LILIT HOVHANNISYAN

1.

Սիրտ-անոթային հիվանդություն ունեցող անձանց
հոգեբանական առանձնահատկությունները
Կլինիկական հոգեբանություն և հոգեթերապիա
Լիլիթ Արամայիսի Հովհաննիսյան

2.

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Թեմայի արդիականությունը։Անցած դարերի ընթացքում գիտական ​և տեխնոլոգիական առաջընթացի զարգացմամբ մարդկային կյանքը
զգալիորեն փոխվել է: Մի կողմից՝ նոր տեխնոլոգիաները հեշտացրել են աշխատանքը և հնարավորություն են տվել բավարարել մարդկության մեծ
մասի հիմնական խնդիրները։ Մյուս կողմից, կյանքի ինտենսիվ ռիթմը, որը պայմանավորված է արտադրության և կառավարման
հարաբերությունների փոխակերպմամբ, արտադրական գործընթացների արագացմամբ և կապի ուղիների զարգացմամբ, հանգեցրել է
մարդկանց սթրեսի և հոգեբանական սթրեսի ավելացմանը:
Ժամանակակից մարդը տասը տարում ավելի շատ տեղեկատվություն է ստանում և ավելի շատ սթրես է ապրում, քան իր նախնիներն իրենց ողջ
կյանքում: Ոչ բոլոր մարդիկ արագ են հարմարվում նման պայմաններին։ Ժամանակակից հասարակության շատ անդամներ տառապում են
երկարատև անհանգստությունից, ինչի հետևանքով նրանց մոտ զարգանում են հոգեկան և հոգեսոմատիկ խանգարումներ։ Իհարկե,
հոգեսոմատիկ հիվանդությունները բոլորովին նոր երեւույթ չեն, սակայն հիվանդացության զգալի աճ է նկատվել արդյունաբերական և
հետինդուստրիալ հասարակությունում։
Գիտական ​աշխարհի արձագանքը նման փոփոխություններին տեսական հետազոտությունների և գործնական գործունեության նոր
միջառարկայական ուղղության առաջացումն էր, որը կոչվում էր հոգեսոմատիկա (լատիներեն «psycho» - հոգի և «soma» - մարմին): Իհարկե,
հոգեսոմատիկան գիտելիքի սինթետիկ ճյուղ է, որն ուսումնասիրում է սոցիալական պատճառների, անձի հուզական վիճակի, նրա հոգևոր և
բարոյական վիճակի և սոմատիկ (ֆիզիկական) առողջության վիճակի բարդ կապերը: Բայց, շատ բան սովորելով բժշկությունից,
հոգեբանությունից և այլ գիտություններից, նա զարգացրեց իր սեփական առարկան, առարկան, նպատակներն ու հետազոտության մեթոդները,
ինչպես նաև թերապիան՝ դառնալով ոչ միայն գիտելիքի տեսական ճյուղ, այլ կլինիկական պրակտիկայի կարևոր մաս: հոգեբանություն և
բժշկություն. Հետևաբար, մեր աշխատանքում մենք կդիտարկենք հոգեսոմատիկայի հիմնական դրույթները որպես գիտություն:
Ինչպես ասել է Հիպոկրատը << պետք հիվանդին է բուժել, ոչ թե հիվանդությունը>>։ Հոգեսոմատիկ հիվանդությունները ֆիզիկական
հիվանդություններ կամ խանգարումներ են, որոնք առաջանում են աֆեկտիվ սթրեսից (կոնֆլիկտներ, դժգոհություն, հոգեկան տառապանք և
այլն): Հոգեսոմատիկ ռեակցիաները կարող են առաջանալ ոչ միայն ի պատասխան հոգեկան հուզական ազդեցությունների, այլ նաև գրգռիչների
անմիջական գործողության: Գաղափարներն ու երևակայությունը կարող են ազդել նաև մարդու սոմատիկ վիճակի վրա։

3.

