیر‬
) independent variables ) ‫ متغیر مستقل‬
)dependent variables ( ‫ متغیر وابسته‬
‫ تقسیم بندی دیگر متغیرها‬
) quantitative variables( ‫ متغیر کمی‬
variables (qualitative( ‫ متغیرکیفی‬
)continuous(‫ متغیر پیوسته‬
)discontinuous( ‫ متغیر گسسته‬
)variables moderator( ‫ متغیر تعدیل کننده‬
)control variables( ‫ متغیر کنترل‬
)variables intervening( ‫ متغیر مزاحم‬

28. الف- متغیر مستقل

‫الف‪ -‬متغیر مستقل‬
‫متغیری است که به آن درون داد ‪ ،‬پیش آیند ‪ ،‬پیش فرض ‪ ،‬عامل و پیش‬
‫بین می گویند و توسط پژوهشگر اندازه گیری ‪،‬یا انتخاب می شود تا تاثیر یا‬
‫رابطه آن با متغیر وابسته اندازه گیری شود‪.‬‬
‫در یک تحقیق غیر آزمایشی متغیر مستقل توسط محقق دستکاری نمی شود‬
‫ولی متغیری است که از پیش وجود دارد و فرض شده است که بر متغیر‬
‫وابسته تاثیر دارد‪.‬‬

29. ب- متغیر وابسته

‫ب‪ -‬متغیر وابسته‬
‫متغیر وابسته ‪ ،‬متغیر معلول‪ ،‬پاسخ ‪ ،‬برون داد‬
‫یا متک است و عبارت است از وجهی یا جنبه‬
‫ای از رفتار یک ارگانیزم که تحریک شده‬
‫است‪ .‬متغیر وابسته متغیری است که مشاهده‬
‫یا اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیرمستقل‬
‫بر آن معلوم و مشخص شود‪.‬‬

30. متغیر کمی

‫متغیر کمی‬
‫متغیر کمی ‪ ،‬متغیری است که از نظر کمی‬
‫تغییر می کند و تفاوت های ناشی از این‬
‫تغییرات را با استفاده از عدد ثبت می کند و‬
‫آنها را می توان با هم جمع کرد‪.‬‬

31.

‫متغیر کیفی‬
‫متغیر کیفی به متغیری اطتا می شود که‬
‫تفاوتهای ناشی از تغییرات آنها کیفی است و‬
‫برای ثبت آنها ممکن است از روشهای‬
‫دیگری غیر از عدد استفاده شود‪.‬‬

32.

‫متغیر پیوسته‬
‫متغیری است که بین دو واحد آن هر نقطه‬
‫یا ارزشی را‬
‫می توان انتخاب کرد در این متغیرها درجات‬
‫مختلف‬
‫اندازه گیری وجود دارد مانند قد‪،‬وزن و هوش‬

33.

‫متغیر گسسته‬
‫متغیری است که بین دو واحد آن هر نقطه‬
‫یا ارزشی را‬
‫نمی توان انتخاب کرد مانند جنسیت‪،‬تعداد‬
‫دانشجویان یک کتس‬

34.

‫متغیر تعدیل کننده‬
‫متغیر تعدیل کننده ‪ :‬متغیری است که به‬
‫منظور توصیفس متغیر مستقل معینی به کار‬
‫برده می شوسد و دومین متغیر مستقل است‬
‫که به خاطر تعیین تاثیر آن در همبستگی بین‬
‫اولین متغیر مستقل و متغیر وابسته انتخاب‬
‫شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد‪.‬‬

35.

‫متغیر کنترل‬
‫متغیر کنترل همه متغیر های موجود در یک شرایط‬
‫تحقیقی یا در یک شخص را نمی توان همزمان مورد‬
‫مطالعه قرار داد‪ .‬متغیرهایی که تاثیر آنها بر متغیر‬
‫وابسته خنثی یا حذف شود متغیرهای کنترل نامیده می‬
‫شوند‪.‬‬

36.

‫متغیر مزاحم‬
‫متغییر مزاحم به یک متغیر مفهومی اطتا‬
‫می شود که تحت تاثیر متغیرهای‬
‫مستقل ‪ ،‬تعدیل کننده و کنترل قرار دارد‬
‫و بر متغیر وابسته تاثیر می گذارد‪.‬‬
‫متغیر مستقل‬
‫متغیر وابسته‬
‫متغیرهای مزاحم‬
‫متغیر تعدیل کننده‬
‫متغیر کنترل‬

37.

‫خعصه جدول طبقه بندی متغیرها‬

38.

‫ویژگی ها و کاربردهای مقیاس های اندازه‬
‫گیری‬

39.

‫تعریف نظری (مفهومی )‬
‫‪Conceptual‬‬
‫در تعریف نظری یک واژه با استفاده از واژه های دیگر بر اساس‬
‫متون علمی با ذکر منبع تعریف می شود ‪ .‬تعریف نظری باید‬
‫شکل ثابت و پایدار داشته باشد و امکان تفسیرهای گوناگون از‬
‫آن حاصل نباشد‪.‬در عین حال‪،‬این فضای مفهومی باید‬
‫صریح‪،‬روشن و مشخص باشد تا انجام تعریف عملیاتی بر‬
‫اساس آن میسر گردد‪.‬‬

40.

‫ویژگیهای تعریف نظری‬
‫‪ -1‬جهان شمول‬
‫‪ -2‬روشن‬
‫‪ -3‬عدم تضاد‬
‫‪ -4‬عدم تسسلسل‬
‫‪ -5‬بیان مثبت‬

41.

‫تعریف عملیاتی‬
‫(‪)Operational‬‬
‫تعریف علمیاتی فرآیند تبدیل مفهوم های انتزاعی به‬
‫متغیرهای قابل سنجش و اندازه گیری را امکان پذیر می‬
‫کند و بر اساس تعریف نظری و تحلیلی انجام می گیرد و‬
‫باید بین این دو هماهنگی وجود داشته باشد‪.‬تعریف‬
‫عملیاتی نمی تواند خارج از چارچوب تعریف نظری باشد‬
‫لذا پژوهشگر مشخص می کند که چه چیزی ‪،‬با چه‬
‫شرایطی و چگونه ‪،‬مشاهده و ثبت و ضبط شود‪.‬‬

42.

‫تعریف عملیاتی به دو دسته تقسیم می شود‪.‬‬
‫الف – سنجشی( اندازه پذیر)‬
‫ب – آزمایشی ( تجربی)‬
‫تعریف عملیاتی از نوع سنجشی به تعریفی اطتا می شود‬
‫که از طریق آن شیوه اندازه گیری متغیر معلوم و مشخص‬
‫می شود‪ .‬به عنوان مثال موفقیت تحصیلی را می توان از‬
‫معدل نمره ها یا با استفاده از آزمونهای استاندارد شده‬
‫تعریف کرد‪.‬‬

43.

‫در تعریف عملیاتی آزمایشی نحوه‬
‫دستکاری متغیرها و یا شیوه دخل و تصرف‬
‫در آن مشخص می شود‪ .‬به عنوان مثال ‪،‬‬
‫تشویق را می توان با توضیح اینکه چگونه‬
‫آزمودنیها تشویق شده اند تعریف کرد‪.‬‬

44.

‫فصل چهارم‬
‫سئوالت و فرضیه های تحقیق‬

45. فصل چهارم: سئوالات و فرضیه های تحقیق

‫فصل چهارم‪ :‬سئوالت و فرضیه‬
‫های تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫سئوال تحقیق‬
‫‪ ‬مزیت تدوین سئوال‬
‫‪ ‬متکهای لزم برای بیان سئوالت تحقیق‬
‫‪ ‬فرضیه‬
‫‪ ‬اهمیت فرضیه‬
‫‪ ‬متکهای تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬منابع فرضیه‬
‫‪ ‬انواع فرضیه‬

46.

‫سئوالت تحقیق‬
‫محقق پس از بیان مساله ‪،‬اهداف و متغیرها‬
‫تحقیق به تدوین سوالت تحقیق اقدام می کند ‪.‬‬
‫زیرا به طور طبیعی روشهای تحقیق بر اساس‬
‫سئوالت تحقیق انتخاب می شوند ‪.‬‬

47.

‫چهار مزیت تدوین سئوال تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫جهت و محدوده تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پل ارتباطی بین موضوع و سایر بخشهای تحقیق است ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫باعث انتخاب راهبردها و روشهای تحقیق مناسب می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در پیش بینی نتایج به محقق کمک می کند ‪.‬‬

48.

‫معکهای لزم برای بیان سئوالت تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫مساله باید رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان کند ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫مساله باید روشن ‪،‬بدون ابهام و به صورت سئوالی‬
‫بیان شود ‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫فارغ از قضاوتهای اختقی و قانونی باشد‪.‬‬

49.

‫پارامتر ‪:‬‬
‫در اصطتح آمار‪،‬مقادیری که بیانگر ویژگی‬
‫های عددی جامعه است‪،‬پارامتر نامیده می‬
‫شوند‪.‬‬
‫آماره ‪:‬‬
‫مقادیری که متعلق به نمونه و بیانگر ویژگی‬
‫های عددی نمونه است‪،‬آماره نامیده می‬

50.

‫فرضیه‪:‬‬
‫پژوهشگر پس از بیان مساله و تدوین سئوالت تحقیق‬
‫راه حل آزمایش نشده ای (فرضیه) برای مساله ارائه می‬
‫دهد‪ .‬به همین دلیل تدوین یک فرضیه بستگی به چگونگی‬
‫بیان مساله دارد‪ .‬فرضیه در حقیقت انتظارات محقق‬
‫درباره رابطه بین متغیرهای مورد پژوهش است‪ .‬در‬
‫حقیقت فرضیه پاسخ اولیه و مقدماتی به سئوال تحقیق‬
‫است ‪.‬به عبارت دیگر فرضیه پژوهشی حدس یا گمان‬
‫عاقتنه ای که پاسخ های منطقی درباره رابطه بین‬
‫متغیرها‪،‬تفاوت بین متغیرها و علت یا اثر متغیرها بر‬
‫یکدیگر ارائه می کند و می توان درستی یا نادرستی آن ها‬
‫را با استفاده از‬
‫آزمون های آماری مورد بررسی قرار داد‪.‬‬
‫فرضیه آماری ‪:‬‬
‫فرضیه آماری در اصل یک بیان کمی درباره پارامتر جامعه‬

51.

‫اهمیت فرضیه‬
‫‪ -1‬جهت تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ -2‬ابزار کار نظریه است ‪.‬‬
‫‪ -3‬ابزار نیرومند پیشرفت دانش است ‪.‬‬
‫‪ -4‬به تدوین نظریه یا ایجاد قانون کمک می کند ‪.‬‬
‫‪ -5‬برای تعیین مناسبت واقعیتها به کار می آید ‪.‬‬
‫‪ -6‬در طرح ریزی تحقیق به محقق کمک می کند ‪.‬‬
‫‪ -7‬به عنوان یک اهرم ذهنی عمل می کند ‪.‬‬
‫‪ -8‬برای گزارش نتایج تحقیق چهار چوب فراهم‬
‫می کند‪.‬‬

52.

‫معکهای تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬راههای دو یا چند تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬با نظریه های موجود مرتبط باشد‬
‫‪ ‬روشن‪ ،‬بدون ابهام و ساده باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬فارغ از داوریهای ارزشی و اختقی باشد و به‬
‫صورت کمی بیان شود ‪.‬‬
‫‪ ‬از نظر قلمرو کفایت داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت غلط بودن سودمند باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬برای هدف مورد نظر مناسب باشد ‪.‬‬

53.

‫منابع تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬فرضیه ها ‪ ،‬نظریه ها و تحقیقات قبلی ‪.‬‬
‫‪ ‬قدرت تخیل و شک در روند نظریه های‬
‫قدیمی ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫قیاس ‪.‬‬

54. انواع فرضیه

‫انواع فرضیه‬
‫‪ ‬‬
‫فرضسیهس تحقیق (‪)research hypothesis‬‬
‫‪ ‬‬
‫فرضیه صسفر(‪)hypothesis null‬‬
‫فرضیه تحقیق‬
‫فرضیه تحقیق (‪ )HA‬عبارت از یک حدس یا گمان درباره‬
‫رابطهس بین متغیرهای پژوهش‪ .‬در حقیقت این فرضیه انتظار‬
‫محقق در مورد رابطه بین متغیرهای تحقیق را نشسان می‬
‫دهد ‪.‬ضسمنا فرضیه تحقیق را فرضیه مقابل یا ختفس‬
‫(‪ )alternative‬می گویند ‪.‬‬

55.

‫فرضیه صفر‬
‫فرضیه صفر را با ‪ H0‬نشان می دهند و این فرض‬
‫اصل را بر این قرار می دهد که بین متغیرهای‬
‫مورد مطالعه اختتف یا ارتباط معنی داری وجود‬
‫ندارد‪ .‬ضمنا فرضیه صفر را فرضیه پوچ یا آماری‬
‫نیز می گویند ‪.‬‬

56.

‫فرضیه تحقیق به دو صورت بیان می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫فرضیه جهت دار (‪)hypothesis directional‬‬
‫فرضیه بدون جهت (‪)hypothesis nodirectional‬‬
‫فرضیه جهت دار به فرضیه ای گفته می شود که درآن‬
‫جهت تاثیر یا رابطه متغیر مستقل با متغیر وابسته‬
‫مشخص است‪ .‬اما در فرضیه بدون جهت این جهت‬
‫مشخص و معلوم نبوده وس مدارک مستندی دال برجهت‬
‫رابطه بین متغیرهای مورد پژوهش ندارد‪.‬‬

57.

‫فصل پنجم‬
‫ادبیات‪،‬پیشینه و راههای‬
‫دسترسی به منابع تحقیق‬

58.

‫فصل پنجم ‪:‬ادبیات‪،‬پیشینه و راههای‬
‫دسترسی به منابع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬اهداف ادبیات تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫منابع اطتعاتی‬
‫‪ ‬‬
‫منابع دست اول و دوم‬

59. مقدمه

‫مقدمه‬
‫مطالعسه منابسع مربوط بسه موضوع تحقیسق یکی از‬
‫جنبسسه های عمده و ضروری پژوهسسش است‪.‬‬
‫مطالعسه منابسع ممکسن اسست بسه تعدادی از سوالت‬
‫پژوهسش پاسسخ دهسد و امکان دارد قبل از انتخاب‬
‫یسک سسوال تحقیقسی مناسسب متوجسه شویسد که‬
‫لزومی برای انجام تحقیق وجود ندارد‪.‬‬

60.

‫اهداف ادبیات تحقیق‬
‫‪ ‬محدود کردن مساله تحقیق‬
‫‪ ‬انتخاب روش شناسی دقیق‬
‫‪ ‬اجتناب از دوباره کاری‬
‫‪ ‬قرار دادن یافته های تحقیق در چهار چوب‬
‫تحقیقات قبلی‬
‫‪ ‬کمک به تدوین سئوالت و فرضیه های‬
‫تحقیق‬
‫‪ ‬کمک در ارائه کاربرد یافته های تحقیق‬

61.

‫منابع اطععاتی‬
‫الف) منابع دست اول‪:‬‬
‫شامل گزارش تحقیقات اصلی مانند مقالت‬
‫منتشر شده در مجله های علمی‪ ،‬نوشته‬
‫های اولیه یک محقق یا نظریه پرداز‬
‫ب) منابع دست دوم ‪:‬‬
‫شامل کتابها ‪،‬مقاله منتشر شده در دایره‬
‫المعارفها‬

62.

‫منابع دست اول و دوم‬
‫‪ ‬چکیدهای روانشناختی‬
‫‪ ‬چکیده های جامعه شناختی‬
‫‪ ‬چکیده های مدیریت آموزشی‬
‫‪ ‬چکیده های بین المللی پایان نامه ها‬
‫‪ ‬نمایه های استنادی (علوم و علوم اجتماعی )‬
‫‪ ‬نمایه های آموزش و پرورش‬
‫‪ ‬مرکز اطتعات منابع آموزشی (اریک)‬
‫‪Educational Resources information ‬‬
‫‪center‬‬

63.

‫مؤسسه اطععات علمی(‪Institute for )ISI‬‬
‫‪Scientifc Information‬‬
‫موسسه اطتعات علمی در دهه ‪ 1960‬در فیتدلفیای‬
‫آمریکا (‪ )Philadelphia‬توسط گارفیلد(‪)Garfeld‬‬
‫ایجاد شد‪.‬این پایگاه یا موسسه یکی از معتبرترین و‬
‫مهمترین پایگاههای اطتعات علمی است‪.‬این پایگاه‬
‫علمی‪،‬مجتتی که به طور منظم و در یک زمانبندی ‪،‬با‬
‫یک هیأت تحریریه معتبر بین المللی منتشر و مقالت‬
‫آنها در یک فرآیند داوری تخصصی پذیرفته شده است‬
‫و دارای عنوان‪،‬چکیده‪،‬واژگان کلیدی و مراجع معتبر‬

64.

ISI ‫سه بخش نمایه سازی در‬
Science Citation Index )SCI(‫نمایه استنادی علوم‬
Social Science )SSCI( ‫نمایه استنادی علوم اجتماعی‬
Citation Index
‫نمایه استنادی هنروعلوم انسانی‬
Arts and Humanities Science Citation( AHSCI )
Index

65.

‫نمایسه استنادی علوم(‪Science Citation )SCI‬‬
‫‪Index‬‬
‫کلیسسسسسسه‬
‫حوزه‬
‫های‬
‫علوم‬
‫پایه‬
‫(ریاضسی‪،‬فیزیسک‪،‬شیمسی‪،‬کامبپیوتسر‪،‬زیسست شناسسی‪،‬زمین‬
‫شناسسی و نجوم)‪،‬کشاورزی‪،‬مهندسسی و پزسشکسی‪،‬مشتمل‬
‫بر ‪ 150‬رشته مختلف است که مقالت علمی چاپ شده‬
‫در چندهزار مجلسه علمسی اسستاندارد شده در علوم پایه را‬
‫نمایسه مسی کند‪.‬سسالنامه ‪ SCI‬نیسز بسه دو صورت کتاب و‬
‫دیسسک فشرده (‪ )CD‬منتشسر مسی شود که در برگیرنده‬
‫چندهزار مجلسه علمسی اسست کسه در هسر هفتسه‪ 1600،‬مقاله‬

66.

‫نمایه استنادی علوم اجتماعی( ‪Social Science )SSCI‬‬
‫‪Citation Index‬‬
‫شامل کلیه رشته های علوم اجتماعی که ‪ 1700‬مجله‬
‫علمی را در حوزه علوم اجتماعی به طور مرتب گزارش و‬
‫ذخیره می کند و در هر هفته‪ 2900،‬مقاله علمی نمایه‬
‫شده و به بانک ‪ SSCI‬اضافه می شود‪.‬‬

67.

‫نمایه استنادی هنروعلوم انسانی‬
‫) ‪Arts and Humanities Science Citation( AHSCI‬‬
‫‪Index‬‬
‫شامل کلیه رشته های هنر و علوم انسانی است که‬
‫‪ 1140‬مجله علمی را در حوزه هنر وعلوم انسانی به‬
‫طور مرتب گزارش و ذخیره می کند و در هر‬
‫هفته‪ 2700،‬مقاله علمی نمایه شده و به بانک ‪AHSCI‬‬

68.

‫مجتت ‪ ISI‬در دو دسته بندی کلی تعریف می‬
‫شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬مجتت ‪ : ISI ،)WoS( Web of Science‬این‬
‫مجتت در فهرست مجتت ‪ ISI‬وارد شده و‬
‫دارای (‪ IF)Impact Factor‬هستند‪.‬‬
‫‪ 1900‬تسسسا کسسنوندر حساسلپسسسوشسش‬
‫‪ WoS‬از سسساسل‬
‫مسجتتبسسسا عامسلاسثر یسسا ضسسریسبتسسسأثسیر بسسساسل‬
‫‪ 2010‬حسدود‪ 9300‬مسجله‬
‫بسسسودسهس کسسه در سسساسل‬
‫‪.‬را پسسسوشسشدادسه اسسست‬

69.

‫‪،‬بسسسه‬
‫ت‬
‫‪ IF‬بسسسه دسلسیلعدم سسسنجشکسسیفیتمسقاسل‬
‫تسفراد و‬
‫تسسسنهسایسیقسسادر بسسسه قسسضاوستدرسبارسه مسقاسلا‬
‫‪.‬بسسسا فسسرضاسیسنکه اسسستنادسها‬
‫یسسا عملکرد آسنسهسا نسسیست‬
‫ستنسجام شسسده بسسساشد‪IF‬‬
‫تدرسس اس‬
‫‪،‬بسسسه تسسسمام مسقاسل‬
‫فسسقط تسسسواسنایسینسسمایسشعتقسه مسندیمسحققانبسسسه آسن‬
‫مسقاسله (نسسه اسهمیتو مسفید بسسسودسنمسقاسله) را‬

70.

‫درجه بندی مجله ‪Journal Rank ) Ranking in‬‬
‫(‪ Category‬یا جایگاه مجله در گرایش علمی مجتت‬
‫خاص بر اساس مقدار‪ JRK‬بین صفر و یک تغییر می‬
‫کند‪.‬وقتی ‪ JRK‬برای مجله ای در موضوعی خاص‪،‬یک باشد‬
‫به معنی آن است که در آن گرایش خاص علمی هیچ مجله‬
‫ای نیست که درجه آن بر مبنای ‪( JIF‬عامل تأثیر‬
‫مجله)‪،‬بالتر از مجله مورد نظر باشد‪.‬‬
‫وقتی ‪ JRK‬برای یک مجله موضوعی‪ 70‬درصد است‪،‬به‬
‫معنی آن است که در آن گرایش خاص‪ 30،‬درصد مجله ها‬

71.

‫شاخص فوری یا آنی عبارت است از تعداد‬
‫استنادها به یک نشریه‪،‬به تعداد مقالت‬
‫نشریه در سال مورد بررسی‪.‬شاخص فوری‬
‫در پایان هر سال تعیین می شود‪.‬برای مثال‬
‫اگر بخواهیم شاخص فوری یک مجله را‬
‫برای سال ‪ 2011‬محاسبه کنیم تعداد‬
‫استنادها به نشریه در سال ‪،2011‬مثت ً ‪ 7‬را‬
‫به تعداد مقالت نشریه در همان سال‪،‬مثت‬
‫تقسیم‬
‫استنادها به یک نشریه در سال‬
‫‪ 22‬تعداد‬
‫جاری(خاص)‬
‫به دست می آید‪.‬‬
‫فوری‬
‫شاخص‬
‫می کنیم‬
‫نشریه در سال‬
‫تعدادومقالت‬
‫جاری(خاص)‬
‫شاخص فوری‬
‫‪7‬‬
‫=‬
‫‪22‬‬
‫=‪0.32‬‬

72.

‫برخی از شاخص ها در ‪ ISI‬برای مثال‪،‬تعداد کل‬
‫استناد به مجله‬
‫(‪،)Total Cites‬نیمه عمر استناد‬
‫مجله( ‪Citing Half-‬‬
‫‪،)life‬ضریب یا نمره ویژه (‪)Eigenfactor Score‬نمره‬
‫نفوذ مقاله ( ‪،)Article Infuence Score‬خوداستنادی‬
‫مجله (‪،)Journal Self Cites‬شاخص‬
‫(‪.H )H-Index‬‬
‫شاخص ‪ H‬یکی از شاخص های علم سنجی‬
‫است‪.‬این شاخص در سال ‪ 2005‬میتدی توسط‬
‫جورج هیرچ(‪ )Jorge Hirch‬فیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا‬

73.

