Конституция – Қазақстан Республикасының негізгі Заңы

1.

Astana IT university
Военная кафедра
г. Астана
№ 1 ТАҚЫРЫП:
Конституция – Қазақстан Республикасының
негізгі Заңы
ТЕМА №1:
Конституция – основной Закон Республики
Казахстан.
1

2.

№ 1 тақырып
«Конституция – Қазақстан Республикасының негізгі Заңы»
Тема № 1
«Конституция – основной Закон Республики Казахстан».
№ 1 сабақ: «Конституция – Қазақстан Республикасының негізгі
Заңы»
Занятие № 1: «Конституция – основной Закон Республики
Казахстан».
Оқу сұрақтары:
Учебные вопросы:
1. «Конституция – Қазақстан Республикасының негізгі Заңы»
Конституция – основной Закон Республики Казахстан.
2. Герб, Ту, Гимн – ҚР мемлекеттік рәміздері.
Герб, Флаг, Гимн – государственные символы РК.
3. ҚР Президенті – ҚР ҚК Жоғарғы Бас қолбасшысы.
Президент РК – Верховный Главнокомандующий ВС РК
Литература:
1. Конституция РК от 30 августа 1995 г.
2. Военная доктрина РК.
3.О государственных символах РК Конституционный закон РК от 4 июня 2007 года N 258. 2
4. Закон РК «Об обороне и Вооруженных Силах РК».

3.

1 оқу сұрағы: «Конституция – Қазақстан
Республикасының негізгі Заңы»
1 учебный вопрос: Конституция – основной Закон
Республики Казахстан.
КОНСТИТУЦИЯНЫҢ ТАРИХЫ
ИСТОРИЯ КОНСТИТУЦИИ
Действующая
Конституция
Қазақстан
Республикасының
қолданыстағы
Конституциясы
1995 Республики Казахстан была принята
августа
1995
жылы 30 тамызда бүкілхалықтық 30
референдумда қабылданды. Бұл күн года на всенародном референдуме.
день
является
мемлекеттік
мереке
Қазақстан Этот
Республикасының Конституциясы күні государственным праздником — Днём
Конституции Республики Казахстан.
болып табылады.
3

4.

1 оқу сұрағы/ 1 учебный вопрос.
Республика Конституциясы басқа барлық құқықтық
актілерге қатысты ең жоғары заңдық күшке ие: елде
қабылданатын бірде-бір құқықтық акт (Конституциялық Заң,
ҚР Президентінің Жарлығы, ҚР Үкіметінің Қаулысы, өңірлік
құқық шығару актісі, сот шешімі және т. б.) Негізгі Заңға
қайшы келе алмайды.
Конституция
Республики
обладает
высшей
юридической силой по отношению ко всем остальным
правовым актам: ни один правовой акт, принимаемый в
стране (конституционный закон, Указ Президента РК,
Постановление Правительства РК, акт регионального
правотворчества, судебное решение и т. д.), не может
противоречить Основному Закону.
36 бап
1. Қазақстан Республикасын қорғау оның әрбір азаматының қасиетті
парызы және міндеті болып табылады.
2. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіп бойынша әскери
қызмет атқарады.
Статья 36
1. Защита Республики Казахстан является священным долгом и
обязанностью каждого ее гражданина.
2. Граждане Республики несут воинскую службу в порядке и видах,
установленных законом.
4

5.

КОНСТИТУЦИЯНЫҢ ТАРИХЫ/ ИСТОРИЯ КОНСТИТУЦИИ
МАЗМҰНЫ/ СОДЕРЖАНИЕ
Конституция 9 тараудан тұрады:
Конституция состоит из 9 разделов:
Раздел I. Общие положения
I ТАРАУ. Жалпы ережесі
Раздел II. Человек и гражданин
II ТАРАУ. Адам және азамат
Раздел III. Президент
III ТАРАУ. Президент
Раздел IV. Парламент
IV ТАРАУ. Парламент
Раздел V. Правительство
V ТАРАУ. ҮКІМЕТ
Раздел VI. Конституционный Совет
VI ТАРАУ. Конституциялық
Раздел VII. Суды и правосудие
Кеңес
Раздел VIII. Местное
VII ТАРАУ. Соттар және әділет
государственное управление и
VIII ТАРАУ. Жергілікті
мемлекеттік басқару және өзін-өзі самоуправление
Раздел IX. Заключительные и
басқару
переходные положения
IX ТАРАУ. Қорытынды және
өтпелі ережелер
5

6.

