Investitsiya Loyihasi Risklarini Boshqarish. 11 - Mavzu

1.

11 - Mavzu: Investitsiya Loyihasi
Risklarini Boshqarish
O’qituvchi: PhD. Ziyodilloyev Xushnud
Email: [email protected]
Tel: +998-99-931-74-42

2.

Reja:
Kirish
Loyiha Risklarini Boshqarishning zarurligi
Loyiha risklarini boshqarishni tashkil etish
Risk turlari bo’yicha loyiha samaradorligiga ta’sirini baholash
Loyiha risklarini pasaytirish chora-tadbirlari.

3.

4.

Investitsiya loyihalari risklari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsion loyihalarni amalga
oshirish turli xil risklar bilan bog‘liq, ularni bartaraf etishining
samarali va optimal variantlarini ishlab chiqishni hamda
risklarni samarali boshqarishni taqozo etadi.

5.

Investitsiya shakllarini guruhlash

6.

Asosiy moliva riskiarni tizimi

7.

asosiy maqsad
Har qanday investitsiya loyihalari turli noaniqliklar,
risklar bilan bog‘liq.
Har bir investitsiya ishtirokchisi risklar, risk turlarining
vujudga kelish sabablari, ularning tasnifi hamda risk
ehtimollarining oldini olish bo‘yicha tadbirlar haqida aniq
ma’lumotlarga ega bo‘lishlari lozim.

8.

Sabablar …
Bugungi kunda respublikamizda investitsion loyihalarni
moliyalashtirish, ularni ekspertizadan o‘tkazish, risk
darajasini baholash borasida ko‘pgina tajribalar to‘plandi.
Biroq, resurslar bazasining zaifligi, mamlakatimizda
bozor infratuzilmasining hali yaxshi rivojlanmaganligi,
huquqiy bazaning mukammal va barqaror emasligi, axborot
ta’minoti bazasining sustligi va boshqalar sabab loyiha
risklari ortib ketadi.

9.

Risklar tasnifi

10.

Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan
investitsiyalar (Stat.uz, 2021)

11.

Hududlarda qulay investitsion
muhitni yaratish mexanizimi

12.

Investitsiya loyihalari risklari
Investitsiya faoliyati ma’lum miqdordagi moliyaviy resurslarni
talab qiladi. Bu sarflangan resurslardan investorlar ma’lum
daromad, foyda olishni ko‘zlaydi.
Mazkur foyda esa investorlarning xarajatlarini, inflyatsiya
omilini, tadbirkorlik riskini qoplashi lozim. Ammo amaliyotda
investorlar har doim ham kutilgan, rejalashtirilgan natijalarga
erisha olmaydilar.
Buning asosiy sabablaridan biri - risklarning mavjudligidir.

13.

14.

Investitsion faoliyatda risk
Investitsiyalarni qisman yoki to‘liq yo‘qotish, kutilgan
daromaddan kamroq foyda olish va loyihada ko‘zlangan
maqsadlarga erisha olmaslik xataridir.
Loyihadan qanchalik ko‘p miqdorda daromad kutilsa, u
shunchalik yuqori riskli hisoblanadi.

15.

16.

17.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsiya tizimi

18.

Risklarning paydo bo‘lish sabablari
ma’lumotlarning tanqisligi yoki to‘liq bo‘lmasligi,
tashqi va ichki muhitdagi harakatlar (raqobatchilar, ishchilar
holati, hukumat va boshqalarning harakatlari)
inflyatsiya haqidagi, texnika-texnologiyalardagi o‘zgarishlar
haqidagi,
loyiha quvvatining, obyektning qurilish va foydalanishga
topshirish muddatlari,
xarajat va natijalarning noto‘g‘ri hisob-kitob qilinis

19.