‫دانشمندی شاخص ‪ H‬را دارد که ‪ H‬مقاله از کل مقاله‬
‫هایی که در طول ‪ n‬سال منتشرس کرده است‪،‬حداقل‪H‬‬
‫استناد داشته باشد و مقاله های دیگر او بیشتر از ‪H‬‬
‫استناد نداشته باشد‪.‬برای مثال‪،‬اگر از محققی ‪10‬‬
‫مقاله منتشر شده باشد و شاخص ‪ H‬او ‪2‬‬
‫باشد ‪،‬مفهوم آن این است که این محقق حداقل ‪2‬‬
‫مقاله منتشر شده دارد که به هر کدام حداقل ‪2‬‬
‫استناد شده است‪.‬به عبارت دیگر‪،‬مفهوم آن این‬

74.

‫معیارها و عوامل ارزیابی و انتخاب مجتت تحت پوشش ‪ISI‬‬
‫عوامل کمی و کیفی برای تحت پوشش قرار گرفتن در نظر‬
‫گرفته می شوند‪.‬به طوریکه هر دو هفته یکبار‪،‬مجتتی به‬
‫مخزن اطتعات افزوده یا از آن حذف می‬
‫شوند‪.‬استانداردهای اساسی نشر مجله‪،‬محتوای نوشتار‪،‬بین‬
‫المللی بودن هیأت تحریریه و نویسندگان‪،‬داده های استنادی‬
‫مجله و ‪ ...‬در ارزیابی مجتت دخالت دارند‪:‬‬
‫زمان بندی چاپ مجله مهم ترین معیار در فرآیند ارزیابی‬
‫است و در درجه اول اهمیت قرار دارد یک مجله باید بر طبق‬
‫زمانبندی تعیین شده و اعتم شده به ‪ ISI‬چاپ و منتشر شود‪.‬‬
‫رعایت مقررات بین المللی نشر از سوی مجله‪،‬به منظور‬
‫بهبود و ستمت منبع مقالت ‪ ،‬معیار دیگر مورد توجه ‪ISI‬‬
‫است ‪ .‬این مقررات شامل پرمحتوا بودن عنوان مجله‪،‬داشتن‬
‫عناوین مناسب و کامل برای مقالت مجله و برخورداری از‬

75.

‫باید عناوین مقالت‪،‬چکیده ها و کلمات کلیدی الزاماًبه‬
‫زبان انگلیسی باشد‪ .‬فرآیند داوری تخصصی یکی دیگر از‬
‫معرف های استاندارد مجله علمی است و بیان کننده‬
‫کیفیت کلی تحقیقات ارائه شده و تضمین کننده کامل‬
‫بودن مراجع مورد استفاده است‪.‬محتوای نوشتاری و‬
‫علمی مجله باید صحیح باشد‪ ISI.‬به طور مداوم مجتت‬
‫جدید را ارزیابی می کند تا معلوم شود که آیا عناوین‬
‫جدید در حد کافی تا به حال مورد پوشش بوده اند یا باید‬
‫از این به بعد تحت پوشش قرار گیرند ارائه جغرافیایی یک‬
‫مجله‪ ،‬از دیگر معیاریهای مورد سنجش است مجتتی‬

76.

‫مقاله های داغ (‪)Hot Papers‬‬
‫مقاله هایی هستند که به عنوان پرارجاع ترین مقاله ها‬
‫از طرف یک پایگاه یا ناشر معتبر مانند( ‪ISI،‬‬
‫‪SCOPUS،‬‬
‫‪ )Wiley،Springer،Elsevier ،pubmed،Medline‬از‬
‫میان تعداد زیادی مقاله از نویسندگان گوناگون در دوره‬
‫های زمانی معین انتخاب می شوند‪.‬‬

77.

‫موسسه ‪ Thomson Reuters‬در هر دوره دو ماهه‪،‬‬
‫دانشمندان‪ ،‬موسسات‪،‬کشورها و مجتت علمی دنیا‬
‫را مورد بررسی قرار می دهد و برترین ها را در‬
‫سایت ‪ Science Watch.com‬معرفی می کند‪.‬‬

78.

‫مولف اصلی(‪)Corresponding Author‬‬
‫فرد یا افرادی که مسئولیت نوشتاری‪،‬تهیه‬
‫محتوای مقاله و مکاتبات با مجله را بر عهده‬
‫دارد‪.‬‬

79.

‫سرقت ادبی یا علمی (‪)plagiarism‬‬
‫هر گونه کبپی برداری غیر مجاز از مقالت و‬
‫مطالب علمی دیگران بدون ذکر منبع اصلی آن‬
‫سرقت ادبی یا علمی محسوب می شود‪.‬‬

80.

‫مجتت علمی خارجی غیر ‪ ISI‬بر اساس پایگاه‬
‫استنادی معتبر‪،‬مجتتی هستند که توسط پایگاه‬
‫‪ scopus‬یا ‪ medline‬نمایه می شوند و یا در مراکز‬
‫معتبر علمی خارج از کشور شامل ‪ 100‬دانشگاه برتر‬
‫جهان درج شده در فهرست پایگاه رتبه بندی دانشگاه‬
‫های جهان بر اساس معیار دانشگاه شانگهای‪،‬یا هر‬
‫رتبه بندی معتبر دیگر‪.‬‬

81.

‫سایر مجتت خارجی مجتتی هستند که ‪ ISI‬نیستند و‬
‫توسط مراکز علمی معتبر خارج از کشور غیر از‬
‫‪ scopus‬یا ‪ medline‬چاپ شده اند و دارای معیارهای‬
‫زیرند‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫اعضای هیأت تحریریه بین المللی داشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫وب سایت داشته باشند‪.‬‬

82.

‫بانک اطععاتی ‪Scopus‬‬
‫یکی از بزرگترین بانکهای استنادی و چکیده نویسی است‬
‫که توسط ‪ Elsevier‬ناشر ‪ science direct‬راه اندازی‬
‫شده است و در واقع یکی از رقبای پایگاه استنادی ‪ISI‬‬
‫است ‪.‬آغاز به کار این بانک اطتعاتی از سال ‪ 2004‬بوده‬
‫و دربرگیرنده ‪ 15000‬مجله علمی است که توسط بیش‬
‫از ‪ 4000‬ناشر منتشر می شود‪،‬حدود ‪28‬میلیون رکورد‬
‫اطتعاتی در این بانک اطتعاتی ذخیره شده است و بیشس‬
‫از ‪ 1000‬عنوان مجله در دسترس را پوشش می دهد و‬
‫بیشس از ‪ 500‬ختصه مجموعه مقالت کنفرانسس ها و بیشس‬

83.

‫این بانک اطتعاتی تقریبا ً اکثر حوزه های علوم را از‬
‫نظر موضوع پوشش‬
‫می دهد‪.‬پوشش صد در صدی مقالت بانک ‪ Medline‬از‬
‫سال ‪ 1966‬و سالهای قبل از آن برای موضوعات‬
‫بهداشت را فراهم آورده است‪ .‬این پایگاه ابزار خوبی‬
‫برای محققان در حوزه های مختلف علوم است که نه‬
‫تنها اطتعات مقالت و چکیده آنها بلکه میزان‬
‫استنادهای آنها را نیز نشان می دهد‪.‬به عبارت دیگر‬
‫مراکز تحقیقاتی و مجتت را در حوزه موضوعی خاص‬
‫تعیین و رتبه بندی می کند‪ .‬این بانک اطتعاتی امکان‬

84.

‫در این بانک اطتعاتی رتبه بندی بر حسب نویسنده‪،‬‬
‫سال انتشار‪ ،‬نام منبع‪،‬حوزه موضوعی و نوع مدرک‬
‫صورت می گیرد ضمنا ً آسانترین راه برای اخذ‬
‫فهرستهای مربوط به موضوعات است ‪.‬با این ابزار‪،‬‬
‫محققان وقت کمتری را برای جستجو و زمان‬
‫بیشتری را صرف تحقیقات می کنند‪.‬‬

85.

‫مرکز استنادی علوم جهان اسعم‬
‫( ‪Islamic World Science Citation Center) ISC‬‬
‫این مرکز مانند پایگاه یا موسسه اطتعات علمی (‪)ISI‬‬
‫عمل می کند مرکز این پایگاه در شیراز است و تحت‬
‫پوشش مرکز منطقه ای علوم و فناوری است‪.‬پس از‬
‫‪ ISI‬در آمریکا و اسکوپوس در هلند‪ ISC،‬سومین پایگاه‬
‫استنادی برای سنجش عملکرسد پژوهشی محسوب می‬
‫شود‪.‬این مرکز نخستین مرکز رتبه بندی استنادی در‬
‫جمهوری استمی ایران است که توسط مرکز منطقه ای‬
‫اطتع رسانی علوم و فناوری شیراز تهیه شده است‪.‬تا‬

86.

‫این پایگاه در حال حاضر با چهار زبان‬
‫(فارسی‪،‬عربی‪،‬انگلیسی و فرانسوی )ارائه می‬
‫گردد‪.‬البته زبان های دیگری مانند‬
‫ترکی ‪،‬مالیی‪،‬اندونزیایی و برخی از زبان های‬
‫دیگر کشورهای استمی نیز به تدریج مورد توجه‬
‫‪ ISC‬خواهد بود‪.‬این پایگاه ‪،‬همچنین مقالت و‬
‫دانشمندان پراستناد‪،‬مقالت داغ‪،‬نشریات برتر ‪،‬‬
‫دانشگاه ها ‪،‬مراکز آموزش عالی و موسسات‬

87.

‫برای ارسال مقاله به نشریات ‪ ISI‬ساده ترین کار‬
‫مراجعه به سایت تامسون (‪ )Thomson‬و کنترل‬
‫فهرست نشریات‬
‫‪ Master Journal list‬به‬
‫آدرس زیر است‪:‬‬
‫‪http://scientific.thomsonreuters.com/mj1‬‬

88.

‫فصل ششم‬
‫روش های تحقیق بر حسب‬
‫(هدف ‪ -‬مواعیت ‪ -‬زمان )‬

89.

‫فصل ششم ‪ :‬روشهای تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫بنیادی‬
‫‪ ‬‬
‫کاربردی‬
‫‪ ‬‬
‫آزمایشگاهیس‬
‫‪ ‬‬
‫میدانیس‬
‫‪ ‬‬
‫گذشته نگر‬
‫‪ ‬‬
‫آینده نگر‬

90.

‫هدف‬
‫بنیادی‬
‫کاربردی‬
‫روش های‬
‫تحقیقس‬
‫برحسب‬
‫مواعیت‬
‫آزمایشگاهی‬
‫میدانی‬
‫گذشته نگر‬
‫زمان‬
‫آینده نگر‬

91.

‫تحقیقس بنیادی‬
‫هدف اساسی در تحقیق بنیادی ایجاد و آزمون‬
‫نظریه‪ ،‬کشف حقایق اساسی‪،‬گسترش مرزهای‬
‫دانش و تبیین روابط بین پدیده هاست‪.‬تحقیق‬
‫بنیادی را تحقیق نتیجه گرا یا نظریه گرا نیز می‬
‫گویند ‪.‬‬

92.

‫تحقیق کاربردی‬
‫هدف اساسی در تحقیق کاربردی دستیابی به‬
‫پیامدهای عملی‪،‬پیدا کردن راه حل برای‬
‫مسائل واقعی ‪ ،‬توسعه دانش کاربردی در یک‬
‫زمینه خاص و ابداع و اختراع وسایل و روشها‬
‫برای انجام کارهای عملی است ‪ .‬تحقیق‬
‫کاربردی را تحقیق تصمیم گرا یا تحقیق‬
‫ارزشیابی نیز می گویند ‪.‬‬

93.

‫تحقیق آزمایشگاهی‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در موقعیت آزمایشگاه‬
‫انجام می شود‪ .‬مزیت عمده تحقیق آزمایسشگاهی آن‬
‫است که به محقق امکان کنترل زیاد بر فرآیند تحقیق‬
‫را فراهم کند‪ .‬شرایط تحقیق به روشنی مشخص‬
‫می شود و آزمودنیها به گونه منظم و تصادفی انتخاب‬
‫و در موقعیت تحقیق قرارمی گیرند ‪.‬‬

94.

‫تحقیق میدانی‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در موقعیت‬
‫زندگی انجام می شود‪ .‬مزیت عمده تحقیق‬
‫میدانی آن است که با شرایط روزمره زندگی‬
‫ارتباط تنگاتنگ دارد و نتایج آن را آسانتراز نتایج‬
‫آزمایشگاهی می توان تعمیم داد‪.‬‬

95.

‫تحقیق گذشته نگر‬
‫به تحقیقی گفته می شود که درآن‬
‫داده های گردآوری شده در رابطه با‬
‫رویدادهایی است که در گذشته رخ‬
‫داده است ‪.‬‬

96.

‫تحقیق آینده نگر‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در آن داده های مورد‬
‫نیاز محقق درباره رویدادهایی است که محقق باید‬
‫رخداد آنها را طی دستکاریهایی نسبت به یک متغیر‬
‫به وجود آورد‪ .‬در تحقیق آینده نگر متغیر مورد‬
‫مطالعه چنان است که مشاهده آن در آینده میسر‬
‫است ‪.‬‬

97.

‫فصل هفتم‬
‫انواع تحقيق‬

98.

‫فصل هفتم‪ :‬انواع تحقیق‬
‫تحقیق علمی بر اساس چگونگی به‬
‫دست آوردن داده های مورد نیاز به دو‬
‫گروه کلی تقسیم می شود‪.‬‬
‫الف‪ -‬تحقیق غیر آزمایشی(توصیفی)‬
‫ب‪ -‬تحقیق آزمایشی‬

99.

‫الف‪ -‬تحقیق غیر آزمایشی (توصیفی)‬
‫‪ ‬توصیفی(زمینه یابسی)‬
‫‪ ‬پسس رویدادی‬
‫‪ ‬همبستگی‬
‫‪ ‬تاریخی‬
‫‪ ‬بررسی موردی‬
‫‪ ‬قوم نگاری‬
‫‪ ‬کیفی‬
‫‪ ‬فراتسحلیل‬
‫‪ ‬تحلیل محتوا‬
‫‪ ‬اقدام پژوهی‬

100.

‫ب‪ -‬تحقیق آزمایشی(تجربی)‬
‫‪-1‬آزمایشی‬
‫‪ -2‬نیمه آزمایشی‬

101.

‫تحقیق زمینه یابی‪Survey Research‬‬
‫زمینه یابی ترجمه واژه ‪ SURVEY‬است ‪ .‬که از دو قسمت‬
‫تشکیل شده ‪:‬‬
‫‪ SUE‬کسسه از کسسلمه لستسین‪SUPER‬گسسرفسته شسسدهس اسسستو بسسسه‬
‫‪ VEY‬از کسسلمه لستسین‬
‫‪ .‬مسعنایبسسسرفراز ‪ ،‬دور وسبرتراسسست‬
‫‪.VIDERE‬بسسسه مسعناینسسگاهس و جسستجو کسسردسن‬
‫بنابراین ‪ SURVEY‬یعنی نگاه یا جستجو کردن دورتر و فراتر‪.‬‬

102.

‫در تحقیقات توصیفی آنچه هست یا وضعیت‬
‫موجود پدیده ها مورد بررسی قرار می گیرد‬
‫تحقیق توصیفی در مورد شرایط یا روابط‬
‫موجود ؛عقاید‪،‬دیدگاهها‪،‬نگرشها و باورهای‬
‫مردم نسبت به یک پدیده ‪،‬فرآیندها و روندها‬
‫مطالعه می کند‪.‬هدف تحقیق توصیفی مشخص‬
‫کردن شرایط‪،‬فعالیتها و نگرشهای حاکم‬
‫است‪،‬در حقیقت محقق سعی می کند تا آنچه‬
‫هست یا وضعسیت موجود را بدون هیچگونه‬
‫دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج‬
‫عینی از موقعیت بگیرد‪.‬‬
‫‪-‬بررسی میزان عتقه دانشجویان به رشته‬

103. تاریخچه تحقیق زمینه یابی

‫تاریخچه تحقیق زمینه یابی‬
‫تحقیق زمینه یابی شبیه روش های دیگر پژوهشی است با‬
‫این تفاوت که تاریخچه ای طولنی دارد و در برخی موارد‬
‫شبیه سرشماری است‪ .‬اولین موارد استفاده از این تحقیق‬
‫در سال ‪ 1880‬بوسیله کارل مارکس پرسشنامه بوده‪،‬پس‬
‫از آن ماکس وبر ‪ ،‬جورج گالوپ ‪ ،‬المو روپر و لویس‬
‫هریس در تجارت از این روش استفاده کردند و استافر نیز‬
‫اولین کسی بود که این روش را در علوم اجتماعی به کار‬
‫برد و تاثیرافسردگی در جامعه آمریکا را بررسی کرد‪.‬‬

104.

‫هدف های تحقیق زمینه یابی‬
Description ‫توصیف‬
Explanation ‫تبیین‬
Exploration ‫کشف‬

105.

‫سه پیشنیاز یا عامل اصلی در تحقیق زمینه‬
‫یابی‬
‫‪ ‬تعیین هدف تحقیق‬
‫‪ ‬تعیین جامعه مورد مطالعه‬
‫‪ ‬تعیین منابع و امکانات مورد نیاز‬

106.

107.

‫مصاحبه‬
‫یک گفتگوی دو نفره یا بیشتر که از سوی مصاحبه‬
‫گر جهت کسب اطتعات مربوط به تحقیق آغاز‬
‫می گردد و بر موضوعی متمرکز‬
‫می شود‪.‬‬
‫چند‬
‫نوع مصاحبه‬
‫با ساخت دار یا سازمان یافته‬
‫نیمه سازمان یافته‬
‫بدون ساخت دار یا سازمان نیافته‬

108.

‫مزایای مصاحبه‬
‫‪ ‬با موقعیت ها و شرایط پاسخگویان مختلف سازگار‬
‫است و از انعطاف پذیری مناسب برخوردار است‪.‬‬
‫‪ ‬از طریق مصاحبه می توان به حالت غیرکتمی‪،‬مانند‬
‫خوشحالی و ناراحتی پاسخگویان نسبت به‬
‫موضوعهای خاص پی برد‪.‬‬
‫‪ ‬از طریق سوالت پیگیری می توان به اطتعات مهم و‬
‫غیر قابل انتظار دست یافت‪.‬‬
‫‪ ‬محقق به اطتعات جزئی و دقیق دست می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬مطالعه عمیق را امکان پذیر می کند‪.‬‬

109.

‫معایب مصاحبه‬
‫‪ ‬مصاحبه کننده ممکن است پاسخگو را تحت تأثیر قرار‬
‫دهد و یا ممکن است بر پاسخگو اثر بگذارد و پاسخ او‬
‫را هدایت کند و این پدیده را اثر مصاحبه گر می‬
‫نامند‪.‬‬
‫‪ ‬نیاز به زمان زیادی دارد‪،‬پرهزینه و دشوار است‪.‬‬
‫‪ ‬مرتب و تنظیم کردن آنها دشوار است‪ ،‬و امکان‬
‫مقایسه افراد با یکدیگر محدود است‪.‬‬
‫‪ ‬در مصاحبه های بدون ساخت تفاوت زیادی در پاسخها‬
‫به وجود می آید و امکان مقایسه پاسخ ها را از بین‬
‫می برد‪.‬‬
‫‪ ‬ممکن است مسیر پاسخ پاسخگو در جهتی جریان یابد‬
‫که بیشتر از نظر اجتماعی مطلوب می نماید تا اینکه‬

110.

‫پرسشنامه‬
‫دیدگاه و نگرش مردم را نسبت به یک‬
‫پدیده از طریق سوالت یا جمتت‬
‫پرسشنامه اندازه گیری می کند‪.‬‬
‫سوالت بازپاسخ‬
‫شامل‬
‫سوالت بسته پاسخ بلی و خیر‬
‫چندگزینه ای‬

111.

‫مزایای پرسشنامه‬
‫‪ ‬صرفه جویی در وقت و هزینه‪،‬مقدار زیادی از داده ها‬
‫در زمان بسیار کوتاه گردآوری می شود‪.‬‬
‫‪ ‬محقق می تواند پاسخ به سوالت خاص را در بین‬
‫افراد یا گروههای مختلف مقایسه کند‪.‬‬
‫‪ ‬سوگیری در آن وجود ندارد و به آموزش اجرا کننده‬
‫نیاز ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬اجرای پرسشنامه و تحلیل داده ها آسان و دقیق‬
‫است‪.‬‬

112.

‫معایب پرسشنامه‬
‫‪ ‬تهیسه سسوالت درباره موضوعهای حساس و‬
‫پیچیده دشوار است‪.‬‬
‫‪ ‬پاسسخ آزمودنیهسا احسساسات عمیسق و درونسی آنها‬
‫را منعکس نمی کند‪.‬‬
‫‪ ‬سسؤالت پرسشنامه ممکن اسست به اندازه کافی‬
‫موضوع مورد نظر را تحت پوشش قرار ندهد‪.‬‬
‫‪ ‬در سسوالت باز پاسسخ تحلیسل و مقایسسه پاسخها‬
‫دشوار است‪.‬‬

113.

‫تماس تلفنی (الکترونیکی)‬
‫سومین روش گردآوری داده ها در تحقیق زمینه‬
‫یابی تماس تلفنی است‪.‬امروزه در بیشتر خانواده‬
‫ها تلفن راه پیدا کرده است‪،‬به همین دلیل محققان‬
‫می توانند برای سنجش نظرات و دیدگاه های‬
‫مردم از‬
‫زمینه یابی تلفنی استفاده نمایند‪.‬‬

114.

‫مزایای تماس تلفنی‬
‫‪ ‬نسبت به مصاحبه و پرسشنامه از نظر هزینه‪،‬زمان و‬
‫نیروی انسانی مقرون به صرفه تر است‪.‬‬
‫‪ ‬هم کارآمدی زمینه یابی پرسشنامه ای پستی و هم‬
‫کارآمدی ارتباط شخصی زمینه یابی مصاحبه ای را‬
‫دارد‪.‬می توان پاسخگران را از میان جمعیت قابل دسترس‬
‫وسیعتری انتخاب کرد‪،‬زیرا زمان مسافرت یا رفتن به‬
‫سراغ آنها حذف می شود‪.‬‬
‫‪ ‬از خطرات احتمالی مصون است‪.‬گاهی در مصاحبه های‬
‫میدانی‪،‬به ویژه در مناطق جرم خیز‪،‬احتمال خطر برای‬
‫مصاحبه کننده وجود دارد‪،‬ولی در زمینه یابی تلفنی احتمال‬
‫چنین خطراتی برای مصاحبه کننده وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد افرادی که حوصله پاسخدهی به پرسشنامه یا‬
‫مصاحبه رودررو را ندارند‪،‬افراد کمرو و یا افرساد پرمشغله‬
‫کاربرد دارد‪.‬‬

115.

‫معایب تماس تلفنی‬
‫‪ ‬باید کوتاه و مختصر باشد‪،‬زیرا ممکن است پاسخگرها‬
‫شکیبایی لزم را نداشته باشند و تلفن را قطع کنند‪.‬‬
‫‪ ‬در مقایسه با زمینه یابی مصاحبه ای پرسشنامه ای‬
‫میزان پاسخ کمتر است و احتمال سوگیری در پاسخ وجود‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ممکن است مصاحبه کننده بعد از تماس فراوان با‬
‫شماره تلفن انتخاب شده موفقیتی کسب نکند‪.‬‬
‫‪ ‬زمان تماس با آزمودنیها ممکن است زمان مناسب برای‬
‫پاسخدهی آنها نباشد برای مثال‪،‬ممکن است در زمان‬
‫استراحت‪،‬خواب یا اوقات فراغت آنها باشد و میزان‬
‫پاسخدهی را کاهش دهد‪.‬‬

116.

117.

‫تحقیقس طولی‬
‫در تحقیق طولی افراد یکسان و معین در طول یک‬
‫دوره زمانی طولنی و مختلف مطالعه می‬
‫شوند‪.‬روش طولی به محقق این امکان را می دهد‬
‫که اشخاص یکسان را‪،‬در فواصل زمانی منظم و‬
‫مختلف‪،‬با خودشان مقایسه کنند و تغییراتی که با‬
‫گذشت زمان در رفتار و ویژگیهای آنها رخ می‬
‫دهد‪،‬مورد مشاهده قرار دهد‪.‬‬

118.

