Химиялық элемент оттегі

1.

Оттегі (латынша Oxygenium), O –
элементтердің периодты жүйесінің VIтобындағы химиялық элемент. Реттік нөмірі
8, атом массасы 15,999. Оттегі –химияның ең
маңызды элементі және Жер бетіндегі көптеген
тірі ағзалардың тыныс алуын қамтамасыз етеді.
Оттегісіз біз бірнеше минут қана өмір сүре
аламыз. Жасушалар мен талшықтар өмір
тіршілігіне қажетті өздеріндегі энергияны
босата отырып, органикалық заттарды
тотықтыру үшін оттегіні пайдаланады.

2. Күрделі заттармен әрекеттесуі

Жай заттармен
әрекеттесуі
Күрделі заттармен
әрекеттесуі
С + O2 = СO2
• С3Н8+ 5O2 = ЗСO2+ 4Н2O
S + O2 = SO2
• 2С2Н2 + 5O2 = 4СO2+ 2Н2O
4Р + 5O2 = 2Р2O5
• 2ZnS+3O2 = 2ZnO + 2SO2
2Mg + O2 = 2МgО
• Cu2S + 2O2 = 2CuO + SO2

3.

Оттектің физикалық қасиеті
Оттектің кейбір физикалық қасиеттері бұрыннан белгілі. Ол иіссіз,
дәмсіз, түссіз газ. Сондықтан оны ауадан ажырату қиын. Тек он сегізінші
ғасырда тәжірибе жүзінде ағылшын химигі Дж. Пристли (1774 ж.) мен
швед ғалымы К. Шееле (1772 ж.) оттекті бос күйінде алып, оның ауаның
құрамдас бөлігі екенін дәлелдеді. Оттек ауадан сәл ауыр .
Оттек - 183°С-та сұйылады, - 218°С-та қатады.
Химиялық қасиеттері
Оттегі қыздырған кезде көптеген заттармен әрекеттеседі, бұл үдеріс
жану деп аталады, ол жылу мен жарықты бөле жүреді.
Оттегінің алынуы

4.

Оксидтер немесе Тотықтар — химиялық
элементтердің оттекпен түзетін қосылыстары.
Тотықтардың құрамы элементтердің
валенттілігіне қарай әр түрлі болады.
Тотығатын элементтің валенттілігі тұрақты болса,
оттекпен бір ғана тотық түзеді де оны тотық
деп атайды.

5.

Оксидтердің жіктелуі
Оксидтер 3 топқа бөлінеді:
• қышқылдық - Р2О5→Н3РО4; SО3→H2SО4;
• негіздік - Na2О→NaОH; СаО→Са(ОН)2.
• екідайлы (амфотерлі) - кышқылдар да,
негіздер де сәйкес келеді, ZnO

6.

Оксидтердің физикалық
қасиеттері
Оксидтер үш агрегаттық күйде болады:
CuO, CaO, Fe2O3, P2O5 - қатты заттар;
CO2, SO2, NO2 - газдар;
H2O, N2O3(t<0) - сұйық.
Оксидтердің химиялық
қасиеттері
Оксидтердің қасиеттері олардың,
қандай элементтердің оксидтері
екендігімен анықталады.

7.

Оксидтердің қолдануы
CO2 тамақ өнеркәсібінде (копсытқыш ретінде)
; өрт сөндіруде;
газдалған сусындар өндірісінде
CaO - сөндірілмеген әк, құрылыста
ZnO - мырыш бояуларын алуда
Н2О - негізгі әмбебап еріткіш
Сr2O3 - жасыл бояу алуда
SiO2 - шыны өндірісінде