Tayanch harakat apparatining ahamiyati va vazifasi. Odam skeletinnig umumiy tuzilishi

1.

Mavzu № 4:
TAYANCH HARAKAT APPARATINING AHAMIYATI VA
VAZIFASI. ODAM SKELETINNIG UMUMIY TUZILISHI
Tоshkent – 2023
Ma’ruzachi:
Narziyev Sh.M.

2.

REJA:
Odam skeletining umumiy tuzilishi va
yosh xususiyatlari.
Suyakning shakli, tarkibi va vazifalari.
Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining
o‘sishi va
rivojlanishi.
Suyakning rivojlanishining yosh
xususiyatlari.

3.

Odam skeletining umumiy tuzilishi va yosh xususiyatlari
TAYANCH-HARAKAT TIZIMINING
AHAMIYATI
Tayanch-harakat tizimi skelet
va skelet mushaklaridan tashkil
topgan. Skelet tizimi butun bir
tananing tayanchi bo‘lib, ichki
a‘zolarni mexanik ta‘sirlardan
himoya qiladi.

4.

Odam skeletining umumiy tuzilishi va yosh xususiyatlari

5.

Odam skeletining umumiy tuzilishi va yosh xususiyatlari
SKELET SUYAKLARINING TUZILISHI
VA KIMYOVIY TARKIBI
Skelet 206 dan ortiq alohida suyaklardan
tashkil topgan bo‘lib, u 3 ta asosiy
funksiyani tayanch, harakat va himoya
vazifasini bajaradi.
Suyaklarni
qoplab
turgan
skelet
mushaklari faol harakat a’zosi bo‘lib,
mushaklar
qisqarganda
bo‘gimlarda
harakat vujudga keladi.

6.

Odam skeletining umumiy tuzilishi va yosh xususiyatlari
Skeletning vazifalari
Tayanch vazifasi
Harakat vazifasi
Himoya vazifasi
Yaratuvchi vazifasi
Skelet gavda shaklini
saqlab turadi va har qanday
vaziyatda (turishda,
o‘tirishda, yotishda)
gavdaga tayanch bo‘lib
xizmat qiladi.
Skelet o‘ziga birikkan
mushaklar bilan birga
gavda harakatida ishtirok
etadi.
Skelet ichki organlar
joylashgan bo'shliqni
o‘rab olish bilan himoya
qiladi.
Qonning shaklli
elementlari eritrotsitlar,
leykotsitlar, trombotsitlar
sintezlanadi.

7.

Suyakning shakli, tarkibi va vazifalari.
Yassi
(bosh, kurak, chanoq)
Naysimon
Suyaklar
shakli,
rivojlanishi va
funktsiyasiga
ko‘ra:
(uzun: yelka, bilak, son,
boldir; kalta: kaft va
barmoqlar)
G‘ovak
(uzun:qovurg‘alar, to‘sh,
o‘mrov; kalta:
umurtqalar)
G‘alvirsimon
(yuqorigi jag‘)

8. Naysimon suyakning qismlari va o‘sish zonasi

Suyakning shakli, tarkibi va vazifalari.
Naysimon suyakning qismlari va o‘sish zonasi
Naysimon
suyaklar
uzun
Naysimon suyak
Diafiz
kalta
Epifiz
elka
qo‘l va
oyoq
barmoqlari
son
bilak
boldir
umurtqalar
Metafiz

9.

Suyakning shakli, tarkibi va vazifalari.
ossein
kaltsiy
Anorganik Organik
(qattiqlik
65-70%)
fosfor
magniy
(elastiklik
30-35%)

10.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
ODAM SKELETI
Bosh
skeleti
Gavda
skeleti
Qo‘l va
oyoq

11.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Yuz
qismi
• Pastki va yuqori jag‘
suyaklari
• Ko‘z sohasi suyagi
• Yanoq suyagi
• Burun suyagi
Kalla
qismi
• Peshona suyagi
• Tepa suyagi
• Chakka suyagi
• Ensa suyagi

12.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Tana skeleti
tuzilishi
O‘n ikki juft
qovurg‘a
To‘sh suyagi
Umurtqalar

13.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Umurtqa pog‘onasi
33-34 ta umurtqa
suyaklaridan
iborat:
1. Bo‘yin 7 ta
2. Ko‘krak 12
ta
3. Bel 5ta
4. Dumg‘aza 5 ta
5. Dum 3-4 ta
Qovurg‘alar 12 juft
suyaklaridan iborat:
1. 1-7 chin
2. 8-10 yetim
3. 11-12 adashgan
qovurg‘a

14.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Dasta
Tana
Xanjarsimon o‘siq

15.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Yelka
kamari
• O‘mrov suyagi
• Kurak suyagi
Erkin
suyaklari
• Yelka suyagi
• Tirsak va bilak
suyaklari
• Qo‘l panja
suyaklari

16.

