Тәуекелдерді бағалау және баға белгілеу негізінде интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру

1.

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Факультеті «____________ЭжБЖМ___________________»
Кафедрасы «__________Бизнес технология________________»
СӨЖ №2
Тақырыбы:Тәуекелдерді бағалау және баға белгілеу негізінде
интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру (Қазақстан
және басқа елдердің маршрутын тасымалдау мысалында).
Есептерді шешу, талдамалық есеп және нәтижелерді таныстыру
Орындағандар:
Алматы, 2021ж

2.

ЖОСПАР:
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
2.1. Интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру негізі.
2.2. Интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастырудың
қадамдары.
2.3. Тәуекелдің алдын-алу шаралары негізінде интермодальдық
оператордың қызметін ұйымдастыру.
2.4. Тәуекелді бағалау шаралары негізінде интермодальдық
оператордың қызметін ұйымдастыру.
2.5. Баға белгілеу негізінде интермодальдық оператордың жұмысын
ұйымдастыру.
2.6. ҚР сыртқы сауда қызметіндегі тәуекелдерді басқару негізінде
интермодальдық тасымалдарды ұйымдастырудың логикалық тәсілі.
2.7. Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдер.
2.8. Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдерді азайту.
2.9. Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдерді талдау және саралау.
2.10. Халықаралық интермодальдық оператордың тасымалдардағы баға
белгілеудің ерекшеліктері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.

3.

1. Кіріспе.
Интермодальдық оператордың болуы жергілікті көлік жүйесінің
тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Интермодальдық тасымалдау
операторы сатушы мен сатып алушы арасындағы сатып алу-сату келісімшартында айтылатын шарттарға байланысты жүк жөнелтушінің немесе жүк
алушының өкілі болып табылады.
Көп жағдайда сатушы немесе сатып алушы жүктің қозғалыс бағытына,
тасымалдаудың
жалпы
құнына
қызығушылық
танытады
және
интермодальдық оператор мен тасымалдаушылар арасындағы шарттың
талаптарына қызығушылық танытпайды.
Интермодальдық оператор жүк жұмыстарын ұйымдастыруға жауапты
болады, бірақ оларды өзі орындай алмайды, қажетті көліктік және тауарға
ілеспе құжаттарды дайындайды, жүктің кедендік транзитін және
кедендік тазартылуын қамтамасыз етеді, тасымалдаушылармен есеп
айырысуды орындайды. Қажет болған жағдайда интермодальдық оператор
лизингтік, сюрвейерлік және аудиторлық компанияларды тарта алады.
Интермодальдық тасымалдау операторы тасымалдауға әрбір
мердігермен халықаралық конвенциялар мен ұлттық заңдар негізінде жеке
келісімшарт жасасады. Алайда, осы келісімшарттардың талаптары
интермодальдық оператордың жасалған шарт бойынша жөнелтуші
алдындағы міндеттемесіне әсер етпейді. Теңіз көлігін пайдалану кезінде
интермодальдық оператор жөнелтушінің жүгін оның қоймасында, жөнелту
елінің портындағы контейнерлік терминалда не жөнелту портының
айлағында қабылдай алады.
Статистикаға сәйкес, интермодальдық тасымалдауды қамтамасыз
ететін компаниялардың ең көп шығыны оны тасымалдау кезінде жүктің
ұрлануы мен жоғалуы секілді тәуекелдермен байланысты, сонымен бірге
жолдағы жүктің зақымдануынан болатын залал бірнеше есе аз. Сондықтан
тәуекелді бағалау керек, оны алдын-ала білуге тырысу керек және ықтимал
теріс салдарды минимумға дейін азайту керек.

4.

