3.94M

Category:

lingvistics

PISA kompetensiyalarini shakllantirish orqali o‘quvchilarning tabiiyilmiy savodxonligini rivojlantirish

1.

Master trenerlar uchun MCE
Trenerlarni malakasini oshirish
(MTT) dasturi
Dars nomi: PISA kompetensiyalarini
shakllantirish orqali o‘quvchilarning tabiiyilmiy savodxonligini rivojlantirish
Fasilitatorlar:
1-modul: PISAga kirish

2.

O‘zbekistonlik 15 yoshli o‘quvchilar
PISA 2022 tadqiqotida qanchalik muvaffaqiyatli ishtirok etdi?
Sonlar foizlarda berilgan
O‘zbekiston | Faktlar | OECD PISA 2022 natijalari
© Barcha huquqlar himoyalangan

3.

PISA 2022 uchun tabiiy-ilmiy fanlar bo‘yicha malaka
darajalari
PISA 2022 uchun ko‘rsatkichlar tabiiy-ilmiy fanlar bo‘yicha 8 ta malaka
darajasiga bo‘lingan.
80 foizi 2-darajadan past
PISA 2022 natijalari (1-jild) OECD 2023 p. 101, 103
1100-1115

4.

2-darajadan past boʻlishning oqibatlari (89bet)
Boshlang‘ich 2-darajaga erisha olmagan o‘quvchilar (past natija
ko‘rsatgan o‘quvchilar) :
• oliy ta'limni tamomlash va
• kelajakda yaxshi maoshli va nufuzli ishlarga ega bo‘lish ehtimoli
kamroq (OECD 2016; 2018)
Ishchi kuchining sifati va iqtisodiy natijalar
PISA 2022 natijalari (1-jild) OECD 2023 p. 89
1100-1115

5.

Tabiiy-ilmiy fanlar ta'limi har bir yosh avlodning ta’lim olishi uchun
muhimdir. Bu fan maktab o‘quv dasturiga kiritilgan bo‘lishi zarur.
Nega tabiiyilmiy fanlar?
Yoshlarni ilmiy
bilimlardan xabardor
tanqidiy fikrga ega
foydalanuvchi sifatida
tarbiyalash
Har bir insonning hayoti
davomida kerak
bo‘ladigan ko‘nikmalar
© All rights reserved

6.

Nima uchun tabiiy-ilmiy fanlar Master
trenerlari malaka oshirishi kerak?
• Har qanday muvaffaqiyatli maktab
islohotlarining kaliti - oʻqituvchilardir
© Barcha huquqlar himoyalangan

7.

8.

Tuzilma cho‘qqisi
Tuzilma
Tuzilma asosi
© All rights reserved

9.

Singapur
hikoyasi
© All rights reserved

10.

PISA 2018 natijalari haqida fikr yuritar ekan, taʼlim (oʻquv dasturi) boʻyicha Bosh
direktorning oʻrinbosari janob Sng Chern Vey shunday dedi:
“PISA 2018 o‘quvchilarimizda tez o‘zgaruvchan va murakkab dunyoda ularga yaxshi
xizmat qiladigan tanqidiy ko‘nikmalar va chidamlilik xususiyatlari mavjudligini
ko‘rsatadi. Biz qo‘llab-quvvatlovchi ota-onalarga va doimiy ravishda o‘quvchilarimizni
© All rights reserved
tarbiyalashga o‘zlarini bag‘ishlagan o‘qituvchilarimizga
rahmat aytamiz.

11.

PISA natijalari bizning ta'lim siyosatimiz va dasturlarimizni ishlab chiqishda Ta’lim
vazirligi uchun foydali xalqaro ma'lumotnoma bo‘lib qolmoqda, chunki u bizga
o‘quvchilarimizda muhim ko‘nikmalarni shakllantirishda erishayotgan
yutuqlarimiz, ular buni amalga oshiradigan maktab va uy sharoitlari haqida boy
tushunchalar beradi. Biz takomillashtirish yo‘nalishlarini ko‘rib chiqishda davom
etamiz va maktablar, ota-onalar va jamiyatning manfaatdor tomonlari bilan
hamkorlikda o‘quvchilarimizga hayotning boshlang‘ich nuqtalaridan qat’i nazar,
har tomonlama rivojlanishi va to‘liq salohiyatini ro‘yobga chiqarishlariga yordam
beramiz”.
© All rights reserved

12.

NEGA?
© All rights reserved
Qanday?

