KImyoviy reaksiya 3-qism

1.

KIMYOVIY REAKSIYALAR 3-QISM

2.

Uy sharoitida kimyoviy moddalardan
foydalanganda xavfsizlik qoidalariga rioya
qilish
Uy sharoitida foydalaniladigan mahsulotlar
tarkibida ko‘plab kimyoviy moddalar uchraydi.
Bularga dori-darmon, oziq-ovqat mahsulotlari va
tozalash vositalari kiradi. Shunday maishiy
kimyoviy vositalar borki, ularni aralashtirib
bo‘lmaydi. Bunday vositalar tarkibidagi kimyoviy
moddalar o‘zaro ta’sirlashganda toksin (zahar) hosil
bo‘lishi mumkin.
1. Ba’zi maishiy kimyoviy vositalarni aralashtirish
xavfli ekani haqida ma’lumot to‘plang.
2. Tadqiq etiladigan savollar ro‘yxatini tuzing.
Ushbu savollarga javob toppish uchun qaysi
tadqiqot metodidan foydalanasiz?
3. Devoriy gazeta tayyorlang. Unda g‘oyalaringizni
ifodalang. Devoriy gazetani sinfga taqdim eting.

3.

Qanday belgilar kimyoviy reaksiya sodir
bo‘lganini bildiradi?
Kimyoviy reaksiya sodir bo‘lganini quyidagi belgilar orqali aniqlash mumkin:
Gaz ajralishi – Reaksiya natijasida gaz hosil bo‘lsa, shishachalar paydo bo‘lishi yoki hid
sezilishi mumkin. (Masalan: kislota va karbonat aralashganda CO₂ chiqishi)
Cho‘kma hosil bo‘lishi – Eritmada erimaydigan modda (tortma) hosil bo‘lsa. (Masalan:
kumush nitrat va natriy xlorid aralashganda AgCl cho‘kmasi tushishi)
Rang o‘zgarishi – Reaksiya natijasida moddaning rangi o‘zgarishi mumkin. (Masalan: temir
oksidlanib zanglaganda)
Issiqlik yoki yorug‘lik ajralishi – Ekzotermik reaksiyalarda issiqlik yoki yorug‘lik chiqadi.
(Masalan: yoqilg‘ilarning yonishi)
Moddaning xususiyatlari o‘zgarishi – Yangi hosil bo‘lgan modda reaktivlarga
o‘xshamagan xususiyatlarga ega bo‘ladi. (Masalan: temir va oltingugurt qizdirilganda FeS
hosil bo‘lishi)
Bu belgilar kimyoviy o‘zgarishlar sodir bo‘lganini tasdiqlaydi.

4.

FeS – temir(II) sulfid bo‘lib, temir (Fe) va oltingugurt (S)
atomlaridan tashkil topgan kimyoviy birikmadir.
Xususiyatlari:
Kimyoviy formulasi: FeS
Qora yoki kulrang qattiq modda
Suvda erimaydi
Ishqoriy eritmalarda va kislotalarda reaksiyaga kirishadi
Kislotalar bilan reaksiyada H₂S (sulfid vodorod) gazini hosil
qiladi, bu gaz yoqimsiz chirigan tuxum hidi bilan tanilgan
Hosil bo‘lishi:
Temir va oltingugurt qizdirilganda temir(II) sulfid hosil bo‘ladi:
Fe+S→FeS
Yoki temir(II) tuzlari sulfid ionlari bilan reaksiyaga kirishganda
ham FeS cho‘kmasi hosil bo‘lishi mumkin:
Fe2++S2−→FeS↓
Ushbu reaksiya natijasida cho‘kma tushadi, bu esa kimyoviy
o‘zgarish sodir bo‘lganini bildiradi.

5.

Eritma - erituvchi zarralari orasida eruvchi
zarralarining bir tekis tarqalishi natijasida
hosil bo‘lgan aralashma

6.

Erituvchi - turli moddalarni o‘zida erita
oladigan kimyoviy birikmalar yoki ularning
aralashmalari

7.

Erish - eruvchi modda zarralarining erituvchi
zarralari bilan aralashish jarayoni

8.

Eruvchanlik - moddaning suvda yoki boshqa
erituvchida erish xossasi

9.

Fizik o‘zgarish - modda hajmi, shakli va tashqi
ko‘rinishining o‘zgarishi bilan boradigan
jarayon

10.

Kimyoviy reaksiya - moddalar o‘zaro ta’sirlashib,
tarkibi va xossalari jihatidan farq qiladigan yangi
moddalar hosil bo‘lish jarayoni

11.

Mahsulot - kimyoviy reaksiya natijasida hosil
bo‘ladigan yangi modda

12.

Qaytar o‘zgarish - moddalarni dastlabki
holatiga qaytarish mumkin bo‘lgan o‘zgarish

13.

Qaytmas o‘zgarish moddalarni dastlabki
holatiga qaytarib bo‘lmaydigan o‘zgarish

14.

Reagent - kimyoviy reaksiyaga kirishuvchi
modda

15.

Topshiriq
1. Nazvuni o`qish
2. Atamalarni yozib kelish
3. ma’lumotlarni yzoib kelish
4. mashq daftar