روش تحقیق پیشرفته

1.

‫فصل اول‬
‫منابع شناخت علم ‪،‬روش علمی‬
‫و نظریه‬

2.

‫فصل اول ‪ :‬منابع شناخت علم ‪ ،‬روش علمی‬
‫و نظریه‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫مقدمه‬
‫منابع شناخت‬
‫علم‬
‫اهداف علم‬
‫ویژگیهای تحقیق علمی‬
‫فواید تحقیق علمی‬
‫فرآیند تحقیق علمی‬
‫نظریه‬
‫انواع نظریه‬
‫ویژگیهای نظریه‬
‫عناصر پژوهش‬

3.

‫مقدمه‬
‫همه ما در طول روز و یا در جریان کارهای آموزشی‬
‫روزانه خود با مسائلی نظیر ‪:‬‬
‫چگونه بیاموزیم؟‬
‫چگونه آموزش دهیم؟‬
‫آموزش را چگونه سازمان دهیم؟‬
‫ودهها مسئله دیگر روبه رو هستیم که باید برای آنها‬
‫پاسخ مناسب و درست ارائه دهیم و نهایتا تصمیمات‬
‫مقتضی اتخاذ کنیم‪.‬‬

4.

‫منابع شناخت‬
‫منابعسی کسه بشسر ‪ ،‬در طول تاریخ بسا اسستفاده از آنها‬
‫مشکتت خود را حل کرده است عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬تجربه‬
‫‪ ‬صاحبنظران‬
‫‪ ‬استدلل قیاسی‬
‫‪ ‬استدلل استقرایی‬
‫‪ ‬روش علمی‬

5.

‫علم‬
‫کرلینجسر خاطسر نشان مسی کنسد کسه در رابطسه بسا علم‬
‫دو دیدگاه گسترده وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬الف ‪ :‬دیدگاه ایستا‬
‫ایسن دیدگاه دیدگاهسی اسست که معمول افراد عادی و‬
‫دانشجویان از آن متاثرند ‪.‬‬
‫‪ ‬ب ‪ :‬دیدگاه پویا‬
‫در ایسن دیدگاه علسم را بیشتسر بسه عنوان یسک فعالیت‬
‫یعنسی آنچسه کسه دانشمندان انجام مسی دهنسد در نظر‬
‫می گیرند ‪.‬‬

6. روش علمی به طور کلی ، به فرایندی اطلاق می شود که از طریق آن پژوهشگر ، ابتدا به صورت استقرایی با استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا

‫روش علمی به طور کلی ‪ ،‬به فرایندی اطتا می شود‬
‫که از طریق آن پژوهشگر ‪ ،‬ابتدا به صورت استقرایی با‬
‫استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا فرضیه هایی را‬
‫صورتبندی می کند سبپس با عنایت به اصول استدلل‬
‫قیاسی به کاربرد منطقی فرضیه می پردازد ‪.‬‬
‫بنابراین در روش علمی پژوهشگر قادر است با کمک‬
‫فرضیه تدوین شده رابطه بین متغیر ها را پیش بینی کند‪.‬‬
‫چنانچه این پیش بینی با اطتعات جدید سازگار باشد‬
‫مجددا فرضیه مورد پژوهش آزمون می شود تا تایید یا رد‬
‫شود‪.‬‬

7.

‫اهداف علم‬
‫‪ ‬‬
‫توصیف‬
‫‪ ‬‬
‫تبیین‬
‫‪ ‬‬
‫پیش بینی‬
‫‪ ‬‬
‫کنترل‬

8.

‫ویژگیهای تحقیق‬
‫علمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫افزایشی بودن‬
‫تجربی بودن‬
‫نظم داشتن‬
‫تعمیم پذیری‬
‫دقست و صحت در مشاهده‬
‫و توصیف‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫منطقسسی و عینی‬
‫بودن‬
‫تخصص طلبی‬
‫صبر طلبی‬
‫جرات طلبی‬
‫رعایسسسست اصل‬
‫بیطرفی‬

9. فواید تحقیق علمی

‫فواید تحقیق علمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحقیق میل کنجکاوی انسان را درباره گذشته وس حال‬
‫کامیاب‬
‫می سازد و رسوان آدمی را شاداب و اقناع می کند‪.‬‬
‫رساه حل مشکتت پیچیده فردی ‪،‬جمعی‪،‬شغلی و سازمانی‬
‫اعضای جامعه را پیدا نموده ‪ ،‬رسفاه و آسایش زندگی را‬
‫افزایش داده و توفیق های انسان را سرعت می بخشد‪.‬‬
‫بهره گیری بشر را از امکانات طبیعی وس خدادادی افزایش‬
‫می دهد‪.‬‬
‫در افراد طرز تفکر علمی به وجود می آوسرد‪.‬‬
‫در افراد رفتار و گفتار علمی به وجود می آورد‪.‬‬

10. فرآیند تحقیق علمی

‫فرآیند تحقیق علمی‬
‫‪ ‬‬
‫مرحله اول‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة دوم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة سوم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة چهارم‬
‫‪ ‬‬
‫مرحلة پنجم‬
‫انتخاب‪ ،‬تحلیل و تبیین مسألة‬
‫تحقیق‬
‫گزینش‪ ،‬طراحی و تشریح‬
‫روشهای کار‬
‫گردآوری اطععات و داده ها‬
‫طبقه بندی و تجزیه و تحلیل و‬
‫تفسیر داده ها‬
‫تدوین گزارش تحقیق‬

11. نظریه

‫نظریه‬
‫نظریه عبارت است از مجموعه ای از روابط‬
‫درونی ساختها (مفاهیم)‪ ،‬تعاریف و قضایایی که‬
‫دیدگاه منظمی از‬
‫پدیده ها را از طریق روابط بین متغیرها ‪ ،‬به‬
‫منظور تبیین و پیش بینی پدیده ها ‪ ،‬مشخص می‬
‫کنند‪.‬‬

12. انواع نظریه

‫انواع نظریه‬
‫نظریه ای که ابتدا به منظور تبیین مشاهدات‬
‫قبلی تدوین می شود نظریه استقرایی خوانده‬
‫می شود‪ .‬نظریه ای که بر اساس چند مشاهده‬
‫اندک یا بدون مشاهدات قبلی پدیده ای شکل می‬
‫گیرد به آن نظریه قیاس فرضی گفته می شود‪.‬‬

13.

‫ویژگیهای نظریه‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید توانایی تبیین حقایق و مشاهدات مربوط به یک‬
‫مساله را ‪ ،‬به ساده ترین صورت ممکن داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید با واقعیتهای مشاهده شده و طبیعت دانش‬
‫پیشین سازگار باشد و کار آمدترین روش را برای تبیین‬
‫واقعیتها فراهم سازد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه بایستی ابزار لزم را برای آزمودن خود فراهم‬
‫سازد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نظریه باید انگیزه پژوهشی بیشتر در جامعه به وجود آورد‬
‫و زمینه را برای پژوهشهای جدید فراهم سازد‪.‬‬

14.

‫معیاری ارزیابی نظریه‬
)Testability( ‫آزمون پذیری‬
)Falsifability( ‫ابطال پذیری‬
)Parsimony ( ‫سادگی‬
)Explanatory Power(‫قدرت تبیین کنندگی‬
)Predictive Power( ‫قدرت پیش بینی‬
)Scope(‫گستره‬
Cumulative Nature of(‫ماهیت تراکمی علم‬
) Science

15. عناصر پژوهش

‫عناصر پژوهش‬
‫‪ ‬‬
‫مفهوم‪،‬سازه‪،‬متغیر‬
‫‪ ‬‬
‫مفهوم(‪ )concept‬اسسنتباط از چیزی اسست کسه قابسل رویت‬
‫ممفهوی باشسد مثسل انسسان‪،‬جسسم‪،‬شسی‪،‬در واقسع سساختمان دانسش به‬
‫وسسیله مفهوم سساخته مسی شود‪.‬در واقسع مفهوم مجموعه ای‬
‫ازمحرکهاست که دارای وجوه مشترک هستند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫سسازه(‪ )structures‬همان مفاهیسم نظری اسست در واقع‬
‫اسستنباط مسا از چیزی اسست کسه قابسل مشاهده نیسست مثل‬
‫هوش‪،‬ختقیست‪،‬اضطراب بسه همیسن علست در ایسن مفاهیسم نظر‬
‫یکسانی وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغییسر(‪ )variable‬یسک مفهوم تجربسی اسست کسه بسه آن ارزش‬
‫های مختلسف داده مسی شود‪.‬مفهوم همان چیزی اسست کسه بیش از‬
‫دو یا چند ارزش به آن اختصاص داده می شود‪.‬‬

16.

‫فصسل دوم‬
‫انتخاب و تنظیم موضوع ‪،‬‬
‫مساله و اهداف تحقیق‬

17.

‫فصل دوم ‪ :‬انتخاب و تنظیم موضوع ‪ ،‬مساله و‬
‫اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫ویژگیها وضوابط انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫راههای تجلی مساله‬
‫‪ ‬‬
‫چگونگی تعیین و تدوین مساله‬
‫‪ ‬اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫ویژگیهای اهداف تحقیق‬

18. انتخاب موضوع تحقیق

‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫موضوع پژوهش در علوم انسانی دامنه گسترده ای دارد‪.‬‬
‫انتخاب هر موضوع پژوهش تحت دو انگیزه وجود دارد آنچه‬
‫که شما می خواهید بدانید و آنچه که نیازمند دانستنش‬
‫هستید‪ .‬اولی را کنجکاوی علمی و دومی را مسائل و‬
‫مشکتت آموزشی روزمره که هر مدرس در کتس با آن‬
‫روبه روست‪ ،‬می باشد‪.‬‬

19.

‫ویژگیها وضوابط انتخاب موضوع تحقیق‬
‫بدی‬
‫ع‬
‫بو‬
‫د‬
‫ن‬
‫منابع اطععاتی‬
‫پژوهش پذیری بودن‬
‫به‬
‫دن‬
‫بو‬
‫فه‬
‫صر‬
‫ععاه محقق‬
‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫مناب‬
‫ع‬
‫ما‬
‫دی‬
‫توانایی محقق‬
‫می‬
‫اه‬
‫ت‬
‫و‬
‫ت‬
‫وی‬
‫ال‬

20.

‫راههای تجلی مساله یا سه راه کسب آگاهی‬
‫از یک مساله‬
‫وجود شکاف و ختا در دانش‬
‫ود نتایج ضد و نقیض یا عدم مطابقت نتایج و پژوهش‬
‫لزوم تبیین یک واقعیت‬

21. تعیین و تدوین مساله

‫تعیین و تدوین مساله‬
‫اولین قسمت در تدوین مساله تعیین مساله است‪ .‬دومین‬
‫مرحله توصیف و بیان مساله است که شامل‪:‬‬
‫ چهارچوب نظری مساله پژوهش‬‫ پیشینه پژوهش مرتبط با موضوع‬‫ بیان متغیرهای مورد بررسی‬‫ تدوین حدود مساله‬‫ تأکید بر مسائل و مشکتت حل نشده‬‫‪ -‬ذکر پرسش اصلی پژوهش‬

22.

‫اهداف تحقیق‬
‫الف ‪ :‬هدف کلی تحقیق‬
‫هدف کلی تحقیق همان عنوان تحقیق است‬
‫ب‪ :‬اهداف جزئی (ویژه)تحقیق‬
‫اهداف جزئسی بر اسساس عنوان و هدف کلسی تنظیسم می‬
‫شودوبایسد برای هسر هدف جزئسی حداقسل دو متغیسر بر اساس‬
‫متغیرهای اصسلی تحقیسق ذکسر شود‪.‬ضمنا ً نبایسد بسه شکل‬
‫سوال یا خبری باشد‪.‬‬

23.

‫ویژگیهای اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید ارزشمند باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬هدف باید منطقی باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید قابل تحقیق و امکان پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬هدف باید واقع بینانه باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هدف باید روشن ‪ ،‬دقیق و قابل درک باشد ‪.‬‬

24.

‫فصل سوم‬
‫متغیرها و تعاریف نظری و‬
‫عملیاتی‬

25.

‫فصل سوم ‪ :‬متغیرها و تعاریف نظری و‬
‫عملیاتی‬
‫‪ ‬متغیر‬
‫‪ ‬انواع متغیر‬
‫‪ ‬تعاریف نظری و عملیاتی‬

26. متغیر (variables)

‫متغیر (‪)variables‬‬
‫متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند‬
‫ارزش یا عدد به آن اختصاص داده می‬
‫شود ‪ .‬ویژگیهای را که پژوهشگر مشاهده یا‬
‫اندازه گیری می کند متغیر نامیده می شود‪.‬‬

27. انواع متغیر

‫انواع متغیر‬
) independent variables ) ‫ متغیر مستقل‬
)dependent variables ( ‫ متغیر وابسته‬
‫ تقسیم بندی دیگر متغیرها‬
) quantitative variables( ‫ متغیر کمی‬
variables (qualitative( ‫ متغیرکیفی‬
)continuous(‫ متغیر پیوسته‬
)discontinuous( ‫ متغیر گسسته‬
)variables moderator( ‫ متغیر تعدیل کننده‬
)control variables( ‫ متغیر کنترل‬
)variables intervening( ‫ متغیر مزاحم‬

28. الف- متغیر مستقل

‫الف‪ -‬متغیر مستقل‬
‫متغیری است که به آن درون داد ‪ ،‬پیش آیند ‪ ،‬پیش فرض ‪ ،‬عامل و پیش‬
‫بین می گویند و توسط پژوهشگر اندازه گیری ‪،‬یا انتخاب می شود تا تاثیر یا‬
‫رابطه آن با متغیر وابسته اندازه گیری شود‪.‬‬
‫در یک تحقیق غیر آزمایشی متغیر مستقل توسط محقق دستکاری نمی شود‬
‫ولی متغیری است که از پیش وجود دارد و فرض شده است که بر متغیر‬
‫وابسته تاثیر دارد‪.‬‬

29. ب- متغیر وابسته

‫ب‪ -‬متغیر وابسته‬
‫متغیر وابسته ‪ ،‬متغیر معلول‪ ،‬پاسخ ‪ ،‬برون داد‬
‫یا متک است و عبارت است از وجهی یا جنبه‬
‫ای از رفتار یک ارگانیزم که تحریک شده‬
‫است‪ .‬متغیر وابسته متغیری است که مشاهده‬
‫یا اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیرمستقل‬
‫بر آن معلوم و مشخص شود‪.‬‬

30. متغیر کمی

‫متغیر کمی‬
‫متغیر کمی ‪ ،‬متغیری است که از نظر کمی‬
‫تغییر می کند و تفاوت های ناشی از این‬
‫تغییرات را با استفاده از عدد ثبت می کند و‬
‫آنها را می توان با هم جمع کرد‪.‬‬

31.

‫متغیر کیفی‬
‫متغیر کیفی به متغیری اطتا می شود که‬
‫تفاوتهای ناشی از تغییرات آنها کیفی است و‬
‫برای ثبت آنها ممکن است از روشهای‬
‫دیگری غیر از عدد استفاده شود‪.‬‬

32.

‫متغیر پیوسته‬
‫متغیری است که بین دو واحد آن هر نقطه‬
‫یا ارزشی را‬
‫می توان انتخاب کرد در این متغیرها درجات‬
‫مختلف‬
‫اندازه گیری وجود دارد مانند قد‪،‬وزن و هوش‬

33.

‫متغیر گسسته‬
‫متغیری است که بین دو واحد آن هر نقطه‬
‫یا ارزشی را‬
‫نمی توان انتخاب کرد مانند جنسیت‪،‬تعداد‬
‫دانشجویان یک کتس‬

34.

‫متغیر تعدیل کننده‬
‫متغیر تعدیل کننده ‪ :‬متغیری است که به‬
‫منظور توصیفس متغیر مستقل معینی به کار‬
‫برده می شوسد و دومین متغیر مستقل است‬
‫که به خاطر تعیین تاثیر آن در همبستگی بین‬
‫اولین متغیر مستقل و متغیر وابسته انتخاب‬
‫شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد‪.‬‬

35.

‫متغیر کنترل‬
‫متغیر کنترل همه متغیر های موجود در یک شرایط‬
‫تحقیقی یا در یک شخص را نمی توان همزمان مورد‬
‫مطالعه قرار داد‪ .‬متغیرهایی که تاثیر آنها بر متغیر‬
‫وابسته خنثی یا حذف شود متغیرهای کنترل نامیده می‬
‫شوند‪.‬‬

36.

‫متغیر مزاحم‬
‫متغییر مزاحم به یک متغیر مفهومی اطتا‬
‫می شود که تحت تاثیر متغیرهای‬
‫مستقل ‪ ،‬تعدیل کننده و کنترل قرار دارد‬
‫و بر متغیر وابسته تاثیر می گذارد‪.‬‬
‫متغیر مستقل‬
‫متغیر وابسته‬
‫متغیرهای مزاحم‬
‫متغیر تعدیل کننده‬
‫متغیر کنترل‬

37.

‫خعصه جدول طبقه بندی متغیرها‬

38.

‫ویژگی ها و کاربردهای مقیاس های اندازه‬
‫گیری‬

39.

‫تعریف نظری (مفهومی )‬
‫‪Conceptual‬‬
‫در تعریف نظری یک واژه با استفاده از واژه های دیگر بر اساس‬
‫متون علمی با ذکر منبع تعریف می شود ‪ .‬تعریف نظری باید‬
‫شکل ثابت و پایدار داشته باشد و امکان تفسیرهای گوناگون از‬
‫آن حاصل نباشد‪.‬در عین حال‪،‬این فضای مفهومی باید‬
‫صریح‪،‬روشن و مشخص باشد تا انجام تعریف عملیاتی بر‬
‫اساس آن میسر گردد‪.‬‬

40.

‫ویژگیهای تعریف نظری‬
‫‪ -1‬جهان شمول‬
‫‪ -2‬روشن‬
‫‪ -3‬عدم تضاد‬
‫‪ -4‬عدم تسسلسل‬
‫‪ -5‬بیان مثبت‬

41.

‫تعریف عملیاتی‬
‫(‪)Operational‬‬
‫تعریف علمیاتی فرآیند تبدیل مفهوم های انتزاعی به‬
‫متغیرهای قابل سنجش و اندازه گیری را امکان پذیر می‬
‫کند و بر اساس تعریف نظری و تحلیلی انجام می گیرد و‬
‫باید بین این دو هماهنگی وجود داشته باشد‪.‬تعریف‬
‫عملیاتی نمی تواند خارج از چارچوب تعریف نظری باشد‬
‫لذا پژوهشگر مشخص می کند که چه چیزی ‪،‬با چه‬
‫شرایطی و چگونه ‪،‬مشاهده و ثبت و ضبط شود‪.‬‬

42.

‫تعریف عملیاتی به دو دسته تقسیم می شود‪.‬‬
‫الف – سنجشی( اندازه پذیر)‬
‫ب – آزمایشی ( تجربی)‬
‫تعریف عملیاتی از نوع سنجشی به تعریفی اطتا می شود‬
‫که از طریق آن شیوه اندازه گیری متغیر معلوم و مشخص‬
‫می شود‪ .‬به عنوان مثال موفقیت تحصیلی را می توان از‬
‫معدل نمره ها یا با استفاده از آزمونهای استاندارد شده‬
‫تعریف کرد‪.‬‬

43.

‫در تعریف عملیاتی آزمایشی نحوه‬
‫دستکاری متغیرها و یا شیوه دخل و تصرف‬
‫در آن مشخص می شود‪ .‬به عنوان مثال ‪،‬‬
‫تشویق را می توان با توضیح اینکه چگونه‬
‫آزمودنیها تشویق شده اند تعریف کرد‪.‬‬

44.

‫فصل چهارم‬
‫سئوالت و فرضیه های تحقیق‬

45. فصل چهارم: سئوالات و فرضیه های تحقیق

‫فصل چهارم‪ :‬سئوالت و فرضیه‬
‫های تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫سئوال تحقیق‬
‫‪ ‬مزیت تدوین سئوال‬
‫‪ ‬متکهای لزم برای بیان سئوالت تحقیق‬
‫‪ ‬فرضیه‬
‫‪ ‬اهمیت فرضیه‬
‫‪ ‬متکهای تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬منابع فرضیه‬
‫‪ ‬انواع فرضیه‬

46.

‫سئوالت تحقیق‬
‫محقق پس از بیان مساله ‪،‬اهداف و متغیرها‬
‫تحقیق به تدوین سوالت تحقیق اقدام می کند ‪.‬‬
‫زیرا به طور طبیعی روشهای تحقیق بر اساس‬
‫سئوالت تحقیق انتخاب می شوند ‪.‬‬

47.

‫چهار مزیت تدوین سئوال تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫جهت و محدوده تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پل ارتباطی بین موضوع و سایر بخشهای تحقیق است ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫باعث انتخاب راهبردها و روشهای تحقیق مناسب می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در پیش بینی نتایج به محقق کمک می کند ‪.‬‬

48.

‫معکهای لزم برای بیان سئوالت تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫مساله باید رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان کند ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫مساله باید روشن ‪،‬بدون ابهام و به صورت سئوالی‬
‫بیان شود ‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫فارغ از قضاوتهای اختقی و قانونی باشد‪.‬‬

49.

‫پارامتر ‪:‬‬
‫در اصطتح آمار‪،‬مقادیری که بیانگر ویژگی‬
‫های عددی جامعه است‪،‬پارامتر نامیده می‬
‫شوند‪.‬‬
‫آماره ‪:‬‬
‫مقادیری که متعلق به نمونه و بیانگر ویژگی‬
‫های عددی نمونه است‪،‬آماره نامیده می‬

50.

‫فرضیه‪:‬‬
‫پژوهشگر پس از بیان مساله و تدوین سئوالت تحقیق‬
‫راه حل آزمایش نشده ای (فرضیه) برای مساله ارائه می‬
‫دهد‪ .‬به همین دلیل تدوین یک فرضیه بستگی به چگونگی‬
‫بیان مساله دارد‪ .‬فرضیه در حقیقت انتظارات محقق‬
‫درباره رابطه بین متغیرهای مورد پژوهش است‪ .‬در‬
‫حقیقت فرضیه پاسخ اولیه و مقدماتی به سئوال تحقیق‬
‫است ‪.‬به عبارت دیگر فرضیه پژوهشی حدس یا گمان‬
‫عاقتنه ای که پاسخ های منطقی درباره رابطه بین‬
‫متغیرها‪،‬تفاوت بین متغیرها و علت یا اثر متغیرها بر‬
‫یکدیگر ارائه می کند و می توان درستی یا نادرستی آن ها‬
‫را با استفاده از‬
‫آزمون های آماری مورد بررسی قرار داد‪.‬‬
‫فرضیه آماری ‪:‬‬
‫فرضیه آماری در اصل یک بیان کمی درباره پارامتر جامعه‬

51.

‫اهمیت فرضیه‬
‫‪ -1‬جهت تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ -2‬ابزار کار نظریه است ‪.‬‬
‫‪ -3‬ابزار نیرومند پیشرفت دانش است ‪.‬‬
‫‪ -4‬به تدوین نظریه یا ایجاد قانون کمک می کند ‪.‬‬
‫‪ -5‬برای تعیین مناسبت واقعیتها به کار می آید ‪.‬‬
‫‪ -6‬در طرح ریزی تحقیق به محقق کمک می کند ‪.‬‬
‫‪ -7‬به عنوان یک اهرم ذهنی عمل می کند ‪.‬‬
‫‪ -8‬برای گزارش نتایج تحقیق چهار چوب فراهم‬
‫می کند‪.‬‬

52.

‫معکهای تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬راههای دو یا چند تحقیق را مشخص می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون پذیر باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬با نظریه های موجود مرتبط باشد‬
‫‪ ‬روشن‪ ،‬بدون ابهام و ساده باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬فارغ از داوریهای ارزشی و اختقی باشد و به‬
‫صورت کمی بیان شود ‪.‬‬
‫‪ ‬از نظر قلمرو کفایت داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت غلط بودن سودمند باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬برای هدف مورد نظر مناسب باشد ‪.‬‬

53.

‫منابع تدوین فرضیه‬
‫‪ ‬فرضیه ها ‪ ،‬نظریه ها و تحقیقات قبلی ‪.‬‬
‫‪ ‬قدرت تخیل و شک در روند نظریه های‬
‫قدیمی ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫قیاس ‪.‬‬

54. انواع فرضیه

‫انواع فرضیه‬
‫‪ ‬‬
‫فرضسیهس تحقیق (‪)research hypothesis‬‬
‫‪ ‬‬
‫فرضیه صسفر(‪)hypothesis null‬‬
‫فرضیه تحقیق‬
‫فرضیه تحقیق (‪ )HA‬عبارت از یک حدس یا گمان درباره‬
‫رابطهس بین متغیرهای پژوهش‪ .‬در حقیقت این فرضیه انتظار‬
‫محقق در مورد رابطه بین متغیرهای تحقیق را نشسان می‬
‫دهد ‪.‬ضسمنا فرضیه تحقیق را فرضیه مقابل یا ختفس‬
‫(‪ )alternative‬می گویند ‪.‬‬

55.

‫فرضیه صفر‬
‫فرضیه صفر را با ‪ H0‬نشان می دهند و این فرض‬
‫اصل را بر این قرار می دهد که بین متغیرهای‬
‫مورد مطالعه اختتف یا ارتباط معنی داری وجود‬
‫ندارد‪ .‬ضمنا فرضیه صفر را فرضیه پوچ یا آماری‬
‫نیز می گویند ‪.‬‬

56.

