Мемлекеттік басқарудағы жүйелі көзқарас

1.

Тақырып 7. Мемлекеттік басқарудағы
жүйелі көзқарас
Дәріс жоспары (1 сағат)
1. Жүйелердің анықтамасы мен олардың қасиеттері
2. Нәтижелер мен тиімділік бойынша басқару
3. Мемлекеттік басқару жүйесі. Мемлекеттік
басқару жүйесіндегі тура және кері байланыстар.
Тігінен және көлденеңінен байланыстар

2. Сұрақ 1. Жүйелердің анықтамасы мен олардың қасиеттері

• «Жүйе» түсінігі грек
сөзінен шыққан және
бөліктерден құралатын
органикалық бірлікті
білдіреді;
• Ол кибернетикадан
(грекше kybernetike –
басқару өнері), Норберт
Винер еңбектерінен
бастау алған.
• Системный подход — одно
из направлений в
современной теории и
практике управления, в
котором управленческие
решения принимаются на
основе анализа как всех
существенных связей и
процессов внутри
организации, так и
отношении организации с
внешней средой.

3.

Кесте 1 – Жүйе түсінігіне қатысты анықтамалар
Автор
Анықтама
В.Н.Садовский
Система — упорядоченно действующая целостность, тотальность
Л.Берталанфи
Система —комплекс взаимодействующих элементов»
У.Эшби
Система — любая совокупность переменных, которую наблюдатель
выбирает из числа переменных, свойственных реальной «машине
Т.Бергман:
группа физических объектов в ограниченном пространстве, которая
остается тождественной как группа в поддающийся оценке период
времени».
Р.Гибсон:
«Система — интегрированная совокупность взаимодействующих
элементов, предназначенная для кооперативного выполнения заранее
определенной функции».
Э.Дистефано:
«Система — размещение множества или собрание вещей, связанных
или соотносящихся между собой таким образом, что вместе они
образуют некоторое единство».

4. Жүйелік тәсілдеме - единый цикл регулирования государством различных отношений в обществе путём применения государственной

власти и
использования прямых и обратных связей субъекта и объекта управления
Государство обладает всеми принципами
системного подхода:
Обеспечивает целостность общества с помощью
административных (властных) взаимосвязей
Иерархичность государственного управления в
многочисленных государственных органах и
должностных лицах, которые комплексно
владеют информацией о состоянии общества
Благодаря информации о обществе, государство
имеет конкретную картину происходящего, тем
самым может прогнозировать, планировать,
программировать своё функционирование
Последний элемент– это множественность,
государство для систематизации всех отраслей
используется экономические, математические
модели для описания элементов и системы в
целом. Сосредотачивает в себе все открытия,
инновации, имеет огромный интеллектуальный
потенциал

5.

Кесте 2 – Басқарушылық жүйенің сипатты белгілері/қасиеттері
№
Сипаттамасы
Мәні
1
тұтастық
Қоршаған ортада белгілі дербестікке ие автономдылыққа
ие күрделі жүйелердің сипаттамасы
2
мақсаттылық
Алға қойылған мақсатқа сәйкес келу
3
Оригиналды, өзіне ғана тән ішкі құрылымның болуы
4
иерархиялылық
Жүйенің құраушы элементтері жоғарыдан төменге,
қарапайымнан күрделіге, бағыныштыдан басшыға қарай
қатар тәртіпте орналасады
5
эмердженттілік
Жүйе қасиеттерінің сомасы оның жекелеген элементтері
қасиеттерінің сомасына тең болмайды
6
жеткіліктілік
Автономды тәртіпте әрекет ету мүмкіндігі, өз
жауапкершілігімен ішкі мәселелер бойынша дербес
шешім қабылдауға құқылы болу
Экономикалық теория және МЖБ кафедрасы

6. Сұрақ 2. Нәтижелер мен тиімділік бойынша басқару

Провалы государства - это такие обстоятельства, при которых государство не в
состоянии обеспечить эффективное распределение и использование общественных
ресурсов
1. Ограниченность необходима
для принятия решения
информации
•ассиметричнисть информации;
•искажение информации бюрократическим
аппаратом
2. Несовершенство
политического процесса
• рациональное «не ведения»;
• манипулирование голосами в результате
несовершенства регламента;
• лоббизм;
• логроллинг;
• политико-экономический цикл - это цикл
активности правительства между выборами
3. Ограниченность контроля над демократией
4. Неспособность государства полностью предусмотреть и контролировать
последствия правительственных решений

7.