13.

Super-Tuzilma yutuqlari
(nima?)
Tuzilma (Qanday?)
Strategiyalar
Quyi-tuzilma (Nega?)
Tub maqsad
© All rights reserved

14.

QANDAY ni tavsiflash
• Singapur PISA 2022 da qanday natija
ko‘rsatdi?
© Barcha huquqlar himoyalangan

15.

PISA 2022 da o‘rtacha baholar
OECD bo‘yicha o‘rtacha
Singapur
Yaponiya
Koreya
Estonya
Shveytsariya
Kanada*
Matematika,
o‘rtacha
472
575
536
527
510
508
497
o‘qish,
o‘rtacha
476
543
516
515
511
483
507
Tabiiy fanlar (Ilm)
o‘rtacha
485
561
547
528
526
503
515
O‘zbekiston
364
336
355
Mamlakat
© All rights reserved

16.

PISA 2025 malaka savollariga MCE yondashuvi
BILIM
KOMPETENTSIYALAR
PISA boʻyicha malaka
oshirish
so‘rovga asoslangan
ta'lim
Ilmiy jarayon
ko‘nikmalari
Kontekstga oid
savollar, bilimlarni
shakllantirish darajalari
© All rights reserved

17.

Fan
Jarayon
Ko‘nikmalar
Singapur fan o‘quv dasturi asoslari
Ilm-fandagi
amaliyotlar
kontekstida
jarayon
ko‘nikmalarini
shakllantirish
Jarayonlar
• Muammoni yangicha
fikrlash orqali hal
qilish
• Qaror qabul qilish
• Tadqiqot
https://www.moe.gov.sg/-/media/files/primary/syllabus/2023-primary-science.pdf
Ko‘nikmalar
• Kuzatish
• Taqqoslash
• Tasniflash
• Qurilma va
uskunalardan
foydalanish
• Muloqot
• Xulosa qilish
• Gipotezani
shakllantirish
• tahmin qilish
• Tahlil qilish
• Imkoniyatlar yaratish
• Baholash

18.

19.

20.

Nima bo‘lyapti deb o‘ylaysiz?
1. To‘g‘ri javoblar: Refraktsiya(nur yoki radio to‘lqinning biror har xil hajmli
ichki yuza orqali o‘tgandagi sinishi refraksiya, sindirish)
2. Qisman to‘g‘ri javoblar: Qoshiq egilgan ko‘rinadi
3. Noto‘g‘ri javoblar: Qoshiq egilgan
4. “Bilmayman”: Xo‘sh, yorug‘likning xossalari haqida nimalarni bilasiz?
5. Sukunat - o‘quvchi jim qoldi [o‘ylash vaqti]
6. Qiziqishi yo‘q: [Agar bu suzish bilan bog‘liq bo‘lsa-chi?]
7. o‘quvchi savolga savol bilan javob beradi: “Ustoz, qanday qilib?”

21.

Bu sizni nega o‘ylantirib qo‘ydi?
Qoshiq haqiqatan ham
egilganmi?
Bu boshqa suyuqliklar
bilan ham sodir bo‘ladimi?
Nega buni o‘rgandik?
Yorug‘likning ikki xil tabiati
[To‘lqin/zarracha
nazariyasi]

22.

ANGLASH JARAYONI KETMA- KETLIGI
• o‘quvchi fikrlashini rivojlantirish va qoʻllab-quvvatlash uchun qadamlar yoki
savollar toʻplami .
• Fikrlash ketma- ketligining ko‘p turlari mavjud.
• Biz hozirgina so‘rovga asoslangan o‘rganish strategiyasi sifatida "Ko‘rishfikrlash-mulohaza yuritish" Fikrlash ketma -ketligidan foydalandik .
© All rights reserved

23.

Ilm (tabiiy fanlar)da so‘rovga asoslangan ta'lim
Strategiya
Model/ramka
Tamoyil
Yondashuv
tahmin qilish-kuzatishtushuntirish [POE]
(White & Gunstone , 1992)
Fan o‘qitishining 5E modeli (Bybee
1997, 2002)
Muammoga asoslangan
ta'lim [PBL]
(Barrows, 1994)
tadqiqot orqali fizika [PBI]
(McDermott va boshqalar,
1996)
Ilmiy tadqiqot uchun pedagogik asos
(Poon, 2010)
Kontekstga asoslangan
ta'lim [CBL)
(Kampbell va boshqalar,
1994)
Tadqiqot holatlariga
asoslangan ta'lim [ICBL]
(Stenli va Uoterman, 2000)
Modellashtirish bo‘yicha
yo‘riqnoma [MI]
( Hestenes va boshqalar,
2008)
Fikrlash tartiblari (Garvard
Project Zero, 2010)
Savol
"so‘rovga asoslangan dars“ o‘z
ichiga nimani oladi?
Javob
so‘rovga asoslangan darsda,
5 ta asosiy xususiyat mavjud.
5 ta asosiy xususiyat nima?
Fan bo‘yicha amaliy
tadqiqotlar 23

24.