Հոգեկան գործոնների ազդեցության տակ մարմնում առաջացող
խանգարումները կոչվում են փսիխոգեն։ Հոգեոգեն գործոնները
կարող
են
առաջացնել
հետևյալ
ֆիզիոլոգիական
խանգարումները
մարմնի
տարբեր
օրգաններում
և
համակարգերում.
սրտանոթային համակարգում – սրտի
հաճախության բարձրացում, արյան ճնշման
փոփոխություններ,
շնչառական համակարգում՝ դրա ուշացում,
դանդաղում կամ արագացում,
մարսողական տրակտում – փսխում,
փորլուծություն, փորկապություն, աղի ավելացում,
բերանի չորացում,
սեռական ոլորտում՝ էրեկցիայի բարձրացում, թույլ
էրեկցիա, կլիտորիսի այտուցվածություն և
սեռական տարածքի սեկրեցիա, անօրգազմ,
մկաններում – ակամա ռեակցիաներ՝ մկանային
լարվածություն, դող,
վեգետատիվ համակարգում՝
քրտնարտադրություն, հիպերմինիա և այլն։

4.

Հետազոտության օբյեկտը՝
Հետազոտության առարկան է սիրտ-անոթային հիվանդյություններ ունեցող անձանց
հոգեբանական խնդիրները:
Հետազոտության նպատակն է. հետազոտել սրտանոթային հիվանդություններ
հոգեբանական խնդիրները և բացահայտել հավանական օրինաչափությունները:
ունեցող
անձանց
Հետազոտության վարկածը՝ ենթադրվում է, որ սրտանոթային հիվանդների մոտ
ամենահաճախ դրսևորվող հիմնական հոգեբանական խնդիրներն են` տագնապը,
դեպրեսիան, մահվան վախը, ֆրուստրացիան, ագրեսիան:

5.

Հետազոտության խնդիրն է տալ հոգեսոմատիկ խանգարումների մանրամասն
նկարագրությունը և բացահայտել հոգեսոմատիկ խանգարումների հնարավոր պատճառները,
մասնավորապես՝
. Իրականացնել հոգեսոմատիկ հիվանդությունների առաջացման և զարգացման խնդրի
ուսումնասիրման մոտեցումների տեսական վերլուծություն,
. Հետազոտել սիրտ-անոթային հիվանդություններ ունեցող անձանց հոգեբանական խնդիրները:
Հետազոտությունների արդյունքների վրա եզրակացություններ տալ:

6.

Հետազոտության մեթոդներ՝ կիրառվել է թեստային մեթոդը և հետևյալ մեթոդիկաները՝
Դեպրեսիայի գնահատման Ցունգի սանդղակը,
Սպիլբերգ-Խանին. Անձնային և իրավիճակային տագնապայնության թեստը,
Մահվան վերաբերյալ անհանգստության սանդղակը` ըստ Դ. Թեմփլերի,
Անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակի ախտորոշումը` ըստ Վ. Վ. Բոյկոյի,
Ա. Բասի և Ա. Դարկիի ագրեսիայի տիպերի և ցուցանիշների ախտորոշման մեթոդիկան:
Կազմակերպչական (համեմատական) - համեմատել հետազոտության տվյալները միմյանց հետ
Հետազոտության տեսագործնական նշանակությունը կայանում է նրանում, որ ներկայացված
վերլուծական նյութը և փորձարարական եղանակով գրանցված արդյունքները կարող են կիրառվել
ուսումնասիրվող հիվանդություններով տառապող անձանց վարքային և էմոցիոնալ դրսևորումնորով
պայմանավորված վարքային խնդիրների շտկման ժամանակ։ Մասնավորապես տիպային
առանձնահատկություններով պայմանավորված ընկալումները, վարքային և էմոցիոնալ դրսևորումները
կարող են առաջ բերել որոշակի հիվանդություններ, սակայն դրանց կառավարումը հնարավորություն է
տալիս խոսափել հիվանդությունններից։

7.