2 оқу сұрағы: Герб, Ту, Гимн – ҚР мемлекеттік рәміздері.
2 учебный вопрос: Герб, Флаг, Гимн – государственные
символы РК.
Қазақстан
Республикасының
Мемлекеттік
елтаңбасы
дөңгелек нысанды және көгілдір түс
аясындағы шаңырақ (киіз үйдің
жоғарғы күмбез тәрізді бөлігі)
түрінде бейнеленген, шаңырақты
айнала күн сәулесіндей тарап
уықтар шаншылған. Шаңырақтың
оң жағы
мен сол
жағында
аңыздардағы қанатты пырақтар
бейнесі орналастырылған. Жоғарғы
бөлігінде-бес бұрышты көлемді
жұлдыз, ал төменгі бөлігінде
"QAZAQSTAN" деген жазу бар.
Жұлдыздың,
шаңырақтың,
уықтардың, аңыздардағы қанатты
пырақтардың бейнесі, сондай – ақ
"QAZAQSTAN" деген жазу - алтын
түстес.
Авторлары: Ж.Мәлібеков
Ш. Уалиханов
Государственный Герб Республики Казахстан
имеет форму круга и представляет собой
изображение шанырака (верхняя сводчатая часть
юрты) на голубом фоне, от которого во все
стороны в виде солнечных лучей расходятся уыки
(опоры). Справа и слева от шанырака расположены
изображения мифических крылатых коней. В верхней
части расположена объемная пятиконечная звезда,
а в нижней части – надпись "QAZAQSTAN".
Изображение звезды, шанырака, уыков, мифических
6 –
крылатых коней, а также надписи "QAZAQSTAN"
цвета золота.

7.

2 оқу сұрағы/ 2 учебный вопрос.
Шәкен Ниязбеков
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы - ортасында шұғылалы күн,
оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті
мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн,
оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен
ұзындығының арақатынасы - 1:2.
Государственный Флаг Республики Казахстан представляет собой
прямоугольное полотнище голубого цвета с изображением в центре солнца с
лучами, под которым - парящий орел. У древка - национальный орнамент в
виде вертикальной полосы. Изображение солнца, его лучей, орла и
национального орнамента - цвета золота. Соотношение ширины Флага к 7его
длине - 1:2.

8.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны
Әні/ музыка: Шәмші Қалдаяқовтікі
Сөзі/слова: Жұмекен Нажімеденов
Нұрсултан Назарбаевтікі
Алтын күн аспаны, Алтын дән даласы,
Ерліктің дастаны, Еліме қарашы!
Ежелден ер деген, Даңқымыз шықты ғой.
Намысын бермеген, Қазағым мықты ғой!
Қайырмасы:
Менің елім, менің елім,
Гүлің болып егілемін,
Жырың болып төгілемін, елім!
Туған жерім менің — Қазақстаным!
Ұрпаққа жол ашқан, Кең байтақ жерім бар.
Бірлігі жарасқан, Тәуелсіз елім бар.
Қарсы алған уақытты, Мәңгілік досыңдай.
Біздің ел бақытты, Біздің ел осындай!
Қайырмасы:
Менің елім, менің елім,
Гүлің болып егілемін,
Жырың болып төгілемін, елім!
Туған жерім менің — Қазақстаным
8

9.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны
Государственный Гимн Республики Казахстан
Бұрын "Менің Қазақстаным" әні ретінде танымал болған Қазақстанның
Әнұраны Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасы бойынша 2006 жылы 6
қаңтарда еліміздің Парламентінде бекітілді. Ол алғаш рет 2006 жылдың 11
қаңтарында Мемлекет басшысының салтанатты ұлықтау рәсімінде айтылды.
Музыкасы-композитор Шәмші Қалдаяқовтікі, сөзі – Жұмекен Нәжімеденов пен
Нұрсұлтан Назарбаевтікі.
Гимн Казахстана, ранее известный как песня «Менің Қазақстаным», по
инициативе
Президента
Нурсултана
Назарбаева
был
утвержден
Парламентом страны 6 января 2006 года. Впервые он прозвучал 11 января
2006 года во время торжественной инаугурации Главы государства.
Музыка – композитора Шамши Калдаякова, слова – Жумекена Нажимеденова и
9
Нурсултана Назарбаева.

