Апаптоз кезіндегі молекулалық оқиғалардың жалпы сипаттамасы

1. Қ.А.Ясауи атындағы Халыаралық қазақ-түрік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Апаптоз кезіндегі
молекулалық оқиғалардың жалпы
сипаттамасы
Тобы: ЖМ-307
Орындаған: Қанатов.Ж.Д.
Тексерген: Фарм.ғ.к.доцент.м.а.Бердібеков.М.А

2. Мазмұны:

Кіріспе
Негізгі бөлім
Жасуша өлімінің себептері
Жасуша өлімінің жолдары және
олардың жүру механизмдері
Физиологиялық жасуша өлімінің
бұзылыстары және оның салдары
Қорытынды

3. Түсініктеме аппарат:

Жасуша өлімінің түрлері:
Апоптоз – белгілі бір әсерден жасушаның
генетикалық бағдарланған өлімі
Некроз – генетикалық бағдарланбаған
патогенді факторлардың әсерінен жасушаның
өлуі
Соңғы дифференциация – генетикалық
негізделген жасуша өлімі

4. Жасуша неліктен өледі:

Жасуша өз қызметін өтегеннен кейін
организмге керек емес болып қалады.
Жасуша қартайып енді ол өз қызметін
орындай алмайды.
Жасуша сыртқы әсерлерге ұшырап
организмге қауіп төндіруі мүмкін,
сондай-ақ өз қызметін атқара алмайды.

5. Жасуша өлімі механизмінің көрінісі:

Жасуша өлімі
Жасуша “Лимит
Хейфлигін”
таусытты
(қартайды)
Жасуша организмге
керек емес болып
қалды
Апоптоз
Соңғы
дифференцировка
Жасуша сыртқы
факторлардың әсеріне
ұшырады
Табалдыры
қтан төмен
әсердін
деңгейі
Табалдыр
ықтан
жоғары
әсердің
деңгейі
Некроз

6. Апоптоз: кезеңдері

Қайтымды өзгерістер сатысы. Бұл кезде
апоптоз процесі тоқталуы мүмкін және
жасушаық құрылымдар
репарацияланады.
Қайтымсыз өзгерістер сатысы. Бұл кезде
жасушалық құрылымдар бұзылып және
жасуша апоптоздық денешіктер түзеді.

7. Апоптоз: морфологиялық өзгерістері

Апоптоздалатын жасушаның көлемі
кішірейеді.
Хроматин конденсациясы және
фрагментациясы.
Жасуша мембранасының құрылымы
өзгеріп және онда инвагинациялар
түзіліп, апоптоздық денешіктер
қалыптасады.

8. Апоптоз: морфологиялық өзгерістері

1
2
Электронды
микрофотография
1- конденсацияланған
хроматин
2- инвагинация

9. Апоптоз: кезең 1

FasL
Жасушалық
стрестер
Fasрецептор
Сәулелендіру
(гамма,УФ)
JNK-стресс-киназа
p53
Каспаза-8
Bax
Митохондрияла
р
Цитохром с
Bcl-2
Bad
Каспаза- 9
Каспаза- 3
Ақуыздардың
протеолизі
ДНК Фрагментациясы

10. Апоптоз: Кезең 2

Ақуыздардың
протеолизі
Жасушаның
сусыздану
Жасуша бүріседі
ДНК фрагментациясы және
оның кариолеммамен
байланыстарының үзілуі
Цитолемманың
дисфункциясы
Хроматиннің бөлшектенуі
Жасуша беткейінде
көпіршіктердің
түзілуі
Нуклеин қышқылы
малекулаларының бұзылуы
Кариопикноз
Кариорексис
Апоптозды
денешіктдің үзілуі
және оның
фагоцитозы

11. Апоптоз

Ағын
цитофлуориметрия
а – апоптоз
жағдайындағы
жасуша
б – Бақылау
жасушалар
© Соросовский образовательный журнал

12. Апоптоз: Кезең 2

Электронды
микрофотография
а- бақылау жасуша
б- апоптоз
жағдайындағы
жасуша
© Соросовский образовательный журнал

13. Некроз: кезеңдері

Некробиоз
(ерте өзгерістер фазасы)
Меншікті некроз
(кеш өзгерістер фазасы)

14. Некроз: морфологиялық өзгерістері

Алғашында маманданған
жасушалардың элементтері және ядро
бұзылады.
Жасуша өзінің көлемін мүлде
өзгертпейді
Жасушаны қоршап жатқан дәнекер
ұлпасының талшықтары базофилді
боялып, фрагментацияланады

15. Некроз: кезең 1

Индукция (патогенді
әсервоздействие)
Мембраналық потенциялдың
жоғалуы
Ca2+ иондарының жасушаға ағыны
Лизосомалық ферменттердің
белсендірілуі
Митохондрияның тынысалу тізбегі
ферменттерінің тежелуі