2. Негізгі бөлім.
2.1. Интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру негізі.
Клиенттің тапсырмасы негізінде интермодальдық оператор келесі
әрекеттерді орындайды:
– жүкті тасымалдау мен ауыстырып тиеуге қатысушыларды таңдау;
- тасымалдау шарттарын жасасу,
- қажетті көлік құралдарын жоспарлау немесе көлік құралындағы
орынды резервтеу;
– тасымалдау процесінің орындалуын ұйымдастыру және бақылау;
- жүкті межелі жерге дейін жеткізу үнемділігін бағалау;
- экономикалық ымыраға келу мүмкіндігін ескере отырып, көлік
түрлерін кешенді пайдалана отырып, тиімді көлік схемаларын таңдау.
Клиенттерден интермодальдық операторға қойылатын негізгі
талаптар мынадай:
* ең аз өтпелі мөлшерлеме
* ең аз транзиттік уақыт;
* максималды сенімділік, яғни күтпеген шығындар мен жүктің жолда
кідіруінің болмауы.
Жүкті жеткізу операцияларын оператор өзінің еншілес кәсіпорындары
мен филиалдары арқылы ішінара дербес не мамандандырылған көлік
кәсіпорындарымен жасалған мердігерлік шарт негізінде орындай алады.
Мердігерлер ретінде теңіз көлігі, теміржол, автокөлік, авиация,
ішкі су көлігі кәсіпорындары бола алады.
Жүктерді тасымалдау кезінде "көлік-экспедиторлық қызметтер"деп
аталатын бірқатар қосымша ілеспе операцияларды орындау қажеттілігі
туындайды.
Оларды
жүктерді
ауыстырып
тиеу
орындарында
интермодальдық оператор мен көлік кәсіпорындары арасындағы

5.

байланыстырушы буын болып табылатын дербес кәсіпорындар орындайды,
атап айтқанда:
– контейнерлік терминалдар, яғни мамандандырылған порт немесе
теміржол терминалдарын жалға алатын немесе иеленетін кәсіпорындар;
– жүктерді кедендік тазартумен және ілеспе құжаттарды
ресімдеумен айналысатын порттық экспедиторлық кәсіпорындар;
- жүкті сақтауды және оны жетілдіруді қамтамасыз ететін
мамандандырылған қоймалар (мысалы, ыдысты жөндеу және ауыстыру,
жөнелтімдерді жинақтау, таңбалау және т.б.).
2.2. Интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастырудың
қадамдары.
Интермодальдық оператордың клиенттермен өзара іс-қимылының
реттілігі интермодальдық оператордың клиенттермен қызмет көрсету
кезіндегі өзара іс–қимылы мынадай кезеңдерді қамтиды:
– жүк жөнелтушіден немесе жүк алушыдан коммерциялық ұсынысты
(Офертаны) алу және бағалау;
- клиентпен келіссөздер жүргізу және шарт жасасу;
- оператордың материалдық ағын қозғалысының оңтайлы схемасын
әзірлеуі;
- көлік нарығының мониторингі, көлік қызметтерін берушілерді
таңдау;
- базалық тарифтен жеңілдік алу және тасымалдау шартын жасасу
үшін тасымалдаушылармен келіссөздер жүргізу;
-клиентке көлік схемасын ұсыну;
- жүкті "Есіктен есікке дейін" жеткізу бойынша қызметті орындау;
- клиенттің қызметті төлеуі;
- интермодальдық оператордың көлік кәсіпорындарына және басқа да
логистикалық делдалдарға қызметтерді төлеуі.

6.