Հետազոտության մեթոդիկաների նկարագիրը, ընտրակազմը, ընթացքը
Դեպրեսիայի գնահատման Ցունգի սանդղակ (սանդղակը տես հավելված 1-ում) Փորձի
նպատակը` Դեպրեսիայի գնահատման Ցունգի սանդղակի հիման վրա հետազոտվել է
սրտանոթային հիվանդների դեպրեսիայի մակարդակը:
Փորձի ընթացքը` Սանդղակը բաղկացած է 20 հարցերից, հետազոտվողը յուրաքանչյուր հարցին
պատասխանում է «երբեք կամ հազվադեպ», «երբեմն», «հաճախ», «միշտ կամ շատ հաճախ»:
Արդյունքների մշակում` Արդյունքները հաշվվում են բանաձևով, որում յուրաքանչյուր պատասխան
տարբեր արժեք ունի և գումարը ստացվում է դեպրեսիայի մակարդակի ցուցանիշը, որը ունի հետևյալ
մակարդակները` 20-44` նորմա, 45-59`թեթև դեպրեսիա, 60-69` ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող
դեպրեսիա, 70 և բարձր` իրական/ծանր դեպրեսիա:

8.

Սպիլբերգ-Խանին. Անձնային և իրավիճակային տագնապայնության թեստ (թեստը տես հավելված 2-ում)
Փորձի նպատակը` Այս թեստի հիման վրա հետազոտվել է սրտանոթային հիվանդների իրավիճակային և անձնային
տագնապայնության մակարդակները: Փորձի ընթացքը`
Ինքնագնահատականի սանդղակը կազմված է երկու
մասից, որոնք առանձին գնահատում են ռեակտիվ (ՌՏ, արտահայտություններ N 1-20) և անձնային (ԱՏ,
արտահայտություններ N 21-40) տագնապայնությունը:
Արդյունքների
մշակում`
ՌՏ
և
ԱՏ
ցուցանիշները
հաշվարկվում
են
ըստ
բանաձևերի.
ՌՏ = ∑1 - ∑2 + 50 որտեղ ∑1-ը ձևաթղթի վրա ջնջած թվերի քանակն է սանղակի 3,4,6,7,8,12,13,14,17,18 կետերում, ∑2-ը
մնացած ջնջած թվերի քանակն է (1,2,5,8,10,15,16,19,20 կետերում):
ԱՏ = ∑1 - ∑2 + 35, որտեղ՝ ∑1՝ բլանկի վրա ջնջած թվերի քանակն է սանղակի
22,23,24,25,28,29,31,32,34,35,37,38,40 կետերում, ∑2-ը մնացած ջնջած թվերի քանակն է 21,26,27,30,33,36,39 կետերում:
Վերլուծության ընթացքում արդյունքները կարելի է այսպես վերլուծել. մինչև 30՝ ցածր տագնապայնություն, 3145՝ չափավոր տագնապայնություն, 46 և ավելի բարձր՝ բարձր տագնապայնություն:
Չափավոր տագնապայնությունից նշանակալի շեղումները առանձնահատուկ ուշադրություն են պահանջում,
բարձր տագնապայնությունը ենթադրում է տագնապի զգացման առաջացում անձի մոտ՝ իր կոմպետենտության
գնահատման
իրավիճակում:
Այդ
դեպքում
հարկավոր
է
նվազեցնել
իրավիճակի
և
առաջադրանքի սուբյեկտիվ նշանալիությունը և շեշտը դնել գործունեության ավելի խոր գիտակցության և հաջողության
նկատմամբ
վստահության
ձևավորման
վրա:

9.