‫مزایای تحقیق طولی‬
‫‪ ‬مطالعه ویژگیها‪،‬تغییرات و رفتارها در طول زمان‬
‫گردآوری اطتعات جدید و واقعی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬ایجاد روابط علت و معلولی بین متغیرها‬
‫‪ ‬طولنی بودن زمان تحقیق به محقق این امکان‬
‫را فراهم می کند که متغیرها و تغییرات آن را دقیق‬
‫تر مطالعه کند‪.‬‬

119.

‫معایب تحقیق طولی‬
‫‪ ‬لزوم صرف زمان و هزینه بیشتر‪.‬‬
‫‪ ‬افت آزمودنیها‪،‬در طول مطالعه ممکن است‬
‫آزمودنیها به دلیل عدم همکاری‪،‬مهاجرت و مرگ و‬
‫میر کاهش یابند‪.‬‬
‫‪ ‬اثر کنترل یا اندازه گیری ‪.‬اندازه گیریهای مکرر‬
‫از آزمودنیها در طول زمان ممکن است عمدا ً باعث‬
‫تغییر در اعمال‪،‬رفتار و نگرشهای آنها شود‪.‬‬
‫‪ ‬مقید کردن محققان به دنبال کردن فرضیه یا‬
‫شکلی از تحقیق که از زمان آنها گذشته است‪.‬‬

120.

‫تحقیقس مقطعی‬
‫در تحقیسق مقطعسی افراد مختلسف در یسک مقطع‬
‫زمانسسسسسسسی‬
‫معیسسسسسسسن‬
‫مطالعسسسسسسسه‬
‫مسی شوند‪.‬در ایسن تحقیسق تغییرات را از طریق‬
‫مقایسسه همزمان گروههای مختلسف سسنی مطالعه‬
‫می کنند‪.‬‬

121.

‫مزایای تحقیقس مقطعی‬
‫‪ ‬صرفه جویی در زمان و هزینه‬
‫فقدان اثر کنترل یا اثر اندازه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬عدم لزوم ثبات و همکاری درازمدت محققان و‬
‫آزمودنیها‬
‫عدم نیاز به راکد نگهداشتن یا فریز کردن‬
‫‪ ‬‬
‫اطتعات به مدت طولنی‬

122.

‫معایب تحقیقس مقطعی‬
‫‪ ‬عدم ایجاد روابط علت و معلولی بین متغیرها‬
‫‪ ‬‬
‫به دلیل تفاوت در نمونه ها‪،‬امکان مقایسه دقیق‬
‫بین آزمودنیها وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نشان ندادن معنای تغییراتی که در درون گروهها‬
‫به وجود می آید‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫عدم مطالعه ویژگیها‪،‬تغییرات و رفتارها در طول‬

123.

‫تحقیق پس رویدادی‬
‫پسس رویدادی بسه معنسی «بعسد از وقوع» یسا«گذشتسه نگر»‬
‫و بسه آسن دسسته از تحقیقاتسی اشاره مسی کنسد کسه روابط‬
‫احتمالسی علست و معلولسی از طریسق مشاهدۀ ۀ شرایط‬
‫موجود و عوامسل علّسی در گذشتسه مورد مطالعه قرار‬
‫مسی گیرد‪.‬بنابرایسن تسحقیسق پسس رویدادی روشسی اسست که‬
‫در آسن پیشایندهای احتمالی رویسدادهای اتفاا افتاده ای‬
‫کسه توسسط محقسق قابسل دسستکاری نیسستند مورد بررسی‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬

124.

‫تحقیسق پسس رویدادی اولیسن بارتوسسط چاپیسن در سال‬
‫‪ 1937‬مطرح شد‪.‬در سسال ‪ 1945‬توسط پژوهشگری‬
‫بسه نام گریسن وود بسه طور گسسترده مورد استفاده قرار‬
‫گرفت‪.‬‬
‫به عقیده کرلینجر تحقیق پس رویدادی تحقیقی است‬
‫که در آن متغیر یا متغیرهای مستقل قبت ً اتفاا افتاده‬
‫اند و محقق با مشاهده متغیر یا متغیرهای وابسته‬
‫آنها را مورد مطالعه قرار‬
‫می دهد‪.‬‬

125.

‫در تحقیقس پس رویدادی‬
‫مطالعسه ی احتمال یسا امکان روابسط علست و معلولسی بین‬
‫متغیرهسا بسا اسستفاده از مشاهده ی نتایسج حاصسله و بررسی‬
‫دقیسق در داده هسا برای یافتسن متغیرهای عل ّسی درست و‬
‫منطقی است‪.‬‬

126.

‫‪ ‬روش علّسی‪ -‬مقایسسه ای سساده ترین روش‬
‫کمسی برای کشسف روابسط علّسی – معلولی‬
‫بین پدیده ها است‪.‬‬
‫‪ ‬دلیسل اصسلی کاربرد روش علّسی‪ -‬مقایسه ای‬
‫یسا همتای آسن روش همبسستگی ایسن اسست که‬
‫بیشتسر روابسط علّست – معلولسی مورد نظر‬
‫تعلیسم و تربیست قابسل دسستکاری آزمایشی‬
‫نیست‪.‬‬

127.

‫طرحهای تحقیق پس رویدادی‬
‫در تحقیق پس رویدادی ‪ 2‬نوع طرح وجود دارد‪:‬‬
‫الف‪:‬مطالعه همبستگی یا تحقیق علّی‬
‫ب‪:‬مطالعسه گروه متکسی یسا تحقیسق علّسی – مقایسه‬
‫ای‬

128.

‫طرح مطالعه همبستگی یا تحقیق علّی‬
‫در این طرح پیشایندهای شرایط فعلی مورد‬
‫مطالعه قرار‬
‫می گیرند‪.‬همانطور که از نام آن برمی آید‪،‬در این‬
‫طرح دو دسته داده گردآوری می شود‪:‬یک دسته‬
‫داده مربوط به گذشته و دسته دیگر مربوط به‬
‫زمان حال است و محقق سعی می کند که رابطه‬
‫بین آنها را پیدا کند‪.‬به همین دلیل به این طرح‪،‬طرح‬
‫از گذشته به حال یا از علت به معلول نیز می‬

129.

‫طرح مطالعه گروه معکی یا تحقیق علّی –‬
‫مقایسه ای‬
‫در این طرح محقق با مطالعه یک ویژگی در یک گروه‬
‫و مقایسه آن با گروهی که فاقد آن ویژگی است به‬
‫کشف علت پدیده مورد مطالعه‬
‫می پسردازد‪.‬این طرح را از معلول به علت نیز می‬

130.

‫ویژگیهای تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬کنترل غیرمستقیم(فقدان کنترل)متغیرهاس‬
‫‪ ‬مشاهده علت‬
‫‪ ‬عدم دستکاری متغیرها‬
‫‪ ‬جایگزینی غیرتصادفی‬
‫‪ ‬از معلول به علت‬
‫‪ ‬شرایط با موقعیت واقعی‬
‫‪ ‬مشاهده به وسیله محقق‬
‫‪ ‬دستیابی به رابطه احتمالی علی‬
‫‪ ‬گروه بندی آزمودنیها بر اساس سطوح متغیر وابسته‬
‫‪ ‬مشاهده داده ها‬
‫‪ ‬گذشته نگر‬
‫‪ ‬انعطاف پذیری در تدوین فرضیه ها‬

131.

‫مزایای تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬هنگامی که امکان تحقیق آزمایشی مقدور نباشد‪،‬محقق می‬
‫تواند از این روش استفاده کند‪.‬‬
‫‪ ‬این روش در مورد ماهیت پدیده ها اطتعات سودمندی‬
‫فراهم می کند‪.‬‬
‫‪ ‬به دلیل بهبود روشهای آماری و روش شناختی کلی تحقیق‬
‫پس رویدادی‪،‬این روش قابل دفاع است‪.‬‬
‫‪ ‬در برخی موارد و موقعیت ها تحقیق پس رویدادی سودمند‬
‫تر از تحقیق آزماسیشی است‪،‬به ویژه هنگامی که تحقیق‬
‫آزمایشی موجب ساختگی شدن تحقیق می شود‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامی که کشف روابط ساده علت و معلولی مدنظر‬
‫است‪،‬روش مناسبی است‪.‬‬
‫‪ ‬این روش منبع مفیدی برای جهت یابی و تدوین فرضیه های‬

132.

‫معایب تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬به دلیل فقدان کنترل محقق نمی تواند متغیر مستقل را‬
‫دستکاری کند و آزمودنیها را به طور تصادفی انتخاب کند‪.‬‬
‫‪ ‬با اطمینان نمی توان عامل علّی را شناسایی و تعیین کرد‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامی که یک رابطه کشف می شود‪،‬به دشواری می توان‬
‫مشخص کرد کدام علت است و کدام معلول‬
‫‪ ‬طبقه بندی آزمودنیها به دو گروه دو مقوله ای مشکل آفرین‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬مشکل تفسیر نتایج وجود دارد‪،‬یعنی بر مبنای اینکه چون ‪X‬‬
‫قبل از ‪ Y‬رخ‬
‫می دهد‪،‬نمی توان نتیجه گرفت که ‪ X‬علت ‪ Y‬است‪.‬‬
‫‪ ‬بر اساس نمونه کوچک یا رویدادهای محدود نتیجه گیری‬
‫صورت می گیرد‪.‬‬

133.

‫تجزیه و تحلیل های آماری داده ها‬
‫در ایسن قسسمت بسا استفاده از روش های‬
‫مناسسب آماری داده هسا مورد تجزیه و‬
‫تحلیل قرار می گیرند‪.‬‬

134. آزمون T برای بررسی تفاوت میانگین ها

‫آزمون‬
‫‪T‬‬
‫برای بررسی تفاوت میانگین ها‬
‫آزمون معناداری تفاوت بیسن دو میانگیسن زمانسی که >‪N‬‬
‫‪ 30‬از آزمون ‪ t‬اسستفاده مسی کنیسم اگر ‪ N<30‬از آزمون‬
‫‪ z‬استفاده می کنیم‪.‬‬
‫در عمسل محققان غالبا ً آزمون ‪ t‬را بسه جای ‪ z‬بدون توجه‬
‫به حجم نمونه به کار می گیرند‪.‬‬

135.

‫به کار گیری آزمون ‪ t‬در تحقیقات علی‪ -‬مقایسه ای‬
‫وابسته به سه پیش فرض است‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫نمره ها بر اساس مقیاس فاصله ای یا نسبی است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫واریانس نمره ها در جامعه ی پژوهش دارای توزیع نرمال است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫واریانس نمره ها در دو جامعه ی تحقیق برابر است‪.‬‬
‫متخصصان آمار بیان می کنند که حتی در شرایطی که از این پیش‬
‫فرض ها عدول شود‪ ،‬آزمون ‪ t‬برآورد دقیقی از معناداری آماری‬
‫به دست می دهد‪.‬‬
‫آزمون آماری در کنار آزمون های غیر پارامتریک مناسب مانند‪ :‬یو‬
‫من ویتنی وویلکاکسون را به کار ببرند‪.‬‬

136.

‫آزمون ‪T‬‬
‫برای یک میانگین‬
‫در اکثر پژوهش های علی – مقایسه ای محققان میانگین‬
‫های دو نمونه را مقایسه می کنند که آیا میانگین ها از‬
‫لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت معنادار دارد یا خیر‬
‫گاهی اوقات میانگین یک نمونه با میانگین یک جامعه‬
‫مشخص شده بررسی می شود تا تفاوت معنادار‬
‫بررسی گردد‪.‬‬

137. تجزیه و تحلیل واریانس مقایسه بیش از دو میانگین

‫تجزیه و تحلیل واریانس‬
‫میانگین‬
‫مقایسه بیش از دو‬
‫در تحقیقات علسی ‪ -‬مقایسسه ای بیسش از دو گروه به‬
‫جای آزمون ‪ t‬ازتحلیسل واریانسس یسک راهه (‪)ANOVA‬‬
‫اسستفاده مسی کننسد‪ :‬روش آماری کسه مقدار واریانس‬
‫بیسن گروههسا در نمره های افراد را بسا مقدار واریانس‬
‫درون گروهها مقایسه می کند‪.‬‬
‫اگسر نسسبت واریانسس بیسن گروههسا بسه واریانسس داخل‬
‫گروههسا بسه اندازه ی کافسی بزرگ باشد نشان دهنده‬
‫ی ایسن اسست کسه تفاوت واریانسس بیسن گروهها در نمره‬
‫ی آنهسا بر روی یسک متغیسر خاص بیشتسر از واریانس‬
‫داخل هر گروه است‪.‬‬

138.

‫برای مثال در ‪ 4‬گروه سسنی مختلسف در پسران و دختران‬
‫نمرات آنان مورد بررسی قرار می گیرد‪ .‬تحلیسل واریانسس به‬
‫این منظور به کار گرفته می شود که‬
‫آیسا میانگیسن نمره های چهار گروه سنی تفاوت معناداری‬
‫دارند؟‬
‫میانگیسسن نمره های پسران و دختران تفاوت معناداری‬
‫دارند؟‬
‫الگوی تفاوت های سسنی گروههسا برای پسران و دختران‬
‫متفاوت است؟‬

139. تحلیل کوواریانس

‫تحلیل کوواریانس‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در انجام پژوهسش های علی‪-‬مقایسسه ای بعضی اوقات‬
‫محققان نیاز بسه ایسن دارنسد کسه تعییسن کننسد کسه آیا تفاوت‬
‫بیسن دو گروه در یسک متغیسر خاص مسی توانسد از طریق‬
‫تفاوت دیگری کسه بیسن دو گروه وجود دارد توضیح داده‬
‫شود یا خیر‬
‫مثال‪ :‬پسسران کتس هفتسم در نوشته هایشان خطاهای‬
‫دسستوری بیشتری را نسسبت بسه دختران کتس هفتم‬
‫دارند‪.‬یسک نمونسه از مقالت نوشتسه شده توسط دو‬
‫گروه برای بررسسی خطاهای دسستوری آنها نمره داده‬
‫می شود و آزمون ‪ t‬نشان می دهد که‬

140.

‫میانگین تعداد خطاها برای پسران به طور‬
‫معناداری بیشتر از دختران است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در اینجا ما باید این پرسش را مطرح کنیم که آیا‬
‫تفاوت به دست آمده را می توان بر حسب تفاوت‬
‫در متغیرهای دیگر (عتوه بر جنسیت) توضیح داد؟‬
‫‪ ‬‬
‫به عبارت دیگر فرضیه دیگری باید آزمون شود‪.‬‬
‫ممکن است طول مقاله دانش آموزان به عنوان‬
‫یک متغیر تبیین کننده بالقوه دیگر در نظر گرفت‪.‬‬

141.

‫‪ ‬‬
‫دانسشس آموزانس پسسر ممسکسن اسستس مقالسه های طولنی‬
‫تری را نسسبتس بسه دانسشس آموزانس دختسر نوشستسه باشند‬
‫بنابرایسن ممکسن اسست تعداد خطاهای دسستوری آنهسا نیز‬
‫افزسایشس یافته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫روش آماری تحلیسل کوواریانسس برای مهار تفاوت های‬
‫اولیسه بیسن گروههسا قبسل از مقایسسه واریانسس درون‬
‫گروهی و واریانسس بین گروهی به کار برسده میس شسود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫کار ‪ ANOVA‬ایسن اسست کسه دو گروه را بسا توجسه بسه یک‬
‫یا چند متغیر کنترل کننده برابر می کند‪.‬‬

142. تحلیل واریانس چند متغیره MANOVA

‫تحلیل واریانس چند متغیره‬
‫‪ ‬‬
‫‪MANOVA‬‬
‫یسک روش آماری برای تعیین مقایسه ی گروهها در بیش از یک متغیر‬
‫وابسته است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحلیسل واریانسس چنسد متغیره شبیسه آزمون ‪ t‬و تحلیسل واریانسس است‪.‬‬
‫فقط تفاوت این روش ها در متغیر وابسته است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحلیسل واریانسس چنسد متغیره یسک روش آماری مفیسد آماری اسست که‬
‫به محقق کمک می کند تا داده ها را از زوایای مختلف مشاهده کند‪.‬‬
‫گروههایسی کسه در یسک ویژگسی مهسم از یکدیگسر متفاوتند احتمال ً در‬
‫ویژگی های وابسته دیگری هم متفاوت خواهند بود‪.‬‬

143.

‫در تجزیسه و تحلیسل آماری داده های تحقیسق علسی – مقایسه‬
‫ای و نتیجسه گیری آسن بسه چنسد نکتسه اسساسی بایسد توجه‬
‫داشت‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد اطمینان حاصسل کنسد کسه متغسیسر مستقل‬
‫قبسل از متغیسر وابسسته رخ داده اسست‪ .‬به عنوان مثال در‬
‫مورد پژوهسش ‪ 2‬بایسد اطمینان حاصسل کنسد که نوجوانان‬
‫بزهکار‬
‫مورد مطالعسه پیسش از آنکسه بزهکار شوند‬
‫پرخاشگسر بوده اند‪ .‬نسه اینکسه بزهکاری موجسب افزایش‬
‫پرخاشگری آنان شده باشد‪.‬‬

144.

‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد اطمینان حاصسل کنسد کسه بیسن متغیسر مسستقل و وابسته‬
‫یسک رابطسه ی منطقسی و واقعسی وجود دارد‪ .‬در بعضسی موارد یک‬
‫متغیسر سسوم سسبب مسی شود کسه بیسن دو متغیسر رابطسه وجود داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫برای مثال افراد بزهکار بیسش از افراد عادی در زندگسی دچار ناکامی‬
‫شده انسد در ایسن صسورت نمسی توان پرخاشگری را عامسل موثر در‬
‫بزهکاری دانسست‪ ،‬زیرا ناکامسی خود موجسب پرخاشگری می شود‪.‬‬
‫اگسر ناکامسی خذف شود پرخاشگری در میان نخواهسد بود و در نتیجه‬
‫بزهکاری به وقوع نخواهد پیوست‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد برای رد فرضیسه های رقیسب دلیسل و شواهسد کافسی به‬
‫دست آورد‪.‬‬

145.

‫تحقیق همبستگی‬
‫تحقیق همبستگی به تحقیقی گفته می شود که در آن روابط‬
‫بین دو یا چند متغیر کمی با استفاده از ضریب همبستگی‬
‫توصیف‪،‬کشف و تعیین می شوند‪.‬در تحقیق همبستگی اثر‬
‫متغیرها مطالعه نمی شود و متغیرها نیز دستکاری نمی‬
‫شوند‪.‬به عنوان مثال‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫بررسی رابطه بین رژیم غذایی و کنترل وزن‬

146.

‫از روش همبستگی برای پاسخ دادن به سه سؤال در مورد دو متغیر‬
‫‪.‬استفاده می شوسد‬
‫آسیا بسسسیندو مستغیر راسبسطهس وجود دارد؟‪1-‬‬
‫سؤاسل‬
‫اسگر پسسساسسخ سسسؤاسلمسثبتبسسساشد دو سس (‬
‫) ‪.‬بسسسعسد مسطرح مسیشسسود‬
‫ست ‪2-‬‬
‫جهتراسبسطهس بسسسهس چهس صسسورستاسس ؟‬
‫ست ‪3-‬‬
‫شسسدتآسنچقدر اسس ؟‬
‫مقدار عددی ضریب همبستگی شاخصی روشن از شدت‬
‫رابطه است(‪) +1 ،0، -1‬‬
‫وقتی دو متغیر نوسان مشابهی داشته باشند یعنی با افزایش یکی دیگری هم افزایش یابد (رابطه مثبت) با عتمت مثبت‬
‫‪+‬نشان می دهند‪( .‬پیشرفت تحسصیلی و هوش) رابطه مثبتسو کامل → ‪1‬‬
‫همبستگی یا رابطه منفی زمانی است که افزایش یک متغیر کاهش متغیر دیگر را به همراه داشته باشد‪ .‬با عتمت منفی‬
‫ نشان می دهند‪( .‬زمان انجام یک تکلیف یادگیری و هوش) رابطه منفی کامل → ‪1‬‬‫چنانچه بین دو متغیر هیچگونه رابطه ای وجود نداشته باشد (مثل وزن بدن و هوش) ضریب همبستگی آن صفر خواهد‬
‫‪.‬بود‪ .‬این ضرسیب به این معناست که عملکرد شخص در یک متغیر با عملکرد او در متغیر دوم هیچگونه رابطه ای ندارد‬

147.

148.

‫ععمست ضریسب ‪:‬یعنسی مثبست یسا منفسی بودن‪،‬جهست همبسستگی یا‬
‫رانشان‬
‫رابطسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسه‬
‫مسی دهد‪.‬اگسر عتمست ضریسب همبسستگی مثبست باشد‪ ,‬نمرات بال در‬
‫یسک متغیسر بانمرات بال در متغیسر دیگسر همراه اسست یابر عکس ‪.‬اگر‬
‫عتمست ضریسب همبسستگی منفسی باشسد‪,‬نمرات پاییسن در یسک متغیر‬
‫بانمرات بال در متغیسر دیگسر همراه اسست یابرعکسس‪.‬‬
‫برای مثال همبسستگی مثبست (‪,)+1‬هوش وپیشرفت در علوم دو‬
‫متغیری هسستند کسه بسه ظاهربسا یکدیگسر همبسستگی مثبست دارنسد‪,‬یعنی‪,‬‬
‫دانسش آموزانسی کسه درآزمونهای هوش نمره ی بال دارند درآزمونهای‬
‫علوم نیسز نمره ی بال کسسب مسی کنند‪ .‬یسک نمونسه از ضریب‬
‫همبسستگی منفسی(‪ )-1‬ممکسن اسست رابطسه ی بین نمرات هوش‬
‫وزمان انجام یسک تکلیسف یادگیری باشسد ‪,‬یعنسی‪ ,‬افرادی که هوش بال‬
‫دارنسد مایلنسد کسه تکلیف رادر زمان کمتری انجام دهند‪ .‬دو متغیری‬
‫کسه احتمال همبسستگی صسفر(‪ )0‬دارنسد‪,‬اندازه ی پای دانش آموزان‬
‫‪14‬ساله وعملکرد آنها در آزمون ریاضیات است‪.‬‬

149.

‫‪ :‬ضریب همبستگی پیرسون‬
‫ضريب همبستگي نوع رابطه مستقيم يا معكوس و‬
‫همچنين شدت رابطه بين دو يا چند متغير را نشان‬
‫ميدهد‪ .‬ضريب همبستگي هميشه بين ‪ -1‬و ‪ 1‬مي‬
‫باشد‪ .‬اگر ‪ = 1‬باشد در آنصورت تمامي نقاط بر روي‬
‫يك خط راست قرار دارند و همبستگي‪ ،‬مثبت و كامل‬
‫ميباشد يعني ضريب زاويه (شيب) خط مثبت است‪.‬‬
‫اگر‪ = - 1‬باشد در اين حالت تمامي نقاط روي خط‬
‫مستقيم قرار دارند ولي ضريب زاويه خط منفي است‬
‫و اگر چنانچه ‪ = 0‬باشد نشانه عدم وجود همبستگي‬
‫‪.‬ميان متغيرهاست‬
‫عدم‬
‫همبستگی‬
‫عدم‬
‫همبستگی‬
‫منفی و‬
‫‪-‬کامل‪1‬‬
‫مثبت و‬
‫‪+‬کامل‪1‬‬

150.

‫اهداف تحقیق همبستگی‬
‫تحقیق همبستگی دو هدف اساسی دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫درتبیین رفتارهای انسانی مهم کمک می کند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پیامدهای احتمالی را پیش بینی می کند‪.‬‬

151.