Интермодальдық тасымалдау ұйымының бастапқы пункті оператордың
жүк жөнелтушіден немесе жүк алушыдан қатты коммерциялық ұсынысты
(Офертаны) алуы болып табылады. Бұл офертада нақты көрсетілуі керек:
• Шарттың басталу күні мен мерзімі;
• жөнелтімдердің жалпы көлемі;
* партиялардың орташа мөлшері;
• бір айдағы жөнелтімдердің саны;
* жөнелту және межелі пункттері.
2.3. Тәуекелдің алдын-алу шаралары негізінде интермодальдық
оператордың қызметін ұйымдастыру.
Клиенттің тапсырысымен жұмыс оңтайлы маршрутты, көлік
құралдарын және тасымалдау технологиясын мұқият таңдаудан басталады.
Кемелердің, вагондардың, автомобильдердің үлгі мөлшерлері таңдалады;
жүкті жекелеген жүк орындарымен немесе контейнерлермен (әмбебап немесе
мамандандырылған) жеткізу қаралады.
Оңтайлы көлік схемасын таңдағанда 10 нұсқаға дейін жасалуы мүмкін.
Тарифтердің базалық мөлшерлемесінен жеңілдіктер алу үшін көлік
кәсіпорындарымен келіссөздер жүргізу керек. Мұндай жеңілдіктерді
интермодальдық оператор әртүрлі клиенттерден жүктердің үлкен ағынын
басқаратындығына және тасымалдаушыларды тұрақты тапсырыстармен
қамтамасыз ететіндігіне, жүктің үлкен партиясын бере алатындығына
немесе ұзақ мерзімді келісімшарт жасай алатындығына байланысты алуға
болады.
Портта көптеген бос контейнерлер жиналған компаниялар
максималды жеңілдіктерді ұсынады, әсіресе егер олар жеңілдетілген сақтау
мерзімі өтіп кетсе және кеме иесі әр қосымша сақтау күні үшін айыппұл
төлеуге мәжбүр болса.
Тасымалдаудың ең аз толассыз мөлшерлемелерін алу үшін
интермодальдық оператор көлік нарығының тұрақты мониторингін жүзеге
асырады, әртүрлі тасымалдаушылардың тарифтерін, олардың көлік
құралдарының және контейнерлік парктің құрамын, терминалдарда бос
контейнерлердің болуын, кемелердің қозғалыс кестесін салыстырады.

7.

Оңтайлы көлік схемасын қалыптастырғаннан кейін клиент оның
негізгі сипаттамаларын алады:
- төлемнің толассыз мөлшерлемесі;
- жүкті жөнелту күні;
- ауыстырып тиеу пунктіне дейінгі және жалпы межелі пунктке
дейінгі транзиттік уақыт.
- Жүкті жеткізу жылдамдығын анықтайтын маңызды фактор
жүкті кедендік ресімдеудің ұзақтығы болып табылады.
2.4. Тәуекелді бағалау шаралары негізінде интермодальдық
оператордың қызметін ұйымдастыру.
Интермодальдық оператор жүк портқа келгенге дейін барлық қажетті
құжаттарды алуы, олардың толық және дұрыс толтырылғанына көз
жеткізуі және қажет болған жағдайда клиенттен түзетуді талап етуі
тиіс.

8.

Интермодальдық тасымалдарды ұйымдастыру кезінде клиенттің
тасымалдау процесінде жүктің кідіруін болдырмау талабы өте маңызды
болып табылады, өйткені бұл сауда келісім-шартының орындалуын бұзуға
және мәміле тараптарының бірінің шығынына әкелуі мүмкін.
Жүк иесі жүктің сапасы жоғалған немесе бұзылған жағдайда ең үлкен
шығындарға ұшырауы мүмкін. Мұндай жағдайларды болдырмау үшін
мынадай тәуекелдің алдын-алуіс-шаралар кешенін жүзеге асыру қажет:
-ақаулар, саңылаулар, алдыңғы жүктің қалдықтары және бөгде
иістер болмауы тиіс;
- Көлік құралдарын мұқият бақылау;
- көлік құралының жүк сыйымдылығын барынша пайдалануды
қамтамасыз ету және тасымалдау процесінде қатарлардың құлауына жол
бермеу үшін жүктерді орналастыру мен бекітудің дұрыстығын бақылау.
Ықтимал шағымдарды болдырмау үшін клиентпен келісім бойынша
және оның есебінен тәуелсіз сюрвейер шақырылады. Интермодальдық
оператор үшін күтпеген шығындардың тағы бір көзі көлік құралдары мен
контейнерлердің жай-күйі үшін айыппұлдар, сондай-ақ портта рұқсат етілген
мерзімнен артық жүктерді кешіктіру кезінде сақтау төлемі болуы мүмкін.
Жүк жөнелтуші үшін интермодальдық оператордың клиент тек бір
серіктеспен шарт жасай алатындай барлық қажетті қызмет түрлерін
қамтамасыз ету қабілеті үлкен маңызға ие.
Көлік-экспедициялық
қызметтердің
қажетті
кешеніне
экспедициялау, құжаттарды кедендік ресімдеу, жүкті тасымалдауды,
ауыстырып тиеуді, сақтауды, пакеттеуді, күзетуді, сақтандыруды
ұйымдастыру кіреді. Интермодальды оператор үшін қосымша бәсекелестік
артықшылық жеке ноу-хаудың болуы, жаңа логистикалық технологияларды
енгізу, әртүрлі халықаралық ұйымдар мен қауымдастықтарға қатысу болуы
мүмкін.
2.5. Тәуекелдерді бағалау және баға белгілеу
интермодальдық оператордың жұмысын ұйымдастыру.
негізінде
Тәуекелдерді бағалау және баға белгілеу негізінде интермодальдық
оператордың
жұмысын
ұйымдастырудың
негізгі
принциптері

9.