‫فرضیه تحقیق به دو صورت بیان می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫فرضیه جهت دار (‪)hypothesis directional‬‬
‫فرضیه بدون جهت (‪)hypothesis nodirectional‬‬
‫فرضیه جهت دار به فرضیه ای گفته می شود که درآن‬
‫جهت تاثیر یا رابطه متغیر مستقل با متغیر وابسته‬
‫مشخص است‪ .‬اما در فرضیه بدون جهت این جهت‬
‫مشخص و معلوم نبوده وس مدارک مستندی دال برجهت‬
‫رابطه بین متغیرهای مورد پژوهش ندارد‪.‬‬

57.

‫فصل پنجم‬
‫ادبیات‪،‬پیشینه و راههای‬
‫دسترسی به منابع تحقیق‬

58.

‫فصل پنجم ‪:‬ادبیات‪،‬پیشینه و راههای‬
‫دسترسی به منابع تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬اهداف ادبیات تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫منابع اطتعاتی‬
‫‪ ‬‬
‫منابع دست اول و دوم‬

59. مقدمه

‫مقدمه‬
‫مطالعسه منابسع مربوط بسه موضوع تحقیسق یکی از‬
‫جنبسسه های عمده و ضروری پژوهسسش است‪.‬‬
‫مطالعسه منابسع ممکسن اسست بسه تعدادی از سوالت‬
‫پژوهسش پاسسخ دهسد و امکان دارد قبل از انتخاب‬
‫یسک سسوال تحقیقسی مناسسب متوجسه شویسد که‬
‫لزومی برای انجام تحقیق وجود ندارد‪.‬‬

60.

‫اهداف ادبیات تحقیق‬
‫‪ ‬محدود کردن مساله تحقیق‬
‫‪ ‬انتخاب روش شناسی دقیق‬
‫‪ ‬اجتناب از دوباره کاری‬
‫‪ ‬قرار دادن یافته های تحقیق در چهار چوب‬
‫تحقیقات قبلی‬
‫‪ ‬کمک به تدوین سئوالت و فرضیه های‬
‫تحقیق‬
‫‪ ‬کمک در ارائه کاربرد یافته های تحقیق‬

61.

‫منابع اطععاتی‬
‫الف) منابع دست اول‪:‬‬
‫شامل گزارش تحقیقات اصلی مانند مقالت‬
‫منتشر شده در مجله های علمی‪ ،‬نوشته‬
‫های اولیه یک محقق یا نظریه پرداز‬
‫ب) منابع دست دوم ‪:‬‬
‫شامل کتابها ‪،‬مقاله منتشر شده در دایره‬
‫المعارفها‬

62.

‫منابع دست اول و دوم‬
‫‪ ‬چکیدهای روانشناختی‬
‫‪ ‬چکیده های جامعه شناختی‬
‫‪ ‬چکیده های مدیریت آموزشی‬
‫‪ ‬چکیده های بین المللی پایان نامه ها‬
‫‪ ‬نمایه های استنادی (علوم و علوم اجتماعی )‬
‫‪ ‬نمایه های آموزش و پرورش‬
‫‪ ‬مرکز اطتعات منابع آموزشی (اریک)‬
‫‪Educational Resources information ‬‬
‫‪center‬‬

63.

‫مؤسسه اطععات علمی(‪Institute for )ISI‬‬
‫‪Scientifc Information‬‬
‫موسسه اطتعات علمی در دهه ‪ 1960‬در فیتدلفیای‬
‫آمریکا (‪ )Philadelphia‬توسط گارفیلد(‪)Garfeld‬‬
‫ایجاد شد‪.‬این پایگاه یا موسسه یکی از معتبرترین و‬
‫مهمترین پایگاههای اطتعات علمی است‪.‬این پایگاه‬
‫علمی‪،‬مجتتی که به طور منظم و در یک زمانبندی ‪،‬با‬
‫یک هیأت تحریریه معتبر بین المللی منتشر و مقالت‬
‫آنها در یک فرآیند داوری تخصصی پذیرفته شده است‬
‫و دارای عنوان‪،‬چکیده‪،‬واژگان کلیدی و مراجع معتبر‬

64.

ISI ‫سه بخش نمایه سازی در‬
Science Citation Index )SCI(‫نمایه استنادی علوم‬
Social Science )SSCI( ‫نمایه استنادی علوم اجتماعی‬
Citation Index
‫نمایه استنادی هنروعلوم انسانی‬
Arts and Humanities Science Citation( AHSCI )
Index

65.

‫نمایسه استنادی علوم(‪Science Citation )SCI‬‬
‫‪Index‬‬
‫کلیسسسسسسه‬
‫حوزه‬
‫های‬
‫علوم‬
‫پایه‬
‫(ریاضسی‪،‬فیزیسک‪،‬شیمسی‪،‬کامبپیوتسر‪،‬زیسست شناسسی‪،‬زمین‬
‫شناسسی و نجوم)‪،‬کشاورزی‪،‬مهندسسی و پزسشکسی‪،‬مشتمل‬
‫بر ‪ 150‬رشته مختلف است که مقالت علمی چاپ شده‬
‫در چندهزار مجلسه علمسی اسستاندارد شده در علوم پایه را‬
‫نمایسه مسی کند‪.‬سسالنامه ‪ SCI‬نیسز بسه دو صورت کتاب و‬
‫دیسسک فشرده (‪ )CD‬منتشسر مسی شود که در برگیرنده‬
‫چندهزار مجلسه علمسی اسست کسه در هسر هفتسه‪ 1600،‬مقاله‬

66.

‫نمایه استنادی علوم اجتماعی( ‪Social Science )SSCI‬‬
‫‪Citation Index‬‬
‫شامل کلیه رشته های علوم اجتماعی که ‪ 1700‬مجله‬
‫علمی را در حوزه علوم اجتماعی به طور مرتب گزارش و‬
‫ذخیره می کند و در هر هفته‪ 2900،‬مقاله علمی نمایه‬
‫شده و به بانک ‪ SSCI‬اضافه می شود‪.‬‬

67.

‫نمایه استنادی هنروعلوم انسانی‬
‫) ‪Arts and Humanities Science Citation( AHSCI‬‬
‫‪Index‬‬
‫شامل کلیه رشته های هنر و علوم انسانی است که‬
‫‪ 1140‬مجله علمی را در حوزه هنر وعلوم انسانی به‬
‫طور مرتب گزارش و ذخیره می کند و در هر‬
‫هفته‪ 2700،‬مقاله علمی نمایه شده و به بانک ‪AHSCI‬‬

68.

‫مجتت ‪ ISI‬در دو دسته بندی کلی تعریف می‬
‫شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬مجتت ‪ : ISI ،)WoS( Web of Science‬این‬
‫مجتت در فهرست مجتت ‪ ISI‬وارد شده و‬
‫دارای (‪ IF)Impact Factor‬هستند‪.‬‬
‫‪ 1900‬تسسسا کسسنوندر حساسلپسسسوشسش‬
‫‪ WoS‬از سسساسل‬
‫مسجتتبسسسا عامسلاسثر یسسا ضسسریسبتسسسأثسیر بسسساسل‬
‫‪ 2010‬حسدود‪ 9300‬مسجله‬
‫بسسسودسهس کسسه در سسساسل‬
‫‪.‬را پسسسوشسشدادسه اسسست‬

69.

‫‪،‬بسسسه‬
‫ت‬
‫‪ IF‬بسسسه دسلسیلعدم سسسنجشکسسیفیتمسقاسل‬
‫تسفراد و‬
‫تسسسنهسایسیقسسادر بسسسه قسسضاوستدرسبارسه مسقاسلا‬
‫‪.‬بسسسا فسسرضاسیسنکه اسسستنادسها‬
‫یسسا عملکرد آسنسهسا نسسیست‬
‫ستنسجام شسسده بسسساشد‪IF‬‬
‫تدرسس اس‬
‫‪،‬بسسسه تسسسمام مسقاسل‬
‫فسسقط تسسسواسنایسینسسمایسشعتقسه مسندیمسحققانبسسسه آسن‬
‫مسقاسله (نسسه اسهمیتو مسفید بسسسودسنمسقاسله) را‬

70.

‫درجه بندی مجله ‪Journal Rank ) Ranking in‬‬
‫(‪ Category‬یا جایگاه مجله در گرایش علمی مجتت‬
‫خاص بر اساس مقدار‪ JRK‬بین صفر و یک تغییر می‬
‫کند‪.‬وقتی ‪ JRK‬برای مجله ای در موضوعی خاص‪،‬یک باشد‬
‫به معنی آن است که در آن گرایش خاص علمی هیچ مجله‬
‫ای نیست که درجه آن بر مبنای ‪( JIF‬عامل تأثیر‬
‫مجله)‪،‬بالتر از مجله مورد نظر باشد‪.‬‬
‫وقتی ‪ JRK‬برای یک مجله موضوعی‪ 70‬درصد است‪،‬به‬
‫معنی آن است که در آن گرایش خاص‪ 30،‬درصد مجله ها‬

71.

‫شاخص فوری یا آنی عبارت است از تعداد‬
‫استنادها به یک نشریه‪،‬به تعداد مقالت‬
‫نشریه در سال مورد بررسی‪.‬شاخص فوری‬
‫در پایان هر سال تعیین می شود‪.‬برای مثال‬
‫اگر بخواهیم شاخص فوری یک مجله را‬
‫برای سال ‪ 2011‬محاسبه کنیم تعداد‬
‫استنادها به نشریه در سال ‪،2011‬مثت ً ‪ 7‬را‬
‫به تعداد مقالت نشریه در همان سال‪،‬مثت‬
‫تقسیم‬
‫استنادها به یک نشریه در سال‬
‫‪ 22‬تعداد‬
‫جاری(خاص)‬
‫به دست می آید‪.‬‬
‫فوری‬
‫شاخص‬
‫می کنیم‬
‫نشریه در سال‬
‫تعدادومقالت‬
‫جاری(خاص)‬
‫شاخص فوری‬
‫‪7‬‬
‫=‬
‫‪22‬‬
‫=‪0.32‬‬

72.

‫برخی از شاخص ها در ‪ ISI‬برای مثال‪،‬تعداد کل‬
‫استناد به مجله‬
‫(‪،)Total Cites‬نیمه عمر استناد‬
‫مجله( ‪Citing Half-‬‬
‫‪،)life‬ضریب یا نمره ویژه (‪)Eigenfactor Score‬نمره‬
‫نفوذ مقاله ( ‪،)Article Infuence Score‬خوداستنادی‬
‫مجله (‪،)Journal Self Cites‬شاخص‬
‫(‪.H )H-Index‬‬
‫شاخص ‪ H‬یکی از شاخص های علم سنجی‬
‫است‪.‬این شاخص در سال ‪ 2005‬میتدی توسط‬
‫جورج هیرچ(‪ )Jorge Hirch‬فیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا‬

73.

‫دانشمندی شاخص ‪ H‬را دارد که ‪ H‬مقاله از کل مقاله‬
‫هایی که در طول ‪ n‬سال منتشرس کرده است‪،‬حداقل‪H‬‬
‫استناد داشته باشد و مقاله های دیگر او بیشتر از ‪H‬‬
‫استناد نداشته باشد‪.‬برای مثال‪،‬اگر از محققی ‪10‬‬
‫مقاله منتشر شده باشد و شاخص ‪ H‬او ‪2‬‬
‫باشد ‪،‬مفهوم آن این است که این محقق حداقل ‪2‬‬
‫مقاله منتشر شده دارد که به هر کدام حداقل ‪2‬‬
‫استناد شده است‪.‬به عبارت دیگر‪،‬مفهوم آن این‬

74.

‫معیارها و عوامل ارزیابی و انتخاب مجتت تحت پوشش ‪ISI‬‬
‫عوامل کمی و کیفی برای تحت پوشش قرار گرفتن در نظر‬
‫گرفته می شوند‪.‬به طوریکه هر دو هفته یکبار‪،‬مجتتی به‬
‫مخزن اطتعات افزوده یا از آن حذف می‬
‫شوند‪.‬استانداردهای اساسی نشر مجله‪،‬محتوای نوشتار‪،‬بین‬
‫المللی بودن هیأت تحریریه و نویسندگان‪،‬داده های استنادی‬
‫مجله و ‪ ...‬در ارزیابی مجتت دخالت دارند‪:‬‬
‫زمان بندی چاپ مجله مهم ترین معیار در فرآیند ارزیابی‬
‫است و در درجه اول اهمیت قرار دارد یک مجله باید بر طبق‬
‫زمانبندی تعیین شده و اعتم شده به ‪ ISI‬چاپ و منتشر شود‪.‬‬
‫رعایت مقررات بین المللی نشر از سوی مجله‪،‬به منظور‬
‫بهبود و ستمت منبع مقالت ‪ ،‬معیار دیگر مورد توجه ‪ISI‬‬
‫است ‪ .‬این مقررات شامل پرمحتوا بودن عنوان مجله‪،‬داشتن‬
‫عناوین مناسب و کامل برای مقالت مجله و برخورداری از‬

75.

‫باید عناوین مقالت‪،‬چکیده ها و کلمات کلیدی الزاماًبه‬
‫زبان انگلیسی باشد‪ .‬فرآیند داوری تخصصی یکی دیگر از‬
‫معرف های استاندارد مجله علمی است و بیان کننده‬
‫کیفیت کلی تحقیقات ارائه شده و تضمین کننده کامل‬
‫بودن مراجع مورد استفاده است‪.‬محتوای نوشتاری و‬
‫علمی مجله باید صحیح باشد‪ ISI.‬به طور مداوم مجتت‬
‫جدید را ارزیابی می کند تا معلوم شود که آیا عناوین‬
‫جدید در حد کافی تا به حال مورد پوشش بوده اند یا باید‬
‫از این به بعد تحت پوشش قرار گیرند ارائه جغرافیایی یک‬
‫مجله‪ ،‬از دیگر معیاریهای مورد سنجش است مجتتی‬

76.

‫مقاله های داغ (‪)Hot Papers‬‬
‫مقاله هایی هستند که به عنوان پرارجاع ترین مقاله ها‬
‫از طرف یک پایگاه یا ناشر معتبر مانند( ‪ISI،‬‬
‫‪SCOPUS،‬‬
‫‪ )Wiley،Springer،Elsevier ،pubmed،Medline‬از‬
‫میان تعداد زیادی مقاله از نویسندگان گوناگون در دوره‬
‫های زمانی معین انتخاب می شوند‪.‬‬

77.

‫موسسه ‪ Thomson Reuters‬در هر دوره دو ماهه‪،‬‬
‫دانشمندان‪ ،‬موسسات‪،‬کشورها و مجتت علمی دنیا‬
‫را مورد بررسی قرار می دهد و برترین ها را در‬
‫سایت ‪ Science Watch.com‬معرفی می کند‪.‬‬

78.

‫مولف اصلی(‪)Corresponding Author‬‬
‫فرد یا افرادی که مسئولیت نوشتاری‪،‬تهیه‬
‫محتوای مقاله و مکاتبات با مجله را بر عهده‬
‫دارد‪.‬‬

79.

‫سرقت ادبی یا علمی (‪)plagiarism‬‬
‫هر گونه کبپی برداری غیر مجاز از مقالت و‬
‫مطالب علمی دیگران بدون ذکر منبع اصلی آن‬
‫سرقت ادبی یا علمی محسوب می شود‪.‬‬

80.

‫مجتت علمی خارجی غیر ‪ ISI‬بر اساس پایگاه‬
‫استنادی معتبر‪،‬مجتتی هستند که توسط پایگاه‬
‫‪ scopus‬یا ‪ medline‬نمایه می شوند و یا در مراکز‬
‫معتبر علمی خارج از کشور شامل ‪ 100‬دانشگاه برتر‬
‫جهان درج شده در فهرست پایگاه رتبه بندی دانشگاه‬
‫های جهان بر اساس معیار دانشگاه شانگهای‪،‬یا هر‬
‫رتبه بندی معتبر دیگر‪.‬‬

81.

‫سایر مجتت خارجی مجتتی هستند که ‪ ISI‬نیستند و‬
‫توسط مراکز علمی معتبر خارج از کشور غیر از‬
‫‪ scopus‬یا ‪ medline‬چاپ شده اند و دارای معیارهای‬
‫زیرند‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫اعضای هیأت تحریریه بین المللی داشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫وب سایت داشته باشند‪.‬‬

82.

‫بانک اطععاتی ‪Scopus‬‬
‫یکی از بزرگترین بانکهای استنادی و چکیده نویسی است‬
‫که توسط ‪ Elsevier‬ناشر ‪ science direct‬راه اندازی‬
‫شده است و در واقع یکی از رقبای پایگاه استنادی ‪ISI‬‬
‫است ‪.‬آغاز به کار این بانک اطتعاتی از سال ‪ 2004‬بوده‬
‫و دربرگیرنده ‪ 15000‬مجله علمی است که توسط بیش‬
‫از ‪ 4000‬ناشر منتشر می شود‪،‬حدود ‪28‬میلیون رکورد‬
‫اطتعاتی در این بانک اطتعاتی ذخیره شده است و بیشس‬
‫از ‪ 1000‬عنوان مجله در دسترس را پوشش می دهد و‬
‫بیشس از ‪ 500‬ختصه مجموعه مقالت کنفرانسس ها و بیشس‬

83.

‫این بانک اطتعاتی تقریبا ً اکثر حوزه های علوم را از‬
‫نظر موضوع پوشش‬
‫می دهد‪.‬پوشش صد در صدی مقالت بانک ‪ Medline‬از‬
‫سال ‪ 1966‬و سالهای قبل از آن برای موضوعات‬
‫بهداشت را فراهم آورده است‪ .‬این پایگاه ابزار خوبی‬
‫برای محققان در حوزه های مختلف علوم است که نه‬
‫تنها اطتعات مقالت و چکیده آنها بلکه میزان‬
‫استنادهای آنها را نیز نشان می دهد‪.‬به عبارت دیگر‬
‫مراکز تحقیقاتی و مجتت را در حوزه موضوعی خاص‬
‫تعیین و رتبه بندی می کند‪ .‬این بانک اطتعاتی امکان‬

84.

‫در این بانک اطتعاتی رتبه بندی بر حسب نویسنده‪،‬‬
‫سال انتشار‪ ،‬نام منبع‪،‬حوزه موضوعی و نوع مدرک‬
‫صورت می گیرد ضمنا ً آسانترین راه برای اخذ‬
‫فهرستهای مربوط به موضوعات است ‪.‬با این ابزار‪،‬‬
‫محققان وقت کمتری را برای جستجو و زمان‬
‫بیشتری را صرف تحقیقات می کنند‪.‬‬

85.

‫مرکز استنادی علوم جهان اسعم‬
‫( ‪Islamic World Science Citation Center) ISC‬‬
‫این مرکز مانند پایگاه یا موسسه اطتعات علمی (‪)ISI‬‬
‫عمل می کند مرکز این پایگاه در شیراز است و تحت‬
‫پوشش مرکز منطقه ای علوم و فناوری است‪.‬پس از‬
‫‪ ISI‬در آمریکا و اسکوپوس در هلند‪ ISC،‬سومین پایگاه‬
‫استنادی برای سنجش عملکرسد پژوهشی محسوب می‬
‫شود‪.‬این مرکز نخستین مرکز رتبه بندی استنادی در‬
‫جمهوری استمی ایران است که توسط مرکز منطقه ای‬
‫اطتع رسانی علوم و فناوری شیراز تهیه شده است‪.‬تا‬

86.

‫این پایگاه در حال حاضر با چهار زبان‬
‫(فارسی‪،‬عربی‪،‬انگلیسی و فرانسوی )ارائه می‬
‫گردد‪.‬البته زبان های دیگری مانند‬
‫ترکی ‪،‬مالیی‪،‬اندونزیایی و برخی از زبان های‬
‫دیگر کشورهای استمی نیز به تدریج مورد توجه‬
‫‪ ISC‬خواهد بود‪.‬این پایگاه ‪،‬همچنین مقالت و‬
‫دانشمندان پراستناد‪،‬مقالت داغ‪،‬نشریات برتر ‪،‬‬
‫دانشگاه ها ‪،‬مراکز آموزش عالی و موسسات‬

87.

‫برای ارسال مقاله به نشریات ‪ ISI‬ساده ترین کار‬
‫مراجعه به سایت تامسون (‪ )Thomson‬و کنترل‬
‫فهرست نشریات‬
‫‪ Master Journal list‬به‬
‫آدرس زیر است‪:‬‬
‫‪http://scientific.thomsonreuters.com/mj1‬‬

88.

‫فصل ششم‬
‫روش های تحقیق بر حسب‬
‫(هدف ‪ -‬مواعیت ‪ -‬زمان )‬

89.

‫فصل ششم ‪ :‬روشهای تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫بنیادی‬
‫‪ ‬‬
‫کاربردی‬
‫‪ ‬‬
‫آزمایشگاهیس‬
‫‪ ‬‬
‫میدانیس‬
‫‪ ‬‬
‫گذشته نگر‬
‫‪ ‬‬
‫آینده نگر‬

90.

‫هدف‬
‫بنیادی‬
‫کاربردی‬
‫روش های‬
‫تحقیقس‬
‫برحسب‬
‫مواعیت‬
‫آزمایشگاهی‬
‫میدانی‬
‫گذشته نگر‬
‫زمان‬
‫آینده نگر‬

91.

‫تحقیقس بنیادی‬
‫هدف اساسی در تحقیق بنیادی ایجاد و آزمون‬
‫نظریه‪ ،‬کشف حقایق اساسی‪،‬گسترش مرزهای‬
‫دانش و تبیین روابط بین پدیده هاست‪.‬تحقیق‬
‫بنیادی را تحقیق نتیجه گرا یا نظریه گرا نیز می‬
‫گویند ‪.‬‬

92.

‫تحقیق کاربردی‬
‫هدف اساسی در تحقیق کاربردی دستیابی به‬
‫پیامدهای عملی‪،‬پیدا کردن راه حل برای‬
‫مسائل واقعی ‪ ،‬توسعه دانش کاربردی در یک‬
‫زمینه خاص و ابداع و اختراع وسایل و روشها‬
‫برای انجام کارهای عملی است ‪ .‬تحقیق‬
‫کاربردی را تحقیق تصمیم گرا یا تحقیق‬
‫ارزشیابی نیز می گویند ‪.‬‬

93.

‫تحقیق آزمایشگاهی‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در موقعیت آزمایشگاه‬
‫انجام می شود‪ .‬مزیت عمده تحقیق آزمایسشگاهی آن‬
‫است که به محقق امکان کنترل زیاد بر فرآیند تحقیق‬
‫را فراهم کند‪ .‬شرایط تحقیق به روشنی مشخص‬
‫می شود و آزمودنیها به گونه منظم و تصادفی انتخاب‬
‫و در موقعیت تحقیق قرارمی گیرند ‪.‬‬

94.

‫تحقیق میدانی‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در موقعیت‬
‫زندگی انجام می شود‪ .‬مزیت عمده تحقیق‬
‫میدانی آن است که با شرایط روزمره زندگی‬
‫ارتباط تنگاتنگ دارد و نتایج آن را آسانتراز نتایج‬
‫آزمایشگاهی می توان تعمیم داد‪.‬‬

95.

‫تحقیق گذشته نگر‬
‫به تحقیقی گفته می شود که درآن‬
‫داده های گردآوری شده در رابطه با‬
‫رویدادهایی است که در گذشته رخ‬
‫داده است ‪.‬‬

96.

‫تحقیق آینده نگر‬
‫به تحقیقی گفته می شود که در آن داده های مورد‬
‫نیاز محقق درباره رویدادهایی است که محقق باید‬
‫رخداد آنها را طی دستکاریهایی نسبت به یک متغیر‬
‫به وجود آورد‪ .‬در تحقیق آینده نگر متغیر مورد‬
‫مطالعه چنان است که مشاهده آن در آینده میسر‬
‫است ‪.‬‬

97.

‫فصل هفتم‬
‫انواع تحقيق‬

98.

‫فصل هفتم‪ :‬انواع تحقیق‬
‫تحقیق علمی بر اساس چگونگی به‬
‫دست آوردن داده های مورد نیاز به دو‬
‫گروه کلی تقسیم می شود‪.‬‬
‫الف‪ -‬تحقیق غیر آزمایشی(توصیفی)‬
‫ب‪ -‬تحقیق آزمایشی‬

99.

‫الف‪ -‬تحقیق غیر آزمایشی (توصیفی)‬
‫‪ ‬توصیفی(زمینه یابسی)‬
‫‪ ‬پسس رویدادی‬
‫‪ ‬همبستگی‬
‫‪ ‬تاریخی‬
‫‪ ‬بررسی موردی‬
‫‪ ‬قوم نگاری‬
‫‪ ‬کیفی‬
‫‪ ‬فراتسحلیل‬
‫‪ ‬تحلیل محتوا‬
‫‪ ‬اقدام پژوهی‬

100.

‫ب‪ -‬تحقیق آزمایشی(تجربی)‬
‫‪-1‬آزمایشی‬
‫‪ -2‬نیمه آزمایشی‬

101.

‫تحقیق زمینه یابی‪Survey Research‬‬
‫زمینه یابی ترجمه واژه ‪ SURVEY‬است ‪ .‬که از دو قسمت‬
‫تشکیل شده ‪:‬‬
‫‪ SUE‬کسسه از کسسلمه لستسین‪SUPER‬گسسرفسته شسسدهس اسسستو بسسسه‬
‫‪ VEY‬از کسسلمه لستسین‬
‫‪ .‬مسعنایبسسسرفراز ‪ ،‬دور وسبرتراسسست‬
‫‪.VIDERE‬بسسسه مسعناینسسگاهس و جسستجو کسسردسن‬
‫بنابراین ‪ SURVEY‬یعنی نگاه یا جستجو کردن دورتر و فراتر‪.‬‬

102.

