Diabetik komalar

1.

SAMARQAND DAVLAT TIBBIYOT
UNIVERSITETI
MAVZU: «DIABETIK KOMALAR»
MA’RUZACHI: TIBBIY PEDAGOGIKA FAKULTETI
504-GURUH TALABASI EGAMQULOV DOSTONJON

2.

QANDLI DIABETDA KOMA
HOLATLARI
GIPOGLIKEMIK;
GIPERGLIKEMIK:
KETOATSIDOTIK;
GIPEROSMOLYAR;
GIPERLAKTATSIDEMIK;

3.

GIPOGLIKEMIK KOMA –
Birdaniga yoki bir necha minutlar ichida rivojlanadi
SABABLARI :
Insulin ta’siri boshlanganda va maksimal ta’sir qilish davrida yetarsiz
uglevodlar qabul qilinishi;
Ortiqcha jismoniy zo’riqish;
Alkogol iste'mol qilish;
Qandni pasaytirish effektiga ega bo’lgan nodiabetik preparatlar qabul qilish;

4.

PATOGEZ
Glikemiya miqdorining tez kamayishi glyukoza va kislorodni miya
orqali to’yinishini kamaytiradi, bosh miya gipoksiyasi va shishi
rivojlanadi
BOSHLANG’ICH SIMPTOMLAR:
Qurquv hissi, notinchlik;
bosh og’rig’i, bosh aylanishi;
kuchli terlash;
taxikardiya, qon bosimning ortishi;
terining oqarib ketishi;
qo’llar titrog’i;
ko’ngil aynishi;

5.

6.

XAQIQIY KOMA SIMPTOMLARI
Qo’zg’aluvchanlik;
Ko’rish va eshitish galyutsinatsiyalari;
Paresteziyalar, o’tib ketuvchi diplopiya;
Es-xushning buzilishi , o’choqli nevrologik
simptomlar va tonik tirishishlar paydo bo’lishi;
Ko’z olmachalari tonusi o’zgarmagan, ko’z
qorachiqlari toraygan, nurga reaktsiyasi yo’q;
Nafas olishi yuzaki, qon bosimi pasaygan;
Glyukoza miqdori 2,8 mmol/l dan past.

7.

Gipoglikemiyaning boshlang’ich
belgilari paydo bo’lganda
Bemor tez holda 1-2 Non birligi (NB) xajmidagi
uglevodlarni iste'mol qilishi kerak
Shirin choy (4-5 ta qand bo’laklari);
Murabbo, asal – 1,5-2 osh qoshig’ida;
200 ml shirin mevalar sharbati;
4-5 ta glyukoza katta tabletkalari;
100 ml limonad, fanta, pepsi-kola;
1-2 ta shokolad konfetlari.

8.

Gipoglikemik koma holatida
zarur muolajalar
Tezda vena ichiga 60 ml 40 % li glyukoza
eritmasini yoki teri ostiga 1 mg glyukagon
yuborilishi kerak;
Natija bo’lmasa – 5-10 minutdan keyin yana
qayta shu miqdorda glyukoza yuborish
kerak;
Yana natija kuzatilmasa – reanimatsiya
bo’limiga gospitalizatsiya qilish darkor.

9.

Gipoglikemik komaning
asoratlari
Miya qon aylanishining o’tkir buzilishi;
O’tkir miokard infarkti;
Miya shishi;

10.

GIPERGLIKEMIK
KETOATSIDOTIK KOMA
SEKINLIK BILAN – KUNLAB AFTALAB RIVOJLANADI

11.

12.

SABABLARI
Oshkozon osti bezi beta-xujayralarida insulin
sekretsiyasining yo’qolishi (QD-1 turini kech tashxislash);
Insulinoterapiya hatoliklari (doza yetishmasligi, muddati
tugagan insulin, insulinni noto’g’ri saqlash va yuborish);
Infektsiya (peshob yo’llari infektsiyasi, osteomielit,
dermatitlar, pnevmoniya, yiringli kasalliklar, surunkali
shamollash kasalliklari huruji);
O’tkir qon-tomir patologiya (miokard infarkti, insultlar);
Xomiladorlik 2 semestr (insulinga muhtojlik juda ortadi va
nisbiy insulinorezistentlik harakterli);
Stress xolatlar (shok, sepsis, travma, operatsiya).

13.

14.

KETOATSIDOZ PATOGENEZI
Insulin yetishmovchiligi kuchli
giperglikemiyaga va osmotik diurezning
ortishiga sabab bo’ladi;
Glikogenolizi glyukoneogenez kuchayadi;
Lipoliz kuchayadi va ko’plab erkin yog’
kislotalari hosil buladi, ulardan jigarda keton
tanachalari paydo bo’ladi, ular esa kislotaishqoriy muhitning buzilishiga, atsidozning
rivojlanishiga, elektrolitlarning peshob orqali
yo’qolishiga sabab bo’ladi;
To’qimaning energetik ochiqishi adrenalin,
kortizol, STG ni aktivlashtiradi. Bu o’z
navbatida glyukozaning mushaklarga
utilizatsiyasini kamaytiradi, lipolizni yanada
kuchaytiradi.