макрологиялық жүйелерде интермодальдық операторлардың жұмыс істеуінің
негізгі принциптері мыналар болып табылады.
1-қағидат. Экспорты мен импорты тұрақты жүзеге асырылатын
тауарларды ірі жөнелтушілермен және сатып алушылармен жұмыс.
2-қағидат. Экспорт және импорт көлемдерін барынша теңестіру. Бұл
шарт ірі тасымалдаушыларды тартады, өйткені импорттық тауарды
түсіргеннен кейін контейнерлер экспорттық тауармен тиелетініне кепілдік
береді. Бұл тәсіл сұраныстың елеулі ауытқуларымен де көлік ұйымдарының
тұрақты жұмысын қамтамасыз етеді.
3-қағидат. Көлік-экспедиторлық қызметтердің толық кешенін көрсетубір терезе қағидаты.
4-қағидат. Жүктің сақталуына кепілдік, келісілген жеткізу мерзімі
және қосымша шығындардың болмауы.
5-қағидат. Тасымалдау мен жүк өңдеудің жаңа логистикалық
технологияларын қолдану.
6-қағидат. Қызметтердің жоғары сапасы және шарттың барлық
талаптарын орындау кепілдігі кезіндегі бағаның ең төменгі деңгейі.
7-қағидат. Клиенттің коммерциялық құпиясын сақтау.
8-қағидат. Жүктерді тасымалдауға, қайта тиеуге, сақтауға, кедендік
немесе өзге де формальдылықтарды орындауға байланысты кез келген
ықтимал қауіпті жағдайлар туралы уақтылы хабарлау.
9-қағидат. Клиентке жүкті жеткізудің барлық ықтимал нұсқаларын
ұсыну, жеткізудің көліктік схемаларын оңтайландыру.
10-қағидат. Көлік құралдарының жарамдылығын, тиеу-түсіру және
бекіту сапасын бақылайтын жүк жөнелтушілердің кәсіпорындарында,
порттарда, теміржол терминалдарында интермодальдық оператор өкілдерінің
күштерімен бақылау, маршрут бойынша жүктердің қозғалысына мониторинг
жүргізу.
Осылайша, интермодальдық тасымалдарды ұйымдастырушы мәртебесі
халықаралық қатынаста жүктерді тасымалдау кезінде логистикалық
тізбектегі шығындарды төмендетуге, коммерциялық, кедендік және көліктік
тәуекелдерді төмендетуге мүмкіндік береді.

10.

2.6. ҚР сыртқы сауда қызметіндегі тәуекелдерді басқару негізінде
интермодальдық тасымалдарды ұйымдастырудың логикалық тәсілі.
Кәсіпорындардың сыртқы сауда қызметінің негізгі ережелері әлемдік
нарықтардың өсіп келе жатқан жаһандануы қазақстандық кәсіпорындарға
жаңа проблемалар мен сынақтар әкеледі. Озық отандық компаниялар
клиенттердің өсіп келе жатқан талаптарына сәйкес келуі тиіс сатып алудың,
өндірудің және физикалық бөлудің өңірлік, өңіраралық, ұлттық, еуропалық
және жаһандық тізбектерін қалыптастырады және дамытады.
Еркін халықаралық сауда жағдайында кәсіпорындарда сыртқы
экономикалық қызметті және сыртқы сауда операцияларын жүзеге
асыратын бөлімдер құрылады.
Сыртқы сауда халықаралық логистикалық процестің барлық
қатысушылары үшін жоғары тәуекел деңгейімен және үлкен материалдық
шығындардың ықтималдығымен байланысты. Бұл жағдай кәсіпорындардың
сыртқы сауда операцияларын жүргізу кезінде тәуекелдің алдын алу және
деңгейін төмендету тетігін жасау қажеттілігін анықтайды.