‫مزایای تحقیق همبستگی‬
‫‪ ‬زمانی که متغیرها پیچیده هستند و نمی توان روشهای‬
‫آزمایشی را در مورد آنها‬
‫به کار برد و یا کنترل آنها دشوار است‪،‬تحقیق‬
‫همبستگی‪،‬روش مطلوبی است‪.‬‬
‫‪ ‬با استفاده از این روش می توان همبستگی درونی چندین‬
‫متغیر را همزمان در‬
‫موقعیت های واقعی مورد مطالعه قرار داد‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیق همبستگی منجر به دستیابی به درجه همبستگی بین‬

152.

‫‪ ‬‬
‫در بیشتر تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری که در آنها روابط بین‬
‫متغیرها اندازه گیری می شوند‪،‬کاربرد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در زمینه روان سنجی نیز‪،‬برای بررسی روایی و پایایی یک آزمون‬
‫یا ابزار اندازه گیری‪،‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫این روش معمول ً قبل از روش آزمایشی مورد استفاده قرار می‬
‫گیرد تا در وقت‪،‬هزینه و تتش صرفه جویی شود‪.‬‬

153.

‫معایب تحقیق همبستگی‬
‫‪ ‬در این روش‪،‬همبستگی بین متغیرها مورد بررسی قرار‬
‫می گیرد و ضرورتا ً روابط علت و معلولی متغیرها مشخص‬
‫نمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬دقت این تحقیق در مقایسه با روش آزمایشی کمتر‬
‫است‪،‬زیرا در این روش‪،‬کنترل کمتری در مورد متغیرهای‬
‫مستقل اعمال می شود‪.‬‬
‫‪ ‬مطالعه همبستگی ممکن است به دستیابی به یک‬
‫همبستگی ساختگی که فاقد اعتبار و پایایی است‪،‬منجر‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬در برخی از موارد‪،‬همبستگی های به دست آمده‬
‫مصنوعی و مبهم به نظر می رسد‪.‬‬
‫‪ ‬در این روش‪،‬هدف تحقیق به طور مستقیم مورد مطالعه‬

154. متغيرهايي كه در تحقيقات همبستگي به كار مي روند معمولادر يكي ازطبقات پنجگانه زير قراردارند:

‫متغيرهايي كه در تحقيقات همبستگي به كارس مي‬
‫روند معمولدرس يكي ازطبقات پنجگانه زير‬
‫اراردارند‪:‬‬
‫‪ ‬پيوسته‪.‬‬
‫‪ ‬رتبه اي‪.‬‬
‫‪ ‬دو ارزشي واقعي‪.‬‬
‫‪ ‬دو ارزشي ساختگي‪.‬‬
‫‪ ‬طبقه اي‪.‬‬

155.

‫مراحل تحقیق همبستگی‬
‫‪-1‬انتخاب مسئله مورد مطالعه‬
‫‪-2‬مطالعه ی منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق‬
‫‪-3‬طرح تحقیق وروشها‬
‫‪ ‬‬
‫الف‪-‬تعیین متغیرهای مورد مطالعه‬
‫‪ ‬‬
‫ب‪-‬انتخاب آزمودنیها‬
‫‪ ‬‬
‫پ‪-‬انتخاب یا تهیه ی ابزارهای اندازه گیری مناسب‬
‫‪ ‬‬
‫ت‪-‬انتخاب روش همبسستگی مناسب‬
‫‪-4‬جمع آوری داده ها‬
‫‪-5‬تحلیل وتفسیر داده ها وارائه گزارش‬

156. انواع روشهای همبستگی گشتاوري پيرسون

‫انواع روشهای همبستگی‬
‫گشتاوري پيرسون‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي مورد مطالعه بايستي بصورت پيوسته باشند‪.‬‬
‫مانند‪ :‬هوش وپيشرفت تحصيلي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش اغلب درموضوعات آموزش و پرورش به كار مي‬
‫رود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در مقايسه با ساير روشها دقيق ترين و با ثبات ترين روش‬
‫و با كمترين خطاي معيار است‪.‬‬

157. همبستگي كندال

‫همبستگي كندال‬
‫‪ ‬‬
‫نوعي ديگر از همبستگي رتبه اي است و از لحاظ تعداد نمونه‬
‫كمتر بر روش اسبپيرمن مزيت دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫توزيع نمونه گيري آن براي نمونه هايي كه اندازه آنها كمتر از ‪۱۰‬‬
‫است‪ ،‬طبيعي تر از همبستگي رتبه اي اسبپيرمن مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نحوه محاسبه اين روش مشكل تر از همبستگي رتبه اي اسبپيرمن‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫غالبا ضريب همبستگي اين روش براي متغيرهاي يكسان‪ ،‬كمتراز‬
‫همبستگي رتبه اي اسبپيرمن است‬

158. همبستگي رتبه اي اسپيرمن

‫همبستگي رتبه اي اسپيرمن‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي مورد مطالعه بايستي بصورت رتبه اي‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي پيوسته را مي توان بر اساس ارزش عددي‬
‫رتبه بندي كرد‪ .‬مانند هوش‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هرگاه آزمودنيها از ‪ ۳۰‬نفر كمتر باشند‪ ،‬به جاي‬
‫همبستگي پيرسون به كار برده مي شود‪.‬‬

159. همبستگي دو رشته اي نقطه اي

‫همبستگي دو رشته اي نقطه اي‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫يكي از متغيرها پيوسته و متغيرديگر دو ارزشي واقعي‬
‫است‪ .‬مانند‪ :‬رابطه هوش و جنسيت(زن و مرد)‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي نقطه اي هميشه كمتر از ضرايب‬
‫همبستگي دو رشته اي ديگر است‪.‬‬
‫برختف ساير روشهاي دو رشته اي ديگر ضريب‬
‫همبستگي اين روش بزرگتر از ‪ ۱‬نمي شود‪.‬‬
‫ضريب همبستگي آن معمول برابر ضريب همبستگي‬
‫پيرسون است‪.‬‬
‫معني دار بودن آن را مي توان با استفاده از جدول‬
‫معني دار بودن ضريب همبستگي پيرسون تعيين كرد‪.‬‬

160. همبستگي دو رشته اي

‫همبستگي دو رشته اي‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫نمره يك متغيربصورت پيوسته‪ ،‬و نمره متغيرديگر به‬
‫شكل دو ارزشي ساختگي مي باشد‪ .‬مانند رابطه هوش‬
‫و موفقيت تحصيلي( قبولي و مردودي)‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي براي داده هاي يكسان در‬
‫مقايسه با همبستگي پيرسون غالبا ً بيشتر و همبستگي‬
‫بزرگتراز ‪ ۱‬امكان پذير است‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي در مقايسه با همبستگي پيرسون‬
‫از دقت كمتر وخطاي معيار بيشتر برخورداراست‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي معمولبراي تجزيه و تحليل‬
‫سوالت به كار مي رود‪.‬‬

161. همبستگي تتراكوريك

‫همبستگي تتراكوريك‬
‫‪ ‬‬
‫هر دو متغيراز نوع دو ارزشي ساختگي هستند و هر كدام‬
‫از متغيرها را نيز مي توان در يك نقطه معين نصف كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫همبستگي تتراكوريك نسبت به همبستگي پيرسون از ثبات‬
‫كمتري برخوردار است و بايد از آن كمتر استفاده كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش زماني از ثبات بيشتري برخوردار است كه تعداد‬
‫آزمودنيها زياد باشد و گروههاي مورد مطالعه به طور‬
‫مساوي تقسيم شوند‪.‬‬

162. همبستگي دو رشته اي گسترده

‫همبستگي دو رشته اي گسترده‬
‫‪ ‬‬
‫همبستگي دو رشته اي گسترده ارتباط نزديكي با همبستگي دو‬
‫رشته اي دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫يكي از متغيرها پيوسته و متغيرديگر دو ارزشي ساختگي است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫گروههاي داراي نمره هاي خيلي كم و خيلي زياد‪ ،‬يك متغيردو‬
‫ارزشي گسترده را تشكيل مي دهند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متا تعيين تعداد آزمودنيها براي متغيرهاي دو ارزشي بايد‬
‫مساوي باشد(مانند‪ :‬موفق و ناموفق يا قبولي و مردودي)‪.‬‬

163. c ضريب توافقي

‫ضسسريسبتسسواسفسقي‪c‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرها بايد طبقه بندي شده باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضسريب توافقي ارتباط نزديكي باس مجذور في دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫با در دست داشتن ضريب توافقي مي توان ضريب‬
‫في را محاسسبه كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضريب توافقي قابل مقايسه با همبستگي پيرسون‬
‫است‪.‬‬

164. ضريب في

‫ضريب في‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي دو ارزشي بايد دو ارزشي واقعي باشند ( مانند‪:‬‬
‫مرد و زن‪ ،‬شهري و روستايي )‪.‬‬
‫بيشترين استفاده اين روش براي محاسبه همبستگي بين‬
‫پرسشهاي يك آزمون است(مانند پاسخهاي صحيح و غلط)‪.‬‬
‫هر گاه تعداد آزمودنيها زياد ومتغيرهاي پيوسته به صورت‬
‫دو ارزشي باشند‪ ،‬اين روش مناسبي است‪.‬‬
‫در مقايسه با همبستگي تتراكوريك‪ ،‬ضريب همبستگي في‬
‫براي داده هاي يكسان غالبا كوچكتر بدست مي آيد‪ ،‬ولي‬
‫از ثبات بيشتري برخورداراست و معنا دار بودن آن به‬
‫سادگي تعيين مي شود‪.‬‬

165. تفسير ضريب همبستگي (معنا دار بودن آماري و عملي همبستگي)

‫تفسير ضريب همبستگي‬
‫(معنا دار بودن آماري و عملي همبستگي)‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫معنا دار بودن آماري به اين معناست كه همبستگي محاسبه‬
‫شده‪ ،‬با درجه معيني از اطمينان با صفر تفاوت دارد‪.‬‬
‫سطح معنادار بودن آماري به تعداد آزمودنيهايي كه ضريب‬
‫همبستگي براي آنهامحاسبه شده است بستگي دارد‪.‬‬
‫با استفاده از جدول معنادار بودن همبستگي پيرسون در‬
‫سطوح ‪ ۰/۰۱‬و‪ ۰/۰۵‬مي توان معنادار بودن ضريب‬
‫همبستگي را تعيين كرد‪.‬‬
‫منظور از معناداري ضريب همبستگي‪ ،‬يعني مطمئن بودن‬
‫به همبستگي واقعي بين متغيرها‪.‬‬

166. نمودار پراكندگي و همبستگي نسبي (ایتا)

‫نمودار پراكندگي و همبستگي‬
‫نسبي (ایتا)‬
‫‪ ‬‬
‫با استفاده از ترسيم نمودار پراكندگي مي توان ميزان همبستگي‬
‫بين دومتغيررا تعيين كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ابتدا نمره ها را روي دو محور‪ x,y‬قرارداده و سبپس محل تتقي دو‬
‫نمره آزمودني به صورت يك نقطه تعيين مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در رابطه غير خطي متغيرها‪ ،‬بايد از همبستگي ايتا استفاده‬
‫كرد(مانند‪ :‬رابطه بين اضطراب و عملكردهاي ذهني)‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش شاخص دقيقي از همبستگي بين دو متغيررا فراهم مي‬
‫كند‪.‬‬

167.

‫‪ ‬‬
‫با ضرايب همبستگي بين‪ 0/65‬تا‪ 0/85‬امكان پيش بيني‬
‫دقيق انفرادي وگروهي بين متغير ها وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در ضرايب همبستگي بالتر از ‪ 0/85‬همبستگي بسيار‬
‫نزديكي در بين متغيرها مي باشد و در تحقيقات علوم‬
‫انساني به ندرت مي توان به اين ضرايب دست يافت‪.‬‬

168.

‫‪ ‬‬
‫در تحقيقات پيش بيني با استفاده از روشهاي همبستگي‪ ،‬مي بايست‬
‫ضرايب همبستگي بال باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضرايب همبستگي بين ‪ 0/35‬تا‪ 0/20‬نشان دهنده همبستگي بسيار پايين‬
‫در بين متغيرها است و فقط در تحقيقاتي مفيد است كه هدف آنها‬
‫كشف رابطه بين متغيرها باشد و در تحقيقات پيش بيني هيچ گونه‬
‫ارزشي ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضرايب همبستگي بين ‪ 0/35‬تا‪ 0/65‬نشان دهنده اين است كه‪ :‬غالبٌا در‬
‫سطح‪ 0/01‬معنا دار هستند‪ ،‬با ضرايب همبستگي در ‪ 0 /50‬امكان پيش‬
‫بيني موفقيت آميز گروهي وجود دارد‪ ،‬ضریب همبستگي در اين دامنه با‬
‫قبول چند درصد خطا در پيش بيني هاي فردي قابل استفاده اند‪.‬‬

169.

‫روش های مختلف محاسیه همبستگی بین متغیرهای مختلف‬
‫روش‬
‫همبستگی گشتاوری‬
‫پیرسون‬
‫همبستگی رتبه ای‬
‫همبستگی کندال‬
‫ععم‬
‫ت‬
‫متغیراول‬
‫متغیر دوم معحظات‬
‫‪r‬‬
‫پیوسته‬
‫پیوسته‬
‫‪rho‬‬
‫رتبه ای‬
‫رتبه ای‬
‫‪t‬‬
‫رتبه ای‬
‫رتبه ای‬
‫دقیقترین و با ثبات ترین روش ‪ ،‬با‬
‫‪.‬کمترین خطای معیار‬
‫غالبا در مواقعی که تعداد آزمودنیها‬
‫از ‪30‬نفر کمتر است ‪ ،‬به جای‬
‫همبستگی گشتاوری به کار برده‬
‫می شود ‪.‬‬
‫وقتی تعداد آزمودنیها از‪ 10‬نفر‬
‫کمتر است ‪ ،‬دقیقتر از همبستگی‬
‫رتبه ای است‬
‫مقدار آن گاهی اوقات از یک بیشتر‬
‫می شود ‪ .‬خطای معیارآن خیلی‬
‫بیشتر از همبستگی گشتاوری است‬
‫‪ .‬معمول برای تجربه و تحلیل‬
‫‪ .‬سئوالت به کار می رود‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای‬
‫‪rbis‬‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫پیوسته‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای گسترده‬
‫‪rwbis‬‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫پیوسته‬
‫زمانی به کار می رودکه محقق به‬
‫محاسبه نمره های آزمودنیهایی‬
‫عتقه مند است که نمره های آنها‬
‫در متغیر دوارزشی در حد خیلی بال‬
‫‪.‬قرار دارد‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای نقطه ای‬
‫همبستگی‬
‫تتراکوریک‬
‫‪rpbis‬‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫پیوسته‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫به صورت‬
‫دویاچندطبقه‬
‫به صورت‬
‫دویاچندطبقه‬
‫ضریب محاسبه شده از این روش‬
‫‪ .‬غالبا کمتر از دو رشته ای است‬
‫زمانی به کار می رودکه بتوان دو‬
‫متغیر را در یک نکته معین نصف‬
‫‪ .‬کرد‬
‫باری محاسبه همبستگی درونی بین‬
‫‪.‬سئوالت به کار می رود‬
‫در برخی از شرایط با همبستگی‬
‫گشتاوری یکسان است ‪ .‬خیلی به‬
‫همبستگی فی‬
‫همبستگی توافقی‬
‫‪rt‬‬
‫‪1Φ‬‬
‫‪c‬‬

170. پژوهش تاریخی

‫پژوهش تاریخی‬
‫پژوهش تاریخی عبارت است از باز سازی گذشته به‬
‫منظور حل یک مسئله یا آزمون یک فرضیه‪.‬‬
‫تحقیق تاریخی کمک می کند تا از عادات‪،‬رسوم‪،‬سنت‬
‫ها و چگونگی انجام اموری که به نحوی در گذشته بوده‬
‫اند درک بیشتری بدست آوریم‪.‬‬
‫پژوهش تاریخی از نظر دقت در اجرا یکی از‬
‫دشوارترین انواع پژوهش است‪.‬‬

171.

‫پژوهش تاریخی به خاطر دسترسی به دو هدف‬
‫زیر انجام می شود‪.‬‬
‫‪ ‬به دست آوردن دیدگاه روشنی از زمان حال ‪.‬‬
‫‪ ‬اطتع از آنچه در گذشته اتفاا افتاده است‪.‬‬

172.

‫مراحل اجرای پژوهش تاریخی‬
‫‪ -1‬تعریف مسئله و محدود کردن آن‬
‫‪ -2‬صورتبندی کردن فرضیه‬
‫‪ -3‬مطالعه منابع‬
‫‪ -4‬جمع آوری اطتعات‬
‫‪ -5‬ارزشیابی اطتعات جمع آوری شده‬
‫‪ -6‬تجزیه و تحلیل اطتعات جمع آوری شده‬
‫‪ -7‬تفسیر و نتیجه گیری‬
‫‪ -8‬تهیه گزارش تحقیق‬

173. منابع در پژوهش تاریخی به دو دسته تقسیم می شود:

‫منابع در پژوهش تاریخی به دو دسته تقسیم‬
‫می شود‪:‬‬
‫‪ ‬اسناد‬
‫اسناد غالبا به صورت نوشتاری هستند‬
‫‪ ‬آثار و ابنیه‬
‫آثار و ابنیه به صورت غیر مکتوب هستند‪.‬‬

174.

‫دلیل مخالفان علمی بودن این روش‬
‫هدف علم پیش بینی است؛ اما نمی توان امور را‪ ،‬بر اساس وقایع‬
‫گذشته تعمیم داد‪ .‬وقایع گذشته‪ ،‬اغلب برنامه ریزی نشده بوده یا‬
‫طبق برنامه تحول نیافته اند‪.‬‬
‫در روش تاریخی بر مشاهدات گزارش شده ی دیگران تکیه می شود‬
‫که اغلب صتحیت و گاهی نیز عینیت گزارش های آنان مورد تردید‬
‫است‪.‬‬
‫روش تاریخی بر ختف روش هایی نظیر آزمایشي‪ ،‬در یک محیط و‬
‫نظام بسته و محدود عمل نمی کند و در نتیجه نمی توان شرایط‬
‫مشاهده را کنترل یا متغیرهای مهم را دستکاری کرد‪.‬‬

175.

‫دلیل موافقان علمی بودن این روش‬
‫در روش تاریخی‪ ،‬حدود مساله مشخص شده و فرضیه ها یا سوالت‬
‫تحقیق تعیین‬
‫می شوند؛ داده های اولیه جمع آوری و تجزیه تحلیل می شوند و هماهنگی‬
‫یا ناهماهنگی فرضیه ها با داده ها و شواهد موجود آزموده و تعمیم ها و‬
‫نتایج تنظیم می شوند‪.‬‬
‫محقق تاریخی‪ ،‬برای رسیدن به نتایج‪ ،‬گاهی اصولی از احتمالت را بهکار‬
‫میبندد که شبیه به همین اصول را پژوهشگران علوم فیزیکی نیز مورد‬
‫استفاده قرار میدهند‪.‬‬
‫محدودیت عدم امکان کنترل متغیرهای گوناگون‪ ،‬محدودیتی است که در‬
‫مورد اغلب روش های تحقیق غیر آزمایشگاهی مانند پژوهشهای‬
‫جامعهشناسی‪ ،‬روانشناسی اجتماعی‪ ،‬اقتصاد و‪ ..‬نيز وجود دارد‪.‬‬

176.

‫تحقیق موردی‬
‫تحقیقی است که یک (مورد) یا (نمونه) در عمل مطالعه‬
‫می شود‪.‬این مورد یا نمونه یک نظام مشخص مانند یک‬
‫کودک‪،‬یک گروه‪،‬یک کتس‪،‬یک مدرسه‪،‬و یک جامعه‬
‫است‪.‬در این روش افراد واقعی در شرایط و موقعیت‬
‫های واقعی مورد مطالعه قرار می گیرند‪.‬مطالعات‬
‫موردی‪،‬تاحدودی می توانند روابط علت‪-‬معلولی را‬
‫شناسایی کنند‪،‬در واقع‪،‬یکی از امتیازهای عمده این روش‬
‫آن است که علل را درزمینه های واقعی مورد مطالعه‬
‫قرار می دهد و یقین دارد که زمینه یک تعیین کننده اصلی‬

177.

‫کاربرد تحقیق موردی‬
‫بر حسب پیامدها و نتایج سه نسوع مطالعه موردی را‬
‫مشخص می کند‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫اکتشافی به عنوان مطالعه مقدماتی برای‬
‫مطالعات دیگر یا سوالت تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫توصیفی که توصیفهای دقیق فراهم می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تبیینی برای آزمون فرضیه ها‬

178.

‫مزایای تحقیق موردی‬
‫‪ ‬زمینه های اطتعاتی مفید برای تحقیقات علوم‬
‫اجتمساعی فراهم می آورد‪.‬‬
‫‪ ‬چون اطتعات به دست آمده بر اساس تجربه و‬
‫مطالعه عمیق مورد حاصل می شود‪،‬نتایج به واقعیت‬
‫نزدیکتر است و از لحاظ واقعیت نیرومند است‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیقات موردی اقدامی برای عمسل محسوب می‬
‫شوند‪،‬آنها در دنیای عمل شروع می شوند و به آن‬
‫کمک می کنند‪.‬‬

179.

‫‪ ‬نتایج آن بسه آسانی قابل فهم است‪،‬زیرا به زبان غیر‬
‫تخصصی و روزمره بیان می شود‪.‬‬
‫‪ ‬آنها به جسنبه های خاص و منحصر به فرد یک مورد‪،‬که‬
‫ممکن است در برخی تحقیقات نادیده گرفته‬
‫شود‪،‬توجه می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬توصیفها و بینشهای مناسبی از مورد ها فراهم می‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ ‬توسط یک محقق واحد انجام می شود و نیازی به تیم‬
‫پژوهشی کامل نیست‪.‬‬

180.

‫معایب تحقیق موردی‬
‫‪ ‬‬
‫نمونه کوچکی برای مطالعه انتخاب می شود و در‬
‫نتیجه ممکن است معرف جامعه نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تعمیم پذیری یافته ها پایین است‪.‬بر اساس داده‬
‫های حاصل از نسمونه‪،‬نمی توان تعمیمهای معتبری را‬
‫درباره جامعه به دست داد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫سوگیری‪،‬تعصب و ذهنیت محقق در آن دخالت می‬

181.

‫‪ ‬‬
‫متغیرها ممکن است به دلیل ظاهر فریبنده داشتن‬
‫انتخاب شونسد‪،‬نه بسه سبب اهمیت قاطع آنها‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نتایج ممکن است به عواملی نسبت داده شوند که‬
‫بین آنها رابطه علیت وجود ندارد‪.‬‬

182.

‫تحقیق اوم نگاری‬
‫توصیف عمیق و مطالعه افراد و مکانهای خاص‬
‫قسوم نگاری خوانده می شود‪.‬از طریق مطالعه‬
‫میدانی گسترده‪،‬قوم نگار تتش می کند تا‬
‫توصیف های عمیق و متنوعی از وقایع داشته‬

183.

‫ویژگیهای تحقیق اوم نگاری‬
‫‪ ‬‬
‫زمینه گرا بودن‬
‫کیفی بودن‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬کل گرا بودن‬
‫‪ ‬استفاده از روش شرکت کننده‪-‬مشاهده گر‬

184.

‫چارچوب مفهومی برای انجام تحقیقس اوم‬
‫نگاری‬
‫یکی از عمده ترین نکاتی که در تحقیق قوم نگاری‬
‫بر آن توجه می شود‪،‬تأکید بر یک سازمان‬
‫است‪.‬منظور از سازمان‪،‬گروههایی از افراد‬
‫هستندکه به صورت منظم و ساختاری با یکدیگر‬
‫تعامل دارند‪.‬برای مثال‪،‬کتس‪،‬مدرسه‪،‬اتحادیه های‬
‫شغلی‪،‬و مردم یک شهر هر یک‬

185.