Tadqiqot sifatida
fanning asosiy
xususiyatlari
1. Savol
ko‘proq
o‘quvchining o‘z-o‘zini boshqarish darajasi
ko‘proq
o‘quvchilar … holatda
dalillarga ustunlik berishadi
3. Tushuntirish
o‘quvchilar … holatda
tushuntirishlar olib boradilar
4. bog‘lanishlar
o‘quvchilar ... Holatda
o‘zlarining izohlarini
baholaydilar
5. Aloqa
o‘quvchilar … holatda
muloqotda bo‘ladilar va
o‘zlarining tushuntirishlarini
asoslaydilar
tadqiqot bo‘yicha
ko‘rsatmalarning to‘rt
darajali modeli ( Rezba va
boshqalar, 1999 )
kamroq
savol bering
savollar orasidan birini
tanlang
Berilgan savolni
yahshilang yoki
aniqlashtiring
berilgan savolni
qabul qiling
dalil nima ekanligini
aniqlaganda va ularni
to‘playdi (tahlil qilish
uchun)
ma'lum axborotlarni
to‘plashga qaratilgan
(tahlil uchun)
ma’lumotlar berilgan va
tahlil qilish talab
qilingan holatda
ma'lumotlar berilgan
va qanday tahlil qilish
kerakligini aytilgan
holatda
Dalillarni
umumlashtirgandan
so‘ng, o‘z
tushuntirishlarini
shakllantirganda
dalillar asosida
tushuntirishlar berish
jarayonida ishlatgan
bo‘lsa
tushuntirishni
shakllantirish uchun
dalillardan
foydalanishning
mumkin bo‘lgan
usullari berilganda
dalillar taqdim
qilinganda
boshqa manbalarni ko‘rib
chiqqanda va
tushuntirishlarga
havolalar berilganda
bilim manbalariga
qaratilgan
mumkin bo‘lgan
ulanishlar berilgan
ulanishlar bilan
ta’minlangan bo‘lsa
tushuntirishlarni
yetkazish uchun oqilona
va mantiqiy dalillarni
shakllantirishsa
muloqotni rivojlantirish
bo‘yicha o‘qitilganda
Aloqa qilish uchun
ko‘rsatmalar taqdim
etilganda
aloqa uchun
qadamlar va
tartiblar berilganda
Ochiq
Mavzuga oid o‘quvchilar
tomonidan ishlab
chiqilgan/tanlangan
amaliyotlar savollarni
o‘rganganda
Boshqariladigan
o‘qituvchi bergan savolni
o‘quvchilar tomonidan ishlab
chiqilgan/tanlangan
amaliyotlar orqali o‘rganiladi
Tizimli
o‘qituvchi tomonidan
berilgan savolni
belgilangan tartib orqali
o‘rganish .
Tasdiqlash
Natijalari oldindan
ma'lum bo‘lgan faoliyat
orqali printsipni
tasdiqlash.
o‘quvchilar voqea, hodisa
yoki muammo bilan ... holatda
shug‘ullanishadi
2. Dalillar
o‘qituvchi yoki materialdan
ko‘rsatma miqdori
kamroq
.
4-darajali soʻrov modeli uchun manba: http://staff.gpschools.org/patad/MSTA/Simplifying%20Inquiry%20NSTA.pdf
)

25.

26.

NIMA ni aniqlashtirish
(1) PISA fan kompetensiyalari
(2) PISA 2025 fanni baholash asosi
(3) 8 ta malaka darajasi
© Barcha huquqlar himoyalangan

27.