Մահվան վերաբերյալ անհանգստության սանդղակը` ըստ Դ. Թեմփլերի (հարցարանը տես հավելած 3-ում)
Փորձի նպատակը` Դ. Թեմփլերի «Մահվան վերաբերյալ անհանգստության սանդղակ» հարցարանի հիման վրա հետազոտվել է սրտանոթային
հիվանդների մահվան վախի առկայությունը:
Փորձի ընթացքը` Հարցարանը բաղկացած է 15 հարցերից, հետազոտվողը յուրաքանչյուր հարցին պատասխանում է «այո» կամ «ոչ»:
Արդյունքների մշակում` Այս հարցարանի բանալին հետևյալն է` 1+, 2–, 3–, 4+, 5–, 6–, 7–, 8+, 9+, 10+, 11+, 12+, 13+, 14+, 15–: Պատասխանների այս
նիշերին համապատասխանության դեպքում հաշվվում է 1, իսկ անհամապատասխանության դեպքում` 0 միավոր:
Անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակի ախտորոշում (Վ. Վ. Բոյկո) (հարցարանը տես հավելված 4-ում)
Փորձի նպատակը` Վ. Վ. Բոյկոյի «Անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակի ախտորոշում» հարցարանի հիման վրա հետազոտվել է
սրտանոթային հիվանդների անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակը:
Փորձի ընթացքը` Հարցարանը բաղկացած է 12 հարցերից, հետազոտվողը յուրաքանչյուր հարցին պատասխանում է «այո» կամ «ոչ»:
Արդյունքների մշակում` Դրական պատասխանները հաշվվում են 1, իսկ բացասականները 0 միավորով: 10-12 միավոր-ֆրուստրացիայի շատ
բարձր աստիճան, 5-9 միավոր-ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում 4միավոր և ավելի քիչ-ֆրուստրացիայի ցածր մակարդակ:
Ա. Բասի և Ա. Դարկիի ագրեսիայի տիպերի և ցուցանիշների ախտորոշման մեթոդիկա (մեթոդիկան տես հավելված 5-ում)
Փորձի նպատակը` Վ. Վ. Բոյկոյի «Անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակի ախտորոշում» հարցարանի հիման վրա հետազոտվել է
սրտանոթային հիվանդների անձնային ֆրուստրացիայի մակարդակը:
Ա. Բասի և Ա. Դարկիի առաջարկած հարցարանի նպատակն է
բացահայտելագրեսիվության ցուցանիշները և ձևերը։ Փորձի ընթացքը` Հարցարանը բաղկացած է 75 հարցերից, հետազոտվողին
ներկայացվում է հետևյալ հրահանգը` կարդալով կամ լսելով պնդումները ստուգեք, թե որքանով են դրանք համապատասխանում վարքի Ձեր
ոճին, ապրելակերպին, և ընտրեք հետևյալ չորս հնարավոր տարբերակներից մեկը՝ «այո», «թերևս այո», «ոչ», «թերևս ոչ»։
Արդյունքների մշակում`
1. Ֆիզիկական ագրեսիա` 1+, 9-, 17–, 25+, 33+, 41+, 48+, 55+, 62+, 68+։
2. Խոսքային (վերբալ) ագրեսիա ` 7+, 15+,23+, 31+, 39– 46+, 53+, 60+, 66-, 71+, 73+, 74–, 75–։
3.Անուղղակի ագրեսիա`2+, 10+, 18+, 26–, 34+, 42+, 49–, 56+, 63+։
4. Նեգատիվիզմ `4+,12+, 20+, 28+, 36–։
5. Նյարդայնություն (դժգոհություն)` 3+,11-,19+, 27+, 35–, 43+, 50+, 57+, 64+, 69–, 72+։
6. Կասկածամտություն` 6+, 14+, 22+, 30+, 38+, 45+, 52+, 59+, 65–, 70–։
7. Վիրավորանք`5+, 13+, 21+, 29+, 37+, 44+, 51+, 58+։
8. Մեղքի զգացում` 24+, 32+, 40+, 47+, 54+, 61+, 67+։

10.

Հետազոտության արդյունքների հոգեբանական վերլուծություն
Սրտանոթային հիվանդների 30%-ի մոտ
առկա է թեթև դեպրեսիա, 23%-ի մոտ`
իրական/ծանր դեպրեսիա, 47%-ի մոտ`
ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող
դեպրեսիա, և փորձարկվողներից ոչ մեկի
մոտ դեպրեսիայի ցուցանիշները նորմայի
սահմաններում չեն:
Սրտանոթային հիվանդների
60%-ի մոտ առկա է
ֆրուստրացիայի նկատմամբ
կայուն միտում, 40%-ի մոտ
ֆրուսրացիայի շատ բարձր
աստիճան:

11.