11.

Сыртқы сауда қызметінің тәуекелдерін басқару жүйесін әзірлеу кезінде
кешенді тәсілді қамтамасыз ету, корпоративтік басқару жүйесінің бір
бөлігі ретінде оның жай-күйін бағалау маңызды сәт болып табылады.
Сыртқы сауда тәуекелдерін басқару жүйесінде басқару объектісі
сыртқы экономикалық қызметтегі кәсіпорындар арасындағы экономикалық
қатынастар болып табылады.
Басқару субъектісі-басқарудың әртүрлі әдістері мен әдістері арқылы
басқару объектісіне мақсатты әсер ететін адамдардың арнайы тобы. Бұл
процесс субъект пен басқару объектісі арасында ақпарат алмасу жағдайында
ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Мұндай ақпарат қолайсыз оқиғалардың
туындау ықтималдығы, серіктестердің, интермодальдық операторлардың,
логистикалық
делдалдардың
немесе
провайдерлердің
қаржылық
тұрақтылығы мен төлем қабілеттілігі туралы мәліметтерді қамтиды.
Сыртқы сауда қызметіндегі тәуекелдерді басқару ұйымның түріне және
оның қызметінің бағыттарына, сыртқы ортаның ерекшеліктеріне байланысты
жүзеге асырылады.
2.7. Халықаралық интермодальдық
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдер.
оператордың
қызметін
Халықаралық сауда қатынастарына қатысушылардың халықаралық
саудадағы коммерциялық тәуекелдері үнемі коммерциялық және
логистикалық тәуекелдермен бірге жүреді.
Сыртқы саудада тәуекелдер ішкі саудаға қарағанда көбірек көрінеді
және олар аз болжанады.
Сыртқы саудадағы тәуекелдердің алуан түрлілігі кәсіпорынның
коммерциялық қызметінің түпкілікті нәтижесіне әсер ететін көптеген
факторлармен байланысты:
-
валюта-қаржы жүйесінің тұрақсыздығы;
ресурстардың шектеулілігі;
тұтынушылардың қалауының өзгеруі;
іскерлік серіктестердің біліктілігі мен сенімділік деңгейі;
нарықтағы тауарлардың сапасына, олардың қауіпсіздігі
экологиялылығына қойылатын талаптарды арттыру;
- форс-мажорлық жағдайлар.
мен

12.

Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру
кезіндегі тәуекелдер объективті немесе субъективті сипатта болады.
Объективтіліктің ерекшеліктері әлемдік экономиканың қолайсыз даму
жағдайларында көрінеді.
Субъективтілік-бұл үкіметтің саясаттағы қателіктерінің нәтижесі
немесе кәсіпкерлердің тәжірибесіздігі мен контрагенттердің адал еместігінің
нәтижесі. Сондықтан тәуекелдер деңгейін азайту үшін тәуекелдің қандай
түрге жататынын түсіну және оның пайда болу себептерін анықтау қажет.
Халықаралық
интермодальдық
оператордың
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдерді екі топқа бөлуге болады:
қызметін
- екі жақты коммерциялық қатынастарды орнату кезінде серіктестерге
қауіп төндіретін тәуекелдер;
- ұйымдастырылған
халықаралық
тауар
нарықтарындағы
кәсіпорындарға қауіп төндіретін тәуекелдер (аукциондар,
жәрмеңкелер, тауар биржалары).
Бірінші жағдайда қолайсыз оқиғаның оң нәтижесі кәсіпорындардың
жеке қызметкерлеріне, ал екінші жағдайда ұйымдасқан нарықтардың жұмыс
ережелерін сақтауға байланысты болады.
Екі жақты коммерциялық қатынастар кезіндегі тәуекелдер
коммерциялық процестің мынадай кезеңдерінде туындайды: шетелдік
әріптесті немесе интермодальді операторды іздеу; коммерциялық
келісімшартты немесе аралас тасымалдау шартын жасау кезінде; төлемді
орындау кезінде; даулы жағдайлар туындаған кезде.
2.8. Халықаралық интермодальдық
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдерді азайту.
оператордың
қызметін
Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру
кезіндегі тәуекелдерді азайту үшін оларды талдау бойынша іс-шаралар
қабылдау және контрагенттердің екі жақты іскерлік қатынастардың
ережелерін бұзуына жол бермеу қажет.
Халықаралық интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастыру
кезіндегі тәуекел деңгейін төмендету бойынша алдын алу шараларын
қабылдау қажет.