(1) PISA ilmiy kompetensiyalari
Kompetensiyalar
• Hodisalarni ilmiy jihatdan
tushuntiring
• Ilmiy tadqiqot uchun dizaynlarni
tuzing va baholang va ilmiy
ma'lumotlar va dalillarni tanqidiy
izohlang
• Qaror qabul qilish va harakat qilish
uchun ilmiy ma'lumotlarni tadqiq
qilish, baholash va ulardan
foydalanish
© All rights reserved

28.

a. (i) Grafikda ko‘rsatilgan ma'lumotlardan foydalanib, shakarli ichimlikni qabul qilishdan oldin va 1
soatdan keyin qondagi qand miqdori sog‘lom odam va X bemor uchun qanday o‘zgarishini solishtiring.
[2]
(ii) Sizningcha, X bemor qanday holatdan aziyat chekmoqda? Jadvalga murojaat qilib, javobingizning
sababini ko‘rsating. [2]
b. (i) hazm qilinganidan keyin so‘nggi mahsulot sifatida oddiy shakar beradigan ozuqani ayting. [1]
(ii) Fermentlarning qaysi sinfi (b) (i) dagi ovqat hazm qilish jarayoniga yordam beradi? [1]
(iii) Bemor X holatini yaxshiroq boshqarish uchun uning dietasiga qanday o‘zgartirishlar kiritishi kerak?
Javobingizni tushuntiring. [2]
c. Yana bir bemor Y, yorganizmining yog‘lar hazm bo‘ladigan bir qismini olib tashlashi kerak edi.
(i) Bemor Y.dan olib tashlangan organni aniqlang [1]
(ii) Bemor Y organining bir qismi olib tashlanganidan keyin uning dietasiga kiritishi mumkin bo‘lgan
bitta o‘zgartirishni maslahat bering[1]
© All rights reserved

29.

Jadval 2: PISA 2025 ilmiy baholash uchun kontekstlar
Kategoriya
Shaxsiy
Sog‘liq va kasalliklar
Sog‘liqni saqlash, baxtsiz
hodisalar, ovqatlanish, emlash
Tabiiy resurslar
Materiallar, oziq-ovqat turlari
va energiyaning shaxsiy
iste’moli. Mahalliy ishlab
chiqarilgan oziq-ovqatlarni
iste’mol qilish. Sutsiz
mahsulotlar va vegetativ
dietalarni tanlash
inson populyatsiyasini saqlab qolish, hayot Qayta tiklanadigan va qayta
sifati, xavfsizlik, oziq-ovqat ishlab
tiklanmaydigan energiya manbalari,
chiqarish va taqsimlash, energiya
tabiiy tizimlar, aholining o‘sishi,
ta’minoti. Tog‘-kon va resurslarni qazib
turlardan va yerdan barqaror
olishning ekologiyaga ta’siri. Qayta
foydalanish. Biologik xilma-xillik va
tiklanadigan energiya ishlab chiqarish
uning ahamiyati
Resurslardan foydalanishni
kamaytirish va qayta
ishlashning barqaror amaliyoti
Aholi taqsimoti , chiqindilarni nazorat
qilish, atrof-muhitga ta’sir. Qayta
shakllanuvchi qishloq xo‘jaligidan
foydalanish
Atrof-muhitning barqarorligi,
ifloslanishni va havo sifatini
boshqarish, tuproq/biomassani
yo‘qotish. Turlarning ommaviy
qirilib ketishi. Okean kislotalanishi
Xavflar
turmush tarzini tanlashda
xavflarni baholash
Tez o‘zgarishlar (masalan, zilzilalar, og‘ir
ob-havo sharoitlari), sekin va progressiv
o‘zgarishlar (masalan, qirg‘oq eroziyasi,
cho‘kindi), xavf larni oldindan aniqlash.
Yuzni aniqlash
Iqlim o‘zgarishi xavflari, zamonaviy
kommunikatsiyaning ta’siri, energiya
va uning ishlab chiqarilishi (masalan,
neft, yadro, gaz)
Zamonaviy ilmiy va texnologik
yutuqlar va muammolar
Yangi texnologiyalardan
foydalanishning ilmiy jihatlari
(masalan, gen tahrirlash, virtual
haqiqat va yuzni aniqlash)
Yangi materiallar, qurilmalar va
jarayonlar, genetik modifikatsiyalar,
Fazoni tadqiq etish, koinotning kelib
sog‘liqni saqlash texnologiyasi, transport, chiqishi va tuzilishi
sun’iy intellektdan foydalanish
Atrof-muhitga ta’sir va iqlim
o‘zgarishi
© All rights reserved
Mahalliy/Milliy
Kasalliklarni nazorat qilish, ijtimoiy
uzatish, ovqat tanlovi, semizlik, jamoat
salomatligi
Global
Pandemiyalar, oziq-ovqat xavfsizligi,
sog‘lom turmush tarzlari

30.