‫یک سازمان را می توان مجموعه ای دانست که از‬
‫فرهنگ های مختلف تشکیل می شود‪.‬برای‬
‫مثال‪،‬مدرسه به عنوان یک سازمان اجتماعی دارای‬
‫فرهنگ دانش آموزان‪،‬فرهنگ معلمان‪،‬فرهنگ‬
‫مدیران‪،‬فرهنگ معاونان‪ ،‬و فرهنگ دفتر داران‬
‫است‪.‬‬

186. روش هاي قوم نگاری

‫روش هاي اوم نگاری‬
‫پژوهشگران عمدتا ً با سه روش به عنوان پايه هاي اصلي قوم‬
‫نگاري عمل می کنند‪.‬‬
‫‪ -1‬مشاهده‬
‫‪ -2‬مشاهده مشارکتی‬
‫‪ -3‬مصاحبه‬

187. 1- روش مشاهده

‫‪ -1‬روش مشاهده‬
‫روش مشاهده توصسيفي‪ :‬شامسل مشاهده در يسسك عرصه‬
‫اجتماعسي مسي شود كسه از طريسق آسن پژوهشگسر تسا حسد امكان به‬
‫توصسيف و تشريسح اكثسر رفتارهسا مسي پردازد‪ .‬پاسسخ بسه اين‬
‫پرسش كه «در اينجا چه مي گذرد؟»‬
‫مشاهده متمركسز‪ :‬پژوهشگسر بر بخسش خاصسي از روز‪ ،‬زمينسه يا‬
‫تعامسل اجتماعسي متمركسز مسي شود و هسر آنچسه را كه بر افراد‬
‫مورد بررسسي در محيطشان مسي گذرد بسا تفصسيل دقيق شرح‬
‫ميدهد‪.‬‬
‫مشاهده گزينشسي‪ :‬بسه ايسن منظور بسه كار مسي رود كسه بتواند‬
‫آنچسه را لزم اسست درباره جنبسه اي از يسك مجموعسه اجتماعي‬
‫مستند شود را به دقت تعيين كند‪.‬‬

188. 2- مشاهده مشاركتی

‫‪ -2‬مشاهده مشاركتی‬
‫مشاركت كامل‬
‫عدم مشاركت‬
‫مشاركت متوسط‬
‫مشاركت منفعل‬
‫پژوهشگر بايد ميزان مشاركت را برگزيند و در يادداشت‬
‫هاي خود توضيح دهد و تشريح كند‪.‬‬

189. 3- مصاحبه

‫‪ -3‬مصاحبه‬
‫اجزاي اصلي مصاحبه عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬ستم و احوال پرسی‬
‫‪ .2‬توضیح پروژه یا طرح‬
‫‪ . 3‬پرسش های توصیفی‪ ،‬ساختاری و پرسش های ناظر بر تفاوت و‬
‫تقابل‬
‫‪ . 4‬بیان دوباره پاسخ های شرکت کنندگان به خاطر کنترل مجدد داده ها‬
‫‪ .5‬ایجاد پرسش های فرضی در صورت لزوم‬
‫‪ .6‬تسرک جلسه یا تنظیم مصاحبه بعدی‬

190. مزایا تحقیق قوم نگاری

‫مزایا تحقیق قوم نگاری‬
‫مشاهده مسستقیم‪ :‬بسه جای اتکسا بر اطتعات دسست دوم از اطتعاتسی کسه مستقیما از‬
‫میدان تحقیق برآمده است استفاده می شود‪.‬‬
‫تجربسی بودن‪ :‬بسه علست حضور مسستقیم پژوهشگسر در مناطسق مورد مطالعه و ارتباط‬
‫مستقیم با مردم از پایه تجربی نسبتا قوی برخوردار است‪.‬‬
‫اطععات جزئسی شده‪ :‬تحقیسق قوم نگارانسه اطتعاتسی را فراهسم مسی آورد کسه جزئی و‬
‫عمیق هست و واقعیات را بیان می کند‪.‬‬
‫جسامع نگر‪ :‬این تحقیق دسر پی ارائه تبیینی جامع و کل گرایانه از وقایع است‪ .‬وقایع و پدیده‬
‫های مورد مطالعه به جای انتزاع و جداسازی در زمینه اصلی مورد بررسی قرار می گیرد‪.‬‬
‫ادراک کنشگران‪ :‬همه چیز از زاویه دید کنشگران مورد مطالعه قرار می گیرد یعنی‬
‫دیدن وقایع را برای اعضای یک فرهنگ میسر می سازد‪.‬‬
‫اعتبار اکولوژیکی‪ :‬این تحقیق به شدت بر حفظ و نگهداری شرایط طبیعی تحقیق تأکید‬
‫دارد‪ .‬محقق با رعایت دستورالعمل هایی از پیش داوری و تعصب دور مانده و با رعایت‬
‫شرایط طبیعی اعتبار اکولوژیکی تحقیق افزایش می یابد‪.‬‬
‫دید انسان گرایانه‪ :‬این تحقیق اساسا با تمایتت انسان گرایانه انجام می شود‪ .‬هدف‬
‫این تحقیق شناسایی ماهیت فرهنگی است که مردم آنرا تجربه و در آن زندگی می کنند‪.‬‬

191. معایب تحقیق قوم نگاری

‫معایب تحقیق قوم نگاری‬
‫پایایسی‪ :‬ایسن تحقیسق بسا ضعسف در حداقسل پایایسی تعمیسم در یافتسه های خویش‬
‫روبروست‪.‬‬
‫اخعق تحقیسق‪ :‬رعایست اختا تحقیسق در ایسن نوع پژوهسش بیشتسر مطرح اسست به‬
‫همیسن لحاظ دقست تحقیسق را بسا مشکسل مواجسه مسی سسازد آگاهسی از تعصبات خود و‬
‫جلوگیری از ورود آسن بسه تحقیسق و رعایست حقوا مشاهده شونده ها امری دشوار‬
‫است‪.‬‬
‫توصسیف‪ :‬اگسر چسه قوم نگاری یسک تصسویر دقیسق و روشنسی از واقعیست فراهسم می‬
‫سسازد ولسی باقسی ماندن بسر ایسن امسر بسه معنای ضعسف در ترسسیم ساختار نسظام‬
‫اجتماعسی اسست بسه نحوی کسه اجزای مورد مطالعسه در یسک ارتباط منظسم بسه تحلیل‬
‫تئوریک ساختار ببپردازند‪.‬‬

192.

‫تحقیق کیفی‬
‫تحقیقات کیفی برای گردآوری داده ها از مشاهده‬
‫مشارکتی‪،‬مشاهده سازمان نیافته و نیمه سازمان‬
‫یافته‪،‬مصاحبه عمیق و تاریخ زندگی‬
‫(شرح حال) استفاده می شود‪.‬برای تحلیل داده های‬
‫تحقیقات کیفی‪،‬در صورت لزوم‪،‬تنها از روش آمار‬

193.

‫اهداف تحقیق کیفی‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫درک افراد مورد مطالعسه از موقعیتهسا‪ ،‬عملکردهسا و تجربیاتی‬
‫که در طول زندگی کسب کرده اند‪ :‬چگونگی احساس افراد‪.‬‬
‫درک زمینسه عمسل افراد مورد مطالعسه و تاثیری کسه ایسن زمینه‬
‫بر روی رفتارشان دارد‪ :‬شرایط محیطی‪.‬‬
‫شناسسایی پدیده هسا و تاثیرات پیسش بینی نشده و ایجاد تئوری‬
‫های اسسساسی جدیسسد درباره پدیده مورد مطالعسسه‪ :‬نقش‬
‫اکتشافسی بسه ویژسه بسه منظور کمسک بسه تهیسه ابزار و شناسایی‬
‫متغیرها در مطالعات پیمایشی و تجربی‪.‬‬
‫درک فرایندهسا از طریسق مشاهده وقایسع و عملکردهایسی که‬
‫اتفاا افتاده اند‪ :‬کسب اطتعات از فرایندها‪.‬‬
‫تفسیر پدیده ها و وقایع در محیط طبیعی خود‪.‬‬

194.

‫ویژگی های تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫قابلیست انعطاف و تطابسق بسا آنچسه کسه در حیسن جمع آوری‬
‫اطتسعات یادگرفته می شود‪.‬‬
‫اعتقاد به واقعیات متعدد‪.‬‬
‫تتش جهت فهم کلیت ها‪.‬‬
‫اهمیست دادن بسه شرکست محقسق در تحقیسق (مصاحبه کننده و‬
‫تحلیل گر و‪[ )..‬تاکید در اجرا]‬
‫اهمیت دادن به دیدگاه های تک تک شرکت کنندگان در تحقیق‪.‬‬
‫اعتقاد بسه ایسن امسر کسه رفتار‪ ،‬کردار‪ ،‬ایده انسسان تنهسا در زمینه‬
‫زندگی درک می شود‪.‬‬
‫برای تنظیسم اسستراتژی های بعدی و تعیین زمان انجام کار‪،‬‬
‫اطتعات بایسستی بسه طور مداوم مورد تجزیسه و تحلیل قرار‬
‫گیرد‪.‬‬
‫محقق درصدد کشف راه های جدید و غیرمنتظره است‪.‬‬

195.

‫انواع روش های نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫در دسترس یا ساده‬
‫‪ ‬‬
‫گلوله برفی یا شبکه ای یا زنجیره ای‬
‫‪ ‬‬
‫تئوریک یا مبتنی بر هدف‬

196.

‫حجم نمونه‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫برای تعییسن حجسم نمونسه در مطالعات کیفسی معیار دقیقی‬
‫وجود ندارد‪.‬‬
‫حجم نمونه در حین کار مشخص می شود‪.‬‬
‫کفایت حجم نمونه یک امر نسبی و قضاوتی است‪.‬‬
‫برخسی از عوامسل مثسل هدف از نمونسه گیری‪ ،‬نوع نمونه‬
‫گیری‪ ،‬روش مطالعسه مسی تواننسد در تعییسن حجسم نمونه‬
‫اثر بگذارند‪.‬به عنوان مثال‬
‫‪6-10‬؛ ‪25-5‬؛ ‪200-100‬‬
‫اشباع داده ها‬

197.

‫روشهای گردآوری اطتعات‬
‫‪ ‬‬
‫مشاهده مشارکتی‬
‫‪ ‬‬
‫مشاهده غیرمشارکتی‬
‫‪ ‬‬
‫مصاحبه عمیق (جامع)‬
‫‪ ‬‬
‫بررسی اسناد‬

198.

‫روشهای پژوهش کیفی‬
‫‪ ‬گراندد تئوری(پژوهش زمینه ای) ‪Granded Theory‬‬
‫‪ ‬فرایندی برای تعمیم نتایج حاصل از یک مشاهده خاص به‬
‫نظریه ای جامعه تر ‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که در زندگی روزمره انسان ها نشو و نمو می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای با روش استقرایی از تجارب روزمره‪ ،‬تعامتت‪،‬‬
‫مستندات‪ ،‬ادبیات و مشاهدات استخراج می شود‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که از طریق جمع آوری سیستماتیک داده ها و تحلیل‬
‫اطتعات مربوط به پدیده‪ ،‬کشف شده‪ ،‬توسعه یافته‪ ،‬و به‬
‫طور مشروط و موقت تایید شده است‪.‬‬
‫‪ ‬محقق کار خود را با یک تئوری شروع نمی کند که بخواهد آن‬
‫را اثبات نماید بلکه با یک مطالعه شروع می کند و اجازه می‬
‫دهد تا چیزهایی که به آن اضافه می شوند‪ ،‬خود را نشان دهند‪.‬‬

199.

‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫تتشسی اسست برای درک دنیای مشارکست کنندگان‪ ،‬آن‬
‫گونه که خود ساخته اند‪.‬‬
‫داده هسا بایسد از یسک محیسط طبیعسی و واقعی و از روش‬
‫های متفاوت جمع آوری گردد‪.‬‬
‫محقق هر داده را با تمام داده ها مقایسه می کند‪.‬‬
‫محقسق در حیسن جمسع آوری داده هسا‪ ،‬آنهسا را بررسی و‬
‫شروع بسه کدگذاری‪ ،‬طبقه بندی و مفهوم بندی نموده‬
‫و تقریبسا از همان آغاز شروع بسه نوشتسن افکار اولیه‬
‫خود درباره گزارش تحقیق می نماید‬

200.

‫مزایای تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬مشاهده رفتار در وضعیت طبیعی‬
‫‪ ‬درک عمیق‬
‫‪ ‬انعطاف پذیری‬
‫معایب تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬تجاوز به حقوا انسانی آزمودنیها‬
‫‪ ‬مخاطرات قانونسی‪،‬اختقی و جانی‬
‫‪ ‬طولنی بودن‬
‫‪ ‬فقدان تفکیک یا جداسازی‬
‫‪ ‬فقدان پایایی یا پایایی ضعیف‬

201. تفاوت تحقیق کیفی و کمی

‫تفاوت تحقیق کیفی و کمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ابزار گردآوری داده هسا در تحقیسق کیفسی‪:‬مشاهده‪،‬مصاحبه‬
‫عمیق ‪،‬تاریخ زندگی (شرح حال) می باشد‪.‬‬
‫ابزار گردآوری داده هسا در تحقیسق کمسی‪ :‬مشاهده سازمان‬
‫یافته‪ ،‬پرسشنامه و مصاحبه می باشد‪.‬‬
‫برای تحلیسل داده های تحقیقات کیفسی در صورت لزوم‬
‫تنها از روش آمار توصیفی استفاده می شود‪.‬‬
‫برای تحلیسل دادهای کمسی از روش های آماری توصیفی و‬
‫استنباطی استفاده می شود‪.‬‬

202.

‫فرا تحلیل ‪meta Analysis‬‬
‫‪ ‬اغلسب بسا کنکاش پژوهسش های یسک حوزه خاص‪ ،‬به تعداد زیادی‬
‫مطالعسه برخورد میکنیسم کسه بسه بررسسی متغیرهای مشابسه پرداخته‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسا وجود تشابسه موضوع مورد بررسسی‪ ،‬ممکسن اسست کسه این‬
‫مطالعات بر حسب روش یا جامعه مورد مطالعه متفاوت باشند‪.‬‬
‫‪ ‬از آنجسا کسه اغلسب‪ ،‬نتایسج ایسن مطالعات مشابسه نیسست‪ ،‬پسس بسه روشی‬
‫نیاز داریسم کسه بر اسساس ترکیسب نتایسج مختلسف بسا هسم‪ ،‬آگاهسی ما در‬
‫خصوص موضوع را افزایش دهد‪.‬‬
‫‪ ‬فراتحلیسل بسا هدف ترکیسب آماری یافتسه های پژوهسش های قبلی‪2 ،‬‬
‫فرایند عمده را دنبال میکند‪:‬‬
‫ عتوه بر ختصسه و توصسیف نمودن نتایسج مطالعات موجود در پیشینسه یک‬‫موضوع مشخسص‪ ،‬میزان رابطسه یسا تفاوت واقعسی در جامعه مطالعات‬
‫مختلف‪ ،‬را نیز دنبال می کند‪.‬‬
‫ برآورد تاثیسر ویژگسی های روش شناسی مطالعات روی میزان تفاوت‬‫یا روابط بر آورد شده در پژوهش های مختلف در حوزه ای معین‪.‬‬

203.

‫نقش های اصلی فراتحلیل‬
‫‪ ‬افزایش توان آماری‪:‬‬
‫توان آمار احتمال کشسف رابطسه آماری معنسی دار است‪.‬ارتباط‬
‫مسستقیم بسا حجسم نمونسه دارد‪ .‬ممکسن اسست هیسچ یک از مطالعات‬
‫اولیسه‪ ،‬بسه اندازه کافسی بزرگ نباشنسد ولسی در فراتحلیل چون‬
‫نتیجه گیری آماری بر اساس ترکیب مطالعات اولیه است‪ ،‬توان‬
‫آماری افزایش می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬افزایش دقت‪:‬‬
‫چون دقست تخمیسن میزان اثسر‪ ،‬بسا حجسم نمونسه رابطسه دارد؛ لذا دامنه‬
‫اطمینان حاصل از فراتحلیل دقیق تر از مطالعات اولیه است‪.‬‬

204.

‫‪ ‬پاسسخ به سسوالتی کسه مطالعات اولیه نمسی تواننسد به آنهسا پاسخ‬
‫دهند‪:‬‬
‫در مطالعات اولیسه ممکسن اسست بعضسی از متغییرهسا مانند گروه‬
‫سسنی‪ ،‬ثابست باشند‪ .‬بسه همیسن دلیسل‪ ،‬هسر یسک از مطالعات اولیه‬
‫بسه تنهایسی نمسی تواننسد بسه تاثیسر متغیرهایسی کسه ثابست بوده اند‬
‫پاسسخ دهند‪ .‬امسا در فراتحلیسل بسه دلیسل تنوع بیسن متغیرها در‬
‫مطالعات اولیه می توان به نقش و تاثیر آنها پرداخت‪.‬‬
‫‪ ‬ارزیابی دقیق تر تفاوت بین یافته های مطالعات مختلف‪:‬‬
‫بسسیار اتفاا مسی افتسد کسه مطالعات کامت مشابسه‪ ،‬پاسخی‬
‫متفاوت بسه یسک سسوال می دهند‪ .‬برای جمسع بندی بهتسر و دقیق‬
‫تسر تفاوت های بیسن مطالعات‪ ،‬ایسن روش یسک روش موثر‬
‫است‬

205.

‫ویژگی های فراتحلیل‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫واحسد تجزیسه و تحلیسل در فراتحلیسل‪ ،‬جامعسه آماری کلیه‬
‫تحقیقات قبلی است‪.‬‬
‫فراتحلیسل کسل پژوهسش های صسورت گرفته را در برمیگیرد‬
‫و نه فقط بعضی پژوهشها‪.‬‬
‫فراتحلیسل بسه اندازه تاثیسر متغیسر مسستقل بر وابسسته تاکید‬
‫دارد‪.‬‬
‫فراتحلیل‪ ،‬تحلیل تحلیل هاست‪.‬‬
‫فراتحلیسل از ختصسه های کمی موجود در مطالعات‬
‫مختلسف بسه عنوان ابزاری برای تلخیسص نمودن آماره ها‬
‫استفاده می کند نه به عنوان داده های خام‬

206.

‫تحلیل محتوا‬
‫تحلیل محتوا يک شيوه تحقيقي است که براي‬
‫تشريح‬
‫‪ ‬عيني (‪،)Objective‬‬
‫‪ ‬منظم (‪،)Systematic‬‬
‫‪ ‬کمي (‪، )Quantitative‬‬
‫‪ ‬محتواي آشکار (‪، )Maniftes‬‬
‫پيام هاي ارتباطي بکار مي رود‬

207.

‫عيني (‪ :)Objective‬قابل اندازه گيري‪ ،‬واضح و مشخص‬
‫منظم (‪: )Systematic‬طراحي و جمع آوري اطتعات‬
‫وتجزيه وتحليل آنها بايد بر اساس يک برنامه مشخص و از‬
‫پيش طرحريزي شده انجام شود‬
‫کمي (‪: )Quantitative‬ثبت مقاديرعددي يا فراواني‬
‫مقوله هاو زير مقوله ها مهم است ‪،‬واحد تحليل بايد قابل‬
‫اندازه گيري باشد‪،‬متعير کيفي به کمي تبديل شود‬
‫محتواي آشکار (‪: )Manifest‬محتوا آشکار تجزيه وتحليل‬
‫شوند نه محتواي پنهان ‪ .‬استنباط شخصي مطرح نيست‬

208.

‫انواع تحليل محتوا‬

209.

‫انتخاب واحد تحليل‬
‫هدف و مساله تحقيق روشن مي کند ‪ ،‬چه‬
‫چيزي تحليل خواهد شد‬
‫‪ ‬واژه‬
‫‪ ‬عبارت‬
‫جمله‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬مضمون‬
‫‪ ‬پاراگراف‬
‫‪ ‬کل مطلب‬

210.

‫مقياس اندازه گيري‬
‫مقياس اسمي ‪ ---‬محتواي روزنامه ها‬
‫سرمقاله ‪ -‬علمي ‪ -‬خبري‬
‫‪ -‬گزارش‬
‫‪-‬ساير‬
‫مقياس ترتيبي ‪ ---‬محل چاپ ‪ ،‬حجم مطلب‬
‫صفحه اول ‪ -‬صفحه دوم ‪...-‬‬
‫خيلي کم ‪ -‬کم‬
‫‪ -‬متوسط ‪ -‬زياد ‪ -‬خيلي زياد‬
‫مقياس فاصله اي‪ ---‬شمارش تعداد کلمات در‪...‬‬
‫مقياس نسبي ‪--‬اعداد افعال معلوم ( ممکن است‬
‫نداشته باشيم)‬

211. مراحل تحليل محتوا

‫مراحل تحليل محتوا‬
‫■ طرح مساله و تدوين آن‬
‫■‬
‫■ تعيين اهداف‬
‫نحوه کدگذاري و جمع آوري داده‬
‫ها‬
‫■ فرضيه يا سوالت مهم‬
‫■‬
‫پايايي و روايي تحقيق‬
‫■ انتخاب واحد تحليل‬
‫■‬
‫آزمونهاي آماري‬
‫■ ساخت مقوله ها‬
‫■‬
‫تجزيه و تحليل داده ها‬
‫■ ساخت زير مقوله ها‬
‫■‬
‫نوشتن گزارش تحقيق‬
‫■ تعيين جامعه مورد مطالعه و نحوه نموسنه گيري‬

212.

‫تحقیقس عمل‬
‫نگر‪،‬اادام پژوهی‬
‫‪Action Research‬‬
‫یکی از رویکردهای موثر در تحقیقات کیفی ‪ ،‬اقدام‬
‫پژوهی یا پژوهش در عمل است‪.‬‬

213.

214.

‫سیر تکامل اادام پژوهی‬
‫اقدام پژوهسی را بسه کرت لویسن در دهسه ‪ 1940‬نسسبت می‬
‫دهنسد همزمان بسا تکامسل اقدام پژوهسی در آمریکسا این نوع‬
‫تحقیسق در انگلیسس نیسز رشسد چشمگیری یافت‪ .‬در آمریکا‬
‫ایسن نوع تحقیسق در انگلیسس نیسز رشد چشمگیری یافت‪ .‬در‬
‫آمریکای شمالسی ریشسه های ایسن رشسد بسه جنسگ جهانی دوم‬
‫بر مسی گردد اگسر چسه تسا دهه ‪ 1960‬اصسطتح اقدام پژوهی را‬
‫بسه طور خاص محققان اسستفاده نکردنسد ولسی همه تحقیقات‬
‫مشکسل محور بودنسد و بر مشارکست بلنسد مدت با مراجعان و‬
‫نیازهای آتسی و نیسز کمسک بسه اجرا و نظارت بر تغییرات تاکید‬
‫داشتند‪.‬‬

215.

‫اادام پژوهی از راپو پورت‬
‫هدف اقدام پژوهی ‪ ،‬پرداختن به مشکتت علمی‬
‫افراد در وضعیتی که در آن نوعی مشکل خاص‬
‫وجود دارد و هدف افزایش دانش اجتماعی از راه‬
‫همکاری متقابل توام با احترام و اعتماد متقابل در‬
‫درون یک چارچوب اختقی مقبول طرفین است‪.‬‬

216.

‫اادام پژوهی ‪:‬‬
‫‪ ‬بر اهمیت افزایش دانش علمی و حل مشکتت علمی در‬
‫زندگی واقعی تاکید می کند‪.‬‬
‫‪ ‬بر ارزش ها و استاندارد های مشترک محقق و متقاضی‬
‫تحول ‪ ،‬متمرکز است‪.‬‬
‫نوعی راهبرد تحقیق ارائه می دهد که دارای بنیانی قوی‬
‫‪ ‬‬
‫است که تحقیقات سنتی از آن بی بهره اند‪.‬‬
‫مستلزم همکاری متقابل و مبتنی بر احترام و اعتماد محقق‬
‫‪ ‬‬
‫و متقاضی تحول است‪.‬‬
‫‪ ‬دوره ایی یا طولی است و بر بادگیری و بهبود های‬

217.

