Белок протеиндері

1.

Кафедра: Өнеркәсіптік экология
және биотехнология
ТАҚЫРЫБЫ: Белок протеиндері
Образец подзаголовка
ГРУППА: 5B070100
ФАКУЛЬТЕТ: БТБ-15-1к
ОРЫНДАҒАН: Өндіріс Б.Ғ.
ҚАБЫЛДАҒАН: Канаева З.К.

2.

Белоктар
α-аминқышқылдарының
қалдығынан
кұралған Құрылысы күрделі жоғары
молекулалы биополимерлер. Белоктарды
протеиндер
деп те атайды (грек. "протос"
Образец подзаголовка
— алғашқы, маңызды деген мағынаны
білдіреді). Тірі организмнің бүкіл әрекеті
белокты заттармен байланысты.Белоксыз
тіршілік болмайды.

3.

Белоктың құрамы
Белок, протеиндер – күрделі молекулалы табиғи
органикалық қосылыстар. Белок тек тірі организмдер
құрамында ғана болады. Оның құрамында 50,6 – 54,5%
көміртек, 21,5 – 23,5% оттек, 6,5 – 7,3% сутек, 15 –
17,6% азот, 0,3 – 2,5% күкірт бар, кейде фосфор
кездеседі. Осы элементтерден түзілетін амин
кышқылдарының бір-бірімен байланысып қосылуы
нәтижесінде белок молекуласы түзіледі. Белок
молекуласының массасы өте үлкен, ол бірнеше мыңнан
бірнеше миллионға дейін барады.

4.

Белоктар туралы алғашқы мәліметтер 18 ғасырдан
белгілі. 1745 жылы италиялык ғалым Беккори
бидай ұнынан лейковина деген белокты бөліп
шығарған. 19 ғасырдың 30-жылдарында ет,
жұмыртқа, сүт, өсімдік тұқымдарында белоктық
заттар бар екені анықталды. Ғалымдардың содан
бергі зерттеулері нәтижесінде барлық тірі
организмдер клеткасында болатын тірі материя –
протоплазма, негізінен, белоктан құралатыны
анықталды.

5.

ҚҰРЫЛЫМЫ
Белок клетка құрамына кіретін тірі
құрылымдар –, митохон ядродрия,
рибосома, цитоплазма негіздерін құрайды.
Сондықтан ол организм құрамында үлкен
орын алады. белок қасиеттерінің үнемі
өзгеріп отыруына байланысты. Белок –
бүкіл тірі организмнің негізгі қорегі. Ол
клетка протоплазмасын құрумен қатар,
организмдегі көптеген тіршілік
кұбылыстарына – тамақтану, өсу, көбею,
тітіркену, козғалу, тыныс алу процестеріне
тікелей қатысады.

6.

1.Белок
2.көмірсу
3.майлар

7.

Белоктардың
денатурациясы
Белоктардың екінші және үшінші реттік
құрылымдарына жауапты байланыстар
(сутектік, дисульфид көпіршесі, т.б.) әлсіз
болғандықтан, оңай үзіліп, белоктардың
кеңістік құрылымдарының кайтымсыз
бұзылуы белоктың денатурациясы деп
аталады. Денатурацияға ұшыраған белок
өзінің биологиялық функциясын аткара
алмайды (denatuze — табиғи қасиетінен
айырылуы). Жұмыртқаны пісіргенде

8.

Денатурация

9.

Құрылымдық
Белоктар барлық жасуша органоидтарының
мембранасын құруға қатысады.
кератин

10.

Жиырылғыштылығы
белоктар бұлшық ет талшықтартарының жиырылуына
қатысады актин және миозин-бұлшық ет белогы
актин және миозин-бұлшық ет белогы

11.

КАТАЛИЗДІК
Әрбір жасушада жүзден аса ферменттер бар.
Олар биохимиялық реакциялардың
құрылуына көмектеседі катализге қатысады.

12.

ТРАНСПОРТТЫҚ
Белоктар жасушалар ішінде және барлық
организмдерді бір бірімен байланыстырып,әр
түрлі заттарды тасымалдайды.
Мысалы:Қандағы гемоглобин ауа арқылы
тасымалданады

13.

Қорғаныштық
Сырттан түскен бөгде организмнен қорғайды.
антиденелер антигендермен байланыс түзеді
байланыс түзеді.

14.

Белоктардың жіктелуі
Белоктардың барлығы екі топқа
бөлінеді: 1) қарапайым белоктар –
протеиндер (альбуминдер,
глобулиндер, гистондар,
глутелиндер, проламиндер,
протаминдер, протеноидтар);
2) күрделі белоктар – протеидтер
(гликопротеидтер,
нуклеопротеидтер,
липопротеидтер,

15.

Қарапайым белоктар
Тек аминқышқылдарының қалдықтарынан тұрады.
Негізгі өкілдері
1.Альбуминдер-бейтарап тұздармен толық
қаныктырган кезде тұнбага шөгеді.Қан плазмасында
сүтте,организм клеткаларында және биологиялық сұйық
заттарда,тауық жұмыртқасында,бұршақ тұқымдас
өсімдіктерде кездеседі.Альбуминнің молекуласы теріс
зарядталған.Құрамында глутамин қышқылы көп
болғандықтан, оның қышылдық қасиеті бар,PHі-4,7,
альбуминдер суда тұзды ерітінділерде ериді, қан
плазмасында липидтерді,гармондарды, витаминдерді ,
микроэлементтерді тасымалдайды.

16.

Қан
сарысуының альбумині 550
амин қышқылы қалдықтарынан
құралады.М-68500, лактальбумин сүтте
болады,153 амин қышқылы
қалдықтарынан құралады, М17600.Жұмыртқа белогында овальбумин
кездеседі, оның М 45000.