13.

1 кезең.Шетелдік серіктесті іздеу және таңдау. Сыртқы сауда қызметін
жүзеге асыру кезінде интермодальдық операторларды таңдау ерекше
сақтықты талап етеді, өйткені халықаралық нарықта олардың саны өте көп,
бірақ серіктестер арасында міндеттемелерді орындау тұрғысынан жосықсыз
және сенімсіз адамдар кездесуі мүмкін. Бұл жағдайда тәуекел деңгейін азайту
мүмкіндігі контрагенттер нарығын мұқият зерттеу, олардың әрқайсысын
мұқият тексеру болып табылады.
2 кезең.Келісім-шарт жасасу. Келісімшарт жасау көптеген қауіптерді
қамтиды. Келісімшартта айқындалмаған жағдайларды болдырмау және
келісілген шарттарды орындамағаны үшін тараптардың жауапкершілігін
көздеу үшін келісімшарттың барлық тармақтарын әзірлеуге мұқият қарау
қажет. Келісім-шарт жасау кезінде жүктің өлшем бірлігі сияқты қарапайым
мақалада да қауіп төндіре алады, өйткені әртүрлі елдерде әртүрлі өлшем
бірліктері болуы мүмкін (мысалы, қарапайым тонна, ағылшын немесе ұзын,
жүк және тіркеу). Бұл жағдайда тәуекелді азайту әдісі-бүкіл өнімді
метрикалық бірліктерге қайта есептеу. Импорттаушыны күтуге болатын
ең
көп
таралған
коммерциялық
тәуекелдер:экспорттаушының
келісімшарттағы өнім бағасын көтеруі; тауардың аз мөлшерін алу;
келісімшартта көрсетілгеннен төмен сапалы өнім алу. Бағаны көтеруден,
сапасыз тауарды немесе оның аз санын алудан тәуекелдерді барынша
азайтуды тиеп-жөнелту алдындағы инспекция жүзеге асырады. Бұл
инспекцияны осы салада мамандандырылған компаниялардың тәуелсіз
сарапшылары жүргізеді. Жөнелтуге дайындалған өнімнің бағасы, саны және
сапасы тексеріледі. Жөнелту алдындағы инспекция түрлі қызмет түрлерін
көрсетеді.
2.9. Халықаралық интермодальдық оператордың
ұйымдастыру кезіндегі тәуекелдерді талдау және саралау.
қызметін
Кәсіпорынның сыртқы сауда қызметіндегі тәуекелдерді басқару
кәсіпорында экспорттық-импорттық операцияларды табысты жүргізу үшін
тәуекелдерді мұқият талдау және оларды барынша азайту жолдарын әзірлеу
жүзеге асырылады, бұл мынадай құрамдас бөліктерді қамтиды.
1 бөлім. Нақты мәмілені жүргізуге байланысты ықтимал
тәуекелдерді бағалау, олардың туындау ықтималдығы және салдарын
бағалау. Бұл кезең серіктес, оның сенімділігі, төлем қабілеттілігі, беделі
туралы ақпарат жинауды қамтиды. Әріптес елдегі саяси, құқықтық және

14.

