Yiliga 75000 tonna kaustik soda ishlab chiqarishdagi quritish qurilmasini tanlash va hisoblash

1.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
NAVOIY DAVLAT KONCHILIK VA TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
KIMYO-METALLURGIYA FAKULTETI
MAVZU: YILIGA 75000 TONNA KAUSTIK SODA ISHLAB CHIQARISHDAGI QURITISH
QURILMASINI TANLASH VA HISOBLASH
Bajardi:
Zubaydulloyev M.
Rahbar:
t.f.d., prof. Umirov F.E.
Navoiy – 2023

2.

2
MAVZUNING DOLZARBLIGI
Bugungi kunning eng dolzarb muammosi – mahalliy
xomashyolardan keng foydalanish va chiqindisiz texnologiyalar yaratish
hisoblanadi. 2023 yilda boshlangan global moliyaviy inqiroz, uning ta’siri va
salbiy oqibatlari, mavjud vaziyatdan chiqish yo‘llarini izlash. Shunga
asoslanib, korxonalarni modernizatsiya qilishni, texnik va texnologik qayta
jihozlashni, zamonaviy moslashuvchan texnologiyalarni keng joriy etishni
yanada jadallashtirish zarur.
O‘zbekiston hududida kaustik soda ishlab chiqaradigan ikkita zavod
mavjud bo‘lib – ulardan biri “NAVOIYAZOT” AJ xisoblanadi. Ishlab
chiqarish quvvati yiliga 26 ming va 75ming tonna bo‘lib, asosan ishlab
chiqarilgan mahsulotlar deyarli NKMK va “NAVOIYAZOT” AJda PVX
korxonasi uchun zaruriy mahsulotlardan biri hisoblanadi. Shuning uchun
Kaustik sodani ishlab chiqarish yangi ishlab chiqarish quvvatlarini ishga
tushirish zarurati tug‘iladi

3.

3
Ishqor va xlorni elektrolitik ishlab chiqarish uchun xom-
ashyo NaCI ning suvli eritmalari hisoblanadi. Sho‘r suvni simob uchun
zaharli bo‘lgan og‘ir metall tuzlaridan qo‘shimcha ravishda tozalash
kerak. Membrana usuli uchun, ion almashinadigan qatronlar
yordamida amalga oshiriladigan diafragma usulidan ko‘ra sho‘r suvni
chuqurroq tozalash talab etiladi.
Xlor sanoatida natriy gidroksidi va xlor ishlab chiqarish uchun suvli
NaCI eritmalarining elektrolizidan foydalanish yuqori samaradorlikga ega
hisoblanadi.

4.

4
TADQIQOTNING MAQSAD VA
VAZIFALARI
“Navoiyazot” AJ kaustik soda sexida yiliga 75 ming tonna
NaOH ishlab chiqariladi. Zaruriyati shundagi ishlab chiqarilgan
maxsulotni tozaligini yuqori foizlarga olib chiqish.
“Navoiyazot” AJ kaustik soda ishlab chiqarish uchun asosiy
xom ashyolar NaCl va suvni elektroliz usulida paramertlarini
aniqlash va olingan kaustik sodani tarkibini to’yintirish
hisoblanadi. Ishlab chiqarilgan kaustik sodani membrana
usulida eng toza va sof holda ishlab chiqishdir. Bu usulda ishlab
chiqarilgan moddani yana sifatli qilish uchun kaustik sodani
kiyingi bosqichta qurutish apparatiga jo’natish kerak va
sanoatda ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish lozim va yangi
turdagi mahsulot hosil bo’ladi.

5.

5
Kaustik soda haqida umumiy ma’lumotlar
Zichligi
2,13 g/sm3
Molyar massasi
39,997 g/mol
Suyuqlanish harorati
323°C
Qaynash harorati
1403 °C
Suvda eruvchanligi
108,7 g/100 ml
Kaustik soda - bu natriy xloriddan elektroliz qilish
natijasida olinadigan oq yoki sarg‘ish qattiq, tegib turganda
ozgina silliqdir. Natriy gidroksidi - bu kuchli gidroksid, u
organik moddalarni yo‘q qilishi mumkin: qog‘oz, yog‘och
va inson terisi, har xil darajada kuyishga olib keladi

6.