10.

Мемлекеттік Әнұран мынадай жағдайларда орындалады:
1) Қазақстан Республикасының Президенті қызметіне кіріскен кезде - ол ант бергеннен кейін;
2) Қазақстан Республикасы Парламенті сессияларының ашылуы және жабылуы кезінде;
3) Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелеріне, сондай-ақ өзге де
салтанатты іс-шараларға арналған жиналыстар мен мәжілістердің салтанатты ашылуы
кезінде;
Государственный Гимн исполняется:
1) при вступлении в должность Президента Республики Казахстан - после принесения им
присяги;
2) при открытии и закрытии сессий Парламента Республики Казахстан;
3) при открытии торжественных собраний и заседаний, посвященных национальному и
10
государственным праздникам Республики Казахстан, а также иным торжественным
мероприятиям;

11.

Мемлекеттік Әнұран мынадай жағдайларда орындалады:
4) теле-, радиоарналар эфирге шыққан кезде тәулік сайын олардың хабар таратуы
басталғанда және аяқталғаннан кейін;
5) Қазақстан Республикасы халқының өміріндегі аса маңызды тарихи оқиғаларды атап өту
құрметіне ескерткіштерді, монументтерді, құлпытастарды және басқа да ғимараттарды ашу
кезінде;
6) Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктері мен
өзге де ұйымдары өткізетін рәсімдер, салтанатты және спорттық іс-шаралар кезінде
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы көтерілген кезде;
Государственный Гимн исполняется:
4) при выходе в эфир теле-, радиоканалов ежесуточно в начале и по окончании их
вещания;
5) при открытии памятников, монументов, обелисков и других сооружений в
ознаменование важнейших исторических событий в жизни народа Республики Казахстан;
6) при поднятии Государственного Флага РК во время церемоний, торжественных и
11
спортивных мероприятий, проводимых государственными органами, а также
общественными объединениями и иными организациями РК;

12.

Мемлекеттік Әнұран мынадай жағдайларда орындалады:
7) Қазақстан Республикасына мемлекеттік немесе ресми сапарлармен келген шет
мемлекеттердің басшыларын қарсы алу кезінде сол елдің мемлекеттік гимні орындалғаннан
кейін;
8) жалпы орта, бастауыш кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары кәсіптік және жоғары оқу орнынан
кейінгі кәсіптік білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында
жаңа оқу жылының ашылу және оқу жылының аяқталу рәсімдері кезінде, сондай-ақ өзге де
салтанатты іс-шараларды өткізу кезінде
9) ҚР Ұлттық (құрама) командасының қатысуымен спорттық іс-шараларды өткізу кезінде.
Государственный Гимн исполняется:
7) при встрече глав иностранных государств, посещающих РК с государственным или
официальным визитами, после исполнения государственного гимна соответствующего
иностранного государства;
8) в организациях образования, реализующих образовательные программы среднего
общего, начального профессионального, среднего профессионального, высшего
профессионального и послевузовского профессионального образования, при церемониях
открытия нового учебного года и окончания учебного года, а также при проведении иных
торжественных мероприятий;
9) при проведении спортивных мероприятий с участием национальной (сборной)
команды РК.
12

13.