15.

KETOATSIDOZ VA KOMANING
RIVOJLANISH BOSQICHLARI
1-BOSQICH. KOMPENSIRLANGAN
KETOATSIDOZ BOSQICHI
umumiy quvvatsizlik, holsizlik, uyquchanlik, ishtaxaning
pasayishi, ko’ngil aynash, chanqash, poliuriya, qorin
sohasida og’rik, og’zidan yengil atseton hidi, giperglikemiya
20 mmol/lgacha, ketonemiya 5,2 mmol/lgacha.

16.

2-BOSQICH: DEKOMPENSIRLANGAN
KETOATSIDOZ (PREKOMA)
Es-hushning yo’qola boshlashi, yuz rubeozi,
kuchli quvvatsizlik, ishtahaning yo’qolishi,
ko'ngil aynash, qusish, Kassmaul nafasi,
og’zidan yaqqol atseton hidi kelishi, qorinda va
ba'zan yurak soxasida og’rik, kuchli chanqash,
poliuriya, terining va shilliq qavatlarning
quruqligi.

17.

3-BOSQICHI DIABETIK
KOMA BOSQICHI
es-xushining yo’qligi, pay reflekslarining susayishi va mutloq
yuqolishi, chuqur shovqinli;
Kussmaul nafasi, og’zidan kuchli atseton hidi, terisi juda quruq
va oqimtir, yuz ko’rinishi bo’rtgan, ko’z olmachalari botgan,
puls ipsimon, AB past, oligouriya, anuriya.

18.

Reanimatsiyada yordam
ko’rsatish
Insulin yetishmovchiligini yo’qotish –0,8-1,0 ed/kg /sut);
Regidratatsiya - (1 soatda 1,0 l suyuqlik, – hammasi 80 ml/
kg/sut);
Organizmda glikogen miqdorini tiklash (glikemiya miqdori 14
mmol/l dan past bo’lganda - 5-10 % glyukoza eritmasi 0,5 – 1,0
l/sut);
Elektrolit balansini tiklash (insulinoterapiya boshlangach 2 soat
o’tgach EKG, diurez va kaliemiya nazorati ostida – v/i 1,0 – 3
g/chas KSL yuboriladi);
Kislota-ishqoriy muhitni tiklash (qonda pH 7,0 past bo’lganda –
vena ichiga standart bikarbonat natriy yuboriladi).
Ichki organlar faoliyatini tiklashga qaratilgan kompleks davolash
muoalajalarini o’tkazish;
Diabetik komaga sabab bo’lgan kasalliklarni davolash.

19.

20.

Ketoatsidotik komani
davolashdagi asoratlar
O’pka shishi;
Respirator distress-sindrom;
Miya shishi;
Trombozlar;
Aspiratsion pnevmoniya;
Gipo yoki giperkaliemiya.

21.

GIPERGLIKEMIK
GIPEROSMOLYAR KOMA
SEKINLIK BILAN 5-14 KUN DAVOMIDA RIVOJLANADI.

22.

SABABLARI
1. Uzoq muddat glyukokortikoidlar, peshob haydovchilar,
immunodepressantlar qabul qilish;
2. Turli genezli qon yo’qotishlar;
3. Chanqoqni qondira olmaslik (yolg’izlar, qariyalar);
4. Infektsiya (sistit, pielit, enterit);
5. Kuyish, muzlab qolish, miokard infarkti;
6. Gemo - yoki peritoneal dializ.

23.

PATOGENEZ
QDning 2 turi bilan og’rigan bemorlarda insulin
sekretsiyasi jigarda ketogenez jarayonlarini
oldini olish uchun yetarli bo’ladi, ammo
normaglikemiyani ushlab turolmaydi;
Giperglikemiyani tezda ko’tarilib borishi
natijasida qon osmolyarligi oshadi - 400-500
osm/l, o’z navbatida hujayra degidratatsiyasiga,
buyrak ekskretor faoliyatining birdaniga
kamayishiga, buyrak orqali natriy va
kreatininning qiyinlik bilan ajralishiga sabab
bo’ladi;
Degidratatsiya qon formali elementlarining
staziga, trombotsitlar va eritrotsitlar
agregatsiyasiga, giperkoagulyatsiyaga sabab
bo’ladi;

24.

DIAGNOSTIK BELGILAR
Kuchli degidratatsiya;
Nerv sistemasining uchoqli shikastlanishlari
(sopor, parezlar, patologik reflekslar
Babinskiy, Rossolimo, meningial belgilar,
epileptoid tirishishlar, gemiparezlar,
paralichlar);
Oligouriya, azotemiya;
Giperglikemiya - 50-60 mmol/l va undan
yuqori;
Giperosmolyarlik - 400-500 ml osmol/l;
Gipernatriemiya – 150 mmol/ldan yukori;
Kuchli glyukozuriya;
Giperkoagulyatsiya.