экономикалық жағдайдың ерекшеліктері зерттеледі, мәміле кезеңінде оның
даму тенденциялары туралы болжам жасалады. Тауарларды тасымалдау
кезінде логистикалық тәуекелдерді бағалау жүргізіледі. Нақты сыртқы сауда
операциясына әсер ететін валюталық тауар нарықтарындағы жағдай
талданады.
2 бөлім. Кәсіпорын толығымен немесе ішінара қабылдай алатын
тәуекелдер жиынтығынан компонентті бөлу. Мысалы, жергілікті және
әлемдік нарықтардағы конъюнктураның ауытқу тәуекелі; валюта
бағамдарының ауытқуы; өз аумағында сақтандырумен қамтылмайтын
тауарды жоғалту немесе бүлдіру ықтималдығы. Әдетте мұндай тәуекелдер
тауардың келісілген бағасына салынады. Егер мұндай мүмкіндік болмаса,
онда шарт жасасу алдында осы тәуекел тобының алдын алуға бағытталған
қосымша шаралар кешенін әзірлеу қажет. Тәуекелдің әрбір түрі бойынша
мәмілеге қатысушылардың жауапкершілік дәрежесі сатып алу-сату
келісімшартының талаптарында айқындалады.
3 бөлім. Сыртқы сауда мәмілесінің басқа қатысушыларына берілуі
мүмкін тәуекелдер жиынтығын айқындау. Мысалы, контрагентке немесе
банкке (расталған аккредитивпен жұмыс істеген жағдайда), көлік және
сақтандыру компанияларына, интермодальдық операторға, мемлекеттік
қызметтерге (міндеттемелерді орындаудың мемлекеттік кепілдіктері болған
кезде). Бұл ретте тәуекелдерді талдаудың мақсаты осы топтың үлесін
олардың жалпы жиынтығында ұлғайту болып табылады. Осылайша,
кәсіпорындардың жалпы және сыртқы сауда қызметіндегі халықаралық
саудадағы коммерциялық қызмет күрделілігімен және тәуекелдердің алуан
түрлілігімен сипатталады.
2.10.
Халықаралық
интермодальдық
тасымалдардағы баға белгілеудің ерекшеліктері.
оператордың
Тасымалдау жүйесінің жұмыс істеуі процесінде энергияны,
материалдарды, қосалқы бөлшектерді, жанар-жағармай материалдарын, тірі
еңбекті тұтыну жүзеге асырылады, сондықтан шығындарды өтеу және пайда
алу үшін көлік қызметтеріне қолайлы баға белгіленуі керек.
Көлік қызметтеріне баға белгілеу халықаралық қатынаста аралас
тасымалдарды жүзеге асыру кезінде күрделене түседі. Көлік кәсіпорны
немесе интермодальды оператор қызметінің тиімділігі, олардың

15.

тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігі көбінесе
негізділігіне байланысты.
баға саясатының
Баға саясатын ұйымның жалпы саясаты тұрғысынан қарау керек,
өйткені оны әзірлеу кезінде кәсіпорынның шығындары, бәсекелестердің
бағасы, көлік қызметтері нарығының жағдайы, жарнама және сатуды
жылжыту шығындары ескеріледі.
Халықаралық қатынастағы көлік қызметтерінің нарығы бәсекелестіктің
жоғары деңгейімен сипатталады, сондықтан тарифтерді (бағаларды)
қалыптастыру процесі мынадай кезеңдерді қамтиды:
-
тарифті айқындау міндетін қою;
тасымалдар мен көрсетілетін қызметтерге сұранысты айқындау;
болжамды шығындардың деңгейін айқындау;
көлік қызметтері нарығында ұсынылатын тарифтерді талдау;
тариф түрін және оны айқындау әдісін таңдау;
түпкілікті тарифті айқындау.
Тарифті жасау кезінде
пайдаланылуы мүмкін:
баға
белгілеудің
мынадай
әдістері
- шығынды әдіс;
- тұтынушыға бағдарланған бағаны айқындау әдісі;
- бәсекелестікке бағытталған бағаны анықтау әдісі.
Интермодальдық оператордың қызметтеріне баға белгілеу тарифтерді
(бағаларды) белгілеу интермодальдық оператор қызметінің ең маңызды
салаларының бірі болып табылады. Нарықтағы бағаның мінез-құлқы күрделі
процесс болып табылады және белгілі бір бағаны белгілеу арқылы оператор
үлкен артықшылықтарға да, айтарлықтай шығындарға да ие бола алады.
Интермодальдық тасымалдарға жеке тарифтері және жария сервистің
ұйымдастыру жүйелері(ведомстволық баға белгілеу жүйелері, фрахталық
кеме қатынасы конференциялары) бар теміржол көлігі, автомобиль көлігі
және тұрақты кеме қатынасы желілерінің кәсіпорындары қатысады.
Сондықтан қазіргі уақытта аралас және интермодальдық қатынастағы
көлік қызметтеріне баға белгілеу жалпы пайдаланымдағы қызметтерді
іске асыру негізінде, яғни тарифтік негізде, тарифтерді жариялаудың
ашықтығы және интернет-технологияларды пайдалану негізінде
құрылады.