‫در تحقیقات توصیفی آنچه هست یا وضعیت‬
‫موجود پدیده ها مورد بررسی قرار می گیرد‬
‫تحقیق توصیفی در مورد شرایط یا روابط‬
‫موجود ؛عقاید‪،‬دیدگاهها‪،‬نگرشها و باورهای‬
‫مردم نسبت به یک پدیده ‪،‬فرآیندها و روندها‬
‫مطالعه می کند‪.‬هدف تحقیق توصیفی مشخص‬
‫کردن شرایط‪،‬فعالیتها و نگرشهای حاکم‬
‫است‪،‬در حقیقت محقق سعی می کند تا آنچه‬
‫هست یا وضعسیت موجود را بدون هیچگونه‬
‫دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج‬
‫عینی از موقعیت بگیرد‪.‬‬
‫‪-‬بررسی میزان عتقه دانشجویان به رشته‬

103. تاریخچه تحقیق زمینه یابی

‫تاریخچه تحقیق زمینه یابی‬
‫تحقیق زمینه یابی شبیه روش های دیگر پژوهشی است با‬
‫این تفاوت که تاریخچه ای طولنی دارد و در برخی موارد‬
‫شبیه سرشماری است‪ .‬اولین موارد استفاده از این تحقیق‬
‫در سال ‪ 1880‬بوسیله کارل مارکس پرسشنامه بوده‪،‬پس‬
‫از آن ماکس وبر ‪ ،‬جورج گالوپ ‪ ،‬المو روپر و لویس‬
‫هریس در تجارت از این روش استفاده کردند و استافر نیز‬
‫اولین کسی بود که این روش را در علوم اجتماعی به کار‬
‫برد و تاثیرافسردگی در جامعه آمریکا را بررسی کرد‪.‬‬

104.

‫هدف های تحقیق زمینه یابی‬
Description ‫توصیف‬
Explanation ‫تبیین‬
Exploration ‫کشف‬

105.

‫سه پیشنیاز یا عامل اصلی در تحقیق زمینه‬
‫یابی‬
‫‪ ‬تعیین هدف تحقیق‬
‫‪ ‬تعیین جامعه مورد مطالعه‬
‫‪ ‬تعیین منابع و امکانات مورد نیاز‬

106.

107.

‫مصاحبه‬
‫یک گفتگوی دو نفره یا بیشتر که از سوی مصاحبه‬
‫گر جهت کسب اطتعات مربوط به تحقیق آغاز‬
‫می گردد و بر موضوعی متمرکز‬
‫می شود‪.‬‬
‫چند‬
‫نوع مصاحبه‬
‫با ساخت دار یا سازمان یافته‬
‫نیمه سازمان یافته‬
‫بدون ساخت دار یا سازمان نیافته‬

108.

‫مزایای مصاحبه‬
‫‪ ‬با موقعیت ها و شرایط پاسخگویان مختلف سازگار‬
‫است و از انعطاف پذیری مناسب برخوردار است‪.‬‬
‫‪ ‬از طریق مصاحبه می توان به حالت غیرکتمی‪،‬مانند‬
‫خوشحالی و ناراحتی پاسخگویان نسبت به‬
‫موضوعهای خاص پی برد‪.‬‬
‫‪ ‬از طریق سوالت پیگیری می توان به اطتعات مهم و‬
‫غیر قابل انتظار دست یافت‪.‬‬
‫‪ ‬محقق به اطتعات جزئی و دقیق دست می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬مطالعه عمیق را امکان پذیر می کند‪.‬‬

109.

‫معایب مصاحبه‬
‫‪ ‬مصاحبه کننده ممکن است پاسخگو را تحت تأثیر قرار‬
‫دهد و یا ممکن است بر پاسخگو اثر بگذارد و پاسخ او‬
‫را هدایت کند و این پدیده را اثر مصاحبه گر می‬
‫نامند‪.‬‬
‫‪ ‬نیاز به زمان زیادی دارد‪،‬پرهزینه و دشوار است‪.‬‬
‫‪ ‬مرتب و تنظیم کردن آنها دشوار است‪ ،‬و امکان‬
‫مقایسه افراد با یکدیگر محدود است‪.‬‬
‫‪ ‬در مصاحبه های بدون ساخت تفاوت زیادی در پاسخها‬
‫به وجود می آید و امکان مقایسه پاسخ ها را از بین‬
‫می برد‪.‬‬
‫‪ ‬ممکن است مسیر پاسخ پاسخگو در جهتی جریان یابد‬
‫که بیشتر از نظر اجتماعی مطلوب می نماید تا اینکه‬

110.

‫پرسشنامه‬
‫دیدگاه و نگرش مردم را نسبت به یک‬
‫پدیده از طریق سوالت یا جمتت‬
‫پرسشنامه اندازه گیری می کند‪.‬‬
‫سوالت بازپاسخ‬
‫شامل‬
‫سوالت بسته پاسخ بلی و خیر‬
‫چندگزینه ای‬

111.

‫مزایای پرسشنامه‬
‫‪ ‬صرفه جویی در وقت و هزینه‪،‬مقدار زیادی از داده ها‬
‫در زمان بسیار کوتاه گردآوری می شود‪.‬‬
‫‪ ‬محقق می تواند پاسخ به سوالت خاص را در بین‬
‫افراد یا گروههای مختلف مقایسه کند‪.‬‬
‫‪ ‬سوگیری در آن وجود ندارد و به آموزش اجرا کننده‬
‫نیاز ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬اجرای پرسشنامه و تحلیل داده ها آسان و دقیق‬
‫است‪.‬‬

112.

‫معایب پرسشنامه‬
‫‪ ‬تهیسه سسوالت درباره موضوعهای حساس و‬
‫پیچیده دشوار است‪.‬‬
‫‪ ‬پاسسخ آزمودنیهسا احسساسات عمیسق و درونسی آنها‬
‫را منعکس نمی کند‪.‬‬
‫‪ ‬سسؤالت پرسشنامه ممکن اسست به اندازه کافی‬
‫موضوع مورد نظر را تحت پوشش قرار ندهد‪.‬‬
‫‪ ‬در سسوالت باز پاسسخ تحلیسل و مقایسسه پاسخها‬
‫دشوار است‪.‬‬

113.

‫تماس تلفنی (الکترونیکی)‬
‫سومین روش گردآوری داده ها در تحقیق زمینه‬
‫یابی تماس تلفنی است‪.‬امروزه در بیشتر خانواده‬
‫ها تلفن راه پیدا کرده است‪،‬به همین دلیل محققان‬
‫می توانند برای سنجش نظرات و دیدگاه های‬
‫مردم از‬
‫زمینه یابی تلفنی استفاده نمایند‪.‬‬

114.

‫مزایای تماس تلفنی‬
‫‪ ‬نسبت به مصاحبه و پرسشنامه از نظر هزینه‪،‬زمان و‬
‫نیروی انسانی مقرون به صرفه تر است‪.‬‬
‫‪ ‬هم کارآمدی زمینه یابی پرسشنامه ای پستی و هم‬
‫کارآمدی ارتباط شخصی زمینه یابی مصاحبه ای را‬
‫دارد‪.‬می توان پاسخگران را از میان جمعیت قابل دسترس‬
‫وسیعتری انتخاب کرد‪،‬زیرا زمان مسافرت یا رفتن به‬
‫سراغ آنها حذف می شود‪.‬‬
‫‪ ‬از خطرات احتمالی مصون است‪.‬گاهی در مصاحبه های‬
‫میدانی‪،‬به ویژه در مناطق جرم خیز‪،‬احتمال خطر برای‬
‫مصاحبه کننده وجود دارد‪،‬ولی در زمینه یابی تلفنی احتمال‬
‫چنین خطراتی برای مصاحبه کننده وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد افرادی که حوصله پاسخدهی به پرسشنامه یا‬
‫مصاحبه رودررو را ندارند‪،‬افراد کمرو و یا افرساد پرمشغله‬
‫کاربرد دارد‪.‬‬

115.

‫معایب تماس تلفنی‬
‫‪ ‬باید کوتاه و مختصر باشد‪،‬زیرا ممکن است پاسخگرها‬
‫شکیبایی لزم را نداشته باشند و تلفن را قطع کنند‪.‬‬
‫‪ ‬در مقایسه با زمینه یابی مصاحبه ای پرسشنامه ای‬
‫میزان پاسخ کمتر است و احتمال سوگیری در پاسخ وجود‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ممکن است مصاحبه کننده بعد از تماس فراوان با‬
‫شماره تلفن انتخاب شده موفقیتی کسب نکند‪.‬‬
‫‪ ‬زمان تماس با آزمودنیها ممکن است زمان مناسب برای‬
‫پاسخدهی آنها نباشد برای مثال‪،‬ممکن است در زمان‬
‫استراحت‪،‬خواب یا اوقات فراغت آنها باشد و میزان‬
‫پاسخدهی را کاهش دهد‪.‬‬

116.

117.

‫تحقیقس طولی‬
‫در تحقیق طولی افراد یکسان و معین در طول یک‬
‫دوره زمانی طولنی و مختلف مطالعه می‬
‫شوند‪.‬روش طولی به محقق این امکان را می دهد‬
‫که اشخاص یکسان را‪،‬در فواصل زمانی منظم و‬
‫مختلف‪،‬با خودشان مقایسه کنند و تغییراتی که با‬
‫گذشت زمان در رفتار و ویژگیهای آنها رخ می‬
‫دهد‪،‬مورد مشاهده قرار دهد‪.‬‬

118.

‫مزایای تحقیق طولی‬
‫‪ ‬مطالعه ویژگیها‪،‬تغییرات و رفتارها در طول زمان‬
‫گردآوری اطتعات جدید و واقعی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬ایجاد روابط علت و معلولی بین متغیرها‬
‫‪ ‬طولنی بودن زمان تحقیق به محقق این امکان‬
‫را فراهم می کند که متغیرها و تغییرات آن را دقیق‬
‫تر مطالعه کند‪.‬‬

119.

‫معایب تحقیق طولی‬
‫‪ ‬لزوم صرف زمان و هزینه بیشتر‪.‬‬
‫‪ ‬افت آزمودنیها‪،‬در طول مطالعه ممکن است‬
‫آزمودنیها به دلیل عدم همکاری‪،‬مهاجرت و مرگ و‬
‫میر کاهش یابند‪.‬‬
‫‪ ‬اثر کنترل یا اندازه گیری ‪.‬اندازه گیریهای مکرر‬
‫از آزمودنیها در طول زمان ممکن است عمدا ً باعث‬
‫تغییر در اعمال‪،‬رفتار و نگرشهای آنها شود‪.‬‬
‫‪ ‬مقید کردن محققان به دنبال کردن فرضیه یا‬
‫شکلی از تحقیق که از زمان آنها گذشته است‪.‬‬

120.

‫تحقیقس مقطعی‬
‫در تحقیسق مقطعسی افراد مختلسف در یسک مقطع‬
‫زمانسسسسسسسی‬
‫معیسسسسسسسن‬
‫مطالعسسسسسسسه‬
‫مسی شوند‪.‬در ایسن تحقیسق تغییرات را از طریق‬
‫مقایسسه همزمان گروههای مختلسف سسنی مطالعه‬
‫می کنند‪.‬‬

121.

‫مزایای تحقیقس مقطعی‬
‫‪ ‬صرفه جویی در زمان و هزینه‬
‫فقدان اثر کنترل یا اثر اندازه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬عدم لزوم ثبات و همکاری درازمدت محققان و‬
‫آزمودنیها‬
‫عدم نیاز به راکد نگهداشتن یا فریز کردن‬
‫‪ ‬‬
‫اطتعات به مدت طولنی‬

122.

‫معایب تحقیقس مقطعی‬
‫‪ ‬عدم ایجاد روابط علت و معلولی بین متغیرها‬
‫‪ ‬‬
‫به دلیل تفاوت در نمونه ها‪،‬امکان مقایسه دقیق‬
‫بین آزمودنیها وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نشان ندادن معنای تغییراتی که در درون گروهها‬
‫به وجود می آید‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫عدم مطالعه ویژگیها‪،‬تغییرات و رفتارها در طول‬

123.

‫تحقیق پس رویدادی‬
‫پسس رویدادی بسه معنسی «بعسد از وقوع» یسا«گذشتسه نگر»‬
‫و بسه آسن دسسته از تحقیقاتسی اشاره مسی کنسد کسه روابط‬
‫احتمالسی علست و معلولسی از طریسق مشاهدۀ ۀ شرایط‬
‫موجود و عوامسل علّسی در گذشتسه مورد مطالعه قرار‬
‫مسی گیرد‪.‬بنابرایسن تسحقیسق پسس رویدادی روشسی اسست که‬
‫در آسن پیشایندهای احتمالی رویسدادهای اتفاا افتاده ای‬
‫کسه توسسط محقسق قابسل دسستکاری نیسستند مورد بررسی‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬

124.

‫تحقیسق پسس رویدادی اولیسن بارتوسسط چاپیسن در سال‬
‫‪ 1937‬مطرح شد‪.‬در سسال ‪ 1945‬توسط پژوهشگری‬
‫بسه نام گریسن وود بسه طور گسسترده مورد استفاده قرار‬
‫گرفت‪.‬‬
‫به عقیده کرلینجر تحقیق پس رویدادی تحقیقی است‬
‫که در آن متغیر یا متغیرهای مستقل قبت ً اتفاا افتاده‬
‫اند و محقق با مشاهده متغیر یا متغیرهای وابسته‬
‫آنها را مورد مطالعه قرار‬
‫می دهد‪.‬‬

125.

‫در تحقیقس پس رویدادی‬
‫مطالعسه ی احتمال یسا امکان روابسط علست و معلولسی بین‬
‫متغیرهسا بسا اسستفاده از مشاهده ی نتایسج حاصسله و بررسی‬
‫دقیسق در داده هسا برای یافتسن متغیرهای عل ّسی درست و‬
‫منطقی است‪.‬‬

126.

‫‪ ‬روش علّسی‪ -‬مقایسسه ای سساده ترین روش‬
‫کمسی برای کشسف روابسط علّسی – معلولی‬
‫بین پدیده ها است‪.‬‬
‫‪ ‬دلیسل اصسلی کاربرد روش علّسی‪ -‬مقایسه ای‬
‫یسا همتای آسن روش همبسستگی ایسن اسست که‬
‫بیشتسر روابسط علّست – معلولسی مورد نظر‬
‫تعلیسم و تربیست قابسل دسستکاری آزمایشی‬
‫نیست‪.‬‬

127.

‫طرحهای تحقیق پس رویدادی‬
‫در تحقیق پس رویدادی ‪ 2‬نوع طرح وجود دارد‪:‬‬
‫الف‪:‬مطالعه همبستگی یا تحقیق علّی‬
‫ب‪:‬مطالعسه گروه متکسی یسا تحقیسق علّسی – مقایسه‬
‫ای‬

128.

‫طرح مطالعه همبستگی یا تحقیق علّی‬
‫در این طرح پیشایندهای شرایط فعلی مورد‬
‫مطالعه قرار‬
‫می گیرند‪.‬همانطور که از نام آن برمی آید‪،‬در این‬
‫طرح دو دسته داده گردآوری می شود‪:‬یک دسته‬
‫داده مربوط به گذشته و دسته دیگر مربوط به‬
‫زمان حال است و محقق سعی می کند که رابطه‬
‫بین آنها را پیدا کند‪.‬به همین دلیل به این طرح‪،‬طرح‬
‫از گذشته به حال یا از علت به معلول نیز می‬

129.

‫طرح مطالعه گروه معکی یا تحقیق علّی –‬
‫مقایسه ای‬
‫در این طرح محقق با مطالعه یک ویژگی در یک گروه‬
‫و مقایسه آن با گروهی که فاقد آن ویژگی است به‬
‫کشف علت پدیده مورد مطالعه‬
‫می پسردازد‪.‬این طرح را از معلول به علت نیز می‬

130.

‫ویژگیهای تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬کنترل غیرمستقیم(فقدان کنترل)متغیرهاس‬
‫‪ ‬مشاهده علت‬
‫‪ ‬عدم دستکاری متغیرها‬
‫‪ ‬جایگزینی غیرتصادفی‬
‫‪ ‬از معلول به علت‬
‫‪ ‬شرایط با موقعیت واقعی‬
‫‪ ‬مشاهده به وسیله محقق‬
‫‪ ‬دستیابی به رابطه احتمالی علی‬
‫‪ ‬گروه بندی آزمودنیها بر اساس سطوح متغیر وابسته‬
‫‪ ‬مشاهده داده ها‬
‫‪ ‬گذشته نگر‬
‫‪ ‬انعطاف پذیری در تدوین فرضیه ها‬

131.

‫مزایای تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬هنگامی که امکان تحقیق آزمایشی مقدور نباشد‪،‬محقق می‬
‫تواند از این روش استفاده کند‪.‬‬
‫‪ ‬این روش در مورد ماهیت پدیده ها اطتعات سودمندی‬
‫فراهم می کند‪.‬‬
‫‪ ‬به دلیل بهبود روشهای آماری و روش شناختی کلی تحقیق‬
‫پس رویدادی‪،‬این روش قابل دفاع است‪.‬‬
‫‪ ‬در برخی موارد و موقعیت ها تحقیق پس رویدادی سودمند‬
‫تر از تحقیق آزماسیشی است‪،‬به ویژه هنگامی که تحقیق‬
‫آزمایشی موجب ساختگی شدن تحقیق می شود‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامی که کشف روابط ساده علت و معلولی مدنظر‬
‫است‪،‬روش مناسبی است‪.‬‬
‫‪ ‬این روش منبع مفیدی برای جهت یابی و تدوین فرضیه های‬

132.

‫معایب تحقیق پس رویدادی‬
‫‪ ‬به دلیل فقدان کنترل محقق نمی تواند متغیر مستقل را‬
‫دستکاری کند و آزمودنیها را به طور تصادفی انتخاب کند‪.‬‬
‫‪ ‬با اطمینان نمی توان عامل علّی را شناسایی و تعیین کرد‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامی که یک رابطه کشف می شود‪،‬به دشواری می توان‬
‫مشخص کرد کدام علت است و کدام معلول‬
‫‪ ‬طبقه بندی آزمودنیها به دو گروه دو مقوله ای مشکل آفرین‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬مشکل تفسیر نتایج وجود دارد‪،‬یعنی بر مبنای اینکه چون ‪X‬‬
‫قبل از ‪ Y‬رخ‬
‫می دهد‪،‬نمی توان نتیجه گرفت که ‪ X‬علت ‪ Y‬است‪.‬‬
‫‪ ‬بر اساس نمونه کوچک یا رویدادهای محدود نتیجه گیری‬
‫صورت می گیرد‪.‬‬

133.

‫تجزیه و تحلیل های آماری داده ها‬
‫در ایسن قسسمت بسا استفاده از روش های‬
‫مناسسب آماری داده هسا مورد تجزیه و‬
‫تحلیل قرار می گیرند‪.‬‬

134. آزمون T برای بررسی تفاوت میانگین ها

‫آزمون‬
‫‪T‬‬
‫برای بررسی تفاوت میانگین ها‬
‫آزمون معناداری تفاوت بیسن دو میانگیسن زمانسی که >‪N‬‬
‫‪ 30‬از آزمون ‪ t‬اسستفاده مسی کنیسم اگر ‪ N<30‬از آزمون‬
‫‪ z‬استفاده می کنیم‪.‬‬
‫در عمسل محققان غالبا ً آزمون ‪ t‬را بسه جای ‪ z‬بدون توجه‬
‫به حجم نمونه به کار می گیرند‪.‬‬

135.

‫به کار گیری آزمون ‪ t‬در تحقیقات علی‪ -‬مقایسه ای‬
‫وابسته به سه پیش فرض است‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫نمره ها بر اساس مقیاس فاصله ای یا نسبی است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫واریانس نمره ها در جامعه ی پژوهش دارای توزیع نرمال است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫واریانس نمره ها در دو جامعه ی تحقیق برابر است‪.‬‬
‫متخصصان آمار بیان می کنند که حتی در شرایطی که از این پیش‬
‫فرض ها عدول شود‪ ،‬آزمون ‪ t‬برآورد دقیقی از معناداری آماری‬
‫به دست می دهد‪.‬‬
‫آزمون آماری در کنار آزمون های غیر پارامتریک مناسب مانند‪ :‬یو‬
‫من ویتنی وویلکاکسون را به کار ببرند‪.‬‬

136.

‫آزمون ‪T‬‬
‫برای یک میانگین‬
‫در اکثر پژوهش های علی – مقایسه ای محققان میانگین‬
‫های دو نمونه را مقایسه می کنند که آیا میانگین ها از‬
‫لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت معنادار دارد یا خیر‬
‫گاهی اوقات میانگین یک نمونه با میانگین یک جامعه‬
‫مشخص شده بررسی می شود تا تفاوت معنادار‬
‫بررسی گردد‪.‬‬

137. تجزیه و تحلیل واریانس مقایسه بیش از دو میانگین

‫تجزیه و تحلیل واریانس‬
‫میانگین‬
‫مقایسه بیش از دو‬
‫در تحقیقات علسی ‪ -‬مقایسسه ای بیسش از دو گروه به‬
‫جای آزمون ‪ t‬ازتحلیسل واریانسس یسک راهه (‪)ANOVA‬‬
‫اسستفاده مسی کننسد‪ :‬روش آماری کسه مقدار واریانس‬
‫بیسن گروههسا در نمره های افراد را بسا مقدار واریانس‬
‫درون گروهها مقایسه می کند‪.‬‬
‫اگسر نسسبت واریانسس بیسن گروههسا بسه واریانسس داخل‬
‫گروههسا بسه اندازه ی کافسی بزرگ باشد نشان دهنده‬
‫ی ایسن اسست کسه تفاوت واریانسس بیسن گروهها در نمره‬
‫ی آنهسا بر روی یسک متغیسر خاص بیشتسر از واریانس‬
‫داخل هر گروه است‪.‬‬

138.

‫برای مثال در ‪ 4‬گروه سسنی مختلسف در پسران و دختران‬
‫نمرات آنان مورد بررسی قرار می گیرد‪ .‬تحلیسل واریانسس به‬
‫این منظور به کار گرفته می شود که‬
‫آیسا میانگیسن نمره های چهار گروه سنی تفاوت معناداری‬
‫دارند؟‬
‫میانگیسسن نمره های پسران و دختران تفاوت معناداری‬
‫دارند؟‬
‫الگوی تفاوت های سسنی گروههسا برای پسران و دختران‬
‫متفاوت است؟‬

139. تحلیل کوواریانس

‫تحلیل کوواریانس‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در انجام پژوهسش های علی‪-‬مقایسسه ای بعضی اوقات‬
‫محققان نیاز بسه ایسن دارنسد کسه تعییسن کننسد کسه آیا تفاوت‬
‫بیسن دو گروه در یسک متغیسر خاص مسی توانسد از طریق‬
‫تفاوت دیگری کسه بیسن دو گروه وجود دارد توضیح داده‬
‫شود یا خیر‬
‫مثال‪ :‬پسسران کتس هفتسم در نوشته هایشان خطاهای‬
‫دسستوری بیشتری را نسسبت بسه دختران کتس هفتم‬
‫دارند‪.‬یسک نمونسه از مقالت نوشتسه شده توسط دو‬
‫گروه برای بررسسی خطاهای دسستوری آنها نمره داده‬
‫می شود و آزمون ‪ t‬نشان می دهد که‬

140.

‫میانگین تعداد خطاها برای پسران به طور‬
‫معناداری بیشتر از دختران است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در اینجا ما باید این پرسش را مطرح کنیم که آیا‬
‫تفاوت به دست آمده را می توان بر حسب تفاوت‬
‫در متغیرهای دیگر (عتوه بر جنسیت) توضیح داد؟‬
‫‪ ‬‬
‫به عبارت دیگر فرضیه دیگری باید آزمون شود‪.‬‬
‫ممکن است طول مقاله دانش آموزان به عنوان‬
‫یک متغیر تبیین کننده بالقوه دیگر در نظر گرفت‪.‬‬

141.

‫‪ ‬‬
‫دانسشس آموزانس پسسر ممسکسن اسستس مقالسه های طولنی‬
‫تری را نسسبتس بسه دانسشس آموزانس دختسر نوشستسه باشند‬
‫بنابرایسن ممکسن اسست تعداد خطاهای دسستوری آنهسا نیز‬
‫افزسایشس یافته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫روش آماری تحلیسل کوواریانسس برای مهار تفاوت های‬
‫اولیسه بیسن گروههسا قبسل از مقایسسه واریانسس درون‬
‫گروهی و واریانسس بین گروهی به کار برسده میس شسود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫کار ‪ ANOVA‬ایسن اسست کسه دو گروه را بسا توجسه بسه یک‬
‫یا چند متغیر کنترل کننده برابر می کند‪.‬‬

142. تحلیل واریانس چند متغیره MANOVA

‫تحلیل واریانس چند متغیره‬
‫‪ ‬‬
‫‪MANOVA‬‬
‫یسک روش آماری برای تعیین مقایسه ی گروهها در بیش از یک متغیر‬
‫وابسته است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحلیسل واریانسس چنسد متغیره شبیسه آزمون ‪ t‬و تحلیسل واریانسس است‪.‬‬
‫فقط تفاوت این روش ها در متغیر وابسته است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تحلیسل واریانسس چنسد متغیره یسک روش آماری مفیسد آماری اسست که‬
‫به محقق کمک می کند تا داده ها را از زوایای مختلف مشاهده کند‪.‬‬
‫گروههایسی کسه در یسک ویژگسی مهسم از یکدیگسر متفاوتند احتمال ً در‬
‫ویژگی های وابسته دیگری هم متفاوت خواهند بود‪.‬‬

143.