Қоғамдық
ресурстарды
басқарудың төменгі
деңгейі
Мемлекеттік
шығындардың артуы,
бюджет тапшылығы
Бюрократизмнің
Мемлекеттік басқаруға
халық сенімінің күрт
төмендеуі
артуы
Жемқорлық
Мемлекеттік басқарудағы дағдарыстың туындау себептері
Мемлекеттік басқару
жүйесі
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудың басты бағыттары
Мем.сектор
кәсіпорындарын
жекешелендіру
Қоғамдық
қаражат
тардың
құндылығын
арттыру
Мем.басқаруда
қарж.менеджментті
дамыту
Меморгандард
ың мемлекеттік
қаражаттарды
үнемдеуі
Бюрократиялық
иерархиялықты жою
Мемлекеттік
басқаруды
орталықсыз
дандыру
Мемлекеттік
шығындарды
қысқарту
Мемлекеттік
бағдарлама
санын
қысқарту
Мемлекеттік
қызметтерді
тұтынушылар
ды олардың
сапасын
бағалауға
тарту
Қоғамдық, өзге
сектор арасында
әріптестік дамуы
Мем. басқару
органдарының ісәрекетін бағалау
Мембасқару жүйесіне
бәсекелестік қағидасын,
келісім-шарттық жүйе,
тендер, маркетингті
енгізу арқылы
мемқызметтер сапасын
арттыру
Тиімділік,
нәтижелілік,
өнімділік
критерийлері
Мемлекеттік басқару жүйесіне нарықтық бағдарланған механизмдердің енгізілуі
Сурет 1 - Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудың негізгі бағыттары

8.

Традиционная бюрократическая система управления (Pubic Administration)
в меньшей мере учитывала ресурсные возможности и ограничения в принятии
решений
приводит к росту издержек управления
снижению эффективности
управляющей системы от
невозможности в пол- ной мере
воспользоваться государственными
услугами
одной из причин «плохого управления» (maladministration)
яғни
Традиционная бюрократия замещается

9.

новая модель ГУ, в которой присутствуют элементы рыночных механизмов
NPM - подразумевают адаптацию успешных управленческих технологий бизнеса
для целей управления в общественном секторе
значительно усиливается роль гражданина как заявителя и получателя
государственных услуг (customers role)
Гражданин начинает рассматриваться как клиент и потребитель услуг:
«правительство не правит, а предоставляет услуги населению»
использует для описания существа государственного управления понятие
«руководство» (governance), а не «администрирование» (administration) или
«управление/правительство» (government)

10.

Таблица 2 – Эволюция государственного управления
Управленческая
концепция
Основа
управления
Компетенции
Инструментализация
Традиционная
бюрократия (Pubic
Administration)
Администриров
ание
Контроль
деятельности
Организационное
проектирование и
регламентирование
Новый
государственный
менеджмент (New
Public
Management)
Менеджмеризм
Эффективность и
результативность
деятельности
Регламентация
деятельности, бюджетирование,
ориентированное на
результат, управление
по целям
Менеджмент
публичных
ценностей
Клиентоориентир
ованность и
удовлетворенность
заявителя
E-government,
партисипативность,
контрактирование и
агентификация

11. Менеджериализм

• понижение
роли управленческого
контроля;
• развитие усовершенствованной
отчетности,
мониторинга и механизмов
ответственности;
• акцент на измеримых
результатах и выпуске
продукции;
• эффективность и
результативности властных
институтов
• к потребителю относятся как к
покупателю
общественных благ, что
предполагает осуществление
государственного управления,
ориентированного на
покупателя;
• эффективность
государственного управления
обеспечивает удовлетворение
общественных потребностей

12.

1993-ші жылдан бастап
Нәтижелер бойынша
басқару
тұжырымдамасы
Қызмет көрсету сапасын арттыру, оның сапасына халықтың
қанағаттану дәрежесі; стратжоспар; жылдық жоспар, есептер
1977-ші жылдан бастап
Нөлдік бюджет
тұжырымдамасы
Мемресурстар мен бағдарламаның нәтижелері арасындағы нақты байланыс;
мақсатқа қол жеткізуде мемқызметшілердің жауапкершілігі
1972-ші жылдан бастап
Мақсаттар бойынша
басқару
Мақсатқа қол жеткізуде мемқызметшілердің дербес жауапкершілігі; мемлекеттік
шығындардың нәтижелілігі мен тиімділігін өлшеу
1965-ші жылдан бастап
Жоспарлыбағдарламалы
бюджеттеу
Меморган іс-әрекетінің түрлерін мақсатқа жеткізуге бағытталған бағдарламаға
топтастыру; бюджеттік жоспарлау кезеңі 5 жыл
Ме
мл
еке
тті
к
бас
қар
у
тиі
мді
лігі
ме
н
сап
ас
ын
ың
арт
у
тре
нді
1950-ші жылдан бастап
Бағдарламалымақсатты бюджет
Мемлекеттік ресурстарды жұмсаудан нәтижелерге қол жеткізуге бағдарлану;
Бюджеттік жоспарлау кезеңі 1 жыл
Сурет 2 – Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудағы нәтижелер
бойынша басқарудың кезеңдері

13.