‫چگونگی انجام اادام پژوهی‬
‫کرت لوین (‪ )1946‬برای انجام اقدام پژوهی رویه‬
‫زیر را پیشنهاد کرد ‪:‬‬

218.

‫برخی از ویژگی های اصلی اادام‬
‫پژوهی‬

219.

‫خصوصیات عمده اادام‬
‫پژوهی‬
‫‪ - 1‬یسک فعالیست تحقیقسی انحصساری نیسست و سازمان‬
‫هسا مسی تواننسد بسه نحوه موثری از ایسن روش استفاده‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ -2‬در محیسط های آموزشسی روش اقدام پژوهی‬
‫بسیارکارآمد و انعطاف پذیر است ‪.‬‬
‫‪ -3‬در اقدام پژوهسی عامسل هسا یا متغیرهای مورد‬
‫بررسی اندک است‪.‬‬
‫‪ - 4‬در اقدام پژوهسی نمسی توان یافتسه های پژوهی را‬
‫به سایر جوامع تعمیم داد‪.‬‬

220.

221.

‫تحقیق عمل نگر در حوزه های زیر بیشتر مورد‬
‫استفاده ارار می گیرد‪:‬‬
‫‪ ‬روشهای تدریس‪ :‬برای مثال‪،‬جایگزین کردن روش سنتی با‬
‫روش اکتشافی‬
‫‪ ‬راهبردهای یادگیری‪ :‬برای مثال‪،‬اتخاذ یک رویکرد یکبپارچه‬
‫برای یادگیری در مقابل یک سبک تک آزمودنی برای تدریس و‬
‫یادگیری‬
‫‪ ‬روشهای ارزشیابی ‪ :‬برای مثال‪،‬بهبود روشهای سنجش‬

222.

‫‪ ‬نگرشها و ارزشها‪ :‬برای مثال‪،‬تقویت نگرشهای مثبت تر‬
‫در کار‪،‬یا اصتح و تغییر نظامهای ارزشی دانش آموزان در‬
‫ارتباط با برخی از جنبه های زندگی‬
‫‪ ‬رشد حرفه ای و مداوم معلمان‪ :‬برای مثال‪،‬بهبود‬
‫مهارتهای تدریسس‪،‬توسعه روشهای جدید یادگیری‪،‬افزایشس‬
‫قدرت تحلیل و بال بردن خودآگاهی(معلمان)س‬
‫‪ ‬مدیریت و کنترل‪ :‬برای مثال‪،‬معرفی تدریجی روشهای‬

223.

‫اادام پژوهی‪ ،‬تحقیقات تجربی و تحقیقات شبه‬
‫تحقیقات تجربی‬
‫محض‬
‫تحقیقات شبه‬
‫تجربی‬
‫اادام پژوهی‬
‫مستلزم تحلیل مداخله‬
‫مستقیم محقق است‬
‫مستلزم تحلیل‬
‫رویدادهایی است که‬
‫بدون مداخله محقق‬
‫به طور طبیعی رخ‬
‫می دهد‪.‬‬
‫مستلزم تحلیل مداخله‬
‫های مستقیم محقق‬
‫است‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل بوسیله‬
‫دستکاری محقق انجام‬
‫می شود‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل به صورت‬
‫طبیعی صورت‬
‫می گیرد‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل بوسیله اقدام‬
‫های محقق انجام‬
‫می شود‪.‬‬
‫مستلزم پیش آزمون‬
‫و پس آزمون‪ ،‬سنجش‬
‫مستلزم پیش آزمون‬
‫و پس آزمون و‬
‫مستلزم پیش و پس‬
‫آزمون سنجش و‬

224.

‫اادام پژوهی‪ ،‬تحقیقات تجربی و تحقیقات شبه‬
‫تحقیقات تجربی‬
‫محض‬
‫از روایی درونی‬
‫بالیی برخوردار‬
‫است‪.‬‬
‫تحقیقات شبه‬
‫تجربی‬
‫اادام پژوهی‬
‫از روایی اکولسسوژیک از روایی اکولوژیک‬
‫بالیی برخوردار است‬
‫(طبیعی) بالیی‬
‫و از ساختن واقعیت‬
‫برخوردار است‪.‬‬
‫های مصنوعی پرهیز‬
‫می کند‪.‬‬
‫روایی اکولوژیک پایین کنترل متغیرهای بی کنترل متغییر های بی‬
‫ربط از دست می ربط از دست می رود‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫رود‪.‬‬
‫مستلزم کنترل‬
‫فیزیکی بر متغییر‬
‫های بی ربط‪ ،‬از‬
‫طریق همتا سازی‬
‫چون مستلزم تحلیل همتا سازی کامل آنها‬
‫دشوار است چون‬
‫رویدادهایی است که‬
‫گروه ها معمول به‬
‫به صورت طبیعی‬
‫صورت طبیعی انتخاب‬
‫رخ می دهند لذا‬

225.

‫ل اادام پژوهی برای ایجاد تحول در سازمان‬

226.

‫محاسن اادام پژوهی‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی‪ ،‬در جامعسه بسه طور اعسم ‪ ،‬در سسازمان به‬
‫طور اخص‪ ،‬قابل استفاده است‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی را مسی توان بسه منزلسه یسک چرخسه یادگیری نیز‬
‫تصور کرد ‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهی‪ ،‬پیامدهایی در پی خواهد داشت که متقاضی‬
‫تحول از آن بهره خواهد برد‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی‪ ،‬معمول مشارکتسی اسست ایسن امسر ‪ ،‬بر رابطه‬
‫بیسن محقسق و مراجسع آسن دللست دارد و از لحاظ اختقی در‬
‫خور توجه است‪.‬‬

227.

‫ بسسیاری از محققان ‪ ،‬اطتعات زیادی از آسن ندارند‬‫زیرا تبحر و تخصص در آن ‪ ،‬زمان زیادی می برد‪.‬‬
‫ تدویسن گزارش اقدام پژوهسی نسسبت بسه سایر‬‫تحقیقات دشوارتر است‪.‬‬
‫ مطالعات کتابخانسه ای در مورد اقدام پژوهی ‪،‬‬‫بسسیار لزم اسست و ایسن بدان معنسی اسست کسه محقق‬
‫نخسست بایسد جمسع آوری داده ها را آغاز و آنگاه برای‬
‫نقسد و بررسسی آنهسا بسه متون یسا منافسع علمسی تحقیق‬
‫مراجعه کند‪.‬‬

228.

‫تحقیقس آزمایشی‬
‫تحقیق آزمایشی ‪ ،‬دقیق ترین‪،‬علمی ترین‪،‬موثرترین و پیچیده‬
‫ترین نوع تحقیق است‪.‬هدف اصلی در تحقیق‬
‫آزمایشی‪،‬استنباط رابطه علت و معلولی بین پدیده هایی‬
‫است که مورد کنترل قرار می گیرند‪.‬از نظر‬
‫عملیاتی ‪،‬تحقیق آزمایشی عبارت است از روشی که در آن‬
‫اثر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مطالعه می شود‪.‬در‬
‫تحقیق آزمایشی‪،‬‬
‫می توان به سه هدف علم یعنی تبیین‪،‬پیشس بینی و کنترل‬
‫رفتار و رویدادها دست یافت‪.‬‬

229.

‫ویژگیهای تحقیق آزمایشی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫کنترل مستقیم متغیرها‬
‫اجرای علت‬
‫دستکاری مستقیم متغیرها‬
‫جایگزینی تصادفی‬
‫از علت به معلول‬
‫شرایط با موقعیت ساختگی‬
‫دستکاری به وسیله محقق‬
‫دستیابی به رابطه قطعی علت و معلولی‬
‫گروه بندی آزمودنیها بر اساس سطوح متغسیر مستقل‬
‫تولید داده ها در جریان تحقیق‬
‫آینده نگر‬
‫عدم انعسطاف پذیری در تدوین فرضیه ها‬

230.

‫عوامل کلیدی تحقیق آزمایشی‬
‫‪ ‬کنترل ‪ :‬ویژگی یا عامل اصلی آزمایش کنترل است‪.‬در این‬
‫روش با حذف کلیه متغیرهای مزاحم‪،‬فقط تأثیر متغیرهای اصلی‬
‫تحقیق مورد مطالعه قرار می گیرد‪.‬در تحقیق آزمایشی استفاده‬
‫از گروه کنترل ضروری است‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب تصادفی‪ :‬در تحقیق آزمایشی انتخاب و گمارش گروهها‬
‫(یعنی‪،‬گروه آزمایشی و گروه کنترل) در شرایط مختلف آزمایشی‬
‫به صورت تصادفی انجام می شود‪.‬‬
‫‪ ‬عمل یا مداخله آزمایشی ‪ :‬در این روش‪،‬عمل یا مداخله‬
‫آزمایشی بر روی گروه آزمایشی اعمال می شود ولی بر روی‬
‫گروه کنترل اعمال نمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬تکرار آزمایش‪ :‬مانند هر گونه تحقیق دیگر‪،‬در تحقیق آزمایشی‬

231. روشها و طرح هاي اجراي تحقيق آزمایشی

‫روشها و طرح هاي اجراي تحقيق آزمایشی‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش‬
‫)‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از چند گروه‬
‫آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون‬

232. آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني

‫آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني‬
‫‪ )1‬پس آزمون‪:‬‬
‫وقتي افراد گروه آزمودني به طور متجانس برگزيده شدند‪،‬در معرض‬
‫متغير مستقل قرار ميگيرند ‪.‬سبپس از آنها آزمون به عمل مي آيد و‬
‫نتايج مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرد ‪.‬‬
‫‪)2‬پيش آزمون و پس آزمون‪:‬‬
‫در اين روش از گروه متجانس قبل از تاثير متغير مستقل آزمون به‬
‫عمل مي آيد ‪.‬سبپس تحت تاثير متغير مستقل قرار ميگيرد و پس از آن‬
‫مجددا از آنها آزمون گرفته ميشود و نتايج آن با نتايج آزمون قبل‬
‫مقايسه می شود‪.‬‬

233. آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش)

‫آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و‬
‫آزمايش)‬
‫در اين روش افراد متجانس آزمودني به طور تصادفي به دو‬
‫گروه تقسيم مي شوند ‪.‬گروه اول گروه آزمايش و گروه دوم‬
‫گروه کنترل که شامل‪:‬‬
‫‪ ) 1‬استفاده از پس آزمون‬
‫پس از انتخاب دو گروه يکي به عنوان گروه آزمايش و ديگري به‬
‫عنوان گروه شاهد تعيين مي شود‪.‬سبپس گروه آزمايش تحت تاثير‬
‫متغير مستقل قرار ميگيرد ‪.‬آنگاه از هر دو گروه آزمون به عمل‬
‫مي آيد و نتايج آنها با هم مقايسه مي شود ‪.‬‬
‫‪ ) 2‬استفاده از پس آزمون و پيش آزمون‬
‫در اين روش قبل از اعمال متغيرها از هر دو گروه آزمايش و‬
‫کنترل آزمون به عمل مي آيد و وضعيت آنها روشن مي‬
‫شود‪.‬سبپس گروه آزمايش تحت تاثير متغير مستقل قرار‬
‫ميگيرد‪.‬پس از آن از هر دو گروه آزمون به عمل مي آيد و نتايج دو‬
‫آزمون با همديگر مقايسه مي شود‪.‬‬

234. آزمايش با استفاده از چند گروه

‫آزمايش با استفاده از چند گروه‬
‫اين روش نيز به صور مختلفي اجرا مي شود که عبارتند‬
‫از ‪:‬‬
‫استفاده از طرح چهار گروهي سولومون‬‫طرح پس آزمون چند گروهي‬‫‪-‬استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي‬

235. استفاده از طرح چهار گروهي سولومون

‫استفاده از طرح چهار گروهي سولومون‬
‫در ايسن طرح آزمودنيهاي متجانسس بسه روش تصسادفي به‬
‫چهار گروه تقسسيم و دو گروه براي آزمايش و دو گروه‬
‫براي کنترل يا گواه در نظر گرفته ميشود‪.‬‬
‫سسبپس در يکسي از گروه هاي آزمايسش و کنترل پيش‬
‫آزمون برگزار ميگردد آنگاه دو گروه تحست تاثيسر متغير‬
‫مسستقل قرار ميگيرند‪.‬سسبپس از همسه گروههاي چهارگانه‬
‫آزمون بسه عمسل مسي آيسد و نتايسج از طريسق تحليسل واريانس‬
‫دو طرفه مقايسه ميشود‪.‬‬

236. طرح پس آزمون چند گروهي

‫طرح پس آزمون چند گروهي‬
‫‪ ‬‬
‫در ايسن روش آزمودنيهسا بسه شيوه تصسادفي بسه بيسش از سه‬
‫گروه متجانسس تقسسيم مسي شوند‪.‬آنگاه نيمسي از آنهسا تحت‬
‫تاثيسر متغيسر مسستقل قرار مسي گيرنسد ‪.‬سبپس از آنها آزمون‬
‫به عمل آمده‪،‬نتايج مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد‪.‬‬

237. استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي

‫استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي‬
‫در ايسن روش آزمودنيهسا بسه بيسش از سه گروه‬
‫متجانسس بسه روش تصسادفي تقسسيم ميشوند ‪.‬آنگاه از‬
‫آنهسا آزمون بسه عمسل مسي آيسد سسبپس همگسي تحست تاثير‬
‫متغيسر مسستقل قرار گرفتسه ‪،‬از آنهسا آزمون بعدي گرفته‬
‫ميشود و نتايسج حاصسله مورد تجزيسه و تحليل آماري‬
‫قرار مي گيرد‪.‬‬

238. آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون

‫آزمايش با استفاده از روش تکرار‬
‫آزمون‬
‫ايسن روش چسه بسا اسستفاده از يسک گروه و چه‬
‫اسسستفاده از دو گروه متجانس انجام‬
‫ميشود‪.‬در اينجسا محقسق سسعي مسي کند گروه‬
‫آزمايسش را بسه دفعات تحست تاثير متغيرهاي‬
‫مستقل قرار دهد ‪.‬‬

239. تحقیق نیمه آزمایشی

‫تحقیق نیمه آزمایشی‬
‫«واژهسي نيمسه تجربسي (شبسه آزمایشسی ) براي اوليسن بار در فرهنسگ‬
‫علوم تربيتسي و رفتاري در سسال ‪ 1957‬بوسسيله كمبپسل معرفسي شد‪.‬‬
‫قويتريسن انگيزه براي ابداع ايسن روش از تحقيسق تجربسي‪ ،‬نامناسسب‬
‫بودن روش تحقيسق تجربسي حقيقسي براي بررسسي و مطالعسه انسانها‬
‫در موقعيتهاي طبيعي بود»‪.‬‬
‫يكسي از ويژگيهاي روشهاي تجربسي انتخاب تصسادفي اسست امسا وقتسي‬
‫كسه عمت ً انتخاب تصسادفي گروههسا امكانبپذيسر نباشسد از روش نيمسه‬
‫تجربي استفاده ميشود‪.‬‬
‫در روش نیمه تجربی عمت ً انتخاب تصادفی گروهها عملی نیست‪.‬‬

240. مراحل تحقيق نيمه تجربي

‫مراحل تحقيق نيمه تجربي‬
‫‪ -1‬طرح يك سوال‬
‫‪ - 2‬ارائسه مبانسي نظري و آزمايشسي‪ :‬آشنايسي بسا مطالعاتسي كسه در ايسن‬
‫زمينه انجام گرفته است‪.‬‬
‫‪-3‬تدويسن موقتسي فرضيسه‪ :‬پيسش بينسي نتايجسي كسه از آزمايسش بدسست‬
‫خواهد آمد‪.‬‬
‫‪ -4‬سسازماندهي آزمايسش‪ :‬يعنسي تعييسن متغيسر مسستقل‪ ،‬تعييسن متغيسر‬
‫وابسسته‪ ،‬تعييسن طرح كلسي آزمايسش‪،‬تدويسن قطعسي فرضيسه‪ ،‬پيدا‬
‫كردن كنترلها‪ ،‬پيش بيني اجراي آزمايش‪.‬‬
‫‪ -5‬اجراي آزمايش‬
‫‪ -6‬تحليل نتايج ‪ :‬با استفاده از آمار توصيفي و استنباطي‬
‫‪ - 7‬تفسير نتايج ‪ :‬توضيح دهيم كه چرا اين نتايج بدست آمده است‪.‬‬
‫‪ -8‬تهيه گزارش‬

241. انواع طرح های نيمه تجربي

‫انواع طرح های نيمه تجربي‬
‫‪ -1‬طرح پس آزمون برای یک گروه‬
‫‪-2‬طرح پیش آزمون و پس آزمون برای یک گروه‬
‫‪ -3‬طرح مقایسه گروه های ایستا‬
‫طرح های بال‪ ،‬بسه دلیسل عدم توانایسی در کنترل عوامل‬
‫مهم و مؤثر در تحقیق ‪،‬شبه آزمایشی نامیده می شود‪.‬‬
‫ناتوانسی آنهسا در کنترل متغیرهای مزاحسم به اندازه های‬
‫اسست کسه حتما ً ممکسن اسست عوامسل دیگری بسه غیر از‬
‫متغیرهای مسستقل و وابسسته وارد تحقیسق شوند و در‬

242.

‫‪ -1‬طرح پس آزمون با یک گروه‬
‫در این طرح ابتدا یک گروه از آزمودنی ها در معرض‬
‫متغیر مستقل قرار داده می شود سبپس تأثیر این‬
‫متغیر بر متغیر وابسته مشاهده یا اندازه گیری می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪T2_______________________ x‬‬
‫پس آزمون‪ ،‬رفتار مشاهده شده یا متغیر وابسته =‬
‫‪ T2‬متغیر مستقل = ‪x‬‬
‫معایب طرح ‪ :‬هیچ کنترلی در اجرای طرح اعمال‬
‫نمیشود و امکان مقایسه مستقیم وجود ندارد‪.‬‬

243.

‫‪ -2‬طرح پیش آزمون و پس آزمون با یک گروه‬
‫پیش آزمون‬
‫متغیر مستقل‬
‫پس آزمون‬
‫‪x‬‬
‫‪T1‬‬
‫عوامل که طرح مذکور قادر به کنترل آنها نیست عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬رخدادهای هم زمان با اجرای تحقیق‬
‫‪ -2‬رشد و پختگی روانی و جسمانی‬
‫‪ -3‬نحوه اجرای پیش آزمون‬
‫‪ -4‬وسایل اندازه گیری‬
‫‪ - 5‬بازگشت های اندازه گیری ناشی از ابزار آماری به کار برده می شود‪.‬‬
‫‪ -6‬افت آزمودنی ها‬
‫‪T‬‬

244.

‫‪ -3‬طرح مقایسه گروه های ایستا‬
‫در ایسن طرح دو گروه وجود دارد و مقایسسه میان گروهی‬
‫کسه در معرض متغیرهای مسستقل قرار گرفتسه است و‬
‫گروهسی کسه متغیسر مسستقل بر آسن اعمال نمی شود‬
‫صسورت مسی گیرد و علست ایستا بودن عدم انتخاب‬
‫تصادفی است‪ .‬مراحل اجرا عبارتنداز‪:‬‬
‫‪ -1‬انتخاب دو گروه ‪) )T2 , T1‬‬
‫‪ -2‬اجرای متغیر مستقل‬
‫‪X- 3‬اندازه گیری تأثیسر متغیسر مسستقل یسا بسه عبارت دیگر‪،‬‬
‫اجرای یک آزمون برای هر دو گروه در یک زمان‬
‫‪ T1‬گسسروسهسیکسسسه در مسعسرض مستغیسر مسسستقل قسسرار مسی‪:‬‬
‫‪ T1‬مستغیر مسستقل‪x‬‬
‫‪.‬گسسیرد‬
‫‪. T2‬گسسروسهیکسسه در مسعسرضمستغیر مسسستقلقسسرار نسسمیگسسیرد‪:‬‬

245. فصل هشتم پارادایم و مدل

‫فصل هشتم‬
‫پارادایم و مدل‬

246.

‫پارادایم‬
‫مفروضات مدل به اصول اساسی اشاره دارند که از‬
‫پارادایم یا مفروضات اساسی مربوط اخذ شده اند و‬
‫گزاره های اصلی حاکم بر مدل را توصیف‬
‫می نمایند‪.‬پارادایم ها ضمن اینکه مفروضاتی از مدل‬
‫هستند تعیین کننده مسیر حرکت اند و بر نظریه‬
‫‪،‬روش(ابزار حرکت در مسیر‬
‫(راهنمای مسیر پژوهش)‬
‫نظریه (راهنمای مسیر‬
‫پیش فرض های‬
‫پژوهش)‬
‫مدل (راهنمای شماتیک مسیر پژوهش) اثر‬
‫پژوهش) و‬
‫منطقی‬
‫گذارند‪.‬‬
‫می‬
‫مدلس (راهنمای شماتیک‬
‫ارزیابی‬
‫ست‬
‫)مسسیر حسرک (‬
‫پسسساراداسیسم‬
‫تصدیق معرفت‬
‫شناسی‬
‫مسیر پژوهش)‬
‫روش(ابزار حرکت در‬
‫مسیر)‬
‫نظری‬

247.

‫مدل‬
‫مدل یک جزا کوچک و کبپی شده از چیزی‬‫مدل یک شی ا کوچک که جزئیات اشیای بزرگ تر را نشان‬‫می دهد ‪.‬‬
‫مدل توصیف نموداری و قیاسی سیستم ‪،‬نظریه یا پدیده‬‫که به وسیله خصوصیات شناخته شده است شرح داده می‬
‫شود‪.‬‬
‫مدل توصیف یا مقایسه ای است که کمکی می کند به‬‫ترسیم چیزی که به طور مستقیم آن را در اختیار داریم یا‬
‫لمس می کنیم‪.‬‬

248.

‫اهداف مدل‬
‫هدف اساسی مدل ها بیشتر کردن فهم ما از‬
‫عوامل و روندهای پیچیده دنیای واقعی است و‬
‫از طریق آنها می توان جهان را به اندازه و‬
‫وضع دلخواه درآورد ‪.‬در ساختن مدل سعی بر‬
‫آن است که مهم ترین اجزای یک پدیده را تحت‬
‫شرایط دلخواه بازسازی کنیم‪،‬اگر چه نمی توان‬
‫آنها را بهترین وسیله برای به آزمایش گذاردن‬

249.

‫ویژگی های اساسی مدل‬

250.

‫ارکان مدل‬

251.

‫محاسن مدل‬
‫ یک چارچوب اولیه برای بررسی مسائل و مشکتت در اختیار محقق می گذارد تا‬‫محقق با استفاده از مدل تنگناهای موجود را به آسانی تشخیص دهد‪.‬‬
‫ در اغلب اوقات ‪،‬نمی توان مدت زیادی صبر کرد که نتیجه خاصی را بررسی‬‫کرد‪،‬در حالی که با استفاده از مدل‬
‫می توان زمان را کوتاه و نتیجه را پیش بینی کرد‪.‬‬
‫پس از اینکه مسئله به صورت ریاضی نوشته شد‪،‬اول ً عتئم قراردادی برای همه‬‫زبان ها یکسان می شود و در واقع ‪،‬یک زبان مشترک به وجود می آید ‪،‬و ثانیا ً می‬
‫توان عوامل را تغییر داد و روابط را بررسی کرد‪.‬‬
‫از نظر هزینه ‪،‬به نفع سازمان است‪.‬‬‫ مدل ها واقع نما هستند و قابلیت تعمیم دارند‪.‬مدل ها واقعیت را نشان می دهند و‬‫به محقق امکان می دهند با به کارگیری قیاس و استقرا نتایج حاصل از مدل را به‬
‫واقعیت تعمیم بدهد‪.‬‬
‫‪ -‬مدل ها برای حل مساله متولد می شوند و رشد می کنند هدف از ایجاد و خلق‬

252.