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
Oyoq
kamari
• 2 tomonlama nomsiz
suyaklar
• Dumg‘aza suyaklari
• Dum umurtqalari
suyaklari
Erkin
suyaklari
• Son suyaklari
• Katta va kichik boldir
suyaklari
• Tizza qopqog‘i
• Oyoq panja suyaklari

17. SUYAKLARNING BIRIKISHI

Bosh, gavda va qo‘l-oyoq skeletining o‘sishi va rivojlanishi.
SUYAKLARNING
BIRIKISHI
harakatsiz
harakatchan

18.

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.

19.

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
Bolalarda suyaklar yoshga qarab
o‘sib, rivojlanib boradi.
Suyaklarning bo‘yiga o‘sishi tog‘ay
hisobidan bo‘lsa, eniga o‘sishi suyak
pardasining hujayralari hisobidan bo'ladi.
Suyaklarning o‘sishini gipofiz bezi
ajratib chiqaradigan o‘stirish garmoni
boshqarib turadi. Yoshlikda bu gormon
ko‘p ishlab chiqarilsa, bo‘yning o‘sishi
tezlashib, odam novcha bo‘ladi.
Gormon kam ishlab chiqarilganida
bola sekin o‘sadi va bo‘yi pakana bo‘lib
qoladi.

20.

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
Yangi tug‘ilgan bolada
bosh
suyaklari yumshoq birlashtiruvchi to'qimali
pardalar bilan birlashgan. Ushbu pardalar bir
nechta suyaklar tutashgan joyda, ayniqsa
kattadir. Bular liqildoqlar bo‘lib, kichik
liqildoqlar 2-3 oyga kelib bitadi, kattasi esa
1,5 yoshga kelib bitib ketadi.
Bosh suyagi bolaning 3-4, 6-8 va 1115 yoshli davrida tez o‘sadi, uning o‘sishi va
shakllanishi 20-25 yoshgacha davom etadi.
Yangi tug‘ilgan bolaning miya bo‘limi yuz
bo‘limidan 6 marta, voyaga yetgan odamda
2-2,5 marta katta bo‘ladi.

21.

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
5-6
оylik
go’dak
1 yoshli go’dak
Bolalarda umurtqa pog‘onasi yoshga
bog‘liq holda suyaklanib boradi va bu jarayon
umumiy bo‘y o‘sishining to‘xtashi bilan, ya‘ni
21 — 23 yoshlarga borib yakunlanadi. Bola
tug‘ilganidan keyin tegishli vaqt o‘tishi bilan
uning umurtqa pog‘onasida fiziologik egilmalar
paydo bo‘la boshlaydi. Shulardan dastlabkisi
bola kallasini ushlab turadigan bo‘lganidan
keyin bo‘yin qismida hosil bo‘ladi (bo‘yin
lordozi), o‘tirishni o‘rgangan 6 oylik bolalarda
ko‘krak egilmasi (ko‘krak kifozi) hamda bola
tik turish va yurishni o‘rganishi bilan bel
egilmasi (bel lordozi) yuzaga keladi.

22. Qad-qomatning shakllanishi

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
Qad-qomatning shakllanishi
Skoliyoz
1. nоrmаl 2. egilgаn 3. lоrdоz 4. kifоz 5. kеkkаygаn

23.

• .
Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
OYOQLARDAGI O'ZGARISHLAR
Meyor
Raxit

24.

Suyakning rivojlanishining yosh xususiyatlari.
Yassioyoqlik sabablari
Tug'ma yoki orttirilgan

25.

E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT

26.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. “Bolalar anatomiyasi va fiziologiyasiasoslari”, Darslik, D.A.Mamatkulov,
Toshkent 2017 yil.
2. “Bolalar va o‘smirlar gigiyenasi”, M.N.Ismoilov, Toshkent 1994 yil
3. “Bolalar va o‘smirlar gigiyenasi”, Darslik, G.I.Shayxova, Toshkent 2009
4. “Odam anatomiyasi”, V.V.Safarov, Darslik, Toshkent 2005 yil
5. “Ulg‘ayish fiziologiyasi”, K.Almatov, Toshkent 2004 yil

27.

TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR:
1. “Yosh fiziologiyasi va gigiyena”, K.S.Sodiqov, S.X.Oripova, Toshkent 2009 y
2. “Odam fiziologiyasi”, U.Z.Qodirov, Toshkent 1996 yil
3. “Anatomiya, fiziologiya va patologiya”, O‘quv qo‘llanma A.G‘.Axmedov,
G.X.Ziyamutdinova, Toshkent 2015 yil
4. “Yoshga doir fiziologiya”, O‘quv qo‘llanma, T.T.Jo‘rayev, B.B.Rasulova,
A.N.Doniyorov, Toshkent 2008 yil