Кесте 3 - Ғалымдардың анықтамалары
Ғалымдардың
анықтамалары
Сипаттамасы
Роберт Бен
NPM - коллекцию тактик и стратегий, нацеленных на
преодоление неэффективности, присущей
традиционной
модели государственного сектора
Дональд Кетл
дает шесть основных характеристик NPM, таких как
продуктивность, маркетизация, ориентация на
клиентов, децентрализация, ориентация на цели,
заданные политиками, и отчетность по результатам
Бочарова А
қаржыларды иелену, мемлекеттік қызметті
ұйымдастыру, халыққа қызмет көрсету жүйесіндегі
сапалы өзгерістердің кешені
Фредериксон Г. Дж.
шығындар және пайда ара-қатынасын талдау

14. Нәтижеге бағдарланған мемлекеттік басқаруды сынға алу

А.Тоқтыбеков:
- Питер Ф.Друкердің
«Менеджмент - бизнесті
басқару» деген пікірін ұстана
келе, мемлекеттік басқару
тиімділігіне мемлекеттік
басқару саласындағы
терминологиялық
«жаңылыстар» да жағымсыз
ықпал етеді;
- соңғы жылдары мемлекеттік
аппаратқа «мемлекеттік
басқарудың» орнына
«менеджмент», ал мемлекеттік
органның «кадрлары»
түсінігінің орнына «менеджер»
термині жөнсіз енгізілді
К.Кениг:
- терминдердің мемлекеттік
басқаруда орынсыз
қолданылып, оны жеке
сектордың түпкілікті мақсаты
нақты көрсеткіштермен
өлшенетін пайда алу болса,
мемлекеттік сектордың
халықтың әл-ауқатын арттыру
сияқты түпкілікті мақсаты
нақты өлшемге алынатын
көрсеткіштермен
өлшенбейтінін айтып өтеді

15.

Кесте 3 - Нәтижеге бағдарланған басқару және бюджеттеуге көшу тұрғысынан
мемлекеттік басқару құралдарының дамуы
Стратегиялық
құжаттар
Мақсатқа бағдарлау
және жоспарлау
құралдары
Мемлекеттік
- Стратегия – 2050;
бағдарламалар;
- Стратегия – 2030;
Салалық
- Елдің 2020 жылға бағдарламалар;
дейінгі
стратегиялық Аймақтық
даму жоспары
бағдарламалар;
- Территорияны дамыту
бағдарламалары
Мемлекеттік
органдардың
стратегиялық
жоспарлары (мақсатқа
бағдарлауға қатысты)
Мақсаттар мен
міндеттерді жүзеге
асыру құралдары
- қызметтер (жұмыс)
реестрі;
мемлекеттік
қызметтердің
стандарттары;
- қызметтерге деген
қажеттілікті бағалау;
- қызметтер құнын
бағалау;
бюджеттік
өтінімдер
Нәтижеге бағдарланған бюджеттеу
Нәтижелер бойынша басқару
Тиімділік пен нәтижелілікті
бағалау құралдары
- есепті жылы атқарушы билік
органдары
іс-әрекетінің
тиімділігін бағалау үшін қол
жеткізілген
көрсеткіштер
туралы жергілікті атқарушы
органдар
басшыларының
қатысуымен
өткізілетін
брифинг;
- іс-әрекет тиімділігін бағалау
үшін
қол
жеткізілген
нәтижелер туралы әкімдердің
халық алдындағы есептері;
- Мемлекеттік органдардың
стратегиялық
жоспарлары
(нәтижелілікті
бағалауға
қатысты)

16.

Нәтиже қоғамдық әсер
ретінде
Нәтижелілік
Нәтиже бюджет
қызметтерінің көлемі мен
сапасы ретінде
Үдеріс / Іс-әрекет
Өнімділік
Кәсіби дайындық, біліктілікті
арттыру, қайта даярлаудан өткен
тұрақты жұмыс орнына
орналастырылған азаматтардың
саны
1 оқытушыға шаққандағы кәсіби
оқытудан өткен жұмыссыздар саны
Ресурстар
Шығындар
Үнемділік
Кәсіби дайындықтан өткен,
біліктілігін арттырған және қайта
даярлаудан өткен бір жұмыссызға
жұмсалған үлестік шығындар, теңге
Сурет 3 - Тиімділікті өлшеуге қатысты әдістемелік тәсілдемелер
(жұмыспен қамтудың белсенді бағдарламаларының мысалында)