Investitsiya risklarini turli belgilar bo‘yicha
tasniflash mumkin:
1)
tarkibi bo‘yicha risklar quyidagilarga bo‘linadi:
iqtisodiy risk; bozor riski; inflyatsiya riski; valyuta riski;
siyosiy risk; ijtimoiy risk; ekologik risk;
texnologik risk; marketing riski; moliyaviy risk; kredit riski;
bankrotlik riski;
ilm-texnika riski; informatsion risk;

20.

Investitsiya risklarini turli belgilar
bo‘yicha tasniflash mumkin:
2) muddati bo‘yicha risklar quyidagilarga bo‘linadi:
qisqa muddatli risklar;
uzoq muddatli risklar;

21.

Investitsiya risklarini turli belgilar
bo‘yicha tasniflash mumkin:
3) olinadigan natijaga qarab risklar:
spekulyativ risk - ular ta’sirida katta zarar yoki katta
foyda olish imkoniyati bor;
sof risklar - ular ta’sirida nolga teng bo‘lgan zarar
(foyda) ko‘rish mumkin;

22.

Investitsiya risklarini turli belgilar
bo‘yicha tasniflash mumkin:
4) loyihaga ta’sir etish darajasi bo‘yicha risklar
quyidagilarga bo‘linadi:
mumkin bo‘lgan risklar - ular ta’sirida kutilgan foydadan
ayrilish mumkin;
Kritik risklar - loyiha pul tushumlaridan ayrilish xatari;
katastrofik risklar - daromaddan va kiritilgan investitsiya-
lardan ayrilish xatari.

23.

POINT
Moliyaviy bozor eng yuqori riskka ega bo‘lgan soha
hisoblanadi.
Undagi risklar ikkita katta guruhga bo‘linadi:
- tizimli risklar;
- tizimsiz risklar.

24.

Tizimli risklar - (investitsiya portfeli risklari)
Xatar ta’siriga ba’zi bir qimmatli qog‘ozlar emas, balki butun
bozor, uning katta bir qismi risklarga uchraydi.
Bu holda iqtisodiy nobarqarorlik tufayli yoki boshqa
sabablarga ko‘ra ko‘pchilik emitent va qimmatli qog‘ozlar
egalari zarar ko‘rishlari mumkin.

25.

Tizimli risklar
foiz riski;
valyuta riski;
inflyatsiya riski;
siyosiy risklar.

26.

Tizimsiz risklar
xatarga ba’zi bir qimmatli qog‘ozlar yoki ularning
majmuasi uchraydi,
ya’ni ma’lum bir korxonaning qimmatli qog‘ozlari yoki
tarmoqning qimmatli qog‘ozlari kiradi.

27.

Tizimsiz risklar
tadbirkorlik riski;
moliyaviy risklar;
nolikvidlik riski.

28.

Loyiha faoliyatidagi risklarning quyidagi
guruhini keltirish mumkin:
1) loyiha ishtirokchilari riski;
2) loyiha smeta qiymatining oshish riski;
3) qurilishning o‘z vaqtida tugamaslik riski;
4) ish va obyekt sifatining pastligi riski;
5) konstruksion va texnik risklar;
6) ishlab chiqarish riski;
7) boshqaruv riski;
8) sotish riski;
9) moliyaviy risk;
10) ma’muriy risk;
11) huquqiy risk;
12) fors-major riski.

29.

Investitsiya risklarini baholash
risk va foyda miqdorining oqilona qo‘shilmasini
aniqlashga qaratilgan harakatlar.
Risklarni boshqarishning asosiy maqsadi - ularni
pasaytirish hisoblanadi.

30.

Loyiha risklarini boshqarishda quyidagi
masalalarga e’tibor qaratiladi:
loyiha risklarining tasnifi;
loyiha risklarini aniqlash va baholash usullari;
loyiha risklarini boshqarishning axborot ta’minoti;
risklarning monitoringi va istiqbolini belgilash;
risklarni kamaytirish texnologiyalari;
risklarni boshqarishni tashkil etish;
risklarni boshqarish xarajatlarining optimal darajasini
asoslash va samaradorlikni baholash.