‫در تجزیسه و تحلیسل آماری داده های تحقیسق علسی – مقایسه‬
‫ای و نتیجسه گیری آسن بسه چنسد نکتسه اسساسی بایسد توجه‬
‫داشت‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد اطمینان حاصسل کنسد کسه متغسیسر مستقل‬
‫قبسل از متغیسر وابسسته رخ داده اسست‪ .‬به عنوان مثال در‬
‫مورد پژوهسش ‪ 2‬بایسد اطمینان حاصسل کنسد که نوجوانان‬
‫بزهکار‬
‫مورد مطالعسه پیسش از آنکسه بزهکار شوند‬
‫پرخاشگسر بوده اند‪ .‬نسه اینکسه بزهکاری موجسب افزایش‬
‫پرخاشگری آنان شده باشد‪.‬‬

144.

‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد اطمینان حاصسل کنسد کسه بیسن متغیسر مسستقل و وابسته‬
‫یسک رابطسه ی منطقسی و واقعسی وجود دارد‪ .‬در بعضسی موارد یک‬
‫متغیسر سسوم سسبب مسی شود کسه بیسن دو متغیسر رابطسه وجود داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫برای مثال افراد بزهکار بیسش از افراد عادی در زندگسی دچار ناکامی‬
‫شده انسد در ایسن صسورت نمسی توان پرخاشگری را عامسل موثر در‬
‫بزهکاری دانسست‪ ،‬زیرا ناکامسی خود موجسب پرخاشگری می شود‪.‬‬
‫اگسر ناکامسی خذف شود پرخاشگری در میان نخواهسد بود و در نتیجه‬
‫بزهکاری به وقوع نخواهد پیوست‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پژوهشگسر بایسد برای رد فرضیسه های رقیسب دلیسل و شواهسد کافسی به‬
‫دست آورد‪.‬‬

145.

‫تحقیق همبستگی‬
‫تحقیق همبستگی به تحقیقی گفته می شود که در آن روابط‬
‫بین دو یا چند متغیر کمی با استفاده از ضریب همبستگی‬
‫توصیف‪،‬کشف و تعیین می شوند‪.‬در تحقیق همبستگی اثر‬
‫متغیرها مطالعه نمی شود و متغیرها نیز دستکاری نمی‬
‫شوند‪.‬به عنوان مثال‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫بررسی رابطه بین رژیم غذایی و کنترل وزن‬

146.

‫از روش همبستگی برای پاسخ دادن به سه سؤال در مورد دو متغیر‬
‫‪.‬استفاده می شوسد‬
‫آسیا بسسسیندو مستغیر راسبسطهس وجود دارد؟‪1-‬‬
‫سؤاسل‬
‫اسگر پسسساسسخ سسسؤاسلمسثبتبسسساشد دو سس (‬
‫) ‪.‬بسسسعسد مسطرح مسیشسسود‬
‫ست ‪2-‬‬
‫جهتراسبسطهس بسسسهس چهس صسسورستاسس ؟‬
‫ست ‪3-‬‬
‫شسسدتآسنچقدر اسس ؟‬
‫مقدار عددی ضریب همبستگی شاخصی روشن از شدت‬
‫رابطه است(‪) +1 ،0، -1‬‬
‫وقتی دو متغیر نوسان مشابهی داشته باشند یعنی با افزایش یکی دیگری هم افزایش یابد (رابطه مثبت) با عتمت مثبت‬
‫‪+‬نشان می دهند‪( .‬پیشرفت تحسصیلی و هوش) رابطه مثبتسو کامل → ‪1‬‬
‫همبستگی یا رابطه منفی زمانی است که افزایش یک متغیر کاهش متغیر دیگر را به همراه داشته باشد‪ .‬با عتمت منفی‬
‫ نشان می دهند‪( .‬زمان انجام یک تکلیف یادگیری و هوش) رابطه منفی کامل → ‪1‬‬‫چنانچه بین دو متغیر هیچگونه رابطه ای وجود نداشته باشد (مثل وزن بدن و هوش) ضریب همبستگی آن صفر خواهد‬
‫‪.‬بود‪ .‬این ضرسیب به این معناست که عملکرد شخص در یک متغیر با عملکرد او در متغیر دوم هیچگونه رابطه ای ندارد‬

147.

148.

‫ععمست ضریسب ‪:‬یعنسی مثبست یسا منفسی بودن‪،‬جهست همبسستگی یا‬
‫رانشان‬
‫رابطسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسه‬
‫مسی دهد‪.‬اگسر عتمست ضریسب همبسستگی مثبست باشد‪ ,‬نمرات بال در‬
‫یسک متغیسر بانمرات بال در متغیسر دیگسر همراه اسست یابر عکس ‪.‬اگر‬
‫عتمست ضریسب همبسستگی منفسی باشسد‪,‬نمرات پاییسن در یسک متغیر‬
‫بانمرات بال در متغیسر دیگسر همراه اسست یابرعکسس‪.‬‬
‫برای مثال همبسستگی مثبست (‪,)+1‬هوش وپیشرفت در علوم دو‬
‫متغیری هسستند کسه بسه ظاهربسا یکدیگسر همبسستگی مثبست دارنسد‪,‬یعنی‪,‬‬
‫دانسش آموزانسی کسه درآزمونهای هوش نمره ی بال دارند درآزمونهای‬
‫علوم نیسز نمره ی بال کسسب مسی کنند‪ .‬یسک نمونسه از ضریب‬
‫همبسستگی منفسی(‪ )-1‬ممکسن اسست رابطسه ی بین نمرات هوش‬
‫وزمان انجام یسک تکلیسف یادگیری باشسد ‪,‬یعنسی‪ ,‬افرادی که هوش بال‬
‫دارنسد مایلنسد کسه تکلیف رادر زمان کمتری انجام دهند‪ .‬دو متغیری‬
‫کسه احتمال همبسستگی صسفر(‪ )0‬دارنسد‪,‬اندازه ی پای دانش آموزان‬
‫‪14‬ساله وعملکرد آنها در آزمون ریاضیات است‪.‬‬

149.

‫‪ :‬ضریب همبستگی پیرسون‬
‫ضريب همبستگي نوع رابطه مستقيم يا معكوس و‬
‫همچنين شدت رابطه بين دو يا چند متغير را نشان‬
‫ميدهد‪ .‬ضريب همبستگي هميشه بين ‪ -1‬و ‪ 1‬مي‬
‫باشد‪ .‬اگر ‪ = 1‬باشد در آنصورت تمامي نقاط بر روي‬
‫يك خط راست قرار دارند و همبستگي‪ ،‬مثبت و كامل‬
‫ميباشد يعني ضريب زاويه (شيب) خط مثبت است‪.‬‬
‫اگر‪ = - 1‬باشد در اين حالت تمامي نقاط روي خط‬
‫مستقيم قرار دارند ولي ضريب زاويه خط منفي است‬
‫و اگر چنانچه ‪ = 0‬باشد نشانه عدم وجود همبستگي‬
‫‪.‬ميان متغيرهاست‬
‫عدم‬
‫همبستگی‬
‫عدم‬
‫همبستگی‬
‫منفی و‬
‫‪-‬کامل‪1‬‬
‫مثبت و‬
‫‪+‬کامل‪1‬‬

150.

‫اهداف تحقیق همبستگی‬
‫تحقیق همبستگی دو هدف اساسی دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫درتبیین رفتارهای انسانی مهم کمک می کند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫پیامدهای احتمالی را پیش بینی می کند‪.‬‬

151.

‫مزایای تحقیق همبستگی‬
‫‪ ‬زمانی که متغیرها پیچیده هستند و نمی توان روشهای‬
‫آزمایشی را در مورد آنها‬
‫به کار برد و یا کنترل آنها دشوار است‪،‬تحقیق‬
‫همبستگی‪،‬روش مطلوبی است‪.‬‬
‫‪ ‬با استفاده از این روش می توان همبستگی درونی چندین‬
‫متغیر را همزمان در‬
‫موقعیت های واقعی مورد مطالعه قرار داد‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیق همبستگی منجر به دستیابی به درجه همبستگی بین‬

152.

‫‪ ‬‬
‫در بیشتر تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری که در آنها روابط بین‬
‫متغیرها اندازه گیری می شوند‪،‬کاربرد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در زمینه روان سنجی نیز‪،‬برای بررسی روایی و پایایی یک آزمون‬
‫یا ابزار اندازه گیری‪،‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫این روش معمول ً قبل از روش آزمایشی مورد استفاده قرار می‬
‫گیرد تا در وقت‪،‬هزینه و تتش صرفه جویی شود‪.‬‬

153.

‫معایب تحقیق همبستگی‬
‫‪ ‬در این روش‪،‬همبستگی بین متغیرها مورد بررسی قرار‬
‫می گیرد و ضرورتا ً روابط علت و معلولی متغیرها مشخص‬
‫نمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬دقت این تحقیق در مقایسه با روش آزمایشی کمتر‬
‫است‪،‬زیرا در این روش‪،‬کنترل کمتری در مورد متغیرهای‬
‫مستقل اعمال می شود‪.‬‬
‫‪ ‬مطالعه همبستگی ممکن است به دستیابی به یک‬
‫همبستگی ساختگی که فاقد اعتبار و پایایی است‪،‬منجر‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬در برخی از موارد‪،‬همبستگی های به دست آمده‬
‫مصنوعی و مبهم به نظر می رسد‪.‬‬
‫‪ ‬در این روش‪،‬هدف تحقیق به طور مستقیم مورد مطالعه‬

154. متغيرهايي كه در تحقيقات همبستگي به كار مي روند معمولادر يكي ازطبقات پنجگانه زير قراردارند:

‫متغيرهايي كه در تحقيقات همبستگي به كارس مي‬
‫روند معمولدرس يكي ازطبقات پنجگانه زير‬
‫اراردارند‪:‬‬
‫‪ ‬پيوسته‪.‬‬
‫‪ ‬رتبه اي‪.‬‬
‫‪ ‬دو ارزشي واقعي‪.‬‬
‫‪ ‬دو ارزشي ساختگي‪.‬‬
‫‪ ‬طبقه اي‪.‬‬

155.

‫مراحل تحقیق همبستگی‬
‫‪-1‬انتخاب مسئله مورد مطالعه‬
‫‪-2‬مطالعه ی منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق‬
‫‪-3‬طرح تحقیق وروشها‬
‫‪ ‬‬
‫الف‪-‬تعیین متغیرهای مورد مطالعه‬
‫‪ ‬‬
‫ب‪-‬انتخاب آزمودنیها‬
‫‪ ‬‬
‫پ‪-‬انتخاب یا تهیه ی ابزارهای اندازه گیری مناسب‬
‫‪ ‬‬
‫ت‪-‬انتخاب روش همبسستگی مناسب‬
‫‪-4‬جمع آوری داده ها‬
‫‪-5‬تحلیل وتفسیر داده ها وارائه گزارش‬

156. انواع روشهای همبستگی گشتاوري پيرسون

‫انواع روشهای همبستگی‬
‫گشتاوري پيرسون‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي مورد مطالعه بايستي بصورت پيوسته باشند‪.‬‬
‫مانند‪ :‬هوش وپيشرفت تحصيلي‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش اغلب درموضوعات آموزش و پرورش به كار مي‬
‫رود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در مقايسه با ساير روشها دقيق ترين و با ثبات ترين روش‬
‫و با كمترين خطاي معيار است‪.‬‬

157. همبستگي كندال

‫همبستگي كندال‬
‫‪ ‬‬
‫نوعي ديگر از همبستگي رتبه اي است و از لحاظ تعداد نمونه‬
‫كمتر بر روش اسبپيرمن مزيت دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫توزيع نمونه گيري آن براي نمونه هايي كه اندازه آنها كمتر از ‪۱۰‬‬
‫است‪ ،‬طبيعي تر از همبستگي رتبه اي اسبپيرمن مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نحوه محاسبه اين روش مشكل تر از همبستگي رتبه اي اسبپيرمن‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫غالبا ضريب همبستگي اين روش براي متغيرهاي يكسان‪ ،‬كمتراز‬
‫همبستگي رتبه اي اسبپيرمن است‬

158. همبستگي رتبه اي اسپيرمن

‫همبستگي رتبه اي اسپيرمن‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي مورد مطالعه بايستي بصورت رتبه اي‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي پيوسته را مي توان بر اساس ارزش عددي‬
‫رتبه بندي كرد‪ .‬مانند هوش‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫هرگاه آزمودنيها از ‪ ۳۰‬نفر كمتر باشند‪ ،‬به جاي‬
‫همبستگي پيرسون به كار برده مي شود‪.‬‬

159. همبستگي دو رشته اي نقطه اي

‫همبستگي دو رشته اي نقطه اي‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫يكي از متغيرها پيوسته و متغيرديگر دو ارزشي واقعي‬
‫است‪ .‬مانند‪ :‬رابطه هوش و جنسيت(زن و مرد)‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي نقطه اي هميشه كمتر از ضرايب‬
‫همبستگي دو رشته اي ديگر است‪.‬‬
‫برختف ساير روشهاي دو رشته اي ديگر ضريب‬
‫همبستگي اين روش بزرگتر از ‪ ۱‬نمي شود‪.‬‬
‫ضريب همبستگي آن معمول برابر ضريب همبستگي‬
‫پيرسون است‪.‬‬
‫معني دار بودن آن را مي توان با استفاده از جدول‬
‫معني دار بودن ضريب همبستگي پيرسون تعيين كرد‪.‬‬

160. همبستگي دو رشته اي

‫همبستگي دو رشته اي‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫نمره يك متغيربصورت پيوسته‪ ،‬و نمره متغيرديگر به‬
‫شكل دو ارزشي ساختگي مي باشد‪ .‬مانند رابطه هوش‬
‫و موفقيت تحصيلي( قبولي و مردودي)‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي براي داده هاي يكسان در‬
‫مقايسه با همبستگي پيرسون غالبا ً بيشتر و همبستگي‬
‫بزرگتراز ‪ ۱‬امكان پذير است‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي در مقايسه با همبستگي پيرسون‬
‫از دقت كمتر وخطاي معيار بيشتر برخورداراست‪.‬‬
‫همبستگي دو رشته اي معمولبراي تجزيه و تحليل‬
‫سوالت به كار مي رود‪.‬‬

161. همبستگي تتراكوريك

‫همبستگي تتراكوريك‬
‫‪ ‬‬
‫هر دو متغيراز نوع دو ارزشي ساختگي هستند و هر كدام‬
‫از متغيرها را نيز مي توان در يك نقطه معين نصف كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫همبستگي تتراكوريك نسبت به همبستگي پيرسون از ثبات‬
‫كمتري برخوردار است و بايد از آن كمتر استفاده كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش زماني از ثبات بيشتري برخوردار است كه تعداد‬
‫آزمودنيها زياد باشد و گروههاي مورد مطالعه به طور‬
‫مساوي تقسيم شوند‪.‬‬

162. همبستگي دو رشته اي گسترده

‫همبستگي دو رشته اي گسترده‬
‫‪ ‬‬
‫همبستگي دو رشته اي گسترده ارتباط نزديكي با همبستگي دو‬
‫رشته اي دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫يكي از متغيرها پيوسته و متغيرديگر دو ارزشي ساختگي است‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫گروههاي داراي نمره هاي خيلي كم و خيلي زياد‪ ،‬يك متغيردو‬
‫ارزشي گسترده را تشكيل مي دهند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫متا تعيين تعداد آزمودنيها براي متغيرهاي دو ارزشي بايد‬
‫مساوي باشد(مانند‪ :‬موفق و ناموفق يا قبولي و مردودي)‪.‬‬

163. c ضريب توافقي

‫ضسسريسبتسسواسفسقي‪c‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرها بايد طبقه بندي شده باشند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضسريب توافقي ارتباط نزديكي باس مجذور في دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫با در دست داشتن ضريب توافقي مي توان ضريب‬
‫في را محاسسبه كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضريب توافقي قابل مقايسه با همبستگي پيرسون‬
‫است‪.‬‬

164. ضريب في

‫ضريب في‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫متغيرهاي دو ارزشي بايد دو ارزشي واقعي باشند ( مانند‪:‬‬
‫مرد و زن‪ ،‬شهري و روستايي )‪.‬‬
‫بيشترين استفاده اين روش براي محاسبه همبستگي بين‬
‫پرسشهاي يك آزمون است(مانند پاسخهاي صحيح و غلط)‪.‬‬
‫هر گاه تعداد آزمودنيها زياد ومتغيرهاي پيوسته به صورت‬
‫دو ارزشي باشند‪ ،‬اين روش مناسبي است‪.‬‬
‫در مقايسه با همبستگي تتراكوريك‪ ،‬ضريب همبستگي في‬
‫براي داده هاي يكسان غالبا كوچكتر بدست مي آيد‪ ،‬ولي‬
‫از ثبات بيشتري برخورداراست و معنا دار بودن آن به‬
‫سادگي تعيين مي شود‪.‬‬

165. تفسير ضريب همبستگي (معنا دار بودن آماري و عملي همبستگي)

‫تفسير ضريب همبستگي‬
‫(معنا دار بودن آماري و عملي همبستگي)‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫معنا دار بودن آماري به اين معناست كه همبستگي محاسبه‬
‫شده‪ ،‬با درجه معيني از اطمينان با صفر تفاوت دارد‪.‬‬
‫سطح معنادار بودن آماري به تعداد آزمودنيهايي كه ضريب‬
‫همبستگي براي آنهامحاسبه شده است بستگي دارد‪.‬‬
‫با استفاده از جدول معنادار بودن همبستگي پيرسون در‬
‫سطوح ‪ ۰/۰۱‬و‪ ۰/۰۵‬مي توان معنادار بودن ضريب‬
‫همبستگي را تعيين كرد‪.‬‬
‫منظور از معناداري ضريب همبستگي‪ ،‬يعني مطمئن بودن‬
‫به همبستگي واقعي بين متغيرها‪.‬‬

166. نمودار پراكندگي و همبستگي نسبي (ایتا)

‫نمودار پراكندگي و همبستگي‬
‫نسبي (ایتا)‬
‫‪ ‬‬
‫با استفاده از ترسيم نمودار پراكندگي مي توان ميزان همبستگي‬
‫بين دومتغيررا تعيين كرد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ابتدا نمره ها را روي دو محور‪ x,y‬قرارداده و سبپس محل تتقي دو‬
‫نمره آزمودني به صورت يك نقطه تعيين مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در رابطه غير خطي متغيرها‪ ،‬بايد از همبستگي ايتا استفاده‬
‫كرد(مانند‪ :‬رابطه بين اضطراب و عملكردهاي ذهني)‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫اين روش شاخص دقيقي از همبستگي بين دو متغيررا فراهم مي‬
‫كند‪.‬‬

167.

‫‪ ‬‬
‫با ضرايب همبستگي بين‪ 0/65‬تا‪ 0/85‬امكان پيش بيني‬
‫دقيق انفرادي وگروهي بين متغير ها وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫در ضرايب همبستگي بالتر از ‪ 0/85‬همبستگي بسيار‬
‫نزديكي در بين متغيرها مي باشد و در تحقيقات علوم‬
‫انساني به ندرت مي توان به اين ضرايب دست يافت‪.‬‬

168.

‫‪ ‬‬
‫در تحقيقات پيش بيني با استفاده از روشهاي همبستگي‪ ،‬مي بايست‬
‫ضرايب همبستگي بال باشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضرايب همبستگي بين ‪ 0/35‬تا‪ 0/20‬نشان دهنده همبستگي بسيار پايين‬
‫در بين متغيرها است و فقط در تحقيقاتي مفيد است كه هدف آنها‬
‫كشف رابطه بين متغيرها باشد و در تحقيقات پيش بيني هيچ گونه‬
‫ارزشي ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫ضرايب همبستگي بين ‪ 0/35‬تا‪ 0/65‬نشان دهنده اين است كه‪ :‬غالبٌا در‬
‫سطح‪ 0/01‬معنا دار هستند‪ ،‬با ضرايب همبستگي در ‪ 0 /50‬امكان پيش‬
‫بيني موفقيت آميز گروهي وجود دارد‪ ،‬ضریب همبستگي در اين دامنه با‬
‫قبول چند درصد خطا در پيش بيني هاي فردي قابل استفاده اند‪.‬‬

169.

‫روش های مختلف محاسیه همبستگی بین متغیرهای مختلف‬
‫روش‬
‫همبستگی گشتاوری‬
‫پیرسون‬
‫همبستگی رتبه ای‬
‫همبستگی کندال‬
‫ععم‬
‫ت‬
‫متغیراول‬
‫متغیر دوم معحظات‬
‫‪r‬‬
‫پیوسته‬
‫پیوسته‬
‫‪rho‬‬
‫رتبه ای‬
‫رتبه ای‬
‫‪t‬‬
‫رتبه ای‬
‫رتبه ای‬
‫دقیقترین و با ثبات ترین روش ‪ ،‬با‬
‫‪.‬کمترین خطای معیار‬
‫غالبا در مواقعی که تعداد آزمودنیها‬
‫از ‪30‬نفر کمتر است ‪ ،‬به جای‬
‫همبستگی گشتاوری به کار برده‬
‫می شود ‪.‬‬
‫وقتی تعداد آزمودنیها از‪ 10‬نفر‬
‫کمتر است ‪ ،‬دقیقتر از همبستگی‬
‫رتبه ای است‬
‫مقدار آن گاهی اوقات از یک بیشتر‬
‫می شود ‪ .‬خطای معیارآن خیلی‬
‫بیشتر از همبستگی گشتاوری است‬
‫‪ .‬معمول برای تجربه و تحلیل‬
‫‪ .‬سئوالت به کار می رود‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای‬
‫‪rbis‬‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫پیوسته‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای گسترده‬
‫‪rwbis‬‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫پیوسته‬
‫زمانی به کار می رودکه محقق به‬
‫محاسبه نمره های آزمودنیهایی‬
‫عتقه مند است که نمره های آنها‬
‫در متغیر دوارزشی در حد خیلی بال‬
‫‪.‬قرار دارد‬
‫همبستگی دو رشته‬
‫ای نقطه ای‬
‫همبستگی‬
‫تتراکوریک‬
‫‪rpbis‬‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫پیوسته‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫دوارزشی ساختگی‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫دوارزشی واقعی‬
‫به صورت‬
‫دویاچندطبقه‬
‫به صورت‬
‫دویاچندطبقه‬
‫ضریب محاسبه شده از این روش‬
‫‪ .‬غالبا کمتر از دو رشته ای است‬
‫زمانی به کار می رودکه بتوان دو‬
‫متغیر را در یک نکته معین نصف‬
‫‪ .‬کرد‬
‫باری محاسبه همبستگی درونی بین‬
‫‪.‬سئوالت به کار می رود‬
‫در برخی از شرایط با همبستگی‬
‫گشتاوری یکسان است ‪ .‬خیلی به‬
‫همبستگی فی‬
‫همبستگی توافقی‬
‫‪rt‬‬
‫‪1Φ‬‬
‫‪c‬‬

170. پژوهش تاریخی

‫پژوهش تاریخی‬
‫پژوهش تاریخی عبارت است از باز سازی گذشته به‬
‫منظور حل یک مسئله یا آزمون یک فرضیه‪.‬‬
‫تحقیق تاریخی کمک می کند تا از عادات‪،‬رسوم‪،‬سنت‬
‫ها و چگونگی انجام اموری که به نحوی در گذشته بوده‬
‫اند درک بیشتری بدست آوریم‪.‬‬
‫پژوهش تاریخی از نظر دقت در اجرا یکی از‬
‫دشوارترین انواع پژوهش است‪.‬‬

171.

‫پژوهش تاریخی به خاطر دسترسی به دو هدف‬
‫زیر انجام می شود‪.‬‬
‫‪ ‬به دست آوردن دیدگاه روشنی از زمان حال ‪.‬‬
‫‪ ‬اطتع از آنچه در گذشته اتفاا افتاده است‪.‬‬

172.

‫مراحل اجرای پژوهش تاریخی‬
‫‪ -1‬تعریف مسئله و محدود کردن آن‬
‫‪ -2‬صورتبندی کردن فرضیه‬
‫‪ -3‬مطالعه منابع‬
‫‪ -4‬جمع آوری اطتعات‬
‫‪ -5‬ارزشیابی اطتعات جمع آوری شده‬
‫‪ -6‬تجزیه و تحلیل اطتعات جمع آوری شده‬
‫‪ -7‬تفسیر و نتیجه گیری‬
‫‪ -8‬تهیه گزارش تحقیق‬

173. منابع در پژوهش تاریخی به دو دسته تقسیم می شود:

‫منابع در پژوهش تاریخی به دو دسته تقسیم‬
‫می شود‪:‬‬
‫‪ ‬اسناد‬
‫اسناد غالبا به صورت نوشتاری هستند‬
‫‪ ‬آثار و ابنیه‬
‫آثار و ابنیه به صورت غیر مکتوب هستند‪.‬‬

174.

‫دلیل مخالفان علمی بودن این روش‬
‫هدف علم پیش بینی است؛ اما نمی توان امور را‪ ،‬بر اساس وقایع‬
‫گذشته تعمیم داد‪ .‬وقایع گذشته‪ ،‬اغلب برنامه ریزی نشده بوده یا‬
‫طبق برنامه تحول نیافته اند‪.‬‬
‫در روش تاریخی بر مشاهدات گزارش شده ی دیگران تکیه می شود‬
‫که اغلب صتحیت و گاهی نیز عینیت گزارش های آنان مورد تردید‬
‫است‪.‬‬
‫روش تاریخی بر ختف روش هایی نظیر آزمایشي‪ ،‬در یک محیط و‬
‫نظام بسته و محدود عمل نمی کند و در نتیجه نمی توان شرایط‬
‫مشاهده را کنترل یا متغیرهای مهم را دستکاری کرد‪.‬‬

175.