17.

Глобулиндер
Бейтарап тұздармен жартылай қанықтырған
кезде тұнбаға шөгеді.Өзі альбуминдер бар
жерде кездеседі. Глобулин –сәл қышқылдау
белоктарға немесе бейтарап белоктарға
жатады. Ол сұйытылған тұз ерітінділерінде
ериді, суда ерімейді ,РН 6-7,3.Глобулиндер
қанда көп мөлшерде кездеседі.Олар өздерінің
құрамы, молекулалық массасы және және
биологиялық қызметі жағынан бір-бірінен
өзгеше.Глобулиндерді: а-глобулиндер,
в-глобулиндер, у-глобулиндер деп бөледі.Ал
олардың өзі әрі қарай бірнеше топқа бөледі.а –
глобулиндер тобына церулоплазмин

18.

Ол плазмадағы мыс иондарын тасымалдау
қызметін атқарады, М 150000. Вглобулиндердің арасында трансферрин бар,
ол темір иондарын тасымалдайды, М76000.Глобулиндердің ішіндегі маңыздысы –
У- глобулин. Ол антидене ,организмді
қорғаушы белок.

19.

Гистондар
Организмнің ұлпалық белоктары.Ол
хроматиннің ДНҚ қосылысымен байланысты
болады.ДНҚ –ның кеңістік құрылымын
тұрақтандыруға және репрессия процесіне
қатысады. Генетикалық мәліметтің ДНҚ-дан
РНҚ-ға берілуіне жан-жақты тосқауыл қояды.
Гистондар өсімдіктер мен жануарлар
жасушаларындағы ядро белогы.Олардың
құрамында аргенин мен лизин қалдықтары
көп болуына байланысты сілтілік қасиет
бар,М 11000-21000. РНі-10.

20.

Протаминдер
Ең шағын молекулалы белоктар , М
4000-12000 шамасындай, күшті
негіздік қасиеті бар,құрамында
аргенин қалдығы көп, гистондар
сияқты ДНҚ –мен байлынысты. Ол
спермада болады және реттеушілік
емес, тек құрылымдық қызмет
атқарады.

21.

Проламиндер
өсімдіктер белогы, әсіресе бұршақ тұқымдас
өсімдіктер дәнінің жабысқақ ұлпасында
болады. Суда, тұзды
ерітінділерде,қышқылдарда және сілтілерде
ерімейді ,70% этанолда ериді .Бұл белоктар
тобыда тобында кейбір ауыстырылмайтын
амин қышқылдары тапшы болады, ал оның
есесіне глутамин қышқылы және пролин көп
мөлшерде кездеседі.

22.

Проламин белоктары тобына бидай мен қара
бидайдың глиадин, арпаның, гордеині, жүгері
мен сұлының зеині жатады. Құрғақ күйінде
алғанда астық тұқымдас өсімдіктер дәнінде
бұл белоктар 5% шамасында кездеседі.
Проламиндер астық тұқымдас өсімдіктер
құрамындағы маңызды белоктар болып
табылады.

23.

Глутилиндер
Өсімдік белоктарына жатады,сілтінің сұйық
ерітіндісінде ериді,астық дақылдары дәнінде
болады,оның құрамы глутамин қышқылына
және лизинге бай келеді.Астық дақылдары
болады.Дәнінде проламинмен бірге белок
қоры ретінде жиналады.Бұлар:бидайдың
глутелині,күріштің оризенині және
басқалары.
.

24.

КОЛЛАГЕН
Бұл белок дәнекер ұлпаның(сіңір,сүйек,тері,тіс
және шеміршектің)негізін құрайды.Коллагеннің
молекуласы үш полипептидтік тізбектен тұрады.Ол
тізбектер коллагеннің үш қабат спиралінтропоколлагенді түзеді.Тропоколлаген
молекулалары өзара коваленттік байланысын
коллаген талшықтарына айналады.Коллагендегі үш
полипиптидтік тізбектің арқайсысының құрамына
1000 шамасындай аминқышқылының қалдықтары
кіреді.

25.

Коллагенннің М 285 000 және оның
аминқышқылдық құрамы ерекше.Ондағы
барлық аминқышқылдарының 3/1 глицин
болып табылады.Одан басқа гидроксипролин
және гидроксилизин бар.Ал осы аталған екі
амин қышқылдық басқа белоктарда
кездеспейді.Коллагенді ұзақ қыздырған кезде
ол денатурланады да,желатинге айналады.

26.

Эластин
Дәнекер ұлпаның иілмелі-созылмалы
белогы.Ол әсіресе мойын омыртқалардың
байланысында,орта қан тамыры
қабырғасында коллагенмен бірге
кездеседі.Эластин созғыштық қасиеті
жағынан каучукке жақындайды.Ол қасиеті
құрамындағы полярсыз амин қышқылының
көптігіне байланысты болуы керек.

27.

КЕРАТИН
Шаш,жүн,тырнақ,тұяқ және қауырсындардың
құрамына кіретін белоктар тобы.Құрамында
цистеин,глутамин қышқылы лейцин көп.Бұл
белоктың иіліп-созылғыштығы және
механикалық мықтылығы полипептидтік
тізбектер арасындағы дисульфидтік
байланыстардан болады.

28.

9.Фиброин - табиғи жібек
талшықтарының негізін құрайтың
белок.Сол сияқты ол өрмекшінің
өрмегінің негізі.Белок құрамында көп
мөлшерде глицин,аланин,серин,тирозин
бар.

29.

Пайдаланылған әдебиеттер
Биохимия. Сеитов З.С. С.А.Абитаева.С.М.Плешкова.
С.С.Ерджанова, Е.А.Есімжан, С.С.Жақыпбекова
Белоктар, ферменттер, энергия алмасу, витаминдер.