‫معایب مدل‬
‫در بعضی مواقع به دلیل پیچیدگی مدل‪،‬از آن‬
‫استفاده نمی شود‪.‬‬
‫مدل ممکن است آن قدر ختصه شده باشد که‬
‫با واقعیت مسئله شباهتی نداشته باشد‪.‬‬
‫در یک مدل نقاط حساس نسبت به دنیای‬
‫واقعی‪،‬مشابه و یکسان نیست‪.‬‬

253.

‫شاخص‬
‫ارتباط بین‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مفهوم‪،‬بعد‪،‬مولفه و‬
‫بعد ‪1‬‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫مفهوم‬
‫بعد ‪2‬‬
‫مولفه‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫بعد ‪3‬‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫مولفه‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬

254.

‫ل آبشاری برای دستیابی به شاخص و مفهوم‬
‫مفهوم‬
‫)‪(concept‬‬
‫بُعد‬
‫مؤلفه‬
‫شاخص‬
‫)‪(indicator‬‬
‫‪(component‬‬
‫)‬
‫‪(dimension‬‬
‫)‬

255.

‫فصل نهم‬
‫جامعه‪،‬نمونه‪،‬برآورد حجم نمونه‪،‬‬
‫مراحل نمونه گیری و روش نمونه‬
‫گیری‬

256.

‫فصل هشتم ‪ :‬جامعه‪،‬نمونه‪،‬برآورد حجم نمونه‪ ،‬مراحل‬
‫نمونه گیری‬
‫نمونه گیری و روش‬
‫‪ ‬جامعه و نمونه‬
‫‪ ‬ضرورت واهمیت نمونه گیری‬
‫‪ ‬مراحل نمونه گیری‬
‫‪ ‬مزایای نمونه گیری‬
‫‪ ‬انواع روشهای نمونه گیری‬

257.

‫جامعه و نمونه‬
‫به مجموعه ای از افراد یا واحدهایی که دارای‬
‫حداقل یک ویژگی مشترک باشند جامعه‬
‫گویند ‪.‬‬
‫نمونه زیر مجموعه ای از جامعه است‪ .‬بطور‬
‫کلی نمونه گروه کوچکی از جامعه است که‬
‫برای مشاهده و تجزیه و تحلیل انتخاب می‬
‫شوند ‪.‬‬
‫جامعه‬
‫نمونه‬

258.

‫ضرورت و اهمیت نمونه گیری‬
‫مطالعه تمامی جامعه از نظر هزینه و زمان‬
‫مقرون به صرفه نیست لذا انتخاب داده ها از‬
‫یک جامعه کلی بعنوان نمونه و تعمیم آن به‬
‫جامعه ضرورت دارد ‪.‬‬

259.

‫مراحل نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫تعیین و تعریف جامعه مورد نظر‬
‫‪ ‬‬
‫تهیه فهرستی دقیق و کامل از واحدهای جامعه‬
‫‪ ‬‬
‫انتخاب روش نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫تعیین حجم نمونه‬

260.

‫مزایای نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫صرفه جویی در هزینه‬
‫‪ ‬‬
‫صرفه جویی در زمان‬
‫‪ ‬‬
‫افزایش دقت‪،‬اعتبار و کار آمدی‬
‫‪ ‬‬
‫امکان جمع آوری و تحلیل داده ها در مقیاسی وسیع‬
‫تر و با جزئیات بیشتر‬

261.

‫انواع روشهای نمونه گیری‬
‫الف ‪ :‬نمونه گیری تصادفی (احتمالی )‬
‫احتمال انتخاب شدن برای همه اعضای جامعه‬
‫یکسان است ‪.‬‬
‫ب‪ :‬نمونه گیری غیرتصادفی (غیر احتمالی )‬
‫احتمال انتخاب شدن برای همه اعضای‬
‫جامعه نامعین و نامعلوم است‪.‬‬

262.

‫الف ‪:‬‬
‫نمونه گیری‬
‫تصادفی‬
‫(احتمالی )‬
‫‪ -‬نمونه گیری تصادفی ساده‬
‫قرعه کشی‬‫استفاده از جدول‬‫اعداد تصادفی‬
‫ نمونه گیری تصادفی منظم‬‫ نمونه گیری تصادفی طبقه ای‬‫یک مرحله ای‬‫ نمونه گیری تصادفی خوشه ای‬‫چند مرحله ای‬‫‪-‬چند مرحله ای‬
‫ نمونه گیری در دسترس‪،‬اتفاقی‪،‬‬‫ب‪:‬‬
‫فرصتی‪،‬قطعه ای‪،‬داوطلبانه‬
‫نمونه گیری‬
‫غیر تصادفی ‪ -‬سهمیه ای‬
‫(غیراحتمالی ) ‪ -‬هدفمند‬
‫غیراحتمالی‬
‫‪ -‬شبکه ای‪،‬زنجیره ای ‪ ،‬گلوله برفی‬

263.

‫الف‪ :‬نمونه گیری تصادفی‬
‫نمونه گیری تصادفی ساده‬
‫نوعی نمونه گیری تصادفی است که هر یک از‬
‫اعضای جامعه تعریف شده شانس برابر و‬
‫مستقلی جهت بودن عضوی از اعضای نمونه را‬
‫دارد‪ .‬چنانچه جامعه مورد مطالعه کوچک باشد‬
‫برای انتخاب اعضای نمونه می توان از قرعه‬
‫کشی استفاده می شود‪.‬‬

264.

‫نمونه گیری تصادفی ساده‬
A
U
N
Z
T
D
B
M
V
L
X
S
R
E
G
Q A
W G
O
I
F
P
K
Y
F
X
E
D
A Y
K

265. نمونه گیری تصادفی ساده را به دو شیوه می توان انجام داد

‫نمونه گیری تصادفی ساده را به دو شیوه‬
‫می توان انجام داد‬
‫‪ ‬قرعه کشی‪ :‬با توجه به چارچوب نمونه گیری از میان افراد‬
‫جامعه یک نمونه به حجم مورد نظر از میان افراد فهرست شده‬
‫به حکم قرعه انتخاب می کنیم‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از جداول اعداد تصادفی‪ :‬در مواردی که تعداد افراد‬
‫جامعه زیاد باشد‪،‬استفاده از روش قرعه کشی کار وقت گیر و‬
‫پرزحمت است‪.‬در چنین شرایطی می توان به جای قرعه کشی‬
‫از جدول اعداد تصادفی استفاده کرد‪.‬جدول اعداد تصادفی‬
‫جدولی است که اعداد آن به طور تصادفی و به وسیله کامبپیوتر و‬
‫بر اساس قانون احتمالت تهیه شده است‪.‬‬

266. خلاصه ای از جدول اعداد تصادفی

‫خعصه ایس از جدول اعداد تصادفی‬

267.

‫نمونه گیری تصادفی منظم یا‬
‫سیستماتیک‬
‫نمونسه گیری تصسادفی منظسم زمانسی استفاده‬
‫مسی شود کسه کلیسه اعضای جامعسه تعریف‬
‫شده قبت بسه صسورت تصسادفی فهرست شده‬
‫باشند‪.‬‬

268.

‫فرض کنیسد مسی خواهیسم ‪ 100‬نفسر دانشجویان را از یسک جامعه‬
‫‪ 1000‬نفری که قبت فهرست شده است انتخاب کنیم ‪.‬‬
‫برای ایسن منظور ابتدا ‪ )1000 ÷ 100=10( ،‬پسس به طور‬
‫تصسادفی شماره ای را کسه از عدد بسه دسست آمده (‪ )10‬کوچکتر‬
‫است (مثت ‪ )8‬انتخاب می کنیم‪.‬‬
‫شماره ‪ 8‬نقطسه شروع انتخاب مسی شود و سسبپس بسه ترتیب‬
‫شماره های ‪ ... 48 ،38 ،28 ،18 ،8‬اسست انتخاب می‬
‫نماییم این عمل را تا انتهای ‪ 100‬نفر ادامه می دهیم‪.‬‬

269.

‫نمونه گیری تصادفی طبقه ای‬
‫دراین نوع نمونه گیری ‪ ،‬پژوهشگر عتقمند‬
‫است‬
‫نمونه ای را انتخاب کند و مطمئن شود زیر‬
‫گروهها آن با همان نسبتی که در جامعه‬
‫هستند با همان نسبت ‪ ،‬در نمونه حضور‬
‫داشته باشد چنین نمونه هایی را طبقه بندی‬
‫شده گویند ‪.‬‬

270.

‫مونه گیری تصادفی طبقه ای‬
‫رشته های‬
‫طبقات‬
‫فنی و علوم علوم هنر جمع‬
‫مهند تجرب انسان‬
‫ی‬
‫سی ی‬
‫تحصیلی‬
‫شاخص آماری‬
‫فراوانی هر طبقه‬
‫نسبت هر طبقه به‬
‫جامعه‬
‫نسبت نمسونه به‬
‫جامعه‬
‫‪200 80 500 400 300‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1 40/ 25/ 20/0 15/0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪160 64 40‬‬
‫‪32‬‬
‫‪24‬‬

271.

‫نمونسه گیری تصادفی طبقه ای‬
ABCDE
25%
FGHIJ
KLMNO
50%
PQRST
25%
BD
25%
FMOJ
50%
25%
PS
25%

272.

‫نمونه گیری خوشه ای‬
‫در نمونه گیری خوشه ای واحد اندازه گیری فرد نیست‬
‫بلکه گروهی از افراد یا مجموعه ای از اعضاست که‬
‫به صورت طبیعی شکل گرفته و یک گروه طبیعی را‬
‫تشکیل داده اند‪ .‬این روش زمانی به کار برده می‬
‫شود که انتخاب گروهی از افراد آسانتر و امکان پذیر‬
‫تر از انتخاب افراد در یک جامعه تعریف شده است‪.‬‬

273.

‫خوشه ای یک مرحله ای‬
AB
QR
STU
NOP
EFG
HI
QR
EFG
CD
LM
JK
CD

274.

‫خوشه گیری چند مرحله ای‬
‫ایسن روش نوع دیگری از نمونه گیری‬
‫خوشسه ای اسست‪.‬اما در چندیسن مرحله‬
‫انجام مسی شود به عنوان مثال ابتدا بر‬
‫اسساس متک جغرافیایسی سسبپس اقتصادی و‬
‫نهایتا سیاسی نمونه ها انتخاب می شوند‪.‬‬

275.

‫مرحله ای‬
‫خوشه ای چند‬
CD
AB
QR
STU
NOP
EFG
HI
LM
JK
CD
QR
EFG
CQE

276.

‫ب ‪:‬نمونه گیری غیر تصادفی‬
‫نمونه گیری در دسترس‬
‫افراد نمونه فقط به دلیل سهولت ‪،‬سادگی و در دسترس بودن‬
‫انتخاب می شوند‪ .‬این روش نمونه گیری ضعیف ترین نوع‬
‫نمونه گیری است‪ .‬استفاده از این روش تا حدودی تنبلی و نا‬
‫آگاهی محقق را نشان می دهد ‪ .‬برای مثال مصاحبه از‬
‫عابران خیابان درمورد یک موضوع اجتماعی ‪.‬‬

277.

‫نمونه گیری سهمیه ای‬
‫در نمونه گیری سهمیه ای نیز مانند نمونه گیری طبقه ای‬
‫محقق سعی می کند نسبت یا ویژگیهای جامعه در‬
‫نمونه نیز وجود داشته باشد‪.‬‬

278.

‫نمونه گیری هدفمند‬
‫در ایسن نمونسه گیری محقسق سسعی مسی کنسد بسا استفاده از‬
‫قضاوت ‪،‬داوری و تتش سسنجیده نمونسه ای انتخاب کند‬
‫که در حد امکان معرف جامعه مورد مطالعه باشد ‪.‬‬

279.

‫نمونه گیری شبکه ای‬
‫درنمونه گیری شبکه ای یا گلوله برفی عضوی از یک‬
‫شبکه اجتماعی عضو دیگری را معرفی می کند و همین‬
‫طور آن عضو نیز عضوی دیگری را معرفی می‬
‫کند ‪،‬بدین ترتیب حجم نمونه به صورت شبکه ای و‬
‫زنجیره ای انتخاب می شوند‪.‬‬

280.

‫خعصه جدول روش های نمونه گیری بر‬
‫اساس اابلیت تعمیم‬

281.

‫انواع روشها برآورد حجم نمونه‬
‫‪ -1‬برآورد حجم نمونه بر حسب انحراف معیار جامعه یا برای یک‬
‫متغیر کمی ‪.‬‬
‫‪ -2‬برآورد حجم نمونه بر حسب نسبت یا برای متغیر دو ارزشی‪.‬‬
‫‪ -3‬برآورد حجم نمونه در تحقیقات همبستگی‪.‬‬
‫‪ -4‬برآورد حجم نمونه بر حسب جدول تعیین حجم نمونه از روی‬
‫حجم جامعه‪.‬‬

282. اندازه های z در آزمونهای یک دامنه و دو دامنه با سطح اطمینان

‫اندازه های ‪ z‬در آزمونهای یک دامنه و دو دامنه با‬
‫سطح اطمینان‬
‫سطح‬
‫اطمینسان‬
‫آلفا(‪)a‬‬
‫یا احتمال‬
‫خطسا‬
‫‪95%‬‬
‫‪5%‬‬
‫‪99%‬‬
‫‪1%‬‬
‫اندازه‬
‫یک دامنه‬
‫دامنه‬
‫‪1.645‬‬
‫‪2.33‬‬
‫دو‬
‫‪1.96‬‬
‫‪2.58‬‬

283.

‫آزمون یک دامنه‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪б‬‬
‫‪Za‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫آزمون دو دامنه‬
‫‪d‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Za б‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪d‬‬
‫=‪n‬‬
‫=‪N‬‬

284.

‫حجم نمونه = ‪n‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون یک دامنه = ‪za‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون دو دامنه =‪Za‬‬
‫‪2‬‬
‫اشتباه مجاز یا سطح خطا= ‪d‬‬
‫انحراف معیار متغیرمورد مطالعه در جامعه‬
‫=‪б‬‬

285.

‫مثال یک‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کند که ‪« :‬پیشرفت‬
‫تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی – اقتصادی پایین از‬
‫پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی اقتصادی بالتر ‪،‬‬
‫کمتر است » اگر بدانیم انحراف معیار پیشرفت تحصیلی دانش آموزان‬
‫جامعه ‪ 4‬و تفاوت میانگین واقعی پیشرفت تحصیلی جامعه گروه نمونه‬
‫‪ 5/0‬نمره باشد‪،‬حجم نمونه را در سطح اطمینان ‪ 95‬درصد (‪) a=05/0‬‬
‫برآورد کنید‪ .‬چون فرضیه جهت دار است از آزمون یک دامنه استفاده می‬
‫کنیم‪ .‬بنابراین ‪،‬محقق با استفاده ازاطتعات‬
‫‪ б،5% =d =4‬و‪ za=645/1‬مقدار‪ n‬را از طریق فرمول بدست آورید‪.‬‬

286.

‫آزمون یک دامنه جهت دار با اطمینان ‪%95‬‬
‫‪~174‬‬
‫‪2‬‬
‫‪= 173/1856‬‬
‫)‪(1/645) . 2(4‬‬
‫=‪N‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(0/5‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه باید نمونه‬
‫ای به حجم ‪ 174‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

287.

‫آزمون دو دامنه جهت دار با اطمینان ‪%99‬‬
‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد (‪)a=%1‬برآورد‬
‫کند باید نمونه ای به حجم ‪ 348‬نفر انتخاب‬
‫کند‪.‬‬
‫‪=347/4496~348‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪n= (2/33) . (4‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(0/5‬‬

288.

‫مثال دو‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کند که ‪:‬‬
‫«پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی – اقتصادی‬
‫پایین و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی‬
‫اقتصادی بال تفاوت وجود دارد » اگر بدانیم انحراف معیار پیشرفت‬
‫تحصیلی دانش آموزان جامعه ‪ 4‬و تفاوت میانگین واقعی پیشرفت‬
‫تحصیلی جامعه با میانگین بر آورد شده گروه نمونه ‪ 5/0‬نمره‬
‫باشد‪،‬حجم نمونه را در سطح اطمینان ‪ 95‬درصد (‪) a=05/0‬‬
‫برآورد کنید‪ .‬چون فرضیه بدون جهت است از آزمون دو دامنه‬
‫استفاده می کنیم‪ .‬بنابراین ‪،‬محقق با استفاده ازاطتعات ‪=4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ б،5% =d‬و‪ za=96/1‬مقدار‪ n‬را از طریق فرمول بدست آورید‪.‬‬

289.

‫آزمون دو دامنه بدون جهت با اطمینان ‪%95‬‬
‫‪= 245/8624~246‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪n= (1/96) . (4‬‬
‫‪(0/5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه باید‬
‫نمونه ای به حجم ‪ 246‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

290.

‫آزمون دو دامنه بدون جهت با اطمینان ‪%99‬‬
‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد (‪)a=%1‬برآورد‬
‫کند باید نمونه ای به حجم ‪ 427‬نفر انتخاب کند‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫‪22‬‬
‫)‪n= (2/58‬‬
‫)‪(2/85). .(4‬‬
‫‪(4) =426/0096‬‬
‫‪=426/0096‬‬
‫~~‬
‫‪427‬‬
‫‪427‬‬
‫)‪(%55‬‬
‫‪(0/‬‬
‫‪) 22‬‬

291.

‫‪ -2‬برآورد حجم نمونه بر حسب نسبت یا برای‬
‫متغیر دو ارزشی‬
‫متغیر دو ارزشی فقط دو خالت دارد و از این رو‪ ،‬دو‬
‫ارزش به خود می گیرد‪ .‬نسبتی از جامعه حائز صفت‬
‫معین( ‪ proportion ) p‬مهمترین ارزش جامعه ای است‬
‫که بر مبنای این نوع متغیر برآورد می شود ‪.‬‬

292.

‫فرمولهای برآورد حجم نمونه بر حسب‬
‫نسبت یا برای متغیر دو ارزشی به ارار‬
‫زیر است ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫دامنه‪za.p(1-p) d‬‬
‫فرمول برای آزمون یک‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫‪d‬‬
‫فرمول برای آزمون دو دامنه )‪za.p(1-p‬‬

293.

‫حجم نمونه = ‪n‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون یک دامنه = ‪za‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون دو دامنه =‪Za‬‬
‫‪2‬‬
‫اشتباه مجاز یا سطح خطا= ‪d‬‬
‫نسبت جامعه=‪p‬‬

294.

‫مثال یک‬
‫فرض کنیدمحققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کندکه ‪:‬‬
‫«نسبت دانشجویانی که موافق با شرکت در اجرای یک فعالیت‬
‫دسته جمعی هستند بیش از نسبت دانشجویانی است که‬
‫مخالف با شرکت در اجرای یک فعالیت دسته جمعی هستند»‬
‫اگر محقق بخواهد حداکثر مقدار‪p‬را اختیار کند و سطح‬
‫اطمینان را ‪ 95‬درصد و اشتباه مجاز یا سطح خطا را ‪ %5‬در‬
‫نظر بگیرد چه تعدا نمونه را باید انتخاب کند؟چون فرضیه‬
‫تحقیق جهت دار است از آزمون یک دامنه استفاده می کنیم ‪.‬‬

295.

‫بنابراین‪ ،‬محقق با استفاده از اطتعات‬
‫‪p،5%=d=./5‬و‪ za=645/1‬مقدار‪ n‬را از طریق‬
‫فرمول زیر بدست می آید‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (1/645) . (0/5)(1-0/5) =270/6025~271‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه نمونه ای به‬
‫حجم ‪ 271‬نفر انتخاب کند‬

296.

‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد برآورد کند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (2/33) . (0/5)(1-0/5) =542/89~543‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(% 5‬‬
‫باید نمونه ای به حجم ‪ 543‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

297.

‫مثال ‪2‬‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد برای تعیین نسبت‬
‫مدیرانی که دارای تحصیتت دانشگاهی در رشته‬
‫مدیریت آموزشی هستند تحقیقی انجام دهد ‪.‬‬
‫تجارب گذشته نشان می دهد که نسبت مزبور‬
‫هرگز بیش از ‪ 0.4‬نبوده است ‪.‬اگر محقق بخواهد‬
‫سطح اطمینان را ‪95‬درصد و اشتباه مجاز را ‪%5‬‬
‫در نظر بگیرد چه تعداد نمونه را انتخاب کند؟‬

298.

‫در اینجا چون آزمون دو دامنه است‪،‬‬
‫بنابراین‪،‬محقق با استفاده از اطتعات ‪4/0‬‬
‫=‪p،5%=d‬و‪ za=96/1‬مقدار ‪n‬را از طریق‬
‫فرمول زیر بدست آورید ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (1/96) . (0/4)(1-0/4) =368/8~369‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه با ل‬
‫نمونه ای به حجم ‪ 369‬نفر انتخاب کند‬

299.

‫در مثال بال اگر محقق بخواهد حسجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد برآورد کند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (2/58) . (0/4)(1-0/4) =639/0144~640‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫باید نمونه ای به حجم ‪ 640‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

300.

‫‪ -3‬برآورد حجم نمونه در تحقیقات همبستگی‬
‫مرحله اول‪ :‬باید تعیین کند که چه نوع همبستگی محاسبه‬
‫می شود اگر داده ها رتبه ای باشد همبستگی رتبه ای‬
‫اسبپرمن‪ ،‬اما اگر داده ها از نوع مقیاس فاصله ای باشد باید‬
‫از همبستگی گشتاوری پیرسون استفاده کرد‪.‬‬
‫مرحله دوم‪ :‬محقق باید مقدار همبستگی مورد انتظار را بر‬
‫اساس مطالعات گذشته یا از طریق یک مطالعه مقدماتی‬
‫پیش بینی یا تعیین کند ‪.‬‬
‫مرحله سوم‪ :‬بعد از پیش بینی یا تعیین مقدارهمبستگی با‬
‫استفاده از جدول آماری حجم نمونه را برآورد کند‪.‬‬

301.

‫مثال‬
‫«بین انگیزش درونیس و پیشرفتس تحسصیلی دانشس آموزان رابطه وجوسد دارد‬
‫»از آنجسا که هر دو متغیر از نوسع مقیاس پیوسته و فاصسله ای اسست ‪،‬لذا باید‬
‫از همبستگی گشتاوری پیرسوسن استفاده کند‪ .‬محقق بر اسساس مطالعات‬
‫گذشسته پیشس بینیس مسی کند که ضسریبس همبستگی مورد انتظار ‪25/0‬استس و‬
‫مایلس استس در سسطح اطسمینان ‪95‬درصسد(‪%5‬س =س ‪)a‬حجم نمونه را برآورد کند‪.‬‬
‫چوسن فرضسیه بدون جسهتس استس پسس باید در جدولس آماری سسطحس اطسمینان‬
‫مربوطس به آزمون دو دامنه در سسطح ‪)96/1( % 5‬را انتخساب کند ‪ .‬با‬
‫مراجعه به جدول آماری مقادیر بحرانیس ضسریبس همبسستگی پیرسوسن که با‬
‫پیشس بینی همبستگی ‪ 25/0‬برای آزموسن دو دامسنه وسطح ‪%5‬سدرجسه آزادی‬
‫برابر ‪ 60‬استس ‪ .‬چسون عدد ‪ 60‬درجه آزادی (‪)df‬استس و از آنجا که درجسه‬
‫آزادی در ضسریبس همبسستگی برابر با ‪N = df -2‬استس‪ ،‬لذا با اضسافه کردن‬
‫عدد ‪2‬در ‪ 60‬حجم نمونه با پیشس بینی ضریبس همبستگی ‪ a= 25/0‬بدسستس‬
‫میس آید ‪ .‬بنابراین محقسق باید حجم نموسنه ای به تعداد ‪ 62‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

302.