25.

Dogospital etapda UASH
taktikasi
Ushbu komani to’g’ri tashxislash (anamnez, klinik
simptomatika, glikemiya va glyukozuriyani
aniklash, konning ivish vaktini aniklash);
Gemodinamikani tezda korrektsiya kilish;
Tezda reanimatsiya bulimiga gospitalizatsiya kilish.

26.

Reanimatsiya bo’limida davolash
Regidratatsiya. v/i tomchilab 0,45 %
NaCl eritmasi
3 l - 3 soat davomida, keyin 0,9 %.
Birinchi 8 soat davolash mobaynida – 5 l gacha
suyuqlik, sutka davomida esa 10 l gacha kuyiladi;
Insulinoterapiya – kichik dozalar rejimi (8 ed/s v/i
tomchilab – 3 s, keyinchalik insulin dozasi
glikemiyaga qarab aniqlanadi. Glikemiya = 14
mmol/l bo’lsa, v/i 2,5- 5% glyukoza eritmasi 1
litrgacha quyiladi. Glikemiya miqdori 6-10 mmol`/l
da ushlab turiladi).
Insulinning sutkalik dozasi = 1-1,5 ed/kg;

27.

Davolash
Elektrolit buzilishlarni korrektsiya qilish
(kaliemiya miqdoriga qarab kaliy
yetishmovchiligini tiklash, gipernatriemiyani
regidratatsiyada gipotonik eritma bilan tiklash);
Gemokoagulyatsiyani tiklash (geparin
boshlang’ich 3 soatda – 6000 ed gacha, keyingi
dozalar koagulogramma, qonning
quyushqoqligini tekshirib aniqlanadi).
Gipoksiya va miya shishi profilaktikasi (v/i 1%
50 ml glutamin kislotasi eritmasi,
oksigenoterapiya).

28.

GIPERGLIKEMIK
LAKTATSIDEMIK KOMA
NISBATAN TEZ – BIR NECHA SOATLAR DAVOMIDA RIVOJLANADI

29.

PATOGENEZ
Patogenezi asosida – sut
kislotasining hosil bo’lishi uning
utilizatsiyasidan ustunlik qiladi,
glikogen tezda sarflanadi

30.

Giperlaktatsidemik koma rivojlanishi
uchun:
Quyidagi 2 ta sharoitlar kerak buladi:
Biguanidlar qabul qilish;
Qo’zg’atuvchi faktorlar:
Turli genezli gipoksiya (yurak va upka
yetishmovchiligi, shok, kon yukotish, anemiya,
buyrak va jigar yetishmovchiligi, ogir infektsion
kasalliklar, leykozlar);
Farmakogen yoki ekzotoksik zaxarlanishlar (uzok
muddat va nazoratsiz salitsilatlar, metilen spirti
kabul kilish, surunkali alkogolizm, fruktoza,
ksilit yoki sorbitni parenteral yuborish).

31.

KLINIKA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Atsidoz simptomlari:
Ko’ngil aynishi, qusish, uyquchanlik,
alahsirash;
Qo’zg’aluvchanlik;
Kussmaul nafasi;
Haroratning pastligi (sovuq teri qoplamasi);
Es-xushning buzilishi va butunlay yo’qolishi
Yurak-kon-tomir sistemasining buzilishlari:
ABning pastligi, kollaps, taxikardiya, sianoz
oligouriya, anuriya

32.

Labarator ko’rsatkichlar
Juda baland bo’lmagan giperglikemiya va glyukozuriya;
Giperketonemiya, ketonuriya, qon giperosmolyarligi yo’q;
Sut kislotasining qondagi miqdori 2 mmol/l va yuqori;
Kislota-ishkoriy holat past.

33.

Dogospital etapda UASH
taktikasi
Klinik belgilar asosida komani tashxislash
Glikemiya va glyukozuriyani test tayokchalari
orqali aniqlash;
Sabablarini aniqlash;
Biguanidlarni inkor qilish;
Kislorod yuborish;
AB past bo’lganda– gidrokortizon 40-100 mg v/i
yoki m /o;
Reanimatsiya bo’limiga tezda gospitalizatsiya
qilish.

34.

Reanimatsiyada quyidagi davo
choralari o’tkaziladi:
Laktat- atsidozni yo’qotish;
Hujayra gipoksiyasiga qarshi kurash;
Yurak-kon tomir yetishmovchiligini tiklash;
Sut kislotasini pirovinograd kislotasiga o’tishidagi buzilishlarni
tiklash;
Metabolik buzilishlarni tiklash;
Giperglikemiyani yo’qotish.

35.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!