PISA kompetensiyalariga ta’sir etuvchi omillar
Kontekst
(shaxsiy,
mahalliy/milliy,
global)
Bilim
(tarkib, protses
sual, epistemik)
© All rights reserved
Ilmiy
identifikatsiya
(atrof-muhitni
bilish, jamiyat
uchun
qayg‘urish va
boshqalar)

31.

PISA 2025 uchun fan bo‘yicha malaka darajalari
PISA 2025 uchun ko‘rsatkichlar 8 ta malaka darajasiga bo‘lingan
PISA 2025 Science Framework (Draft) May 2023, pg 45
1100-1115

32.

2-darajada, o‘quvchilar oddiy ilmiy tushuntirishni ilmiy bo‘lmagan tushuntirishdan ajratib olishlari
mumkin. Ular oddiy ilmiy hodisalarning oddiy tushuntirishlarini taklif qilishlari mumkin. Ular
oddiy amaliy bilimlardan foydalanib oddiy tadqiqotlar dizaynlarini baholashlari va oddiy
2
ma'lumotlar to‘plamining mos talqinlarini aniqlashlari mumkin. o‘quvchilar qaror qabul qilish
yoki harakat uchun kerak bo‘lgan oddiy kognitiv talabli manbalardan o‘rganib, ishonchli
manbalarni aniqlashlari va asos taqdim eta oladilar.
1a-darajada, o‘quvchilar tanish shaxsiy, mahalliy yoki global kontekstlarda oddiy ilmiy hodisani
1a ilmiy ma'lumotlardan foydalanib tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy amaliy bilimlardan
foydalanib oddiy eksperimental dizaynni aniqlashlari mumkin.
1b-darajada, o‘quvchilar oddiy ilmiy ma'lumotlardan foydalanib shaxsiy yoki mahalliy
kontekstlarda oddiy makroskopik hodisani tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy amaliy bilimlardan
1b
foydalanib oddiy eksperimental dizaynni aniqlashlari va oddiy ma'lumotlar to‘plamining talqinini
tanlashlari mumkin.
1c-darajada, o‘quvchilar oddiy ilmiy ma'lumotlardan foydalanib shaxsiy kontekstlarda oddiy
1c makroskopik hodisani tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy ma'lumotlar to‘plamining oddiy
talqinini tanlashlari mumkin.
© All rights reserved

33.

2-darajadagi bilim va koʻnikmalar
2-darajali
topshiriqlarning
tavsiflari
Kundalik hodisalardagi ilmiy va ilmiy bo‘lmagan tushuntirishlarni
ajrata olish
Umumiy ilmiy hodisalarni (masalan, muvozanatli ovqatlanish
zarurligini) sodda tushuntirishlarni taqdim etish
Asosiy ilmiy tadqiqotlar loyihalarini baholash, ma'lumotlar
to‘plamini tahlil qilish va har qanday farqlarni aniqlash
Epistemik bilimlardan foydalangan holda oʻlchovlardagi
oʻzgarishlarni tushuntirish
Ilmiy muammolar uchun tegishli axborot manbalarini aniqlash va
ushbu manbalardan olingan asosiy dalillarni qisqacha bayon qilish
Manbaning ishonchliligini ekspertiza yoki ilmiy konsensus kabi
mezonlar asosida aniqlash
© All rights reserved

34.

1-modul maqsadlari
• Master trenerlar uchun TT dasturiga nima uchun ehtiyoj
borligi haqida kamida uchta sababni (Master trenerlar
uchun o‘qituvchilar, ilmiy ta'lim va PISAning uchta
darajasida) ishonchli tushuntirish
• Ilm (tabiiy fanlar)ni o‘rganishni rivojlantirish uchun
o‘qituvchilar tomonidan qo‘llaniladigan so‘rovga
asoslangan yondashuvni har tomonlama tavsiflash
• PISA 2025 fanini baholash asosining to‘rt jihatini to‘liq
sanab o‘tish
© Barcha huquqlar himoyalangan

35.

Savol & Javoblar

36.

@mceducation
T +65 6213 9288
1 New Industrial Road, #01-01, Singapore 536196
© Barcha huquqlar himoyalangan
www.mceducation.com

English Русский Rules