‫دلیل موافقان علمی بودن این روش‬
‫در روش تاریخی‪ ،‬حدود مساله مشخص شده و فرضیه ها یا سوالت‬
‫تحقیق تعیین‬
‫می شوند؛ داده های اولیه جمع آوری و تجزیه تحلیل می شوند و هماهنگی‬
‫یا ناهماهنگی فرضیه ها با داده ها و شواهد موجود آزموده و تعمیم ها و‬
‫نتایج تنظیم می شوند‪.‬‬
‫محقق تاریخی‪ ،‬برای رسیدن به نتایج‪ ،‬گاهی اصولی از احتمالت را بهکار‬
‫میبندد که شبیه به همین اصول را پژوهشگران علوم فیزیکی نیز مورد‬
‫استفاده قرار میدهند‪.‬‬
‫محدودیت عدم امکان کنترل متغیرهای گوناگون‪ ،‬محدودیتی است که در‬
‫مورد اغلب روش های تحقیق غیر آزمایشگاهی مانند پژوهشهای‬
‫جامعهشناسی‪ ،‬روانشناسی اجتماعی‪ ،‬اقتصاد و‪ ..‬نيز وجود دارد‪.‬‬

176.

‫تحقیق موردی‬
‫تحقیقی است که یک (مورد) یا (نمونه) در عمل مطالعه‬
‫می شود‪.‬این مورد یا نمونه یک نظام مشخص مانند یک‬
‫کودک‪،‬یک گروه‪،‬یک کتس‪،‬یک مدرسه‪،‬و یک جامعه‬
‫است‪.‬در این روش افراد واقعی در شرایط و موقعیت‬
‫های واقعی مورد مطالعه قرار می گیرند‪.‬مطالعات‬
‫موردی‪،‬تاحدودی می توانند روابط علت‪-‬معلولی را‬
‫شناسایی کنند‪،‬در واقع‪،‬یکی از امتیازهای عمده این روش‬
‫آن است که علل را درزمینه های واقعی مورد مطالعه‬
‫قرار می دهد و یقین دارد که زمینه یک تعیین کننده اصلی‬

177.

‫کاربرد تحقیق موردی‬
‫بر حسب پیامدها و نتایج سه نسوع مطالعه موردی را‬
‫مشخص می کند‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫اکتشافی به عنوان مطالعه مقدماتی برای‬
‫مطالعات دیگر یا سوالت تحقیق‬
‫‪ ‬‬
‫توصیفی که توصیفهای دقیق فراهم می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تبیینی برای آزمون فرضیه ها‬

178.

‫مزایای تحقیق موردی‬
‫‪ ‬زمینه های اطتعاتی مفید برای تحقیقات علوم‬
‫اجتمساعی فراهم می آورد‪.‬‬
‫‪ ‬چون اطتعات به دست آمده بر اساس تجربه و‬
‫مطالعه عمیق مورد حاصل می شود‪،‬نتایج به واقعیت‬
‫نزدیکتر است و از لحاظ واقعیت نیرومند است‪.‬‬
‫‪ ‬تحقیقات موردی اقدامی برای عمسل محسوب می‬
‫شوند‪،‬آنها در دنیای عمل شروع می شوند و به آن‬
‫کمک می کنند‪.‬‬

179.

‫‪ ‬نتایج آن بسه آسانی قابل فهم است‪،‬زیرا به زبان غیر‬
‫تخصصی و روزمره بیان می شود‪.‬‬
‫‪ ‬آنها به جسنبه های خاص و منحصر به فرد یک مورد‪،‬که‬
‫ممکن است در برخی تحقیقات نادیده گرفته‬
‫شود‪،‬توجه می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬توصیفها و بینشهای مناسبی از مورد ها فراهم می‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ ‬توسط یک محقق واحد انجام می شود و نیازی به تیم‬
‫پژوهشی کامل نیست‪.‬‬

180.

‫معایب تحقیق موردی‬
‫‪ ‬‬
‫نمونه کوچکی برای مطالعه انتخاب می شود و در‬
‫نتیجه ممکن است معرف جامعه نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫تعمیم پذیری یافته ها پایین است‪.‬بر اساس داده‬
‫های حاصل از نسمونه‪،‬نمی توان تعمیمهای معتبری را‬
‫درباره جامعه به دست داد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫سوگیری‪،‬تعصب و ذهنیت محقق در آن دخالت می‬

181.

‫‪ ‬‬
‫متغیرها ممکن است به دلیل ظاهر فریبنده داشتن‬
‫انتخاب شونسد‪،‬نه بسه سبب اهمیت قاطع آنها‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫نتایج ممکن است به عواملی نسبت داده شوند که‬
‫بین آنها رابطه علیت وجود ندارد‪.‬‬

182.

‫تحقیق اوم نگاری‬
‫توصیف عمیق و مطالعه افراد و مکانهای خاص‬
‫قسوم نگاری خوانده می شود‪.‬از طریق مطالعه‬
‫میدانی گسترده‪،‬قوم نگار تتش می کند تا‬
‫توصیف های عمیق و متنوعی از وقایع داشته‬

183.

‫ویژگیهای تحقیق اوم نگاری‬
‫‪ ‬‬
‫زمینه گرا بودن‬
‫کیفی بودن‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬کل گرا بودن‬
‫‪ ‬استفاده از روش شرکت کننده‪-‬مشاهده گر‬

184.

‫چارچوب مفهومی برای انجام تحقیقس اوم‬
‫نگاری‬
‫یکی از عمده ترین نکاتی که در تحقیق قوم نگاری‬
‫بر آن توجه می شود‪،‬تأکید بر یک سازمان‬
‫است‪.‬منظور از سازمان‪،‬گروههایی از افراد‬
‫هستندکه به صورت منظم و ساختاری با یکدیگر‬
‫تعامل دارند‪.‬برای مثال‪،‬کتس‪،‬مدرسه‪،‬اتحادیه های‬
‫شغلی‪،‬و مردم یک شهر هر یک‬

185.

‫یک سازمان را می توان مجموعه ای دانست که از‬
‫فرهنگ های مختلف تشکیل می شود‪.‬برای‬
‫مثال‪،‬مدرسه به عنوان یک سازمان اجتماعی دارای‬
‫فرهنگ دانش آموزان‪،‬فرهنگ معلمان‪،‬فرهنگ‬
‫مدیران‪،‬فرهنگ معاونان‪ ،‬و فرهنگ دفتر داران‬
‫است‪.‬‬

186. روش هاي قوم نگاری

‫روش هاي اوم نگاری‬
‫پژوهشگران عمدتا ً با سه روش به عنوان پايه هاي اصلي قوم‬
‫نگاري عمل می کنند‪.‬‬
‫‪ -1‬مشاهده‬
‫‪ -2‬مشاهده مشارکتی‬
‫‪ -3‬مصاحبه‬

187. 1- روش مشاهده

‫‪ -1‬روش مشاهده‬
‫روش مشاهده توصسيفي‪ :‬شامسل مشاهده در يسسك عرصه‬
‫اجتماعسي مسي شود كسه از طريسق آسن پژوهشگسر تسا حسد امكان به‬
‫توصسيف و تشريسح اكثسر رفتارهسا مسي پردازد‪ .‬پاسسخ بسه اين‬
‫پرسش كه «در اينجا چه مي گذرد؟»‬
‫مشاهده متمركسز‪ :‬پژوهشگسر بر بخسش خاصسي از روز‪ ،‬زمينسه يا‬
‫تعامسل اجتماعسي متمركسز مسي شود و هسر آنچسه را كه بر افراد‬
‫مورد بررسسي در محيطشان مسي گذرد بسا تفصسيل دقيق شرح‬
‫ميدهد‪.‬‬
‫مشاهده گزينشسي‪ :‬بسه ايسن منظور بسه كار مسي رود كسه بتواند‬
‫آنچسه را لزم اسست درباره جنبسه اي از يسك مجموعسه اجتماعي‬
‫مستند شود را به دقت تعيين كند‪.‬‬

188. 2- مشاهده مشاركتی

‫‪ -2‬مشاهده مشاركتی‬
‫مشاركت كامل‬
‫عدم مشاركت‬
‫مشاركت متوسط‬
‫مشاركت منفعل‬
‫پژوهشگر بايد ميزان مشاركت را برگزيند و در يادداشت‬
‫هاي خود توضيح دهد و تشريح كند‪.‬‬

189. 3- مصاحبه

‫‪ -3‬مصاحبه‬
‫اجزاي اصلي مصاحبه عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬ستم و احوال پرسی‬
‫‪ .2‬توضیح پروژه یا طرح‬
‫‪ . 3‬پرسش های توصیفی‪ ،‬ساختاری و پرسش های ناظر بر تفاوت و‬
‫تقابل‬
‫‪ . 4‬بیان دوباره پاسخ های شرکت کنندگان به خاطر کنترل مجدد داده ها‬
‫‪ .5‬ایجاد پرسش های فرضی در صورت لزوم‬
‫‪ .6‬تسرک جلسه یا تنظیم مصاحبه بعدی‬

190. مزایا تحقیق قوم نگاری

‫مزایا تحقیق قوم نگاری‬
‫مشاهده مسستقیم‪ :‬بسه جای اتکسا بر اطتعات دسست دوم از اطتعاتسی کسه مستقیما از‬
‫میدان تحقیق برآمده است استفاده می شود‪.‬‬
‫تجربسی بودن‪ :‬بسه علست حضور مسستقیم پژوهشگسر در مناطسق مورد مطالعه و ارتباط‬
‫مستقیم با مردم از پایه تجربی نسبتا قوی برخوردار است‪.‬‬
‫اطععات جزئسی شده‪ :‬تحقیسق قوم نگارانسه اطتعاتسی را فراهسم مسی آورد کسه جزئی و‬
‫عمیق هست و واقعیات را بیان می کند‪.‬‬
‫جسامع نگر‪ :‬این تحقیق دسر پی ارائه تبیینی جامع و کل گرایانه از وقایع است‪ .‬وقایع و پدیده‬
‫های مورد مطالعه به جای انتزاع و جداسازی در زمینه اصلی مورد بررسی قرار می گیرد‪.‬‬
‫ادراک کنشگران‪ :‬همه چیز از زاویه دید کنشگران مورد مطالعه قرار می گیرد یعنی‬
‫دیدن وقایع را برای اعضای یک فرهنگ میسر می سازد‪.‬‬
‫اعتبار اکولوژیکی‪ :‬این تحقیق به شدت بر حفظ و نگهداری شرایط طبیعی تحقیق تأکید‬
‫دارد‪ .‬محقق با رعایت دستورالعمل هایی از پیش داوری و تعصب دور مانده و با رعایت‬
‫شرایط طبیعی اعتبار اکولوژیکی تحقیق افزایش می یابد‪.‬‬
‫دید انسان گرایانه‪ :‬این تحقیق اساسا با تمایتت انسان گرایانه انجام می شود‪ .‬هدف‬
‫این تحقیق شناسایی ماهیت فرهنگی است که مردم آنرا تجربه و در آن زندگی می کنند‪.‬‬

191. معایب تحقیق قوم نگاری

‫معایب تحقیق قوم نگاری‬
‫پایایسی‪ :‬ایسن تحقیسق بسا ضعسف در حداقسل پایایسی تعمیسم در یافتسه های خویش‬
‫روبروست‪.‬‬
‫اخعق تحقیسق‪ :‬رعایست اختا تحقیسق در ایسن نوع پژوهسش بیشتسر مطرح اسست به‬
‫همیسن لحاظ دقست تحقیسق را بسا مشکسل مواجسه مسی سسازد آگاهسی از تعصبات خود و‬
‫جلوگیری از ورود آسن بسه تحقیسق و رعایست حقوا مشاهده شونده ها امری دشوار‬
‫است‪.‬‬
‫توصسیف‪ :‬اگسر چسه قوم نگاری یسک تصسویر دقیسق و روشنسی از واقعیست فراهسم می‬
‫سسازد ولسی باقسی ماندن بسر ایسن امسر بسه معنای ضعسف در ترسسیم ساختار نسظام‬
‫اجتماعسی اسست بسه نحوی کسه اجزای مورد مطالعسه در یسک ارتباط منظسم بسه تحلیل‬
‫تئوریک ساختار ببپردازند‪.‬‬

192.

‫تحقیق کیفی‬
‫تحقیقات کیفی برای گردآوری داده ها از مشاهده‬
‫مشارکتی‪،‬مشاهده سازمان نیافته و نیمه سازمان‬
‫یافته‪،‬مصاحبه عمیق و تاریخ زندگی‬
‫(شرح حال) استفاده می شود‪.‬برای تحلیل داده های‬
‫تحقیقات کیفی‪،‬در صورت لزوم‪،‬تنها از روش آمار‬

193.

‫اهداف تحقیق کیفی‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫درک افراد مورد مطالعسه از موقعیتهسا‪ ،‬عملکردهسا و تجربیاتی‬
‫که در طول زندگی کسب کرده اند‪ :‬چگونگی احساس افراد‪.‬‬
‫درک زمینسه عمسل افراد مورد مطالعسه و تاثیری کسه ایسن زمینه‬
‫بر روی رفتارشان دارد‪ :‬شرایط محیطی‪.‬‬
‫شناسسایی پدیده هسا و تاثیرات پیسش بینی نشده و ایجاد تئوری‬
‫های اسسساسی جدیسسد درباره پدیده مورد مطالعسسه‪ :‬نقش‬
‫اکتشافسی بسه ویژسه بسه منظور کمسک بسه تهیسه ابزار و شناسایی‬
‫متغیرها در مطالعات پیمایشی و تجربی‪.‬‬
‫درک فرایندهسا از طریسق مشاهده وقایسع و عملکردهایسی که‬
‫اتفاا افتاده اند‪ :‬کسب اطتعات از فرایندها‪.‬‬
‫تفسیر پدیده ها و وقایع در محیط طبیعی خود‪.‬‬

194.

‫ویژگی های تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫قابلیست انعطاف و تطابسق بسا آنچسه کسه در حیسن جمع آوری‬
‫اطتسعات یادگرفته می شود‪.‬‬
‫اعتقاد به واقعیات متعدد‪.‬‬
‫تتش جهت فهم کلیت ها‪.‬‬
‫اهمیست دادن بسه شرکست محقسق در تحقیسق (مصاحبه کننده و‬
‫تحلیل گر و‪[ )..‬تاکید در اجرا]‬
‫اهمیت دادن به دیدگاه های تک تک شرکت کنندگان در تحقیق‪.‬‬
‫اعتقاد بسه ایسن امسر کسه رفتار‪ ،‬کردار‪ ،‬ایده انسسان تنهسا در زمینه‬
‫زندگی درک می شود‪.‬‬
‫برای تنظیسم اسستراتژی های بعدی و تعیین زمان انجام کار‪،‬‬
‫اطتعات بایسستی بسه طور مداوم مورد تجزیسه و تحلیل قرار‬
‫گیرد‪.‬‬
‫محقق درصدد کشف راه های جدید و غیرمنتظره است‪.‬‬

195.

‫انواع روش های نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫در دسترس یا ساده‬
‫‪ ‬‬
‫گلوله برفی یا شبکه ای یا زنجیره ای‬
‫‪ ‬‬
‫تئوریک یا مبتنی بر هدف‬

196.

‫حجم نمونه‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫برای تعییسن حجسم نمونسه در مطالعات کیفسی معیار دقیقی‬
‫وجود ندارد‪.‬‬
‫حجم نمونه در حین کار مشخص می شود‪.‬‬
‫کفایت حجم نمونه یک امر نسبی و قضاوتی است‪.‬‬
‫برخسی از عوامسل مثسل هدف از نمونسه گیری‪ ،‬نوع نمونه‬
‫گیری‪ ،‬روش مطالعسه مسی تواننسد در تعییسن حجسم نمونه‬
‫اثر بگذارند‪.‬به عنوان مثال‬
‫‪6-10‬؛ ‪25-5‬؛ ‪200-100‬‬
‫اشباع داده ها‬

197.

‫روشهای گردآوری اطتعات‬
‫‪ ‬‬
‫مشاهده مشارکتی‬
‫‪ ‬‬
‫مشاهده غیرمشارکتی‬
‫‪ ‬‬
‫مصاحبه عمیق (جامع)‬
‫‪ ‬‬
‫بررسی اسناد‬

198.

‫روشهای پژوهش کیفی‬
‫‪ ‬گراندد تئوری(پژوهش زمینه ای) ‪Granded Theory‬‬
‫‪ ‬فرایندی برای تعمیم نتایج حاصل از یک مشاهده خاص به‬
‫نظریه ای جامعه تر ‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که در زندگی روزمره انسان ها نشو و نمو می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای با روش استقرایی از تجارب روزمره‪ ،‬تعامتت‪،‬‬
‫مستندات‪ ،‬ادبیات و مشاهدات استخراج می شود‪.‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که از طریق جمع آوری سیستماتیک داده ها و تحلیل‬
‫اطتعات مربوط به پدیده‪ ،‬کشف شده‪ ،‬توسعه یافته‪ ،‬و به‬
‫طور مشروط و موقت تایید شده است‪.‬‬
‫‪ ‬محقق کار خود را با یک تئوری شروع نمی کند که بخواهد آن‬
‫را اثبات نماید بلکه با یک مطالعه شروع می کند و اجازه می‬
‫دهد تا چیزهایی که به آن اضافه می شوند‪ ،‬خود را نشان دهند‪.‬‬

199.

‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫تتشسی اسست برای درک دنیای مشارکست کنندگان‪ ،‬آن‬
‫گونه که خود ساخته اند‪.‬‬
‫داده هسا بایسد از یسک محیسط طبیعسی و واقعی و از روش‬
‫های متفاوت جمع آوری گردد‪.‬‬
‫محقق هر داده را با تمام داده ها مقایسه می کند‪.‬‬
‫محقسق در حیسن جمسع آوری داده هسا‪ ،‬آنهسا را بررسی و‬
‫شروع بسه کدگذاری‪ ،‬طبقه بندی و مفهوم بندی نموده‬
‫و تقریبسا از همان آغاز شروع بسه نوشتسن افکار اولیه‬
‫خود درباره گزارش تحقیق می نماید‬

200.

‫مزایای تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬مشاهده رفتار در وضعیت طبیعی‬
‫‪ ‬درک عمیق‬
‫‪ ‬انعطاف پذیری‬
‫معایب تحقیق کیفی‬
‫‪ ‬تجاوز به حقوا انسانی آزمودنیها‬
‫‪ ‬مخاطرات قانونسی‪،‬اختقی و جانی‬
‫‪ ‬طولنی بودن‬
‫‪ ‬فقدان تفکیک یا جداسازی‬
‫‪ ‬فقدان پایایی یا پایایی ضعیف‬

201. تفاوت تحقیق کیفی و کمی

‫تفاوت تحقیق کیفی و کمی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ابزار گردآوری داده هسا در تحقیسق کیفسی‪:‬مشاهده‪،‬مصاحبه‬
‫عمیق ‪،‬تاریخ زندگی (شرح حال) می باشد‪.‬‬
‫ابزار گردآوری داده هسا در تحقیسق کمسی‪ :‬مشاهده سازمان‬
‫یافته‪ ،‬پرسشنامه و مصاحبه می باشد‪.‬‬
‫برای تحلیسل داده های تحقیقات کیفسی در صورت لزوم‬
‫تنها از روش آمار توصیفی استفاده می شود‪.‬‬
‫برای تحلیسل دادهای کمسی از روش های آماری توصیفی و‬
‫استنباطی استفاده می شود‪.‬‬

202.

‫فرا تحلیل ‪meta Analysis‬‬
‫‪ ‬اغلسب بسا کنکاش پژوهسش های یسک حوزه خاص‪ ،‬به تعداد زیادی‬
‫مطالعسه برخورد میکنیسم کسه بسه بررسسی متغیرهای مشابسه پرداخته‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسا وجود تشابسه موضوع مورد بررسسی‪ ،‬ممکسن اسست کسه این‬
‫مطالعات بر حسب روش یا جامعه مورد مطالعه متفاوت باشند‪.‬‬
‫‪ ‬از آنجسا کسه اغلسب‪ ،‬نتایسج ایسن مطالعات مشابسه نیسست‪ ،‬پسس بسه روشی‬
‫نیاز داریسم کسه بر اسساس ترکیسب نتایسج مختلسف بسا هسم‪ ،‬آگاهسی ما در‬
‫خصوص موضوع را افزایش دهد‪.‬‬
‫‪ ‬فراتحلیسل بسا هدف ترکیسب آماری یافتسه های پژوهسش های قبلی‪2 ،‬‬
‫فرایند عمده را دنبال میکند‪:‬‬
‫ عتوه بر ختصسه و توصسیف نمودن نتایسج مطالعات موجود در پیشینسه یک‬‫موضوع مشخسص‪ ،‬میزان رابطسه یسا تفاوت واقعسی در جامعه مطالعات‬
‫مختلف‪ ،‬را نیز دنبال می کند‪.‬‬
‫ برآورد تاثیسر ویژگسی های روش شناسی مطالعات روی میزان تفاوت‬‫یا روابط بر آورد شده در پژوهش های مختلف در حوزه ای معین‪.‬‬

203.

‫نقش های اصلی فراتحلیل‬
‫‪ ‬افزایش توان آماری‪:‬‬
‫توان آمار احتمال کشسف رابطسه آماری معنسی دار است‪.‬ارتباط‬
‫مسستقیم بسا حجسم نمونسه دارد‪ .‬ممکسن اسست هیسچ یک از مطالعات‬
‫اولیسه‪ ،‬بسه اندازه کافسی بزرگ نباشنسد ولسی در فراتحلیل چون‬
‫نتیجه گیری آماری بر اساس ترکیب مطالعات اولیه است‪ ،‬توان‬
‫آماری افزایش می یابد‪.‬‬
‫‪ ‬افزایش دقت‪:‬‬
‫چون دقست تخمیسن میزان اثسر‪ ،‬بسا حجسم نمونسه رابطسه دارد؛ لذا دامنه‬
‫اطمینان حاصل از فراتحلیل دقیق تر از مطالعات اولیه است‪.‬‬

204.

‫‪ ‬پاسسخ به سسوالتی کسه مطالعات اولیه نمسی تواننسد به آنهسا پاسخ‬
‫دهند‪:‬‬
‫در مطالعات اولیسه ممکسن اسست بعضسی از متغییرهسا مانند گروه‬
‫سسنی‪ ،‬ثابست باشند‪ .‬بسه همیسن دلیسل‪ ،‬هسر یسک از مطالعات اولیه‬
‫بسه تنهایسی نمسی تواننسد بسه تاثیسر متغیرهایسی کسه ثابست بوده اند‬
‫پاسسخ دهند‪ .‬امسا در فراتحلیسل بسه دلیسل تنوع بیسن متغیرها در‬
‫مطالعات اولیه می توان به نقش و تاثیر آنها پرداخت‪.‬‬
‫‪ ‬ارزیابی دقیق تر تفاوت بین یافته های مطالعات مختلف‪:‬‬
‫بسسیار اتفاا مسی افتسد کسه مطالعات کامت مشابسه‪ ،‬پاسخی‬
‫متفاوت بسه یسک سسوال می دهند‪ .‬برای جمسع بندی بهتسر و دقیق‬
‫تسر تفاوت های بیسن مطالعات‪ ،‬ایسن روش یسک روش موثر‬
‫است‬

205.

‫ویژگی های فراتحلیل‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫واحسد تجزیسه و تحلیسل در فراتحلیسل‪ ،‬جامعسه آماری کلیه‬
‫تحقیقات قبلی است‪.‬‬
‫فراتحلیسل کسل پژوهسش های صسورت گرفته را در برمیگیرد‬
‫و نه فقط بعضی پژوهشها‪.‬‬
‫فراتحلیسل بسه اندازه تاثیسر متغیسر مسستقل بر وابسسته تاکید‬
‫دارد‪.‬‬
‫فراتحلیل‪ ،‬تحلیل تحلیل هاست‪.‬‬
‫فراتحلیسل از ختصسه های کمی موجود در مطالعات‬
‫مختلسف بسه عنوان ابزاری برای تلخیسص نمودن آماره ها‬
‫استفاده می کند نه به عنوان داده های خام‬

206.

‫تحلیل محتوا‬
‫تحلیل محتوا يک شيوه تحقيقي است که براي‬
‫تشريح‬
‫‪ ‬عيني (‪،)Objective‬‬
‫‪ ‬منظم (‪،)Systematic‬‬
‫‪ ‬کمي (‪، )Quantitative‬‬
‫‪ ‬محتواي آشکار (‪، )Maniftes‬‬
‫پيام هاي ارتباطي بکار مي رود‬

207.

‫عيني (‪ :)Objective‬قابل اندازه گيري‪ ،‬واضح و مشخص‬
‫منظم (‪: )Systematic‬طراحي و جمع آوري اطتعات‬
‫وتجزيه وتحليل آنها بايد بر اساس يک برنامه مشخص و از‬
‫پيش طرحريزي شده انجام شود‬
‫کمي (‪: )Quantitative‬ثبت مقاديرعددي يا فراواني‬
‫مقوله هاو زير مقوله ها مهم است ‪،‬واحد تحليل بايد قابل‬
‫اندازه گيري باشد‪،‬متعير کيفي به کمي تبديل شود‬
‫محتواي آشکار (‪: )Manifest‬محتوا آشکار تجزيه وتحليل‬
‫شوند نه محتواي پنهان ‪ .‬استنباط شخصي مطرح نيست‬

208.