16.

3. Қорытынды.
Осы СӨЖ-де тәуекелдерді бағалау және баға белгілеу негізінде
интермодальдық оператордың қызметін ұйымдастырудың жалпы теориялық
және практикалық, Қазақстандағы және халықаралық деңгейдегі көріністерін
ашып көрсетуге тырыстым.
Халықаралық тасымалдау кезінде интермодальдық тасымалдау
қызметін
көрсету,
халықаралық
қатынаста
жүктерді
жеткізуді
ұйымдастырудың маңызды ерекшелігі жүктің сақталуы, оны жеткізудің
сенімділігі, әртүрлі көлік түрлерінің келісімділігі және көліктің бір түрінен
екінші түріне қайта тиеу тұрғысынан бүкіл көлік процесін бақылайтын
бірыңғай оператордың болуы қажеттілігі болып табылады.
Халықаралық
қатынаста
тасымалдауды
орындау
кезінде
интермодальдық тасымалдауды жүзеге асыру кезінде тәуекел деңгейін
төмендету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру интермодальдық оператор
туындайтын қолайсыз оқиғалардың дәрежесін бағалайды және осы оқиғалар
туындаған кезде шығындарды азайтуға ықпал ететін іс-шараларды көздейді.
Интермодальдық тасымалдарды жүзеге асыру кезінде жүк иелері, көлік
құралдарының иелері және интермодальдық операторлар үшін тәуекелдер
деңгейін төмендетуді жүзеге асыру қажет. Интермодальдық оператордың
қызметінде тәуекел сөзсіз, сондықтан ол тиісті саясатты әзірлеуі керек.
Қорытындылай келе, халықаралық қатынаста әртүрлі көлік түрлерімен
тасымалдау кезіндегі тәуекелдерді бағалау және баға белгілеутуралы толық
ақпарат көлік процесінің соңғы тұтынушылары (жүк жөнелтушілер мен жүк
алушылар) үшін де, коммерциялық делдалдар (интермодальдық операторлар)
үшін де, олардың аралас тасымалдау шарты бойынша нақты
тасымалдаушылар немесе принципалдар болып табылатындығына
қарамастан бірдей дәрежеде маңызды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
1. АкеновС.Ш. «Интегрированные
транспортной логистике»
информационные
2. Афанасенко И.Д. «Логистика снабжения»
системы
в

17.

3. Баранова Ю.О. «Интермодальные и мультимодальные перевозки:
проблемы»
4. БормотовР.И. «Информационные системы в логистическом управлении
предприятием»
5. БродецкийГ.Л. «Управление рисками в логистике»
6. ГаджинскийА.М. «Логистика»
7. ГалабурдаВ.Г. «Единая транспортная система
8. До Тьен Дат. «Подходы к управлению логистическими рисками при
международных закупках»
9. Долгов А.П. «Макрологистические аспекты современного этапа
глобализации экономических процессов»
10. Захаров М.С. «Внешнеторговое консультирование как неотъемлемая
часть в сфере трансграничных перевозок»
11. Зеркалов Д.В. «Международные перевозки грузов»
12.
Зубаков
Г.В.
«Инновационные
внешнеэкономической деятельности».
аспекты
логистики
13. Иконникова И. «Особенности логистизации хозяйственной
деятельности отечественных бизнес-структур в условиях риска»
14. ИманбековаМ.А. «Преимущества интермодального сообщения для
перевозки грузов»
15. КорезинА.С. «Инструменты комплексного управления рисками
транспортной компании»
16. КородюкИ.С. «Развитие логистической
мультимодальных транспортных узлах»
инфраструктуры
в
17. КретовИ.И. «Логистика во внешнеторговой деятельности
18. Куренков П.В. «Внешнеторговые перевозки в смешанном
сообщении»19. Милославская С.В. «Мультимодальные и интермодальные
перевозки» 20. Михалев В.Д. «Формирование системы управления
рисками транспортных предприятий и организаций»