3 оқу сұрағы: ҚР Президенті – ҚР ҚК Жоғарғы Бас қолбасшысы.
3 учебный вопрос: Президент РК – Верховный
Главнокомандующий ВС РК
Согласно третьего раздела Конституции
РК:
1.
Президент
РК
является
главой
государства, его высшим должностным
лицом, определяющим основные направления
внутренней и внешней политики государства
и
представляющим
Казахстан
внутри
страны и в международных отношениях.
2. Президент Республики - символ и гарант
ҚР Конституциясының үшінші бөліміне единства народа и государственной власти,
сәйкес:
незыблемости Конституции, прав и свобод
1. ҚР Президенті-мемлекеттің басшысы,
человека и гражданина.
мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының
негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде 3. Президент Республики обеспечивает
және
халықаралық
қатынастарда согласованное функционирование всех ветвей
власти
и
Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең государственной
ответственность органов власти перед
жоғары лауазымды тұлға.
2. Республика Президенті - халық пен народом.
мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның
мызғымастығының, адам және азамат
құқықтары мен бостандықтарының нышаны
әрі кепілі.
3. Республика Президенті мемлекеттік
биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс
істеуін және өкімет органдарының халық
13
алдындағы
жауапкершілігін
қамтамасыз
етеді.

14.

3 оқу сұрағы/ 3 учебный вопрос
Қазақстан Республикасының Президенті:
1) Қазақстан халқына елдегі жағдай мен
Республиканың
ішкі
және
сыртқы
саясатының негізгі бағыттары туралы жыл
сайын жолдау арнайды;
2) Республика Парламентіне және оның
палатасына кезекті және кезектен тыс
сайлау тағайындайды; Парламенттің бірінші
сессиясын
шақырады
және
оның
депутаттарының Қазақстан халқына беретін
антын қабылдайды; Парламенттің кезектен
тыс сессиясын шақырады; Парламент Президент Республики Казахстан:
Сенаты ұсынған заңға бір ай ішінде қол 1) обращается с ежегодным посланием к
қояды, заңды халыққа жария етеді не заңды народу Казахстана о положении в стране и
направлениях
внутренней
и
немесе оның жекелеген баптарын қайтадан основных
внешней политики Республики;
талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады.
2) назначает очередные и внеочередные
выборы в Парламент Республики и его
Палаты;
созывает
первую
сессию
Парламента и принимает присягу его
депутатов народу Казахстана; созывает
внеочередную
сессию
Парламента;
подписывает
представленный
Сенатом
Парламента закон в течение одного месяца,
обнародует закон либо возвращает закон
14 для
повторного обсуждения и голосования.

15.

Қазақстан
Республикасының
Президенті ҚР Қарулы Күштерінің
Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып
табылады.
Ол
Қазақстан
Республикасы
әскери
саясатының
негізгі бағыттарын айқындайды:
• ҚР Әскери доктринасын, Қарулы
Күштерді, басқа да әскерлер мен
әскери құралымдарды салу және
дамыту жоспарларын бекітеді;
• ҚР
Қарулы
Күштерін
қолдану
қағидаларын
және
Қазақстан
Республикасының
аумағын
жедел
жабдықтау қағидаларын бекітеді;
Президент
РК
является
Верховным
Главнокомандующим
Вооруженными
Силами
РК.
Определяет основные направления
военной политики РК:
• утверждает Военную доктрину
РК, планы строительства и развития
Вооруженных Сил, других войск и
воинских формирований;
утверждает
Правила
применения Вооруженных Сил РК и
Правила оперативного оборудования
15
территории РК;

16.

Қарулы Күштерді қолдану жоспарын,
қорғаныс мүддесінде ҚР аумағын
жедел жабдықтау Жоспарын, сондайақ мемлекеттің жұмылдыру жоспарын
бекітеді;
• Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер
мен әскери құралымдарға жалпы
басшылықты жүзеге асырады;
• Қарулы Күштердің құрылымын, штат
санының лимитін, сондай-ақ әскери
қызметшілер
мен
мемлекеттік
қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу
жүйесін бекітеді;
• утверждает план применения
Вооруженных Сил, план оперативного
оборудования
территории
Республики Казахстан в интересах
обороны, а также мобилизационный
план государства;
осуществляет
общее
руководство Вооруженными Силами,
другими
войсками
и
воинскими
формированиями;
• утверждает структуру, лимит
штатной численности Вооруженных
Сил, а также систему оплаты труда
военнослужащих и государственных
служащих;
16

17.