‫انواع تحليل محتوا‬

209.

‫انتخاب واحد تحليل‬
‫هدف و مساله تحقيق روشن مي کند ‪ ،‬چه‬
‫چيزي تحليل خواهد شد‬
‫‪ ‬واژه‬
‫‪ ‬عبارت‬
‫جمله‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬مضمون‬
‫‪ ‬پاراگراف‬
‫‪ ‬کل مطلب‬

210.

‫مقياس اندازه گيري‬
‫مقياس اسمي ‪ ---‬محتواي روزنامه ها‬
‫سرمقاله ‪ -‬علمي ‪ -‬خبري‬
‫‪ -‬گزارش‬
‫‪-‬ساير‬
‫مقياس ترتيبي ‪ ---‬محل چاپ ‪ ،‬حجم مطلب‬
‫صفحه اول ‪ -‬صفحه دوم ‪...-‬‬
‫خيلي کم ‪ -‬کم‬
‫‪ -‬متوسط ‪ -‬زياد ‪ -‬خيلي زياد‬
‫مقياس فاصله اي‪ ---‬شمارش تعداد کلمات در‪...‬‬
‫مقياس نسبي ‪--‬اعداد افعال معلوم ( ممکن است‬
‫نداشته باشيم)‬

211. مراحل تحليل محتوا

‫مراحل تحليل محتوا‬
‫■ طرح مساله و تدوين آن‬
‫■‬
‫■ تعيين اهداف‬
‫نحوه کدگذاري و جمع آوري داده‬
‫ها‬
‫■ فرضيه يا سوالت مهم‬
‫■‬
‫پايايي و روايي تحقيق‬
‫■ انتخاب واحد تحليل‬
‫■‬
‫آزمونهاي آماري‬
‫■ ساخت مقوله ها‬
‫■‬
‫تجزيه و تحليل داده ها‬
‫■ ساخت زير مقوله ها‬
‫■‬
‫نوشتن گزارش تحقيق‬
‫■ تعيين جامعه مورد مطالعه و نحوه نموسنه گيري‬

212.

‫تحقیقس عمل‬
‫نگر‪،‬اادام پژوهی‬
‫‪Action Research‬‬
‫یکی از رویکردهای موثر در تحقیقات کیفی ‪ ،‬اقدام‬
‫پژوهی یا پژوهش در عمل است‪.‬‬

213.

214.

‫سیر تکامل اادام پژوهی‬
‫اقدام پژوهسی را بسه کرت لویسن در دهسه ‪ 1940‬نسسبت می‬
‫دهنسد همزمان بسا تکامسل اقدام پژوهسی در آمریکسا این نوع‬
‫تحقیسق در انگلیسس نیسز رشسد چشمگیری یافت‪ .‬در آمریکا‬
‫ایسن نوع تحقیسق در انگلیسس نیسز رشد چشمگیری یافت‪ .‬در‬
‫آمریکای شمالسی ریشسه های ایسن رشسد بسه جنسگ جهانی دوم‬
‫بر مسی گردد اگسر چسه تسا دهه ‪ 1960‬اصسطتح اقدام پژوهی را‬
‫بسه طور خاص محققان اسستفاده نکردنسد ولسی همه تحقیقات‬
‫مشکسل محور بودنسد و بر مشارکست بلنسد مدت با مراجعان و‬
‫نیازهای آتسی و نیسز کمسک بسه اجرا و نظارت بر تغییرات تاکید‬
‫داشتند‪.‬‬

215.

‫اادام پژوهی از راپو پورت‬
‫هدف اقدام پژوهی ‪ ،‬پرداختن به مشکتت علمی‬
‫افراد در وضعیتی که در آن نوعی مشکل خاص‬
‫وجود دارد و هدف افزایش دانش اجتماعی از راه‬
‫همکاری متقابل توام با احترام و اعتماد متقابل در‬
‫درون یک چارچوب اختقی مقبول طرفین است‪.‬‬

216.

‫اادام پژوهی ‪:‬‬
‫‪ ‬بر اهمیت افزایش دانش علمی و حل مشکتت علمی در‬
‫زندگی واقعی تاکید می کند‪.‬‬
‫‪ ‬بر ارزش ها و استاندارد های مشترک محقق و متقاضی‬
‫تحول ‪ ،‬متمرکز است‪.‬‬
‫نوعی راهبرد تحقیق ارائه می دهد که دارای بنیانی قوی‬
‫‪ ‬‬
‫است که تحقیقات سنتی از آن بی بهره اند‪.‬‬
‫مستلزم همکاری متقابل و مبتنی بر احترام و اعتماد محقق‬
‫‪ ‬‬
‫و متقاضی تحول است‪.‬‬
‫‪ ‬دوره ایی یا طولی است و بر بادگیری و بهبود های‬

217.

‫چگونگی انجام اادام پژوهی‬
‫کرت لوین (‪ )1946‬برای انجام اقدام پژوهی رویه‬
‫زیر را پیشنهاد کرد ‪:‬‬

218.

‫برخی از ویژگی های اصلی اادام‬
‫پژوهی‬

219.

‫خصوصیات عمده اادام‬
‫پژوهی‬
‫‪ - 1‬یسک فعالیست تحقیقسی انحصساری نیسست و سازمان‬
‫هسا مسی تواننسد بسه نحوه موثری از ایسن روش استفاده‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ -2‬در محیسط های آموزشسی روش اقدام پژوهی‬
‫بسیارکارآمد و انعطاف پذیر است ‪.‬‬
‫‪ -3‬در اقدام پژوهسی عامسل هسا یا متغیرهای مورد‬
‫بررسی اندک است‪.‬‬
‫‪ - 4‬در اقدام پژوهسی نمسی توان یافتسه های پژوهی را‬
‫به سایر جوامع تعمیم داد‪.‬‬

220.

221.

‫تحقیق عمل نگر در حوزه های زیر بیشتر مورد‬
‫استفاده ارار می گیرد‪:‬‬
‫‪ ‬روشهای تدریس‪ :‬برای مثال‪،‬جایگزین کردن روش سنتی با‬
‫روش اکتشافی‬
‫‪ ‬راهبردهای یادگیری‪ :‬برای مثال‪،‬اتخاذ یک رویکرد یکبپارچه‬
‫برای یادگیری در مقابل یک سبک تک آزمودنی برای تدریس و‬
‫یادگیری‬
‫‪ ‬روشهای ارزشیابی ‪ :‬برای مثال‪،‬بهبود روشهای سنجش‬

222.

‫‪ ‬نگرشها و ارزشها‪ :‬برای مثال‪،‬تقویت نگرشهای مثبت تر‬
‫در کار‪،‬یا اصتح و تغییر نظامهای ارزشی دانش آموزان در‬
‫ارتباط با برخی از جنبه های زندگی‬
‫‪ ‬رشد حرفه ای و مداوم معلمان‪ :‬برای مثال‪،‬بهبود‬
‫مهارتهای تدریسس‪،‬توسعه روشهای جدید یادگیری‪،‬افزایشس‬
‫قدرت تحلیل و بال بردن خودآگاهی(معلمان)س‬
‫‪ ‬مدیریت و کنترل‪ :‬برای مثال‪،‬معرفی تدریجی روشهای‬

223.

‫اادام پژوهی‪ ،‬تحقیقات تجربی و تحقیقات شبه‬
‫تحقیقات تجربی‬
‫محض‬
‫تحقیقات شبه‬
‫تجربی‬
‫اادام پژوهی‬
‫مستلزم تحلیل مداخله‬
‫مستقیم محقق است‬
‫مستلزم تحلیل‬
‫رویدادهایی است که‬
‫بدون مداخله محقق‬
‫به طور طبیعی رخ‬
‫می دهد‪.‬‬
‫مستلزم تحلیل مداخله‬
‫های مستقیم محقق‬
‫است‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل بوسیله‬
‫دستکاری محقق انجام‬
‫می شود‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل به صورت‬
‫طبیعی صورت‬
‫می گیرد‪.‬‬
‫تغییر در متغییر‬
‫مستقل بوسیله اقدام‬
‫های محقق انجام‬
‫می شود‪.‬‬
‫مستلزم پیش آزمون‬
‫و پس آزمون‪ ،‬سنجش‬
‫مستلزم پیش آزمون‬
‫و پس آزمون و‬
‫مستلزم پیش و پس‬
‫آزمون سنجش و‬

224.

‫اادام پژوهی‪ ،‬تحقیقات تجربی و تحقیقات شبه‬
‫تحقیقات تجربی‬
‫محض‬
‫از روایی درونی‬
‫بالیی برخوردار‬
‫است‪.‬‬
‫تحقیقات شبه‬
‫تجربی‬
‫اادام پژوهی‬
‫از روایی اکولسسوژیک از روایی اکولوژیک‬
‫بالیی برخوردار است‬
‫(طبیعی) بالیی‬
‫و از ساختن واقعیت‬
‫برخوردار است‪.‬‬
‫های مصنوعی پرهیز‬
‫می کند‪.‬‬
‫روایی اکولوژیک پایین کنترل متغیرهای بی کنترل متغییر های بی‬
‫ربط از دست می ربط از دست می رود‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫رود‪.‬‬
‫مستلزم کنترل‬
‫فیزیکی بر متغییر‬
‫های بی ربط‪ ،‬از‬
‫طریق همتا سازی‬
‫چون مستلزم تحلیل همتا سازی کامل آنها‬
‫دشوار است چون‬
‫رویدادهایی است که‬
‫گروه ها معمول به‬
‫به صورت طبیعی‬
‫صورت طبیعی انتخاب‬
‫رخ می دهند لذا‬

225.

‫ل اادام پژوهی برای ایجاد تحول در سازمان‬

226.

‫محاسن اادام پژوهی‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی‪ ،‬در جامعسه بسه طور اعسم ‪ ،‬در سسازمان به‬
‫طور اخص‪ ،‬قابل استفاده است‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی را مسی توان بسه منزلسه یسک چرخسه یادگیری نیز‬
‫تصور کرد ‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهی‪ ،‬پیامدهایی در پی خواهد داشت که متقاضی‬
‫تحول از آن بهره خواهد برد‪.‬‬
‫‪ ‬اقدام پژوهسی‪ ،‬معمول مشارکتسی اسست ایسن امسر ‪ ،‬بر رابطه‬
‫بیسن محقسق و مراجسع آسن دللست دارد و از لحاظ اختقی در‬
‫خور توجه است‪.‬‬

227.

‫ بسسیاری از محققان ‪ ،‬اطتعات زیادی از آسن ندارند‬‫زیرا تبحر و تخصص در آن ‪ ،‬زمان زیادی می برد‪.‬‬
‫ تدویسن گزارش اقدام پژوهسی نسسبت بسه سایر‬‫تحقیقات دشوارتر است‪.‬‬
‫ مطالعات کتابخانسه ای در مورد اقدام پژوهی ‪،‬‬‫بسسیار لزم اسست و ایسن بدان معنسی اسست کسه محقق‬
‫نخسست بایسد جمسع آوری داده ها را آغاز و آنگاه برای‬
‫نقسد و بررسسی آنهسا بسه متون یسا منافسع علمسی تحقیق‬
‫مراجعه کند‪.‬‬

228.

‫تحقیقس آزمایشی‬
‫تحقیق آزمایشی ‪ ،‬دقیق ترین‪،‬علمی ترین‪،‬موثرترین و پیچیده‬
‫ترین نوع تحقیق است‪.‬هدف اصلی در تحقیق‬
‫آزمایشی‪،‬استنباط رابطه علت و معلولی بین پدیده هایی‬
‫است که مورد کنترل قرار می گیرند‪.‬از نظر‬
‫عملیاتی ‪،‬تحقیق آزمایشی عبارت است از روشی که در آن‬
‫اثر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مطالعه می شود‪.‬در‬
‫تحقیق آزمایشی‪،‬‬
‫می توان به سه هدف علم یعنی تبیین‪،‬پیشس بینی و کنترل‬
‫رفتار و رویدادها دست یافت‪.‬‬

229.

‫ویژگیهای تحقیق آزمایشی‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫کنترل مستقیم متغیرها‬
‫اجرای علت‬
‫دستکاری مستقیم متغیرها‬
‫جایگزینی تصادفی‬
‫از علت به معلول‬
‫شرایط با موقعیت ساختگی‬
‫دستکاری به وسیله محقق‬
‫دستیابی به رابطه قطعی علت و معلولی‬
‫گروه بندی آزمودنیها بر اساس سطوح متغسیر مستقل‬
‫تولید داده ها در جریان تحقیق‬
‫آینده نگر‬
‫عدم انعسطاف پذیری در تدوین فرضیه ها‬

230.

‫عوامل کلیدی تحقیق آزمایشی‬
‫‪ ‬کنترل ‪ :‬ویژگی یا عامل اصلی آزمایش کنترل است‪.‬در این‬
‫روش با حذف کلیه متغیرهای مزاحم‪،‬فقط تأثیر متغیرهای اصلی‬
‫تحقیق مورد مطالعه قرار می گیرد‪.‬در تحقیق آزمایشی استفاده‬
‫از گروه کنترل ضروری است‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب تصادفی‪ :‬در تحقیق آزمایشی انتخاب و گمارش گروهها‬
‫(یعنی‪،‬گروه آزمایشی و گروه کنترل) در شرایط مختلف آزمایشی‬
‫به صورت تصادفی انجام می شود‪.‬‬
‫‪ ‬عمل یا مداخله آزمایشی ‪ :‬در این روش‪،‬عمل یا مداخله‬
‫آزمایشی بر روی گروه آزمایشی اعمال می شود ولی بر روی‬
‫گروه کنترل اعمال نمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬تکرار آزمایش‪ :‬مانند هر گونه تحقیق دیگر‪،‬در تحقیق آزمایشی‬

231. روشها و طرح هاي اجراي تحقيق آزمایشی

‫روشها و طرح هاي اجراي تحقيق آزمایشی‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش‬
‫)‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آزمايش با استفاده از چند گروه‬
‫آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون‬

232. آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني

‫آزمايش با استفاده از يک گروه آزمودني‬
‫‪ )1‬پس آزمون‪:‬‬
‫وقتي افراد گروه آزمودني به طور متجانس برگزيده شدند‪،‬در معرض‬
‫متغير مستقل قرار ميگيرند ‪.‬سبپس از آنها آزمون به عمل مي آيد و‬
‫نتايج مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرد ‪.‬‬
‫‪)2‬پيش آزمون و پس آزمون‪:‬‬
‫در اين روش از گروه متجانس قبل از تاثير متغير مستقل آزمون به‬
‫عمل مي آيد ‪.‬سبپس تحت تاثير متغير مستقل قرار ميگيرد و پس از آن‬
‫مجددا از آنها آزمون گرفته ميشود و نتايج آن با نتايج آزمون قبل‬
‫مقايسه می شود‪.‬‬

233. آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و آزمايش)

‫آزمايش با استفاده از دو گروه (شاهد و‬
‫آزمايش)‬
‫در اين روش افراد متجانس آزمودني به طور تصادفي به دو‬
‫گروه تقسيم مي شوند ‪.‬گروه اول گروه آزمايش و گروه دوم‬
‫گروه کنترل که شامل‪:‬‬
‫‪ ) 1‬استفاده از پس آزمون‬
‫پس از انتخاب دو گروه يکي به عنوان گروه آزمايش و ديگري به‬
‫عنوان گروه شاهد تعيين مي شود‪.‬سبپس گروه آزمايش تحت تاثير‬
‫متغير مستقل قرار ميگيرد ‪.‬آنگاه از هر دو گروه آزمون به عمل‬
‫مي آيد و نتايج آنها با هم مقايسه مي شود ‪.‬‬
‫‪ ) 2‬استفاده از پس آزمون و پيش آزمون‬
‫در اين روش قبل از اعمال متغيرها از هر دو گروه آزمايش و‬
‫کنترل آزمون به عمل مي آيد و وضعيت آنها روشن مي‬
‫شود‪.‬سبپس گروه آزمايش تحت تاثير متغير مستقل قرار‬
‫ميگيرد‪.‬پس از آن از هر دو گروه آزمون به عمل مي آيد و نتايج دو‬
‫آزمون با همديگر مقايسه مي شود‪.‬‬

234. آزمايش با استفاده از چند گروه

‫آزمايش با استفاده از چند گروه‬
‫اين روش نيز به صور مختلفي اجرا مي شود که عبارتند‬
‫از ‪:‬‬
‫استفاده از طرح چهار گروهي سولومون‬‫طرح پس آزمون چند گروهي‬‫‪-‬استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي‬

235. استفاده از طرح چهار گروهي سولومون

‫استفاده از طرح چهار گروهي سولومون‬
‫در ايسن طرح آزمودنيهاي متجانسس بسه روش تصسادفي به‬
‫چهار گروه تقسسيم و دو گروه براي آزمايش و دو گروه‬
‫براي کنترل يا گواه در نظر گرفته ميشود‪.‬‬
‫سسبپس در يکسي از گروه هاي آزمايسش و کنترل پيش‬
‫آزمون برگزار ميگردد آنگاه دو گروه تحست تاثيسر متغير‬
‫مسستقل قرار ميگيرند‪.‬سسبپس از همسه گروههاي چهارگانه‬
‫آزمون بسه عمسل مسي آيسد و نتايسج از طريسق تحليسل واريانس‬
‫دو طرفه مقايسه ميشود‪.‬‬

236. طرح پس آزمون چند گروهي

‫طرح پس آزمون چند گروهي‬
‫‪ ‬‬
‫در ايسن روش آزمودنيهسا بسه شيوه تصسادفي بسه بيسش از سه‬
‫گروه متجانسس تقسسيم مسي شوند‪.‬آنگاه نيمسي از آنهسا تحت‬
‫تاثيسر متغيسر مسستقل قرار مسي گيرنسد ‪.‬سبپس از آنها آزمون‬
‫به عمل آمده‪،‬نتايج مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد‪.‬‬

237. استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي

‫استفاده از پيش آزمون و پس آزمون گروهي‬
‫در ايسن روش آزمودنيهسا بسه بيسش از سه گروه‬
‫متجانسس بسه روش تصسادفي تقسسيم ميشوند ‪.‬آنگاه از‬
‫آنهسا آزمون بسه عمسل مسي آيسد سسبپس همگسي تحست تاثير‬
‫متغيسر مسستقل قرار گرفتسه ‪،‬از آنهسا آزمون بعدي گرفته‬
‫ميشود و نتايسج حاصسله مورد تجزيسه و تحليل آماري‬
‫قرار مي گيرد‪.‬‬

238. آزمايش با استفاده از روش تکرار آزمون

‫آزمايش با استفاده از روش تکرار‬
‫آزمون‬
‫ايسن روش چسه بسا اسستفاده از يسک گروه و چه‬
‫اسسستفاده از دو گروه متجانس انجام‬
‫ميشود‪.‬در اينجسا محقسق سسعي مسي کند گروه‬
‫آزمايسش را بسه دفعات تحست تاثير متغيرهاي‬
‫مستقل قرار دهد ‪.‬‬

239. تحقیق نیمه آزمایشی

‫تحقیق نیمه آزمایشی‬
‫«واژهسي نيمسه تجربسي (شبسه آزمایشسی ) براي اوليسن بار در فرهنسگ‬
‫علوم تربيتسي و رفتاري در سسال ‪ 1957‬بوسسيله كمبپسل معرفسي شد‪.‬‬
‫قويتريسن انگيزه براي ابداع ايسن روش از تحقيسق تجربسي‪ ،‬نامناسسب‬
‫بودن روش تحقيسق تجربسي حقيقسي براي بررسسي و مطالعسه انسانها‬
‫در موقعيتهاي طبيعي بود»‪.‬‬
‫يكسي از ويژگيهاي روشهاي تجربسي انتخاب تصسادفي اسست امسا وقتسي‬
‫كسه عمت ً انتخاب تصسادفي گروههسا امكانبپذيسر نباشسد از روش نيمسه‬
‫تجربي استفاده ميشود‪.‬‬
‫در روش نیمه تجربی عمت ً انتخاب تصادفی گروهها عملی نیست‪.‬‬

240. مراحل تحقيق نيمه تجربي

‫مراحل تحقيق نيمه تجربي‬
‫‪ -1‬طرح يك سوال‬
‫‪ - 2‬ارائسه مبانسي نظري و آزمايشسي‪ :‬آشنايسي بسا مطالعاتسي كسه در ايسن‬
‫زمينه انجام گرفته است‪.‬‬
‫‪-3‬تدويسن موقتسي فرضيسه‪ :‬پيسش بينسي نتايجسي كسه از آزمايسش بدسست‬
‫خواهد آمد‪.‬‬
‫‪ -4‬سسازماندهي آزمايسش‪ :‬يعنسي تعييسن متغيسر مسستقل‪ ،‬تعييسن متغيسر‬
‫وابسسته‪ ،‬تعييسن طرح كلسي آزمايسش‪،‬تدويسن قطعسي فرضيسه‪ ،‬پيدا‬
‫كردن كنترلها‪ ،‬پيش بيني اجراي آزمايش‪.‬‬
‫‪ -5‬اجراي آزمايش‬
‫‪ -6‬تحليل نتايج ‪ :‬با استفاده از آمار توصيفي و استنباطي‬
‫‪ - 7‬تفسير نتايج ‪ :‬توضيح دهيم كه چرا اين نتايج بدست آمده است‪.‬‬
‫‪ -8‬تهيه گزارش‬

241. انواع طرح های نيمه تجربي

‫انواع طرح های نيمه تجربي‬
‫‪ -1‬طرح پس آزمون برای یک گروه‬
‫‪-2‬طرح پیش آزمون و پس آزمون برای یک گروه‬
‫‪ -3‬طرح مقایسه گروه های ایستا‬
‫طرح های بال‪ ،‬بسه دلیسل عدم توانایسی در کنترل عوامل‬
‫مهم و مؤثر در تحقیق ‪،‬شبه آزمایشی نامیده می شود‪.‬‬
‫ناتوانسی آنهسا در کنترل متغیرهای مزاحسم به اندازه های‬
‫اسست کسه حتما ً ممکسن اسست عوامسل دیگری بسه غیر از‬
‫متغیرهای مسستقل و وابسسته وارد تحقیسق شوند و در‬

242.

‫‪ -1‬طرح پس آزمون با یک گروه‬
‫در این طرح ابتدا یک گروه از آزمودنی ها در معرض‬
‫متغیر مستقل قرار داده می شود سبپس تأثیر این‬
‫متغیر بر متغیر وابسته مشاهده یا اندازه گیری می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪T2_______________________ x‬‬
‫پس آزمون‪ ،‬رفتار مشاهده شده یا متغیر وابسته =‬
‫‪ T2‬متغیر مستقل = ‪x‬‬
‫معایب طرح ‪ :‬هیچ کنترلی در اجرای طرح اعمال‬
‫نمیشود و امکان مقایسه مستقیم وجود ندارد‪.‬‬

243.

‫‪ -2‬طرح پیش آزمون و پس آزمون با یک گروه‬
‫پیش آزمون‬
‫متغیر مستقل‬
‫پس آزمون‬
‫‪x‬‬
‫‪T1‬‬
‫عوامل که طرح مذکور قادر به کنترل آنها نیست عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬رخدادهای هم زمان با اجرای تحقیق‬
‫‪ -2‬رشد و پختگی روانی و جسمانی‬
‫‪ -3‬نحوه اجرای پیش آزمون‬
‫‪ -4‬وسایل اندازه گیری‬
‫‪ - 5‬بازگشت های اندازه گیری ناشی از ابزار آماری به کار برده می شود‪.‬‬
‫‪ -6‬افت آزمودنی ها‬
‫‪T‬‬

244.

‫‪ -3‬طرح مقایسه گروه های ایستا‬
‫در ایسن طرح دو گروه وجود دارد و مقایسسه میان گروهی‬
‫کسه در معرض متغیرهای مسستقل قرار گرفتسه است و‬
‫گروهسی کسه متغیسر مسستقل بر آسن اعمال نمی شود‬
‫صسورت مسی گیرد و علست ایستا بودن عدم انتخاب‬
‫تصادفی است‪ .‬مراحل اجرا عبارتنداز‪:‬‬
‫‪ -1‬انتخاب دو گروه ‪) )T2 , T1‬‬
‫‪ -2‬اجرای متغیر مستقل‬
‫‪X- 3‬اندازه گیری تأثیسر متغیسر مسستقل یسا بسه عبارت دیگر‪،‬‬
‫اجرای یک آزمون برای هر دو گروه در یک زمان‬
‫‪ T1‬گسسروسهسیکسسسه در مسعسرض مستغیسر مسسستقل قسسرار مسی‪:‬‬
‫‪ T1‬مستغیر مسستقل‪x‬‬
‫‪.‬گسسیرد‬
‫‪. T2‬گسسروسهیکسسه در مسعسرضمستغیر مسسستقلقسسرار نسسمیگسسیرد‪:‬‬

245. فصل هشتم پارادایم و مدل

‫فصل هشتم‬
‫پارادایم و مدل‬

246.

