Шүлүк дугайында билиг

1.

Автор:Шилова Чаяна Чадамбаевна,
Чадаананың №2 муниципалдыг
бюджеттиг ниити билигниӊ
ортумак өөредилге чери
[email protected]

2.

Кичээлдиӊ темазы:
Шүлүк дугайында
билиг
[email protected]

3.

сорулгалары::
1)Ѳѳреникчилерге шүлүк тургузуунуӊ
онзагайын болгаш шүлүктүӊ ѳске
чогаалдардан ылгалын ѳѳредири
2) хайгааракчы, шинчилекчи
шынарларны хевирлээри, шүлүктерни
дамчыштыр тѳрээн дылын үнелээри
болгаш орус дылга сонуургалын бедидери.
3) аас болгаш бижимел чугаазын
сайзырадыры
[email protected]

4.

Шүлүк дээрге тускай хемчээлдиг, аянныг
кылдыр организастаттынган системалыг
чугаа болур. Ында кижиниӊ сагышсеткилиниӊ илерээшкинин (муӊгаралын,
хѳлзээшкинин, ѳѳрүшкүзүн…) тодаргай
чырыткан болур.Ооӊ ѳске чогаалдардан
ылгалы болза ол чугааны тус-тус
одуругларга таарыштыр аяннаштырганы
болгаш одуругларныӊ хемчээлиниӊ деӊи
болур.
[email protected]

5.

чогаал
Калбак
чогаал
(проза)
[email protected]
шүлүк
шии

6.

Ийи одуруглуг:
1-Орус дылды номчуп, бижип, сѳглээр кылдыр билир болза,
2-Ораннарга салгын ышкаш, хостуг ужар эзир боор сен.
( М.Кенин-Лопсан «Орус дылды ѳѳрениӊер»)
[email protected]

7.

4 одуруглуг:
1-Орус дылда кожаӊ ырга ынаам аажок,
2-Ол дыл дээрге чуртталгамныӊ чамдыы дээр мен.
3-Бижип, номчуп, сактып, дыӊнап боданганым,
4-Билип алган орус дылым үнелээр мен.
(Игорь Иргит «Тыва дылым»)
[email protected]

8.

Эге аяннажылга (аллитерация):
1)Долу аяннажылга
2)Кожаланчак
3)Аралашкак
4)Кажааланчак
5)Саарзык
[email protected]

9.

Долу аллитерация
Орай кежээ Нева хемниӊ эриин дургаар
Ооргамда сумкам чүктээш, чанып ор мен.
Орус сѳстүӊ чырыткызы маӊаа база
Орай кежээ чораан боор деп бодап келдим
(М.Кенин-Лопсан )
[email protected]

10.

Кожаланчак аллитерация:
Орус дылда кожаӊ ырга ынаам аажок,
Ол дыл дээрге чуртталгамныӊ чамдыы дээр мен.
Бижип, номчуп, сактып, дыӊнап боданганым,
Билип алган орус дылым үнелээр мен.
(Игорь Иргит «Тыва дылым»)
[email protected]

11.

Кажааланчак аллитерация:
Ынак-тыр мен…ѳртемчейде
Чүрээмге чоок, эргим тѳрел
Чүү-ле бар-дыр, сувуразын
Ырлап чор мен-ынак-тыр мен
[email protected]
( А.Үержаа «Ынак-тыр мен»)

12.

рифма:
Салгын-сырын сыг-сыг,
Сайлык кушкаш сыйт-сыйт,
Торлаалар торр-торр,
Торгажыктар ток-ток.
[email protected]

13.

Словарь-биле ажыл:
Строфа- шүлүкте утка талазы-биле бѳлүглешкен
одуруглар, ырга куплет дээр
Аллитерация- шүлүкте одуругларныӊ эге
аяннажылгазы
Рифма- шүлүкте одуругларныӊ тѳнчү
аяннажылгазы
Стопа- строфада одуругларныӊ слогтар аайыбиле деӊ болуру
[email protected]

14.

IV.Быжыглаашкын
• 1.Ном-биле ажыл: 144-кү арында «Шүлүк
дугайында билиг» деп эгени номчааш,кол
чүүлдерни,билиглерни тодарадып
сайгарар.
• 2.Коллективтиг сайгарылга А.Үержааның
«Тыва дылым» деп шүлүүнге аас-биле
сайгарылганы чорудар.
[email protected]

15.

3. Бот-тускайлаӊ сайгарылгалар:
Шүлүк номнарын, ѳѳреникчилерге үлеп
бергеш, шүлүктүң кол утказын,тургузуун
дараазында чурум езугаар сайгарар:
[email protected]

16.

1)Шүлүктүң кол темазы, идеязы.
2)Каш строфадан тургустунганыл?
Строфаларда одуруглар саны.
3) Одуругларда слогтар саны.
4)Строфа бурузунун эге аяннажылгазы, ооӊ
хевирлери (долу, кожаланчак, аралашкак,
кажааданчак, саарзык).
5)Рифма (сѳѳлгү аяннажылга) бар, чогун
тодарадыры
6) Чурумалдыг аргаларныӊ ажыглалы.
[email protected]

17.

«Часкы чурумал» деп шүлүк чогаадыр
[email protected]

18.

Онаалга :
Дыннадыг-сайгарылга «Бойдус темазынга
хамаарышкан шүлүктерниӊ тургузуу».
[email protected]

19.

Рефлексия. Демдектер
салыры
[email protected]

20.

Кичээнгейиӊер дээш
четтирдивис!
[email protected]