• Республика Парламентіне дереу хабарлай
отырып, Заңда көзделген міндеттерді
орындау үшін Қарулы күштерді тарту
туралы шешім қабылдайды; жоғары әскери
атақтар береді;
• Қарулы
Күштердің
жоғары
қолбасшылығын қызметке тағайындайды
және қызметтен босатады; әскери анттың
мәтінін, жалпы әскери жарғыларды, әскери
қызмет
өткеру
қағидаларын,
әскери
рәміздерді, Қарулы Күштердің, басқа да
әскерлер мен әскери құралымдардың
әскери киім нысанының үлгілерін және
айырым белгілерін бекітеді;
• принимает решения о привлечении
Вооруженных Сил для выполнения задач,
предусмотренных
Законом,
с
незамедлительным информированием об
этом Парламента республики; присваивает
высшие воинские звания;
назначает
на
должность
и
освобождает
от
должности
высшее
командование
Вооруженных
Сил;
утверждает
текст
военной
присяги,
общевоинские уставы, правила прохождения
воинской
службы,
воинские
символы,
образцы военной формы одежды и знаки
различия Вооруженных Сил, других войск
17 и
воинских формирований;

18.

• Қазақстан Республикасының Қорғаныс және
әскери
ынтымақтастық
саласындағы
халықаралық шарттарына қол қояды және
келіссөздер жүргізеді;
• республика азаматтарын мерзімді әскери
қызметке шақыру және мерзімді қызметтегі
әскери қызметшілерді запасқа шығару,
жұмылдыру бойынша, соғыс уақытында
әскери қызметке шығару туралы, сондай-ақ
әскери міндеттілерді арнайы жиындарға
шақыру туралы шешім қабылдайды;
• ведет
переговоры
и
подписывает
международные
договоры
Республики
Казахстан в области обороны и военного
сотрудничества;
• принимает решение о призыве граждан
республики на срочную воинскую службу и
увольнении
в
запас
военнослужащих
срочной службы, на воинскую службу по
мобилизации, в военное время, а также о
призыве военнообязанных на специальные
18
сборы;

19.

• Парламент палаталарының бірлескен
отырысының қарауына Қарулы Күштерді
бейбітшілікті қолдау және қауіпсіздік
жөніндегі халықаралық міндеттемелерді
орындау үшін пайдалану туралы ұсыныс
енгізеді;
вносит
на
рассмотрение
совместного
заседания
палат
Парламента
предложение
об
использовании Вооруженных Сил для
выполнения
международных
обязательств по поддержанию мира и
безопасности;
19

20.

в
случаях,
предусмотренных
Конституцией
РК,
вводит
на
всей
территории РК или в отдельных ее
местностях чрезвычайное или военное
положение, объявляет частичную или
общую мобилизацию и незамедлительно
информирует
об
этом
Парламент
республики;
• осуществляет иные полномочия в
соответствии с Конституцией и законами
Республики Казахстан.
• ҚР
Конституциясында
көзделген
жағдайларда ҚР бүкіл аумағында немесе
оның жекелеген жерлерінде төтенше
немесе соғыс жағдайын енгізеді, ішінара
немесе жалпы жұмылдыру жариялайды
және бұл туралы Республика Парламентіне
дереу хабарлайды;
• Қазақстан
Республикасының
Конституциясына және заңдарына сәйкес
өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
20

21.

Осыған ұқсас түрде әскери әдістермен міндеттерді орындауға арналған басқа
да әскерлер мен әскери құралымдарға басшылық жасау жүзеге асырылады —
оларға Мемлекеттік күзет қызметі, ҚР ІІМ Ұлттық ұланы, ҚР ҰҚК және ҚР
ТЖМ Шекара қызметі жатады.
Аналогичным образом осуществляется руководство другими войсками и
воинскими формированиями, предназначенными для выполнения задач
военными методами, — к ним относятся Служба государственной охраны,
Национальная гвардия МВД РК, Пограничная служба КНБ РК и МЧС РК.21

22.

Назарларыңызға
рахмет!
22