Սրտանոթային հիվանդների 10%-ի մոտ առկա է մահվան վախի
առկայություն նորմայի սահմաններում, 90%-մոտ` մահվան վախի
առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս:
Սրտանոթային հիվանդներից 8-ի մոտ առկա է իրավիճակային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 32-ի մոտ բարձր մակարդակ,
14-ի մոտ առկա է անձնային տագնապայնության չափավոր, իսկ
26-ի մոտ բարձր մակարդակ:

12.

Սրտանոթային հիվանդների 10%-ի մոտ գերակշռում է
կասկածամտությունը, 30%-ի մոտ` նեգատիվիզմը, 60%-ի
մոտ` աուտոագրեսիան:
Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանցից 7-ի մոտ
առկա է թեթև դեպրեսիա, 7-ի մոտ` ենթադեպրեսիվ վիճակ
կամ քողարկվող դեպրեսիա, 4-ի մոտ` իրական/ծանր
դեպրեսիա: Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող
տղամարդկանցից 5-ի մոտ առկա է թեթև դեպրեսիա, 12-ի
մոտ` ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա, 5ի մոտ` իրական/ծանր դեպրեսիա:

13.

Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանցից 6-ի մոտ
առկա է ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 12-ի մոտ`
ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտւմ,
տղամարդկանցից 10-ի մոտ առկա է ֆրուստրացիայի շատ
բարձր աստիճան, 12-ի մոտ` ֆրուստրացիայի նկատմամբ
կայուն միտւմ:
Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանցից 15-ի մոտ
առկա է մահվան վախի առկայություն նորմայի
սահմաններից դուրս, իսկ 3-ի մոտ` նորմայի սահմաններում:
Տղամարդկանցից 21-ի մոտ առկա է մահվան վախի
առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իսկ 1-ի մոտ`
նորմայի սահմաններում:

14.

Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանցից 4-ի մոտ
առկա է իրավիճակային տագնապայնության չափավոր, իսկ
14-ի մոտ բարձր մակարդակ, 7-ի մոտ առկա է անձնային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 10-ի մոտ բարձր
մակարդակ: Տղամարդկանցից 4-ի մոտ առկա է
իրավիճակային տագնապայնության չափավոր, իսկ 18-ի մոտ
բարձր մակարդակ, 7-ի մոտ առկա է անձնային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 16-ի մոտ բարձր
մակարդակ:
Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանցից 12ի մոտ
գերակշռում է աուտոագրեսիան, 6-ի մոտ` նեգատիվիզմը:
Տղամարդկանցից 12-ի մոտ գերակշռում է աուտոագրեսիան,
6-ի մոտ` նեգատիվիզմը, 4-ի մոտ` կասկածամտությունը

15.

Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից
5-ի մոտ առկա է թեթև դեպրեսիա, հասունության շրջանում
6-ի մոտ` թեթև դեպրեսիա, 12-ի մոտ ենթադեպրեսիվ վիճակ
կամ քողարկվող դեպրեսիա, 3-ի մոտ` իրական/ծանր
դեպրեսիա: Ծերության շրջանում 1-ի մոտ առկա է թեթև
դեպրեսիա, 7-ի մոտ ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող
դեպրեսիա, 6-ի մոտ` իրական/ծանր դեպրեսիա:
Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից
1-ի մոտ առկա է ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 4ի մոտ` ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում,
հասունության շրջանում 9-ի մոտ ֆրուստրացիայի շատ
բարձր աստիճան, 12-ի մոտ` ֆրուստրացիայի նկատմամբ
կայուն միտում: Ծերության շրջանում 5-ի մոտ առկա է
ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 8-ի մոտ`
ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում

16.

Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից
3-ի մոտ առկա է մահվան վախի առկայություն նորմայի
սահմաններից դուրս, 2-ի մոտ` նորմայի սահմաններում,
հասունության շրջանում 19-ի մոտ առկա է մահվան վախի
առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, 2-ի մոտ`
նորմայի սահմաններում: Ծերության շրջանում 14-ի մոտ
առկա
է
մահվան
վախի
առկայություն
նորմայի
սահմաններից դուրս:
Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից
2-ի մոտ գերակշռում է աուտոագրեսիան, 2-ի մոտ`
նեգատիվիզմը,
1-ի
մոտ`
կասկածամտությունը:
Հասունության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից 13-ի
մոտ
գերակշռում
է
աուտոագրեսիան,
6-ի
մոտ`
նեգատիվիզմը, 2-ի մոտ` կասկածամտությունը: Ծերության
շրջանում սրտանոթային հիվանդներից 9-ի մոտ գերակշռում
է աուտոագրեսիան, 6-ի մոտ` նեգատիվիզմը, 1-ի մոտ`
կասկածամտությունը:

17.

Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդներից
2-ի մոտ առկա է իրավիճակային տագնապայնության
չափավոր, իսկ 3-ի մոտ` բարձր մակարդակ, 3-ի մոտ
անձնային տագնապայնության չափավոր, իսկ 2-ի մոտ
բարձր մակարդակ: Հասունության շրջանում 2-ի մոտ առկա
է առկա է իրավիճակային տագնապայնության չափավոր,
իսկ 19-ի մոտ` բարձր մակարդակ, 7-ի մոտ անձնային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 14-ի մոտ բարձր
մակարդակ: Ծերության շրջանում 4-ի մոտ առկա է առկա է
իրավիճակային տագնապայնության չափավոր, իսկ 10-ի
մոտ`
բարձր
մակարդակ,
4-ի
մոտ
անձնային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 10-ի մոտ բարձր
մակարդակ:
Սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող անձանցից 1-ի մոտ
առկա է թեթև դեպրեսիա, 13-ի մոտ` ենթադեպրեսիվ վիճակ
կամ քողարկվող դեպրեսիա, 6-ի մոտ` իրական/ծանր
դեպրեսիա: Հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող
անձանցից 9-ի մոտ առկա է թեթև դեպրեսիա, 2-ի մոտ`
ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա, 2-ի
մոտ` իրական/ծանր դեպրեսիա: Սրտային
անբավարարություն ունեցող անձանցից 2-ի մոտ առկա է
թեթև դեպրեսիա, 4-ի մոտ` ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ
քողարկվող դեպրեսիա, 1-ի մոտ` իրական/ծանր դեպրեսիա:

18.

Սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող անձանցից 12-ի մոտ
առկա է ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 8-ի մոտ`
ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում: Հիպերտոնիկ
հիվանդություն ունեցող անձանցից 3-ի մոտ առկա է
ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 10-ի մոտ`
ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում: Սրտային
անբավարարություն ունեցող անձանցից 1-ի մոտ առկա է
ֆրուստրացիայի շատ բարձր աստիճան, 6-ի մոտ`
ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում:
Սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող անձանցից 20-ի մոտ
առկա է մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից
դուրս: Հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող անձանցից 9-ի
մոտ առկա է մահվան վախի առկայություն նորմայի
սահմաններից դուրս, 4-ի մոտ` նորմայի սահմաններում:
Սրտային անբավարարություն ունեցող անձանցից 7-ի մոտ
առկա է մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից
դուրս

19.

Սրտի իշեմիկ հիանդություն ունեցող անձանցից 3-ի մոտ
առկա է իրավիճակային տագնապայնության չափավոր, իսկ
17-ի մոտ` բարձր մակարդակ, 5-ի մոտ անձնային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 15-ի մոտ բարձր
մակարդակ:
Հիպերտոնիկ
հիվանդություն
ունեցող
անձանցից 5-ի մոտ առկա է առկա է իրավիճակային
տագնապայնության չափավոր, իսկ 8-ի մոտ` բարձր
մակարդակ, 7-ի մոտ անձնային տագնապայնության
չափավոր, իսկ 6-ի մոտ բարձր մակարդակ: Սրտային
անբավարարություն ունեցող անձանցից 7-ի մոտ առկա է
առկա է իրավիճակային տագնապայնության բարձր
մակարդակ, 2-ի մոտ անձնային տագնապայնության
չափավոր, իսկ 5-ի մոտ բարձր մակարդակ:
Սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող անձանցից 11-ի մոտ
գերակշռում է աուտոագրեսիան, 6-ի մոտ` նեգատիվիզմը, 3ի մոտ` կասկածամտությունը: Հիպերտոնիկ հիվանդություն
ունեցող
անձանցից
7-ի
մոտ
գերակշռում
է
աուտոագրեսիան, 5-ի մոտ` նեգատիվիզմը, 1-ի մոտ`
կասկածամտությունը:
Սրտային
անբավարարություն
ունեցող
անձանցից
6-ի
մոտ
գերակշռում
է
աուտոագրեսիան, 1-ի մոտ` նեգատիվիզմը:

20.

Եզրակացություն
• Ամփոփելով կատարված հետազոտությունները եկանք հետևյալ եզրակացությունների.
• 1.
Սոմատիկ տարբեր հիվանդությունների ժամանակ դրսևորվում են հոգեբանական տարատեսակ խնդիրներ,
որոնք յուրահատուկ են` կախված հիվանդությունից, դրա ծանրության աստիճանից, դրա նկատմամբ հիվանդի
վերաբերմունքից, անձի անհատական առանձնահատկություններից:
• 2.
Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող կանանց մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրները` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի
նկատմամբ կայուն միտում), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային և անձնային
բարձր տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):
• 3.
Սրտանոթային հիվանդություն ունեցող տղամարդկանց մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական
հոգեբանական խնդիրները` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա),
ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից
դուրս, իրավիճակային և անձնային բարձր տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):
• 4.
Երիտասարդության շրջանում սրտանոթային հիվանդների մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական
հոգեբանական խնդիրներ` դեպրեսիա (թեթև դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում),
մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային բարձր և անձնային չափավոր
տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա, նեգատիվիզմ):
• 5.
Հասունության շրջանում սրտանոթային հիվանդների մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրներ` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի
նկատմամբ կայուն միտում), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային և անձնային
բարձր տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):

21.

6.
Ծերության շրջանում սրտանոթային հիվանդների մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրներ` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի նկատմամբ
կայուն միտում), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային և անձնային բարձր
տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):
7.
Սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող անձանց մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրներ` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի շատ բարձր
աստիճան), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային և անձնային բարձր
տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):
8.
Հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող անձանց մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրներ` դեպրեսիա (թեթև դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի նկատմամբ կայուն միտում), մահվան վախի
առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային բարձր և անձնային չափավոր տագնապայնություն, ագրեսիա
(աուտոագրեսիա):
9.
Սրտային անբավարարություն ունեցող անձանց մոտ գերակշռում են հետևյալ հիմնական հոգեբանական
խնդիրներ` դեպրեսիա (ենթադեպրեսիվ վիճակ կամ քողարկվող դեպրեսիա), ֆրուստրացիա(ֆրուստրացիայի նկատմամբ
կայուն միտում), մահվան վախի առկայություն նորմայի սահմաններից դուրս, իրավիճակային և անձնային բարձր
տագնապայնություն, ագրեսիա (աուտոագրեսիա):
10.
Ամբողջացնելով կատարված հետազոտության արդյունքները` համարում ենք, որ մեր կողմից առաջ քաշված
վարկածը` սրտանոթային հիվանդների մոտ ամենահաճախ դրսևորվող հիմնական հոգեբանական խնդիրներն են` տագնապը,
դեպրեսիան, մահվան վախը, ֆրուստրացիան, ագրեսիան, հաստատվեց:

22.

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ
Այն, ինչին դիմադրում ես՝ մնում է:
Կ․ Յունգ