‫‪ -4‬برآورد حجم نمونه بر حسب جدول تعیین‬
‫حجم نمونه از روی حجم جامعه‬
‫کرجسی و مورگان(‪ ) 1970‬با توجه به خطای نمونه‬
‫گیری ‪ %5‬و سطح اطمینان ‪ %95‬همبسته با آماره‬
‫مجذورکای فرمول زیر را پیشنهاد کردند ‪.‬‬
‫)‪Z2 N p(1-p‬‬
‫)‪d2 (N-1)+Z2 P(1-P‬‬
‫=‪n‬‬

303.

‫تعیین حجم نمونه از روی حجم جامعه توسط کرجسی و مورگان‬

304. روايي(validity)

‫روايي(‪)validity‬‬
‫روایسی بسه هدفسي كسه پرسسشنامه براي تحقسق بخشيدن به‬
‫آسن درسست شده اسست ‪،‬اشاره مسي كند‪ .‬لذا آزموني‬
‫داراي روايسي اسست كسه براي اندازه گيري آنچه مورد‬
‫نظر است ‪،‬كافي و مناسب باشد‪.‬‬

305. انواع روايي

‫انواع روايي‬
content-related validity‫ محتوايي‬
Face validity
‫صوري‬
Criterion-related validity (‫ معكي )معيار‬
predictive ‫ پيش بيني‬Concurrent ‫همزمان‬Construct ‫ سازه‬
Convergent
‫_همگرا‬
Discriminate‫_واگرا‬

306.

‫روایی محتوایی‬
‫ازآنجسا كسه هيسچ آزمون و پرسسشنامه ای نمسي تواند تمام محتوا‬
‫و كليسه هدف هاي يسك درس و یسا مفهوم راشامسل شود ‪،‬هر‬
‫آزمون یسا پرسسشنامه از مجموعسه اي سسؤال كسه به عنوان‬
‫نمونسه اي از تمام محتوا و هدف هاي آموزشي درس انتخاب‬
‫شده اسست ‪،‬تشكيسل مسي يابد‪.‬لذا كاربردي تريسن و مهمترين‬
‫روايي كه ما با آن سروكار داريم ‪ ،‬روايي محتوايي است‪.‬‬

307.

‫روايي محتوايي به اين مطلب اشاره مي كند كه نمونه سؤال‬
‫هاي موجود در يك آزمون تا چه حد معرف كل جامعه سؤال‬
‫هاي ممكن است كه مي توان از محتوا يا موضوع مورد نظر‬
‫تهيه كرد‪.‬هرچه آزمون از اين لحاظ بهتر باشد‪ ،‬داراي روايي‬
‫بيشتري است‪ .‬روش آماري براي تعيين ضريب روايي‬
‫محتوايي وجود ندارد‪.‬براي تعيين روايي محتوايي يك آزمون‬
‫از اضاوت متخصصان در اين باره كه سؤال هاي آزمون تا چه‬
‫ميزان معرف محتوا و هدف هاي برنامه يا حوزه محتوايي‬
‫هستند ‪،‬استفاده مي شود‪.‬‬

308. روايي صوري(ظاهري) (Face validity)

‫روايي صوري(ظاهري) )‪Face‬‬
‫‪)validity‬‬
‫روايسي صسوري بسه ايسن مطلسب اشاره مسي كنسد كسه سسؤال هاي يك‬
‫آزمون تسا چسه حسد در ظاهسر شسبيه بسه موضوعسي هسستند كه براي‬
‫اندازه گيري آسن تهيسه شده اند‪ .‬در واقسع روايسي صسوري نمسي تواند‬
‫نوعسي روايسي باشسد ‪،‬بلكسه تنهسا يسك ويژگسي آزمون اسست كه در پاره‬
‫اي مواقسع وجود آسن مفيسد بسه نظسر مسي رسسد‪ .‬بسا ايسن وجود گاهي‬
‫صسورت آزمون (روايسي صسوري )از لحاظ قابليت پذيرش و معقول‬
‫بودن آزمون براي آزمون شوندگان ‪ ،‬داراي اهميت است‪.‬‬

309. روش تعيين روايي صوري

‫روش تعيين روايي صوري‬
‫از آنجسا كسه روايسي صسوري نوع خاصسي از روايي‬
‫محتوايسي اسست ‪،‬همان روشسي كسه براي تعيين‬
‫روايسي محتوايسي بسه كار مسي رود ‪ ،‬يعنسي استفاده‬
‫از نظر متخصصان‪ ،‬قابل استفاده است‪.‬‬

310.

‫روايي معكي(معيار)‪Criterion-‬‬
‫‪related validity‬‬
‫‪ ‬منظور از روايي متا ‪،‬ميزان ارتباط بين نمرات حاصل از‬
‫يك آزمون با نمرات حاصل از يك آزمون ياوسيله اندازه‬
‫گيري ديگر است‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراين هرزمان كه از نمرات يك آزمون براي پيش بيني‬
‫عملكرد افراد در آزموني ديگر(آزمون متا) استفاده كنيم‬
‫با روايي متا سر وكارداريم‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون اول را آزمون پيش بين و آزمون دوم كه عملكرد‬
‫فرد درآن سنجش مي شود ‪،‬آزمون متا نام دارد‪.‬‬

311.

‫‪ ‬اگسر آزمون دوم پسس از يسكس فاصسله زمانسي با آزمون اول‬
‫باشد‪ ،‬به آن روايي پيش بيني گفته مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬اگرهدف ايسن باشسد كسه آيسا يسك آزمون يسا وسيله اندازه‬
‫گيري مسي توانسد جانشيسن مناسسبي براي آزمون يسا وسيله‬
‫اندازه گيري ديگري(بدون فاصسله و بطور همزمان) باشد‪،‬‬
‫به آن روايي همزمان گفته مي شود‪.‬‬

312.

‫سازه‬
‫سسازه مفهوم انتزاعسی اسست کسه مسستقیما ً قابسل مشاهده‬
‫نیسست ولسی ازنظرات ‪،‬قابسل اسستنباط اسست‪.‬بنابر ایسن مقیاس‬
‫هسا وآزمون هایسی کسه برای سسنجش سسازه هسا درسست مسی‬
‫شونسد‪،‬بسه طورمسستقیم سسازه هارا نمسی سسنجند ‪،‬بلکسه عملکرد‬
‫یسا رفتارهایسی را کسه گمان مسی رود منعکسس کننده سسازه هسا‬
‫هستند‪،‬آن را می سنجند‪.‬‬

313. چگونه روايي سازه را تعيين مي كنيم؟

‫چگونه روايي سازه را تعيين مي‬
‫كنيم؟‬
‫‪ ‬نخست بايد آن سازه (به عنوان مثال ”هوش ”)را تعريف‬
‫نماييم‪.‬‬
‫‪ ‬سبپس براي اندازه گيري آن سازه ‪ ،‬آزموني بسازيم‪.‬‬
‫‪ ‬رابطه بين نمرات حاصل از اين آزمون رابامواردي که‬
‫طبق نظريه هاي علمي (دراين مثال نظريه هاي‬
‫روانشناختي و پرورشي )در باره ي آن (هوش )بيان کرده‬
‫اند(مانندسرعت يادگيري‪،‬ميزان پيشرفت تحصيلي‪)..،‬تعيين‬
‫مي نماييم‪.‬‬

314. پایایی(Reliability)

‫پایایی(‪)Reliability‬‬
‫‪ ‬‬
‫پایایسی بسا ایسن امسر سسر و کار دارد که ابزار اندازهگیری در‬
‫شرایسط یکسسان تسا چسه اندازه نتایسج یکسسانی بسه دست‬
‫میدهد‪ .‬بسه بیان دیگسر اگسر ابزار اندازهگیری را در یک‬
‫فاصسله زمانسی کوتاه چندیسن بار بسه یک گروه واحدی از‬
‫افراد بدهیسم نتایسج حاصسل نزدیسک بسه هم باشد‪ .‬بعنوان مثال‬
‫اگسر دو مرتبسه از يسك فرد بسه فاصسله چنسد دقيقه و در‬
‫شرايسط كامت ً يكسسان فشارخون گرفتسه شود تسا چه ميزان‬
‫مقادير به يكديگر نزديك هستند؟‬

315. عوامل موثر بر پايايي

‫عوامل موثر بر پايايي‬
‫‪ ‬‬
‫شيوه طراحي سوالت‬
‫‪ ‬‬
‫نوع سوالت و گزينه ها‬
‫‪ ‬‬
‫•‬
‫ترتيب سوالت‬
‫شكسسل ظاهري‪ ،‬موقعيسست اجتماعي‪ ،‬اختا و رفتار فرد‬
‫پرسشگر‬
‫•‬
‫شرايط پرسشگري در يك محيط متناسب و آرام‬
‫•‬
‫شكسسسل ظاهري پرسسسسشنامه‪،‬تعداد صفحات و تعداد‬
‫سوالت‪،‬رنگ كاغذ‪،‬فونت مورد استفاده‪،‬آرايش متن‬

316. محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری

‫محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازهگیری‬
‫مصححان‪Examiners –Reliability‬‬
‫روش پایایی‬
‫ٍ‬
‫اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی ‪Test – Retest‬‬‫ روش موازی یا روش آزمونهای همتا ‪Equivalence‬‬‫روش همسانی درونی‪:‬‬
‫روش تصنیف یا دونیمه کردن آزمون ‪Split – half‬‬‫روش کودر _ ریچاردسون ‪Kuder – Richardson‬‬‫روش آلفای کرونباخ ‪Cronbach s Alpha‬‬

317. روش پايايي مصححان(examiners reliability)

‫روش پايايي مصححان(‪examiners‬‬
‫‪)reliability‬‬
‫‪ ‬‬
‫براي تعييسن پايايسي آزمون هاي تشريحسي يسا بسه طور کلي‬
‫آزمون هاي غيسر عينسي کسه نمرات آنهسا تحست تاثير قضاوت‬
‫مصسححان قرار ميرد‪،‬بايسد از دو يسا چنسد مصسحح کسه مستقت‬
‫پاسسخ هاي آزمون شوندگان راتصسحيح مسي کننسد‪ ،‬استفاده‬
‫کرد ‪.‬همبستگي بيسن نمرات مصسححان مختلسف شاخص‬
‫پايايي مصححان به حساب مي آيد‪.‬‬

318.

‫اجراي دوباره آزمون يا روش بازآزمايي‬
‫اين روش عبارت است از ارائه يك آزمون بيش از يك بار در يك‬
‫گروه آزمودني تحت شرايط يكسان‪ .‬براي محاسبه ضريب قابليت‬
‫اعتماد با اين روش‪ ،‬ابتدا ابزار اندازه گيري بر روسي يك گروه‬
‫آزمودني اجرا شده و سبپس در فاصله زماني كوتاهي دوباره در‬
‫همان شرايط‪ ،‬آزمون بر روي همان گروه اجرا ميشود‪.‬‬
‫نمرات بدست آمده از دو آزمون مورد نظر قرار گرفته و ضريب‬
‫همبستگي آنها محاسبه ميشود‪ .‬اين ضريب نمايانگر قابليت اعتماد‬
‫(پايايي) ابزار است‪ .‬روش بازآزمايي براي ارزيابي ثبات مولفه هاي‬
‫يك ابزار اندازه گيري بسه كار ميرود ولي با اين اشكال نيز روبه رو‬
‫است كه نتايج حاصله از آزمون مجدد ميتواند تحت تاثير تمرين‬
‫(تجربه) و حافظه آزمودني قرار گرفته و بنابراين منجر به تغيير در‬
‫قابليت اعتماد ابزار اندازه گيري گردد‪.‬‬

319.

‫روش موازي يا استفاده از آزمون هاي همتا‬
‫يكسي از روشهاي متداول ارزيابسي قابليست اعتماد در اندازه گيري هاي رواني‪-‬‬
‫تربيتسي اسستفاده از آزمون هاي همتسا اسست كسه شباهست زيادي بسا يكديگسر دارنسد ولي‬
‫كامت يكسان نيستند‪.‬‬
‫ضريب قابليت اعتماد بر اساس همبستگي نمرات دو آزمون همتا به دست مي آيد‪.‬‬
‫خطاهاي اندازه گيري و كمبود يسا عدم وجود همساني ميان دو فرم همتاي آزمون‬
‫(تفاوت در سسسوالت يسسا محتواي آنهسسا) قابليسست اعتماد را كاهسسش ميدهد‪.‬‬
‫ممكسن اسست فرم هاي همتسا بسه طور همزمان ارائسه نگردد‪ .‬در ايسن صسورت قابليت‬
‫اعتماد هسم شامسل ثبات و همسساني ميشود‪ .‬اگسر فاصسله اجراي فرم هاي همتا زياد‬
‫باشسد و تغييراتسي در ضريسب قابليست اعتماد مشاهده گردد‪ ،‬ممكسن اسست كسه اين‬
‫تغيير مربوط به عوامسل فردي (آزمودنسي ها)‪ ،‬همتا نبودن آزمون ها و يا تركيبي از‬
‫هر دو باشد‪.‬‬

320.

‫روش تنصيف (دو نيمه كردن)‬
‫ايسن روش براي تعييسن هماهنگسي درونسي يسك آزمون به كار ميرود‪ .‬براي‬
‫محاسسبه ضريسب قابليست اعتماد بسا ايسن روش‪ ،‬سسوال هاي (اقتم) يك‬
‫آزمون را بسه دو نيمسه تقسسيم نموده و سسبپس نمره سسوال هاي نيمه‬
‫اول و نمره سسوال هاي نيمسه دوم را محاسسبه ميكنيم‪ .‬پسس از آن‬
‫همبسستگي بيسن نمرات ايسن دو نيمسه را بدسست ميآوريم‪ .‬ضريب‬
‫همبسستگي بسه دسست آمده براي ارزيابسي قابليست اعتماد كل آزمون‬
‫مورد اسستفاده قرار ميگيرد‪ .‬براي محاسسبه ضريسب قابليست اعتماد كل‬
‫آزمون از فرمول ‪-‬اسسبپيرمن‪ -‬براون‪ -‬براي ايسن مورد اسستفاده ميشود‪:‬‬
‫(‪+1‬همبسستگي بيسن دو نيمسه) ‪ * 2 /‬همبسستگي بيسن دو نيمسه = ضريب‬
‫قابليست اعتماد كسل آزمون براي مثال آزمونسي بسا ‪ 80‬سسوال به ‪35‬‬
‫دانشجوي سسال اول ارائسه شده اسست‪ .‬آزمون بسه دو نيمسه (‪ 40‬سوال)‬
‫تقسسيم شده اسست‪ .‬همبسستگي ميان نمرات دو تست ‪ r=0.7‬ميباشد‪.‬‬
‫قابليسسست اعتماد كسسسل آزمون بسسسه قرار زيسسسر اسسسست‪:‬‬
‫‪ = 0.82 = )0.7+1( / 0.7*2‬ضريسب قابليست اعتماد كسل آزمون‬

321.

‫روش كودر‪ -‬ريچاردسون‬
‫كودر و ريچاردسون دو فرمول را براي محاسبه هماهنگي دروني آزمون ها ارائه‬
‫نموده اند‪ .‬فرمول اول برآوردي از ميانگين ضرايب قابليت اعتماد براي تمام طرا‬
‫ممكن تنصيف (دو نيمه كردن) را به دست ميدهد‪ .‬اين ضريب برابر است با‪:‬‬
‫كه در آن ‪:‬‬
‫‪n‬تسسسعسداد سسسواسسلها ‪ p -‬نسسسبتپسسساسسخ هايصسسحيح ‪ q -‬نسسسبتپسسساسسخ هايغلط ‪-‬‬
‫وارسيانسسنسسمراستكسسل‬
‫فرمول دوم‪ :‬براي استفاده از فرمول دوم بايد سطح دشواري سوال هاي آزمون‬
‫يكسان باشد‪:‬‬
‫كه در آن ‪:‬‬
‫‪n‬تسسسعسداد سسسواسسلها ‪ -‬وارسيانسسنسسمره هايكسسل ‪ -‬مسيانسگيننسسمراست‬
‫براي محاسبه ضريب قابليت اعتماد با اين روش‪ ،‬نيازي به داشتن نسبت پاسخ هاي‬
‫صحيح و غلط نيست‪ ،‬بلكه در دست داشتن واريانس نمره هاي كل و ميانگين‬
‫نمرات كفايت ميكند‪.‬‬
‫براي مثال‪ ،‬آزموني داراي ‪ 40‬سوال است‪ .‬اين آزمون به گروهي از دانش آموزان‬
‫داده شده است‪ .‬ميانگين نمره هاي آزمون ‪ 25‬و واريانس كل ‪ 26‬محاسبه شده‬
‫است‪ .‬سطح دشواري سوال ها نيز يكسان است‪ .‬ضريب قابليت اعتماد اين آزمون‬
‫را محاسبه كنيد‪:‬‬

322.

‫روش آلفاي كرونباخ‬
‫يكي ديگر از روشهاي محاسبه قابليت اعتماد استفاده از فرمول كرونباخ‬
‫است‪ .‬اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابسزار اندازه گيري از جمله‬
‫پرسشنامه ها يا آزمونهايسي كه خصيصه هاي مختلف را اندازه گيري مي كند‬
‫بكار مي رود‪ .‬در اين گونه ابزارها‪ ،‬پاسخ هر سوال‬
‫مي توانسد مقادير عددي مختلف را اختيار كند‪.‬‬
‫براي محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ ابتدا بايد واريانس نمره هاي هر زير‬
‫مجموعه سوال هاي پرسشنامه (يا زير آزمون) و واريانس كل را محاسبه كرد‪.‬‬
‫سبپس با استفاده از فرمول زير مقدار ضريسب آلفا را محاسبه كرد‪.‬كه در آن‪:‬‬
‫تعداد زير مجموعه سوال هاي پرسشنامه يا آزمونس‪.‬‬
‫واريانس زير آزمون ام‪.‬‬
‫واريانس كل آزمون‪.‬‬
‫براي مثال اگر پرسشنامه داراي سه زير مجموعه سوال باشد‪ ،‬به طوري كه‬
‫واريانس هر زير مجموعه به ترتيب ‪ 4 ، 6‬و ‪ 7‬بوده و واريسانس كل برابر با‬
‫‪ 32‬باشد‪ ،‬مقدار ضريب آلفاي كرونباخ با استفاده از فرمول ياد شده به صورت‬
‫زير به دست ميآيد‪:‬‬
‫مقدار صفر اين ضريب نشان دهنده عدم قابليت اعتماد و ‪ +1‬نشان دهنده‬
‫قابليت اعتماد كامل است‪.‬‬

323.

‫آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک‬
‫آزمون آماری پارامتریکس‬
‫‪ . 1‬توزیع داده ها در جامعه مورد مطالعه نرمال و یا به توزیع نرمال‬
‫نزدیک باشد(‪ 5‬درصد کجی نیز پذیرفته می شود)‪.‬‬
‫‪ . 2‬داده ها حداقلس در مقیاس فاصله ای اندازه گیری شده باشند(یا به‬
‫عبارت دیگر کمی باشند)‪.‬‬
‫‪ .3‬متغیر پسیوسته باشد‪.‬‬
‫‪.4‬واریانس گروه های مورد مطالعه یکسان باشند‪.‬‬
‫هنگامی که شرایط استفاده از آزمون های پارامتریک فراهم‬
‫نباشد‪،‬پژوهشگر اجازه دارد که آزمون ناپارامتریک متناظر با آنس را‬
‫انتخاب کند‪.‬‬
‫آزمون های آمارسی ناپارامتریکس به آن دسته از آزمون هایی گفته می‬
‫شود که انجام آنس ها مستلزم رعایت مفروضه خاصی نیست یا حداقل‬
‫مفروضه هایی بسه مراتب کمترو ضعیف تر از آزمون های پارامتریک نیاز‬
‫دارند‪.‬بر ختف آزمونس های پارامتریک که معمول ً میانگین جامعه مورد‬
‫توجه است‪،‬در آزمون های ناپارامتریک اغلب میانه را به کار می‬
‫برند ‪.‬زیرا در محاسبه میانه احتیاج به عملیات جبری نیست‪.‬‬

324.

‫روشهای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها‬
‫بیش‬
‫کشیدگی‬

325.

‫ماهیت فرضیه‬
‫تعداد متغیرها‬
‫تعداد گروه ها‬
‫وضعیت گروه ها‬
‫پارامتریک‬
‫مقیاس‬
‫متغیرها‬
‫نوع آزمون‬
‫متناسب‬
‫ناپارامتریک‬
‫مقیاس متغیرها‬
‫نوع آزمون متناسب‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو رتبه ای یا رتبه ای با فاصله ای‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو رتبه ای‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫اسمی با فاصله ای‬
‫اسمی با فاصله ای‬
‫دو ارزشی ساختگی با دو ارزشی ساختگی‬
‫اسمی یا رتبه ای با فاصله ای ‪،‬هر دو فاصله‬
‫ای (رابطه غیرخطی)‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو اسمی یا اسمی با رتبه ای‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو اسمی‬
‫‪ 1‬متغیر متک و ‪1‬‬
‫پیش بین‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪1‬متغیر متک و ‪ 2‬یا‬
‫چند متغیر پیش بین‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ 2‬متغیر‬
‫هر دو حداقل‬
‫فاصله ای‬
‫پیرسون‬
‫رابطه ای‬
‫‪ 1‬وابسته‬
‫متغیر متک‬
‫فاصله ای یا‬
‫نسبی‬
‫‬‫یک گروه‬
‫‪ 1‬وابسته‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫تفاوتی‬
‫‪-‬‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫اتا‬
‫خی دو‪،‬توافقی (جدول‬
‫مربع شکل دارای بیش از‬
‫‪ 2‬سطر و ‪2‬‬
‫ستون )‪،‬لمبدا‪،‬تاو گودمن و‬
‫کروسکال‬
‫فی (جدول ‪2*2‬‬
‫کتسیک ‪،‬کرامر (جدول‬
‫مستطیل شکل‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪X2‬یسسکمستغیره (نسسیکویسی‬
‫بسسسرازسش)‬
‫مستقل‬
‫‪T‬مسستقل‬
‫نوسیستنی‬
‫‪ U‬مسا ‪-‬‬
‫مستقل‬
‫‪T‬واسبسسته‬
‫ویلکاکسون‬
‫دو گروه‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫‪ 2‬متغیر مستقل یا‬
‫بیشتر و ‪ 1‬وابسته‬
‫رگرسیون‬
‫خطی ساده‬
‫رگرسیون‬
‫خطی چند‬
‫متغیره‬
‫‪T‬تسسسکنسسمونسه‬
‫اسی‬
‫‪Z‬تسسسکنسسمونسه‬
‫اسی‬
‫اسبپیرمن‬
‫کندال‪ ،a‬کندال ‪(b‬جدول‬
‫مربع شکل)‪،‬کندال‪c‬‬
‫( جدول مستطیل شکل)‪d،‬‬
‫سامرز‬
‫دو رشته ای‬
‫دورشته ای نقطه ای‬
‫تتراکوریک‬
‫مستقل‬
‫سه گروه و بیشتر‬
‫مستقل‬
‫متغیر وابسته‬
‫ای فاصله ای‬
‫تحلیل‬
‫واریانس‬
‫یکطرفه‬
‫(‪)ANOVA‬‬
‫تحلیل‬
‫واریانس‬
‫عاملی‬
‫(‪ANOVA‬‬
‫‪)Factorial‬‬
‫تحلی‬
‫واریانس با‬
‫متغیر وابسته حداقل رتبه ای‬
‫کروسکال والیس‬
‫فریدمن‬
English     Русский Rules