Գույքային հարկերի տնտեսական բովանդակությունը եվ դերը հհ բյուջետային եկամուտների կառուցվածքում

1.

ԳՈՒՅՔԱՅԻՆ ՀԱՐԿԵՐԻ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԴԵՐԸ ՀՀ ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ
ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՈՒՄ
ՈՒՍԱՆՈՂ՝ ԱԶԱՏՅԱՆ ԷԼԻԶԱԲԵԹ
ԳԻՏԱԿԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐ՝ Տ.Գ.Թ ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ ԳԵՎՈՐԳ

2.

Նպատակը և խնդիրները
Աշխատանքի հիմնական նպատակը ՀՀ գույքային հարկերի տնտեսական
բովանդակության և դերի ուսումասիրումն է ՀՀ-ի բյուջետային եկամուտների
կառուցվածքում:
Այդ նպատակին հասնելու համար առաջադրվում են հետևյալ խնդիրները.
• Ուսումնասիրել գույքային հարկերի դերը և ֆիսկալ նշանակությունը,
• Վերլուծել գույքային հարկերի տեսական հիմքերը և սոցիալ-տնտեսական
բովանդակությունը,
• Վերլուծել գույքային հարկերի դերը ՀՀ-ում և բացահայտել դրանց
հավաքագրման հիմնախնդիրները
• Մշակել գույքային հարկերի արդյունավետության բարձրացման հիմնական
մոտեցումները։

3.

Հետազոտության օբյեկտը և առարկան
• Ուսումնասիրության օբյեկտը Հայաստանի Հանրապետության
հարկային համակարգն է։
• Ուսումնասիրության առարկան՝գույքային հարկերի հավաքարման
գործընթացն է։

4.

Գույքահարկի պլանավորված և հավաքագրված ծավալները 2010-2018թթ․
Անշարժ գույքի գույքահարկ
90.6 % 94.5 %
2014
2015
96.6 %
95.2 %
99.0 %
2016
2017
2018

5.

Գույքահարկի և հողի հարկի շարժընթացը 2010-2018թթ.

6.

2010-2018թթ. ընթացքում գույքահարկի և հողի հարկի կշիռները համայնքների
հարկային եկամուտներում

7.

Գույքահարկի և հողի հարկի ծավալը ՀՀ Համախմբված բյուջեի
եկամուտների կառուցվածքում 2017-2021 թվականներին
Գույքահարկ
2017
170586.6
2021
310591.1
2018
18110.9
Հողի հարկ
2020
22532.7
2019
21596.0
2021
1741.7
2017
4169.4
2018
3780.1
2017
2018
2019
2020
2021
2020
3616.7
2019
4209.8

8.

Գույքահարկի և հողի հարկի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ (տոկոսներով)
Հողի հարկ
Գույքահարկ
0.0 %
0.1 %
0.1 %
0.1 %
0.3 %
0.4 %
0.3 %
2017
0.4 %
2017
0.1 %
2018
0.3 %
2019
2020
2018
2019
2020
2021
2021
Համայքների բյուջեների եկամուտների կազմում հողի հարկի և գույքահարկի ծավալը
2017
Գույքային հարկեր 10 103.0
2018
2019
2020
2021
9 478.7
10 541.2
9 509.7
12 350.4
12 412.3
15 264.6
16 639.7
20 450.4
անշարժ գույքից
Գույքային հարկեր 11 653.0
այլ գույքից

9.

Գույքահարկի միջին բեռի համեմատությունը Երևան քաղաքում
2021 թվականի դրությամբ (ՀՀ դրամ)

10.

Անշարժ գույքի գույքահարկի և հողի հարկի պլանավորված և հավաքագրված ծավալները, 2014-2019թթ.

11.

Միջազգային փորձ
Ռումինիայում սեփականության հարկը լինում է երկու տեսակի՝
կառույցի հարկ (Building tax) և հողի հարկ (Land tax): Հարկի չափը
կախված է կառույցի տեսակից: Բնակելի շենքերի դեպքում` հողի
հարկային արժեքի 0.08%-0.2%-ն է, ոչ բնակելի շենքերի դեպքում` 0.2%1.3%-ը:
Վրաստանում սեփականության հարկով հարկման բազան գույքի
շուկայական արժեքն է: Ֆիզիկական անձանց դեպքում հարկի չափը
կախված է ընտանիքի տարեկան եկամուտներից: Այսպես, այն
ընտանիքների համար, որոնց տարեկան եկամուտը կազմում է
ընդհուպ մինչև 100.000 լարի, սեփականության հարկը կարող է կազմել
հարկվող գույքի 0.05%-0.2%-ը: Իրավաբանական անձանց համար
հարկի չափը (rate) որոշվում է հարկվող գույքի արժեքի առավելագույնը
1%-ի չափով:

12.

Եզրակացություններ
Գույքահարկի վերաբերյալ տեղեկատվության հիմնական
եզրակացություններից են՝
գույքահարկը տեղական բյուջեների եկամտի հիմնական աղբյուրներից
մեկն է
գույքահարկը տեղական բյուջեների եկամուտների ամենակայուն և
հուսալի աղբյուրներից մեկն է:
գույքահարկը կարող է խրախուսել գույքի արդյունավետ
օգտագործումը և վերահսկել դրա օգտագործումը

13.

Գույքահարկը կարող է նաև որոշակի բացասական ազդեցություն
ունենալ՝
գույքահարկի դրույքաչափերի բարձրացումը կարող է հանգեցնել
բնակարանային ծախսերի ավելացման, ինչը կարող է բացասաբար
ազդել բնակչության ցածր եկամուտ ունեցող հատվածների համար
բնակարանների մատչելիության վրա:
գույքահարկը կարող է մեծացնել անշարժ գույքի սեփականության
արժեքը, ինչը կարող է բացասաբար անդրադառնալ ընդհանուր
տնտեսական գործունեության վրա:

14.

Առաջարկություններ
առաջարկվել է անշարժ և շարժական գույքի հարկման բազա դիտարկել
շուկայական արժեքը՝ պրոգրեսիվ դրույքաչափի կիրառմամբ, սահմանել չհարկվող
շեմ, տեսանելի հարստության նկատմամբ սահմանել բարձր դրույքաչափեր, ինչը
հնարավորություն կտա մեղմել գույքային բևեռացումը և միաժամանակ կապահովի
հարկման սոցիալականացման ուղղվածության խորացումը,
առաջարկվել է իրականացնել հանրապետության բնակֆոնդի խմբավորում ըստ
դրանց շուկայական արժեքների և բարձր խմբում ընդգրկված բնակարանների և
առանձնատների վաճառքից, ինչպես նաև նվիրատվությունից և ժառանգությունից
գանձել հարկ՝ արժեքի մինչև 10 տոկոսի չափով,
հասարակական նշանակության տարածքների օգտագործումը խթանելու
նպատակով չօգտագործվող հասարակական տարածքների նկատմամբ կիրառել
անշարժ գույքի հարկման առավել բարձր լրացուցիչ գործակիցներ՝ հաշվետու
ժամանակաշրջան սահմանելով ամիսը (ներկայումս գործող կիսամյակի փոխարեն),
սեփականության իրավունքով մեկից ավելի բնակարանների սեփականատերերի
համար համար սահմանել ավելի բարձր հարկային պարտավորություններ։

15.

Շնորհակալություն