‫پارادایم‬
‫مفروضات مدل به اصول اساسی اشاره دارند که از‬
‫پارادایم یا مفروضات اساسی مربوط اخذ شده اند و‬
‫گزاره های اصلی حاکم بر مدل را توصیف‬
‫می نمایند‪.‬پارادایم ها ضمن اینکه مفروضاتی از مدل‬
‫هستند تعیین کننده مسیر حرکت اند و بر نظریه‬
‫‪،‬روش(ابزار حرکت در مسیر‬
‫(راهنمای مسیر پژوهش)‬
‫نظریه (راهنمای مسیر‬
‫پیش فرض های‬
‫پژوهش)‬
‫مدل (راهنمای شماتیک مسیر پژوهش) اثر‬
‫پژوهش) و‬
‫منطقی‬
‫گذارند‪.‬‬
‫می‬
‫مدلس (راهنمای شماتیک‬
‫ارزیابی‬
‫ست‬
‫)مسسیر حسرک (‬
‫پسسساراداسیسم‬
‫تصدیق معرفت‬
‫شناسی‬
‫مسیر پژوهش)‬
‫روش(ابزار حرکت در‬
‫مسیر)‬
‫نظری‬

247.

‫مدل‬
‫مدل یک جزا کوچک و کبپی شده از چیزی‬‫مدل یک شی ا کوچک که جزئیات اشیای بزرگ تر را نشان‬‫می دهد ‪.‬‬
‫مدل توصیف نموداری و قیاسی سیستم ‪،‬نظریه یا پدیده‬‫که به وسیله خصوصیات شناخته شده است شرح داده می‬
‫شود‪.‬‬
‫مدل توصیف یا مقایسه ای است که کمکی می کند به‬‫ترسیم چیزی که به طور مستقیم آن را در اختیار داریم یا‬
‫لمس می کنیم‪.‬‬

248.

‫اهداف مدل‬
‫هدف اساسی مدل ها بیشتر کردن فهم ما از‬
‫عوامل و روندهای پیچیده دنیای واقعی است و‬
‫از طریق آنها می توان جهان را به اندازه و‬
‫وضع دلخواه درآورد ‪.‬در ساختن مدل سعی بر‬
‫آن است که مهم ترین اجزای یک پدیده را تحت‬
‫شرایط دلخواه بازسازی کنیم‪،‬اگر چه نمی توان‬
‫آنها را بهترین وسیله برای به آزمایش گذاردن‬

249.

‫ویژگی های اساسی مدل‬

250.

‫ارکان مدل‬

251.

‫محاسن مدل‬
‫ یک چارچوب اولیه برای بررسی مسائل و مشکتت در اختیار محقق می گذارد تا‬‫محقق با استفاده از مدل تنگناهای موجود را به آسانی تشخیص دهد‪.‬‬
‫ در اغلب اوقات ‪،‬نمی توان مدت زیادی صبر کرد که نتیجه خاصی را بررسی‬‫کرد‪،‬در حالی که با استفاده از مدل‬
‫می توان زمان را کوتاه و نتیجه را پیش بینی کرد‪.‬‬
‫پس از اینکه مسئله به صورت ریاضی نوشته شد‪،‬اول ً عتئم قراردادی برای همه‬‫زبان ها یکسان می شود و در واقع ‪،‬یک زبان مشترک به وجود می آید ‪،‬و ثانیا ً می‬
‫توان عوامل را تغییر داد و روابط را بررسی کرد‪.‬‬
‫از نظر هزینه ‪،‬به نفع سازمان است‪.‬‬‫ مدل ها واقع نما هستند و قابلیت تعمیم دارند‪.‬مدل ها واقعیت را نشان می دهند و‬‫به محقق امکان می دهند با به کارگیری قیاس و استقرا نتایج حاصل از مدل را به‬
‫واقعیت تعمیم بدهد‪.‬‬
‫‪ -‬مدل ها برای حل مساله متولد می شوند و رشد می کنند هدف از ایجاد و خلق‬

252.

‫معایب مدل‬
‫در بعضی مواقع به دلیل پیچیدگی مدل‪،‬از آن‬
‫استفاده نمی شود‪.‬‬
‫مدل ممکن است آن قدر ختصه شده باشد که‬
‫با واقعیت مسئله شباهتی نداشته باشد‪.‬‬
‫در یک مدل نقاط حساس نسبت به دنیای‬
‫واقعی‪،‬مشابه و یکسان نیست‪.‬‬

253.

‫شاخص‬
‫ارتباط بین‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مفهوم‪،‬بعد‪،‬مولفه و‬
‫بعد ‪1‬‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫مفهوم‬
‫بعد ‪2‬‬
‫مولفه‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫بعد ‪3‬‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫مولفه‬
‫مولفه‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬
‫شاخص‬

254.

‫ل آبشاری برای دستیابی به شاخص و مفهوم‬
‫مفهوم‬
‫)‪(concept‬‬
‫بُعد‬
‫مؤلفه‬
‫شاخص‬
‫)‪(indicator‬‬
‫‪(component‬‬
‫)‬
‫‪(dimension‬‬
‫)‬

255.

‫فصل نهم‬
‫جامعه‪،‬نمونه‪،‬برآورد حجم نمونه‪،‬‬
‫مراحل نمونه گیری و روش نمونه‬
‫گیری‬

256.

‫فصل هشتم ‪ :‬جامعه‪،‬نمونه‪،‬برآورد حجم نمونه‪ ،‬مراحل‬
‫نمونه گیری‬
‫نمونه گیری و روش‬
‫‪ ‬جامعه و نمونه‬
‫‪ ‬ضرورت واهمیت نمونه گیری‬
‫‪ ‬مراحل نمونه گیری‬
‫‪ ‬مزایای نمونه گیری‬
‫‪ ‬انواع روشهای نمونه گیری‬

257.

‫جامعه و نمونه‬
‫به مجموعه ای از افراد یا واحدهایی که دارای‬
‫حداقل یک ویژگی مشترک باشند جامعه‬
‫گویند ‪.‬‬
‫نمونه زیر مجموعه ای از جامعه است‪ .‬بطور‬
‫کلی نمونه گروه کوچکی از جامعه است که‬
‫برای مشاهده و تجزیه و تحلیل انتخاب می‬
‫شوند ‪.‬‬
‫جامعه‬
‫نمونه‬

258.

‫ضرورت و اهمیت نمونه گیری‬
‫مطالعه تمامی جامعه از نظر هزینه و زمان‬
‫مقرون به صرفه نیست لذا انتخاب داده ها از‬
‫یک جامعه کلی بعنوان نمونه و تعمیم آن به‬
‫جامعه ضرورت دارد ‪.‬‬

259.

‫مراحل نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫تعیین و تعریف جامعه مورد نظر‬
‫‪ ‬‬
‫تهیه فهرستی دقیق و کامل از واحدهای جامعه‬
‫‪ ‬‬
‫انتخاب روش نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫تعیین حجم نمونه‬

260.

‫مزایای نمونه گیری‬
‫‪ ‬‬
‫صرفه جویی در هزینه‬
‫‪ ‬‬
‫صرفه جویی در زمان‬
‫‪ ‬‬
‫افزایش دقت‪،‬اعتبار و کار آمدی‬
‫‪ ‬‬
‫امکان جمع آوری و تحلیل داده ها در مقیاسی وسیع‬
‫تر و با جزئیات بیشتر‬

261.

‫انواع روشهای نمونه گیری‬
‫الف ‪ :‬نمونه گیری تصادفی (احتمالی )‬
‫احتمال انتخاب شدن برای همه اعضای جامعه‬
‫یکسان است ‪.‬‬
‫ب‪ :‬نمونه گیری غیرتصادفی (غیر احتمالی )‬
‫احتمال انتخاب شدن برای همه اعضای‬
‫جامعه نامعین و نامعلوم است‪.‬‬

262.

‫الف ‪:‬‬
‫نمونه گیری‬
‫تصادفی‬
‫(احتمالی )‬
‫‪ -‬نمونه گیری تصادفی ساده‬
‫قرعه کشی‬‫استفاده از جدول‬‫اعداد تصادفی‬
‫ نمونه گیری تصادفی منظم‬‫ نمونه گیری تصادفی طبقه ای‬‫یک مرحله ای‬‫ نمونه گیری تصادفی خوشه ای‬‫چند مرحله ای‬‫‪-‬چند مرحله ای‬
‫ نمونه گیری در دسترس‪،‬اتفاقی‪،‬‬‫ب‪:‬‬
‫فرصتی‪،‬قطعه ای‪،‬داوطلبانه‬
‫نمونه گیری‬
‫غیر تصادفی ‪ -‬سهمیه ای‬
‫(غیراحتمالی ) ‪ -‬هدفمند‬
‫غیراحتمالی‬
‫‪ -‬شبکه ای‪،‬زنجیره ای ‪ ،‬گلوله برفی‬

263.

‫الف‪ :‬نمونه گیری تصادفی‬
‫نمونه گیری تصادفی ساده‬
‫نوعی نمونه گیری تصادفی است که هر یک از‬
‫اعضای جامعه تعریف شده شانس برابر و‬
‫مستقلی جهت بودن عضوی از اعضای نمونه را‬
‫دارد‪ .‬چنانچه جامعه مورد مطالعه کوچک باشد‬
‫برای انتخاب اعضای نمونه می توان از قرعه‬
‫کشی استفاده می شود‪.‬‬

264.

‫نمونه گیری تصادفی ساده‬
A
U
N
Z
T
D
B
M
V
L
X
S
R
E
G
Q A
W G
O
I
F
P
K
Y
F
X
E
D
A Y
K

265. نمونه گیری تصادفی ساده را به دو شیوه می توان انجام داد

‫نمونه گیری تصادفی ساده را به دو شیوه‬
‫می توان انجام داد‬
‫‪ ‬قرعه کشی‪ :‬با توجه به چارچوب نمونه گیری از میان افراد‬
‫جامعه یک نمونه به حجم مورد نظر از میان افراد فهرست شده‬
‫به حکم قرعه انتخاب می کنیم‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از جداول اعداد تصادفی‪ :‬در مواردی که تعداد افراد‬
‫جامعه زیاد باشد‪،‬استفاده از روش قرعه کشی کار وقت گیر و‬
‫پرزحمت است‪.‬در چنین شرایطی می توان به جای قرعه کشی‬
‫از جدول اعداد تصادفی استفاده کرد‪.‬جدول اعداد تصادفی‬
‫جدولی است که اعداد آن به طور تصادفی و به وسیله کامبپیوتر و‬
‫بر اساس قانون احتمالت تهیه شده است‪.‬‬

266. خلاصه ای از جدول اعداد تصادفی

‫خعصه ایس از جدول اعداد تصادفی‬

267.

‫نمونه گیری تصادفی منظم یا‬
‫سیستماتیک‬
‫نمونسه گیری تصسادفی منظسم زمانسی استفاده‬
‫مسی شود کسه کلیسه اعضای جامعسه تعریف‬
‫شده قبت بسه صسورت تصسادفی فهرست شده‬
‫باشند‪.‬‬

268.

‫فرض کنیسد مسی خواهیسم ‪ 100‬نفسر دانشجویان را از یسک جامعه‬
‫‪ 1000‬نفری که قبت فهرست شده است انتخاب کنیم ‪.‬‬
‫برای ایسن منظور ابتدا ‪ )1000 ÷ 100=10( ،‬پسس به طور‬
‫تصسادفی شماره ای را کسه از عدد بسه دسست آمده (‪ )10‬کوچکتر‬
‫است (مثت ‪ )8‬انتخاب می کنیم‪.‬‬
‫شماره ‪ 8‬نقطسه شروع انتخاب مسی شود و سسبپس بسه ترتیب‬
‫شماره های ‪ ... 48 ،38 ،28 ،18 ،8‬اسست انتخاب می‬
‫نماییم این عمل را تا انتهای ‪ 100‬نفر ادامه می دهیم‪.‬‬

269.

‫نمونه گیری تصادفی طبقه ای‬
‫دراین نوع نمونه گیری ‪ ،‬پژوهشگر عتقمند‬
‫است‬
‫نمونه ای را انتخاب کند و مطمئن شود زیر‬
‫گروهها آن با همان نسبتی که در جامعه‬
‫هستند با همان نسبت ‪ ،‬در نمونه حضور‬
‫داشته باشد چنین نمونه هایی را طبقه بندی‬
‫شده گویند ‪.‬‬

270.

‫مونه گیری تصادفی طبقه ای‬
‫رشته های‬
‫طبقات‬
‫فنی و علوم علوم هنر جمع‬
‫مهند تجرب انسان‬
‫ی‬
‫سی ی‬
‫تحصیلی‬
‫شاخص آماری‬
‫فراوانی هر طبقه‬
‫نسبت هر طبقه به‬
‫جامعه‬
‫نسبت نمسونه به‬
‫جامعه‬
‫‪200 80 500 400 300‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1 40/ 25/ 20/0 15/0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪160 64 40‬‬
‫‪32‬‬
‫‪24‬‬

271.

‫نمونسه گیری تصادفی طبقه ای‬
ABCDE
25%
FGHIJ
KLMNO
50%
PQRST
25%
BD
25%
FMOJ
50%
25%
PS
25%

272.

‫نمونه گیری خوشه ای‬
‫در نمونه گیری خوشه ای واحد اندازه گیری فرد نیست‬
‫بلکه گروهی از افراد یا مجموعه ای از اعضاست که‬
‫به صورت طبیعی شکل گرفته و یک گروه طبیعی را‬
‫تشکیل داده اند‪ .‬این روش زمانی به کار برده می‬
‫شود که انتخاب گروهی از افراد آسانتر و امکان پذیر‬
‫تر از انتخاب افراد در یک جامعه تعریف شده است‪.‬‬

273.

‫خوشه ای یک مرحله ای‬
AB
QR
STU
NOP
EFG
HI
QR
EFG
CD
LM
JK
CD

274.

‫خوشه گیری چند مرحله ای‬
‫ایسن روش نوع دیگری از نمونه گیری‬
‫خوشسه ای اسست‪.‬اما در چندیسن مرحله‬
‫انجام مسی شود به عنوان مثال ابتدا بر‬
‫اسساس متک جغرافیایسی سسبپس اقتصادی و‬
‫نهایتا سیاسی نمونه ها انتخاب می شوند‪.‬‬

275.

‫مرحله ای‬
‫خوشه ای چند‬
CD
AB
QR
STU
NOP
EFG
HI
LM
JK
CD
QR
EFG
CQE

276.

‫ب ‪:‬نمونه گیری غیر تصادفی‬
‫نمونه گیری در دسترس‬
‫افراد نمونه فقط به دلیل سهولت ‪،‬سادگی و در دسترس بودن‬
‫انتخاب می شوند‪ .‬این روش نمونه گیری ضعیف ترین نوع‬
‫نمونه گیری است‪ .‬استفاده از این روش تا حدودی تنبلی و نا‬
‫آگاهی محقق را نشان می دهد ‪ .‬برای مثال مصاحبه از‬
‫عابران خیابان درمورد یک موضوع اجتماعی ‪.‬‬

277.

‫نمونه گیری سهمیه ای‬
‫در نمونه گیری سهمیه ای نیز مانند نمونه گیری طبقه ای‬
‫محقق سعی می کند نسبت یا ویژگیهای جامعه در‬
‫نمونه نیز وجود داشته باشد‪.‬‬

278.

‫نمونه گیری هدفمند‬
‫در ایسن نمونسه گیری محقسق سسعی مسی کنسد بسا استفاده از‬
‫قضاوت ‪،‬داوری و تتش سسنجیده نمونسه ای انتخاب کند‬
‫که در حد امکان معرف جامعه مورد مطالعه باشد ‪.‬‬

279.

‫نمونه گیری شبکه ای‬
‫درنمونه گیری شبکه ای یا گلوله برفی عضوی از یک‬
‫شبکه اجتماعی عضو دیگری را معرفی می کند و همین‬
‫طور آن عضو نیز عضوی دیگری را معرفی می‬
‫کند ‪،‬بدین ترتیب حجم نمونه به صورت شبکه ای و‬
‫زنجیره ای انتخاب می شوند‪.‬‬

280.

‫خعصه جدول روش های نمونه گیری بر‬
‫اساس اابلیت تعمیم‬

281.

‫انواع روشها برآورد حجم نمونه‬
‫‪ -1‬برآورد حجم نمونه بر حسب انحراف معیار جامعه یا برای یک‬
‫متغیر کمی ‪.‬‬
‫‪ -2‬برآورد حجم نمونه بر حسب نسبت یا برای متغیر دو ارزشی‪.‬‬
‫‪ -3‬برآورد حجم نمونه در تحقیقات همبستگی‪.‬‬
‫‪ -4‬برآورد حجم نمونه بر حسب جدول تعیین حجم نمونه از روی‬
‫حجم جامعه‪.‬‬

282. اندازه های z در آزمونهای یک دامنه و دو دامنه با سطح اطمینان

‫اندازه های ‪ z‬در آزمونهای یک دامنه و دو دامنه با‬
‫سطح اطمینان‬
‫سطح‬
‫اطمینسان‬
‫آلفا(‪)a‬‬
‫یا احتمال‬
‫خطسا‬
‫‪95%‬‬
‫‪5%‬‬
‫‪99%‬‬
‫‪1%‬‬
‫اندازه‬
‫یک دامنه‬
‫دامنه‬
‫‪1.645‬‬
‫‪2.33‬‬
‫دو‬
‫‪1.96‬‬
‫‪2.58‬‬

283.

‫آزمون یک دامنه‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪б‬‬
‫‪Za‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫آزمون دو دامنه‬
‫‪d‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Za б‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪d‬‬
‫=‪n‬‬
‫=‪N‬‬

284.

‫حجم نمونه = ‪n‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون یک دامنه = ‪za‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون دو دامنه =‪Za‬‬
‫‪2‬‬
‫اشتباه مجاز یا سطح خطا= ‪d‬‬
‫انحراف معیار متغیرمورد مطالعه در جامعه‬
‫=‪б‬‬

285.

‫مثال یک‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کند که ‪« :‬پیشرفت‬
‫تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی – اقتصادی پایین از‬
‫پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی اقتصادی بالتر ‪،‬‬
‫کمتر است » اگر بدانیم انحراف معیار پیشرفت تحصیلی دانش آموزان‬
‫جامعه ‪ 4‬و تفاوت میانگین واقعی پیشرفت تحصیلی جامعه گروه نمونه‬
‫‪ 5/0‬نمره باشد‪،‬حجم نمونه را در سطح اطمینان ‪ 95‬درصد (‪) a=05/0‬‬
‫برآورد کنید‪ .‬چون فرضیه جهت دار است از آزمون یک دامنه استفاده می‬
‫کنیم‪ .‬بنابراین ‪،‬محقق با استفاده ازاطتعات‬
‫‪ б،5% =d =4‬و‪ za=645/1‬مقدار‪ n‬را از طریق فرمول بدست آورید‪.‬‬

286.

‫آزمون یک دامنه جهت دار با اطمینان ‪%95‬‬
‫‪~174‬‬
‫‪2‬‬
‫‪= 173/1856‬‬
‫)‪(1/645) . 2(4‬‬
‫=‪N‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(0/5‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه باید نمونه‬
‫ای به حجم ‪ 174‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

287.

‫آزمون دو دامنه جهت دار با اطمینان ‪%99‬‬
‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد (‪)a=%1‬برآورد‬
‫کند باید نمونه ای به حجم ‪ 348‬نفر انتخاب‬
‫کند‪.‬‬
‫‪=347/4496~348‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪n= (2/33) . (4‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(0/5‬‬

288.

‫مثال دو‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کند که ‪:‬‬
‫«پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی – اقتصادی‬
‫پایین و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای پایگاه اجتماعی‬
‫اقتصادی بال تفاوت وجود دارد » اگر بدانیم انحراف معیار پیشرفت‬
‫تحصیلی دانش آموزان جامعه ‪ 4‬و تفاوت میانگین واقعی پیشرفت‬
‫تحصیلی جامعه با میانگین بر آورد شده گروه نمونه ‪ 5/0‬نمره‬
‫باشد‪،‬حجم نمونه را در سطح اطمینان ‪ 95‬درصد (‪) a=05/0‬‬
‫برآورد کنید‪ .‬چون فرضیه بدون جهت است از آزمون دو دامنه‬
‫استفاده می کنیم‪ .‬بنابراین ‪،‬محقق با استفاده ازاطتعات ‪=4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ б،5% =d‬و‪ za=96/1‬مقدار‪ n‬را از طریق فرمول بدست آورید‪.‬‬

289.

‫آزمون دو دامنه بدون جهت با اطمینان ‪%95‬‬
‫‪= 245/8624~246‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪n= (1/96) . (4‬‬
‫‪(0/5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه باید‬
‫نمونه ای به حجم ‪ 246‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

290.

‫آزمون دو دامنه بدون جهت با اطمینان ‪%99‬‬
‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد (‪)a=%1‬برآورد‬
‫کند باید نمونه ای به حجم ‪ 427‬نفر انتخاب کند‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫‪22‬‬
‫)‪n= (2/58‬‬
‫)‪(2/85). .(4‬‬
‫‪(4) =426/0096‬‬
‫‪=426/0096‬‬
‫~~‬
‫‪427‬‬
‫‪427‬‬
‫)‪(%55‬‬
‫‪(0/‬‬
‫‪) 22‬‬

291.

‫‪ -2‬برآورد حجم نمونه بر حسب نسبت یا برای‬
‫متغیر دو ارزشی‬
‫متغیر دو ارزشی فقط دو خالت دارد و از این رو‪ ،‬دو‬
‫ارزش به خود می گیرد‪ .‬نسبتی از جامعه حائز صفت‬
‫معین( ‪ proportion ) p‬مهمترین ارزش جامعه ای است‬
‫که بر مبنای این نوع متغیر برآورد می شود ‪.‬‬

292.

‫فرمولهای برآورد حجم نمونه بر حسب‬
‫نسبت یا برای متغیر دو ارزشی به ارار‬
‫زیر است ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫دامنه‪za.p(1-p) d‬‬
‫فرمول برای آزمون یک‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫‪d‬‬
‫فرمول برای آزمون دو دامنه )‪za.p(1-p‬‬

293.

‫حجم نمونه = ‪n‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون یک دامنه = ‪za‬‬
‫سطح اطمینان برای آزمون دو دامنه =‪Za‬‬
‫‪2‬‬
‫اشتباه مجاز یا سطح خطا= ‪d‬‬
‫نسبت جامعه=‪p‬‬

294.

‫مثال یک‬
‫فرض کنیدمحققی قصد دارد این فرضیه را آزمون کندکه ‪:‬‬
‫«نسبت دانشجویانی که موافق با شرکت در اجرای یک فعالیت‬
‫دسته جمعی هستند بیش از نسبت دانشجویانی است که‬
‫مخالف با شرکت در اجرای یک فعالیت دسته جمعی هستند»‬
‫اگر محقق بخواهد حداکثر مقدار‪p‬را اختیار کند و سطح‬
‫اطمینان را ‪ 95‬درصد و اشتباه مجاز یا سطح خطا را ‪ %5‬در‬
‫نظر بگیرد چه تعدا نمونه را باید انتخاب کند؟چون فرضیه‬
‫تحقیق جهت دار است از آزمون یک دامنه استفاده می کنیم ‪.‬‬

295.

‫بنابراین‪ ،‬محقق با استفاده از اطتعات‬
‫‪p،5%=d=./5‬و‪ za=645/1‬مقدار‪ n‬را از طریق‬
‫فرمول زیر بدست می آید‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (1/645) . (0/5)(1-0/5) =270/6025~271‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه نمونه ای به‬
‫حجم ‪ 271‬نفر انتخاب کند‬

296.

‫در مثال قبل اگر محقق بخواهد حجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد برآورد کند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (2/33) . (0/5)(1-0/5) =542/89~543‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(% 5‬‬
‫باید نمونه ای به حجم ‪ 543‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

297.

‫مثال ‪2‬‬
‫فرض کنید محققی قصد دارد برای تعیین نسبت‬
‫مدیرانی که دارای تحصیتت دانشگاهی در رشته‬
‫مدیریت آموزشی هستند تحقیقی انجام دهد ‪.‬‬
‫تجارب گذشته نشان می دهد که نسبت مزبور‬
‫هرگز بیش از ‪ 0.4‬نبوده است ‪.‬اگر محقق بخواهد‬
‫سطح اطمینان را ‪95‬درصد و اشتباه مجاز را ‪%5‬‬
‫در نظر بگیرد چه تعداد نمونه را انتخاب کند؟‬

298.

‫در اینجا چون آزمون دو دامنه است‪،‬‬
‫بنابراین‪،‬محقق با استفاده از اطتعات ‪4/0‬‬
‫=‪p،5%=d‬و‪ za=96/1‬مقدار ‪n‬را از طریق‬
‫فرمول زیر بدست آورید ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (1/96) . (0/4)(1-0/4) =368/8~369‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫بدین ترتیب محقق برای آزمون فرضیه با ل‬
‫نمونه ای به حجم ‪ 369‬نفر انتخاب کند‬

299.

‫در مثال بال اگر محقق بخواهد حسجم نمونه را‬
‫در سطح اطمینان ‪ 99‬درصد برآورد کند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n= (2/58) . (0/4)(1-0/4) =639/0144~640‬‬
‫‪(% 5) 2‬‬
‫باید نمونه ای به حجم ‪ 640‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

300.

‫‪ -3‬برآورد حجم نمونه در تحقیقات همبستگی‬
‫مرحله اول‪ :‬باید تعیین کند که چه نوع همبستگی محاسبه‬
‫می شود اگر داده ها رتبه ای باشد همبستگی رتبه ای‬
‫اسبپرمن‪ ،‬اما اگر داده ها از نوع مقیاس فاصله ای باشد باید‬
‫از همبستگی گشتاوری پیرسون استفاده کرد‪.‬‬
‫مرحله دوم‪ :‬محقق باید مقدار همبستگی مورد انتظار را بر‬
‫اساس مطالعات گذشته یا از طریق یک مطالعه مقدماتی‬
‫پیش بینی یا تعیین کند ‪.‬‬
‫مرحله سوم‪ :‬بعد از پیش بینی یا تعیین مقدارهمبستگی با‬
‫استفاده از جدول آماری حجم نمونه را برآورد کند‪.‬‬

301.