6
Kaustik sodaning jahonda ishlab chiqarilishi
Ishlab chiqaruvchi
Ishlab chiqarish hajmi,
million tonna
Jahon ishlab
chiqarishidagi ulush
DOW
6,363
11,1
Occidental Chemical
Company
2,552
4,4
Formosa plastmassalari
2,016
3,5
PPG
1,684
2,9
Bayer
1,507
2,6
Akzo Nobel
1,157
2,0
Tosoh
1,110
1,9
Arkema
1,049
1,8
Olin
0,970
1,7
Rossiya
1,290
2,24
Xitoy
9,138
15.88
Boshqa
27,559
47,87
Jami:
56,395
97,89

7.

7
Kaustik sodaning fizik-kimyoviy ko‘rsatgichlari
№
Ko‘rsatkichlar nomi
Birinchi nav
uchun
miqdor
1.
Tashqi ko‘rinish
Rangsiz
shaffof
suyuqlik
2.
Natriy gidroksidning massa ulushi, (% dan kam emas)
31,0
3.
Natriy karbonatning massa ulushi, (% dan ortiq emas)
0,5
4.
Natriy xloridning massa ulushi, (% dan ortiq emas)
0,05
5.
Fe2O3 bo‘yicha temirning massa ulushi (% dan ortiq emas)
0,0015
6.
Natriy sulfatning massa ulushi, (% dan ortiq emas)
0,03
7.
Natriy xlor kislotasining massa ulushi, (% dan ortiq
emas)
0,01

8.

Mahsulotning fizik-kimyoviy xossalari
8
№
Emperik formulasi
NaOH
1.
Nisbiy molekulyar massasi
40,0
2.
31% suvli eritmasining zichligi, g/sm3
1,339
3. 31% suvli eritmasining qaynash harorati, C
116
4.
50% suvli eritmasining zichligi, g/sm3
5. 50% suvli eritmasining qaynash harorati, C
1,525
146

9.

9
Elektrolitik usulda kaustik soda ishlab chiqarishning asosiy bosqichlari va texnologik tavsifi

10.

10
Quritish qurilmasining umumiy sxemasi

11.

Texnik –iqtisodiy ko’rsatgichlar
11
№
Ko’rsatgichlar nomi
O’lchov birligi
Sarf
modernizatsiyalashdan
miqdori
keyin
1.
Ishlab chiqarish quvvati
T/yil
75000
2.
elektroenergiya
kvt. soat/t
6480000
3.
Suv
m3/so’m
365760
4
Gaz
m3
1 000 000
5.
Kapital
mln. So’m
111 380 390,7
mablag’lar
6.
Mahsulot tannarxi
Mln sum. sutka
14 84,07
7.
Fond uzatish
So’m/so’m
6,96
8.
Foyda
mln. So’m
135 000 000
9.
Qoplash muddati
yil
2,3

12.

1
2
XULOSA
Mening bitiruv malakaviy ishimda rejada ko’rsatilgan barcha bo’limlar o’z aksini topgan
bo’lib asosan hozirgi muammolarni o’z ichiga.
Ushbu malakaviy bitiruv ishini loyihalash davomida quyidagi natijalar olindi ;
75000 tonna NaOH ishlab chikarish texnologik kismda jarayon tavsifi ,qo’llaniladigan
qurilmalar hamda asosiy qurilma ajratib olinib ,uning texnologik hisoblari,issiqlik va
moddiy balanslari bajarildi;
Texnologik jarayonlarga taluqli bulgan atrof-muhit muhofazasi mehnat muhofazasi
bajarildi;
Kaustik soda ishlab chiqarish jarayonining texnik va iqtisodiy ko’rsatgichlari hisoblab
chiqildi.;
Ushbu MBI ni tayyorlashda 70dan ortiq so‘nggi tayyorlangan manbalardan va
“Navoiyazot” AJ kaustik soda korxonasining reglamentidan foydalanilgan.

13.

E’TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT !