Մոնոպոլիան շուկայական էկոնոմիկայում

1. Մոնոպոլիան շուկայական էկոնոմիկայում

2.

Մոնոպոլիա
(հուն. mono - մեկ, poleo - վաճառող) –
Կապիտալի համակենտրոնացման վրա հիմնված
խոշոր
կապիտալիստական
միավորում՝
որևէ
բնագավառում բացարձակ գերիշխանության և
առավելագույն շահույթի հասնելու նպատակով:

3.

1.
2.
3.
4.
Մոնոպոլիան ենթադրում է տվյալ
պայմանների կատարում.
Մոնոպոլիստը հանդիսանում է տվյալ
ապրանքի միակ վաճառողը
Ապրանքը ունի յուրահատկություն և
չկա նրա նման այլ ապրանք
Այլ ընկերությունների մուտքը շուկա
խանգարում
են
զանազան
խոչնդոտներ
Մոնոպոլիստի
ազդեցությունը
շուկայական գնի վրա ահավոր մեծ է

4. Շուկա մուտք գործելու խոչնդոտներ այլ ընկերությունների համար

1. Բացառիկ արտոնություններ, որոնք
տվել է կառավարությունը կամ տեղի
իշխանությունները
2. Արտոնագրեր
և
հեղինակային
իրավունք
3. Ռեսուրսների
սեփականության
իրավունք
4. Նվազագույն ծախսերով մեծածավալ
արտադրության հնարավորություն

5.

Մոնոպոլիայի տեսակներ
Փակ
Բաց
Բնական
Արհեստական

6.

Փակ մոնոպոլիան մրցակցությունից պաշտպանված է
իրավական սահմանափակումներով կամ արգելքներով(ամենից
հաճախ դա լինում է պետական մոնոպոլիա).
Բաց
մոնոպոլիամոնոպոլիա,
որի
ժամանակ
մի
ընկերություն, առնվազն ժամանակավոր դառնում է տվյալ
ապրանքի
միակ
ներկայացուցիչը,
չունենալով
մրցակցությունից պաշտպանվելու արտոնություն
Բնական
մոնոպոլիա
Առաջանում
է
արտադրություններում, որտեղ երկարատև միջին ծախսերը
հասնում են նվազագույնի միայն այն ժամանակ, երբ
ընկերությունը սպասարկում է շուկան ամբողջովին
Արհեստական
մոնոպոլիա
ձեռնարկությունների
միացում, որը հետապնդում է գերշահույթի ստացում և
շուկայում իշխող դերի զբաղեցում

7. Առաջարկի և պահանջարկի փոխազդեցությունը մոնոպոլիստական շուկայում

Մոնոպոլիստը
տիրապետում
է
շուկայում
որոշակի
իշխանության,
քանի որ միայն նա է առաջարկում այդ
ապրանքից
Բացի այդ, նա ունի իշանություն
ապրանքի գնի նկատմամբ, բայց այդ
իշխանությունը
չի
հանդիսանում
բացարձակ, քանի որ գինը կախված է
պահանջարկից,
իսկ
առաջարկը
կախված է գնից

8.

Մոնոպոլիստական իշխանության
Չափման համար օգտագործվում է
Լերների գործակիցը
L=(P-MC)/P,
որտեղ
L – Լերների գործակից
P – Գին
MC – թույլատրելի սահմանային
ծախսեր

9.

Որոշումը այն բանի, թե որքան կարող է լինել
մոնոպոլիստի գինը, կախված է նրա պահանջարկից և
ճկունությունից:
Գինը կարելի է բարձրացնել, եթե պահանջարկի
համապատասխան պակասեցումը չի հանգեցնի եկամտի և
շահույթի անկում:
Այլ դեպքերում` եկամտի բարձրացման համար մոնոպոլիան
ստիպված է մեծացնել արտադրությունը, որը հանգեցնում է
գների իջեցում` համաձայն առաջարկի և պահանջարկի մասին
օրենքի:
Առաջարկի և պահանջարկի օրենք, տնտեսական օրենք, որը
ցույց է տալիս գների և առաջարկի ու պահանջարկի մեծության
կախվածությունը։ Այլ հավասար պայմաններում, որքան
ապրանքի գինը ցածր է այնքան մեծ է պահանջարկը և ցածր է
առաջարկը։ Հիմնականում շուկայական գինը առաջարկի և
պահանջարկի միջև գալիս է հավասարակշռության։ Օրենքը
վերջնականապես վերաձևակերպվել է 1890 թվականին, Ալֆրեդ
Մարշալի կողմից։

10.

Մոնոպոլիան իրականացնում է գնի որոնում,
առաջնորդվելով նույն կանոններով, որոնք
գործում են կատարյալ շուկայում
1. Ապրանքի արտադրության և համապատասխան
առաջարկի ծավալը պետք է լինի այնպես, որպեսզի
սահմանային
ծախսերը
(МС)
հավասար
լինի
սահմանային եկամտին (MR):
MC = MR
2. Մոնոպոլիստը ուսումնասիրում է MC և MR-ը որպես
գնի որոշման բազա: Այն չպետք է լինի նրանցից
ցածր:
Սակայն
մոնոպոլիստական
ընկերությունում,
ի
տարբերություն ընկերությունների, որոնք գործում են
կատարյալ
մրցակցության
պայմաններոմ,
սահմանային շահույթը ավելի քիչ է, քան գինը (Р) և
համապատասխանաբար միջին եկամուտը (AR):
MR < P = AR

11. Մոնոպոլիստական գնագոյացման կանոնը

P = AR > МС= MR