‫مثال‬
‫«بین انگیزش درونیس و پیشرفتس تحسصیلی دانشس آموزان رابطه وجوسد دارد‬
‫»از آنجسا که هر دو متغیر از نوسع مقیاس پیوسته و فاصسله ای اسست ‪،‬لذا باید‬
‫از همبستگی گشتاوری پیرسوسن استفاده کند‪ .‬محقق بر اسساس مطالعات‬
‫گذشسته پیشس بینیس مسی کند که ضسریبس همبستگی مورد انتظار ‪25/0‬استس و‬
‫مایلس استس در سسطح اطسمینان ‪95‬درصسد(‪%5‬س =س ‪)a‬حجم نمونه را برآورد کند‪.‬‬
‫چوسن فرضسیه بدون جسهتس استس پسس باید در جدولس آماری سسطحس اطسمینان‬
‫مربوطس به آزمون دو دامنه در سسطح ‪)96/1( % 5‬را انتخساب کند ‪ .‬با‬
‫مراجعه به جدول آماری مقادیر بحرانیس ضسریبس همبسستگی پیرسوسن که با‬
‫پیشس بینی همبستگی ‪ 25/0‬برای آزموسن دو دامسنه وسطح ‪%5‬سدرجسه آزادی‬
‫برابر ‪ 60‬استس ‪ .‬چسون عدد ‪ 60‬درجه آزادی (‪)df‬استس و از آنجا که درجسه‬
‫آزادی در ضسریبس همبسستگی برابر با ‪N = df -2‬استس‪ ،‬لذا با اضسافه کردن‬
‫عدد ‪2‬در ‪ 60‬حجم نمونه با پیشس بینی ضریبس همبستگی ‪ a= 25/0‬بدسستس‬
‫میس آید ‪ .‬بنابراین محقسق باید حجم نموسنه ای به تعداد ‪ 62‬نفر انتخاب کند‪.‬‬

302.

‫‪ -4‬برآورد حجم نمونه بر حسب جدول تعیین‬
‫حجم نمونه از روی حجم جامعه‬
‫کرجسی و مورگان(‪ ) 1970‬با توجه به خطای نمونه‬
‫گیری ‪ %5‬و سطح اطمینان ‪ %95‬همبسته با آماره‬
‫مجذورکای فرمول زیر را پیشنهاد کردند ‪.‬‬
‫)‪Z2 N p(1-p‬‬
‫)‪d2 (N-1)+Z2 P(1-P‬‬
‫=‪n‬‬

303.

‫تعیین حجم نمونه از روی حجم جامعه توسط کرجسی و مورگان‬

304. روايي(validity)

‫روايي(‪)validity‬‬
‫روایسی بسه هدفسي كسه پرسسشنامه براي تحقسق بخشيدن به‬
‫آسن درسست شده اسست ‪،‬اشاره مسي كند‪ .‬لذا آزموني‬
‫داراي روايسي اسست كسه براي اندازه گيري آنچه مورد‬
‫نظر است ‪،‬كافي و مناسب باشد‪.‬‬

305. انواع روايي

‫انواع روايي‬
content-related validity‫ محتوايي‬
Face validity
‫صوري‬
Criterion-related validity (‫ معكي )معيار‬
predictive ‫ پيش بيني‬Concurrent ‫همزمان‬Construct ‫ سازه‬
Convergent
‫_همگرا‬
Discriminate‫_واگرا‬

306.

‫روایی محتوایی‬
‫ازآنجسا كسه هيسچ آزمون و پرسسشنامه ای نمسي تواند تمام محتوا‬
‫و كليسه هدف هاي يسك درس و یسا مفهوم راشامسل شود ‪،‬هر‬
‫آزمون یسا پرسسشنامه از مجموعسه اي سسؤال كسه به عنوان‬
‫نمونسه اي از تمام محتوا و هدف هاي آموزشي درس انتخاب‬
‫شده اسست ‪،‬تشكيسل مسي يابد‪.‬لذا كاربردي تريسن و مهمترين‬
‫روايي كه ما با آن سروكار داريم ‪ ،‬روايي محتوايي است‪.‬‬

307.

‫روايي محتوايي به اين مطلب اشاره مي كند كه نمونه سؤال‬
‫هاي موجود در يك آزمون تا چه حد معرف كل جامعه سؤال‬
‫هاي ممكن است كه مي توان از محتوا يا موضوع مورد نظر‬
‫تهيه كرد‪.‬هرچه آزمون از اين لحاظ بهتر باشد‪ ،‬داراي روايي‬
‫بيشتري است‪ .‬روش آماري براي تعيين ضريب روايي‬
‫محتوايي وجود ندارد‪.‬براي تعيين روايي محتوايي يك آزمون‬
‫از اضاوت متخصصان در اين باره كه سؤال هاي آزمون تا چه‬
‫ميزان معرف محتوا و هدف هاي برنامه يا حوزه محتوايي‬
‫هستند ‪،‬استفاده مي شود‪.‬‬

308. روايي صوري(ظاهري) (Face validity)

‫روايي صوري(ظاهري) )‪Face‬‬
‫‪)validity‬‬
‫روايسي صسوري بسه ايسن مطلسب اشاره مسي كنسد كسه سسؤال هاي يك‬
‫آزمون تسا چسه حسد در ظاهسر شسبيه بسه موضوعسي هسستند كه براي‬
‫اندازه گيري آسن تهيسه شده اند‪ .‬در واقسع روايسي صسوري نمسي تواند‬
‫نوعسي روايسي باشسد ‪،‬بلكسه تنهسا يسك ويژگسي آزمون اسست كه در پاره‬
‫اي مواقسع وجود آسن مفيسد بسه نظسر مسي رسسد‪ .‬بسا ايسن وجود گاهي‬
‫صسورت آزمون (روايسي صسوري )از لحاظ قابليت پذيرش و معقول‬
‫بودن آزمون براي آزمون شوندگان ‪ ،‬داراي اهميت است‪.‬‬

309. روش تعيين روايي صوري

‫روش تعيين روايي صوري‬
‫از آنجسا كسه روايسي صسوري نوع خاصسي از روايي‬
‫محتوايسي اسست ‪،‬همان روشسي كسه براي تعيين‬
‫روايسي محتوايسي بسه كار مسي رود ‪ ،‬يعنسي استفاده‬
‫از نظر متخصصان‪ ،‬قابل استفاده است‪.‬‬

310.

‫روايي معكي(معيار)‪Criterion-‬‬
‫‪related validity‬‬
‫‪ ‬منظور از روايي متا ‪،‬ميزان ارتباط بين نمرات حاصل از‬
‫يك آزمون با نمرات حاصل از يك آزمون ياوسيله اندازه‬
‫گيري ديگر است‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراين هرزمان كه از نمرات يك آزمون براي پيش بيني‬
‫عملكرد افراد در آزموني ديگر(آزمون متا) استفاده كنيم‬
‫با روايي متا سر وكارداريم‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون اول را آزمون پيش بين و آزمون دوم كه عملكرد‬
‫فرد درآن سنجش مي شود ‪،‬آزمون متا نام دارد‪.‬‬

311.

‫‪ ‬اگسر آزمون دوم پسس از يسكس فاصسله زمانسي با آزمون اول‬
‫باشد‪ ،‬به آن روايي پيش بيني گفته مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬اگرهدف ايسن باشسد كسه آيسا يسك آزمون يسا وسيله اندازه‬
‫گيري مسي توانسد جانشيسن مناسسبي براي آزمون يسا وسيله‬
‫اندازه گيري ديگري(بدون فاصسله و بطور همزمان) باشد‪،‬‬
‫به آن روايي همزمان گفته مي شود‪.‬‬

312.

‫سازه‬
‫سسازه مفهوم انتزاعسی اسست کسه مسستقیما ً قابسل مشاهده‬
‫نیسست ولسی ازنظرات ‪،‬قابسل اسستنباط اسست‪.‬بنابر ایسن مقیاس‬
‫هسا وآزمون هایسی کسه برای سسنجش سسازه هسا درسست مسی‬
‫شونسد‪،‬بسه طورمسستقیم سسازه هارا نمسی سسنجند ‪،‬بلکسه عملکرد‬
‫یسا رفتارهایسی را کسه گمان مسی رود منعکسس کننده سسازه هسا‬
‫هستند‪،‬آن را می سنجند‪.‬‬

313. چگونه روايي سازه را تعيين مي كنيم؟

‫چگونه روايي سازه را تعيين مي‬
‫كنيم؟‬
‫‪ ‬نخست بايد آن سازه (به عنوان مثال ”هوش ”)را تعريف‬
‫نماييم‪.‬‬
‫‪ ‬سبپس براي اندازه گيري آن سازه ‪ ،‬آزموني بسازيم‪.‬‬
‫‪ ‬رابطه بين نمرات حاصل از اين آزمون رابامواردي که‬
‫طبق نظريه هاي علمي (دراين مثال نظريه هاي‬
‫روانشناختي و پرورشي )در باره ي آن (هوش )بيان کرده‬
‫اند(مانندسرعت يادگيري‪،‬ميزان پيشرفت تحصيلي‪)..،‬تعيين‬
‫مي نماييم‪.‬‬

314. پایایی(Reliability)

‫پایایی(‪)Reliability‬‬
‫‪ ‬‬
‫پایایسی بسا ایسن امسر سسر و کار دارد که ابزار اندازهگیری در‬
‫شرایسط یکسسان تسا چسه اندازه نتایسج یکسسانی بسه دست‬
‫میدهد‪ .‬بسه بیان دیگسر اگسر ابزار اندازهگیری را در یک‬
‫فاصسله زمانسی کوتاه چندیسن بار بسه یک گروه واحدی از‬
‫افراد بدهیسم نتایسج حاصسل نزدیسک بسه هم باشد‪ .‬بعنوان مثال‬
‫اگسر دو مرتبسه از يسك فرد بسه فاصسله چنسد دقيقه و در‬
‫شرايسط كامت ً يكسسان فشارخون گرفتسه شود تسا چه ميزان‬
‫مقادير به يكديگر نزديك هستند؟‬

315. عوامل موثر بر پايايي

‫عوامل موثر بر پايايي‬
‫‪ ‬‬
‫شيوه طراحي سوالت‬
‫‪ ‬‬
‫نوع سوالت و گزينه ها‬
‫‪ ‬‬
‫•‬
‫ترتيب سوالت‬
‫شكسسل ظاهري‪ ،‬موقعيسست اجتماعي‪ ،‬اختا و رفتار فرد‬
‫پرسشگر‬
‫•‬
‫شرايط پرسشگري در يك محيط متناسب و آرام‬
‫•‬
‫شكسسسل ظاهري پرسسسسشنامه‪،‬تعداد صفحات و تعداد‬
‫سوالت‪،‬رنگ كاغذ‪،‬فونت مورد استفاده‪،‬آرايش متن‬

316. محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری

‫محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازهگیری‬
‫مصححان‪Examiners –Reliability‬‬
‫روش پایایی‬
‫ٍ‬
‫اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی ‪Test – Retest‬‬‫ روش موازی یا روش آزمونهای همتا ‪Equivalence‬‬‫روش همسانی درونی‪:‬‬
‫روش تصنیف یا دونیمه کردن آزمون ‪Split – half‬‬‫روش کودر _ ریچاردسون ‪Kuder – Richardson‬‬‫روش آلفای کرونباخ ‪Cronbach s Alpha‬‬

317. روش پايايي مصححان(examiners reliability)

‫روش پايايي مصححان(‪examiners‬‬
‫‪)reliability‬‬
‫‪ ‬‬
‫براي تعييسن پايايسي آزمون هاي تشريحسي يسا بسه طور کلي‬
‫آزمون هاي غيسر عينسي کسه نمرات آنهسا تحست تاثير قضاوت‬
‫مصسححان قرار ميرد‪،‬بايسد از دو يسا چنسد مصسحح کسه مستقت‬
‫پاسسخ هاي آزمون شوندگان راتصسحيح مسي کننسد‪ ،‬استفاده‬
‫کرد ‪.‬همبستگي بيسن نمرات مصسححان مختلسف شاخص‬
‫پايايي مصححان به حساب مي آيد‪.‬‬

318.

‫اجراي دوباره آزمون يا روش بازآزمايي‬
‫اين روش عبارت است از ارائه يك آزمون بيش از يك بار در يك‬
‫گروه آزمودني تحت شرايط يكسان‪ .‬براي محاسبه ضريب قابليت‬
‫اعتماد با اين روش‪ ،‬ابتدا ابزار اندازه گيري بر روسي يك گروه‬
‫آزمودني اجرا شده و سبپس در فاصله زماني كوتاهي دوباره در‬
‫همان شرايط‪ ،‬آزمون بر روي همان گروه اجرا ميشود‪.‬‬
‫نمرات بدست آمده از دو آزمون مورد نظر قرار گرفته و ضريب‬
‫همبستگي آنها محاسبه ميشود‪ .‬اين ضريب نمايانگر قابليت اعتماد‬
‫(پايايي) ابزار است‪ .‬روش بازآزمايي براي ارزيابي ثبات مولفه هاي‬
‫يك ابزار اندازه گيري بسه كار ميرود ولي با اين اشكال نيز روبه رو‬
‫است كه نتايج حاصله از آزمون مجدد ميتواند تحت تاثير تمرين‬
‫(تجربه) و حافظه آزمودني قرار گرفته و بنابراين منجر به تغيير در‬
‫قابليت اعتماد ابزار اندازه گيري گردد‪.‬‬

319.

‫روش موازي يا استفاده از آزمون هاي همتا‬
‫يكسي از روشهاي متداول ارزيابسي قابليست اعتماد در اندازه گيري هاي رواني‪-‬‬
‫تربيتسي اسستفاده از آزمون هاي همتسا اسست كسه شباهست زيادي بسا يكديگسر دارنسد ولي‬
‫كامت يكسان نيستند‪.‬‬
‫ضريب قابليت اعتماد بر اساس همبستگي نمرات دو آزمون همتا به دست مي آيد‪.‬‬
‫خطاهاي اندازه گيري و كمبود يسا عدم وجود همساني ميان دو فرم همتاي آزمون‬
‫(تفاوت در سسسوالت يسسا محتواي آنهسسا) قابليسست اعتماد را كاهسسش ميدهد‪.‬‬
‫ممكسن اسست فرم هاي همتسا بسه طور همزمان ارائسه نگردد‪ .‬در ايسن صسورت قابليت‬
‫اعتماد هسم شامسل ثبات و همسساني ميشود‪ .‬اگسر فاصسله اجراي فرم هاي همتا زياد‬
‫باشسد و تغييراتسي در ضريسب قابليست اعتماد مشاهده گردد‪ ،‬ممكسن اسست كسه اين‬
‫تغيير مربوط به عوامسل فردي (آزمودنسي ها)‪ ،‬همتا نبودن آزمون ها و يا تركيبي از‬
‫هر دو باشد‪.‬‬

320.

‫روش تنصيف (دو نيمه كردن)‬
‫ايسن روش براي تعييسن هماهنگسي درونسي يسك آزمون به كار ميرود‪ .‬براي‬
‫محاسسبه ضريسب قابليست اعتماد بسا ايسن روش‪ ،‬سسوال هاي (اقتم) يك‬
‫آزمون را بسه دو نيمسه تقسسيم نموده و سسبپس نمره سسوال هاي نيمه‬
‫اول و نمره سسوال هاي نيمسه دوم را محاسسبه ميكنيم‪ .‬پسس از آن‬
‫همبسستگي بيسن نمرات ايسن دو نيمسه را بدسست ميآوريم‪ .‬ضريب‬
‫همبسستگي بسه دسست آمده براي ارزيابسي قابليست اعتماد كل آزمون‬
‫مورد اسستفاده قرار ميگيرد‪ .‬براي محاسسبه ضريسب قابليست اعتماد كل‬
‫آزمون از فرمول ‪-‬اسسبپيرمن‪ -‬براون‪ -‬براي ايسن مورد اسستفاده ميشود‪:‬‬
‫(‪+1‬همبسستگي بيسن دو نيمسه) ‪ * 2 /‬همبسستگي بيسن دو نيمسه = ضريب‬
‫قابليست اعتماد كسل آزمون براي مثال آزمونسي بسا ‪ 80‬سسوال به ‪35‬‬
‫دانشجوي سسال اول ارائسه شده اسست‪ .‬آزمون بسه دو نيمسه (‪ 40‬سوال)‬
‫تقسسيم شده اسست‪ .‬همبسستگي ميان نمرات دو تست ‪ r=0.7‬ميباشد‪.‬‬
‫قابليسسست اعتماد كسسسل آزمون بسسسه قرار زيسسسر اسسسست‪:‬‬
‫‪ = 0.82 = )0.7+1( / 0.7*2‬ضريسب قابليست اعتماد كسل آزمون‬

321.

‫روش كودر‪ -‬ريچاردسون‬
‫كودر و ريچاردسون دو فرمول را براي محاسبه هماهنگي دروني آزمون ها ارائه‬
‫نموده اند‪ .‬فرمول اول برآوردي از ميانگين ضرايب قابليت اعتماد براي تمام طرا‬
‫ممكن تنصيف (دو نيمه كردن) را به دست ميدهد‪ .‬اين ضريب برابر است با‪:‬‬
‫كه در آن ‪:‬‬
‫‪n‬تسسسعسداد سسسواسسلها ‪ p -‬نسسسبتپسسساسسخ هايصسسحيح ‪ q -‬نسسسبتپسسساسسخ هايغلط ‪-‬‬
‫وارسيانسسنسسمراستكسسل‬
‫فرمول دوم‪ :‬براي استفاده از فرمول دوم بايد سطح دشواري سوال هاي آزمون‬
‫يكسان باشد‪:‬‬
‫كه در آن ‪:‬‬
‫‪n‬تسسسعسداد سسسواسسلها ‪ -‬وارسيانسسنسسمره هايكسسل ‪ -‬مسيانسگيننسسمراست‬
‫براي محاسبه ضريب قابليت اعتماد با اين روش‪ ،‬نيازي به داشتن نسبت پاسخ هاي‬
‫صحيح و غلط نيست‪ ،‬بلكه در دست داشتن واريانس نمره هاي كل و ميانگين‬
‫نمرات كفايت ميكند‪.‬‬
‫براي مثال‪ ،‬آزموني داراي ‪ 40‬سوال است‪ .‬اين آزمون به گروهي از دانش آموزان‬
‫داده شده است‪ .‬ميانگين نمره هاي آزمون ‪ 25‬و واريانس كل ‪ 26‬محاسبه شده‬
‫است‪ .‬سطح دشواري سوال ها نيز يكسان است‪ .‬ضريب قابليت اعتماد اين آزمون‬
‫را محاسبه كنيد‪:‬‬

322.

‫روش آلفاي كرونباخ‬
‫يكي ديگر از روشهاي محاسبه قابليت اعتماد استفاده از فرمول كرونباخ‬
‫است‪ .‬اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابسزار اندازه گيري از جمله‬
‫پرسشنامه ها يا آزمونهايسي كه خصيصه هاي مختلف را اندازه گيري مي كند‬
‫بكار مي رود‪ .‬در اين گونه ابزارها‪ ،‬پاسخ هر سوال‬
‫مي توانسد مقادير عددي مختلف را اختيار كند‪.‬‬
‫براي محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ ابتدا بايد واريانس نمره هاي هر زير‬
‫مجموعه سوال هاي پرسشنامه (يا زير آزمون) و واريانس كل را محاسبه كرد‪.‬‬
‫سبپس با استفاده از فرمول زير مقدار ضريسب آلفا را محاسبه كرد‪.‬كه در آن‪:‬‬
‫تعداد زير مجموعه سوال هاي پرسشنامه يا آزمونس‪.‬‬
‫واريانس زير آزمون ام‪.‬‬
‫واريانس كل آزمون‪.‬‬
‫براي مثال اگر پرسشنامه داراي سه زير مجموعه سوال باشد‪ ،‬به طوري كه‬
‫واريانس هر زير مجموعه به ترتيب ‪ 4 ، 6‬و ‪ 7‬بوده و واريسانس كل برابر با‬
‫‪ 32‬باشد‪ ،‬مقدار ضريب آلفاي كرونباخ با استفاده از فرمول ياد شده به صورت‬
‫زير به دست ميآيد‪:‬‬
‫مقدار صفر اين ضريب نشان دهنده عدم قابليت اعتماد و ‪ +1‬نشان دهنده‬
‫قابليت اعتماد كامل است‪.‬‬

323.

‫آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک‬
‫آزمون آماری پارامتریکس‬
‫‪ . 1‬توزیع داده ها در جامعه مورد مطالعه نرمال و یا به توزیع نرمال‬
‫نزدیک باشد(‪ 5‬درصد کجی نیز پذیرفته می شود)‪.‬‬
‫‪ . 2‬داده ها حداقلس در مقیاس فاصله ای اندازه گیری شده باشند(یا به‬
‫عبارت دیگر کمی باشند)‪.‬‬
‫‪ .3‬متغیر پسیوسته باشد‪.‬‬
‫‪.4‬واریانس گروه های مورد مطالعه یکسان باشند‪.‬‬
‫هنگامی که شرایط استفاده از آزمون های پارامتریک فراهم‬
‫نباشد‪،‬پژوهشگر اجازه دارد که آزمون ناپارامتریک متناظر با آنس را‬
‫انتخاب کند‪.‬‬
‫آزمون های آمارسی ناپارامتریکس به آن دسته از آزمون هایی گفته می‬
‫شود که انجام آنس ها مستلزم رعایت مفروضه خاصی نیست یا حداقل‬
‫مفروضه هایی بسه مراتب کمترو ضعیف تر از آزمون های پارامتریک نیاز‬
‫دارند‪.‬بر ختف آزمونس های پارامتریک که معمول ً میانگین جامعه مورد‬
‫توجه است‪،‬در آزمون های ناپارامتریک اغلب میانه را به کار می‬
‫برند ‪.‬زیرا در محاسبه میانه احتیاج به عملیات جبری نیست‪.‬‬

324.

‫روشهای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها‬
‫بیش‬
‫کشیدگی‬

325.

‫ماهیت فرضیه‬
‫تعداد متغیرها‬
‫تعداد گروه ها‬
‫وضعیت گروه ها‬
‫پارامتریک‬
‫مقیاس‬
‫متغیرها‬
‫نوع آزمون‬
‫متناسب‬
‫ناپارامتریک‬
‫مقیاس متغیرها‬
‫نوع آزمون متناسب‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو رتبه ای یا رتبه ای با فاصله ای‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو رتبه ای‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫اسمی با فاصله ای‬
‫اسمی با فاصله ای‬
‫دو ارزشی ساختگی با دو ارزشی ساختگی‬
‫اسمی یا رتبه ای با فاصله ای ‪،‬هر دو فاصله‬
‫ای (رابطه غیرخطی)‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو اسمی یا اسمی با رتبه ای‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫هر دو اسمی‬
‫‪ 1‬متغیر متک و ‪1‬‬
‫پیش بین‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪1‬متغیر متک و ‪ 2‬یا‬
‫چند متغیر پیش بین‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ 2‬متغیر‬
‫هر دو حداقل‬
‫فاصله ای‬
‫پیرسون‬
‫رابطه ای‬
‫‪ 1‬وابسته‬
‫متغیر متک‬
‫فاصله ای یا‬
‫نسبی‬
‫‬‫یک گروه‬
‫‪ 1‬وابسته‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫تفاوتی‬
‫‪-‬‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫اتا‬
‫خی دو‪،‬توافقی (جدول‬
‫مربع شکل دارای بیش از‬
‫‪ 2‬سطر و ‪2‬‬
‫ستون )‪،‬لمبدا‪،‬تاو گودمن و‬
‫کروسکال‬
‫فی (جدول ‪2*2‬‬
‫کتسیک ‪،‬کرامر (جدول‬
‫مستطیل شکل‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪X2‬یسسکمستغیره (نسسیکویسی‬
‫بسسسرازسش)‬
‫مستقل‬
‫‪T‬مسستقل‬
‫نوسیستنی‬
‫‪ U‬مسا ‪-‬‬
‫مستقل‬
‫‪T‬واسبسسته‬
‫ویلکاکسون‬
‫دو گروه‬
‫‪ 1‬مستقل و ‪1‬‬
‫وابسته‬
‫‪ 2‬متغیر مستقل یا‬
‫بیشتر و ‪ 1‬وابسته‬
‫رگرسیون‬
‫خطی ساده‬
‫رگرسیون‬
‫خطی چند‬
‫متغیره‬
‫‪T‬تسسسکنسسمونسه‬
‫اسی‬
‫‪Z‬تسسسکنسسمونسه‬
‫اسی‬
‫اسبپیرمن‬
‫کندال‪ ،a‬کندال ‪(b‬جدول‬
‫مربع شکل)‪،‬کندال‪c‬‬
‫( جدول مستطیل شکل)‪d،‬‬
‫سامرز‬
‫دو رشته ای‬
‫دورشته ای نقطه ای‬
‫تتراکوریک‬
‫مستقل‬
‫سه گروه و بیشتر‬
‫مستقل‬
‫متغیر وابسته‬
‫ای فاصله ای‬
‫تحلیل‬
‫واریانس‬
‫یکطرفه‬
‫(‪)ANOVA‬‬
‫تحلیل‬
‫واریانس‬
‫عاملی‬
‫(‪ANOVA‬‬
‫‪)Factorial‬‬
‫تحلی‬
‫واریانس با‬
‫متغیر وابسته حداقل رتبه ای‬
‫کروسکال والیس‬
‫فریدمن‬