16. Некроз: кезең 2

Лизосомалық ферменттердің
белсендірілуі
Эндонуклеаза
Гидролиз
Расщепление
ДНК
Маманданған
органаллалардың
бұзылуы,
кариопикноз,
кариорексис,
кариолизис
Фосфолипаза
Протеаза
Мембрананың
бұзылуы
Деструкция
Лизистеуші
ферменттердің
органелла
фрагментеріме
н бірге
жасушааралық
кеңістікке
шығыуы
Эндоқаңқаның
қорытылуы
Қабыну

17. Некроз

1
2
Электронды
микроскопия
1- лимфоциттің
некрозы
2- (салыстыру үшін)
лимфоциттің апоптозы
© Национальний медицинский университет имени
А.А.Богомольца
Научно-исследовательский лабораторный центр
www.caspases.com

18. Қалыпты жағдайдағы жасуша

Ағынды
цитофлуориметрия
Хроматиннің
агрегациясы жоқ
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.

19. Қалыпты жағдайдағы плазмолемма

Сканирлеуші
электронды
микроскопия
Эпителиальді
жасушаның беті
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.

20. Эпителиальді жасуша.Апоптоз.

Сканирлеуші
электронды
микроскопия
Апоптозды
денешіктердің
түзілуі
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.

21. Клетки: апоптоз, некроз, митоз

1
3
2
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.
Ағынды
цитофлуориметрия
1- норма
2- митоз
3- апоптоз

22. Хроматин конденсациясы

1
3
2
4
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.
Ағынды
цитофлуориметрия
1- кариолеммамен
байланыстарының үзілуі
2- хроматин агрегациясы
3- хроматиннің ерітілуі
4- апоптозды денешіктер

23. Хроматин конденсациясы

Ағынды
цитофлуориметрия
A- норма
B- кариолеммамен
байланыстардың үзілуі
C- ядроның ыдырауы
D- апоптозды
денешіктердің түзілуі
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.

24. Апоптоздың соңғы этапы

1
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.
Сканирлеуші
электронды
микроскопия
1- апоптозды
денешіктер

25. Апоптоз бен некроздың айырмашылықтары

Қасиеттер
Сырттан белсендірілу арқылы процестің іске қосылу мүмкіндігі
Некроз
+
Апоптоз
+
Қалыпты физиологиялық акт болуы
—
+
Жасуша көлемінің өзгеруі
Процестің энергиятәуелділігі
Жасуша құрамын көрші жасушалардың фагоцитозына
утилизациялау
Процестің реттелуі
Процестің алғашқы кезеңдерінде мембрана тұтастығының
бұзылуы
—
—
—
+
+
+
—
+
+
—
Әдетте ядро соңғы болып бұзылады
+
—
Лизистік ферменттердің жасушааралық кеңістікке шығуы және
көрші жасушаларды бұзуы
+
—

26. Апоптоздың бұзылуы :

Жасушаның өмірсүру қабілетінің
жоғарылауы
Жасушаның өмірсүру қабілетінің
төмендеуі
Жасушаның некрозға ұшырауы

27. Жасушаның өмірсүру қабілетінің жоғарылауы:

Апоптоз қысымының
төмендеуі
Пролиферация
процестерінің
жоғары болуы
Гиперплазия
Аномальді
жасушалардың
көбеюі
Онкологиялық
аурулар, ісіктер
Зақымдалған
жасушалардың
утилизация
процесінің бұзылуы
Қабынудың дамуы,
вирусты
инфекциялар.

28. Жасушаның өмір сүруге қабілеттілігінің төмендеуі және некроз:

Индуцирлейтін фактор
Энергетикалық
ресурстардың жетіспеуі
Апоптоз. Фаза 1.
Энергетикалық
ресурстармен
қамтамасыз ету
Компенсация
Апоптоз. Фаза 2.
Некроз
Ишемиялық процестер
Дегенеративті аурулар
Қабыну процестері
Қайта қалпына
келу
Атрофия

29. Некроздың формалары:

Тікелей некроз, тікелей әсер етуші
факторға негізделген (травмалық,
токсикалық және биологиялық
некроздар)
Тікелей емес некроз, тамырлы және
жүйке- эндокринді жүйе арқылы әсер
етуге негізделген (аллергиялық,
тамырлы және трофоневротикалық
некроздар)

30. Кардиомиоциттердегі апоптоз :

1
Электронды
микрофотография
Екі жағдайда да кеш
апоптоз
2
© Национальний медицинский университет имени А.А.Богомольца
Научно-исследовательский лабораторный центр

31. Нейрон апоптозы:

1
2
Электронды
микрофотография
1- ерте апоптоз
2- кеш апоптоз
© Национальний медицинский университет имени
А.А.Богомольца
Научно-исследовательский лабораторный центр

32. Гепатоциттердегі апоптоз :

Электронды
микрофотография
Екі жағдайда да кеш
апоптоз
1
2
© Национальний медицинский университет
имени А.А.Богомольца
Научно-исследовательский лабораторный
центр

33. Кардиомиоциттердегі аполптозды денешіктер:

Сканирлеуші
электронды
микроскопия
© Laboratory of Ultrastructures and Virology,
Istituto Superiore di Sanita’,
Rome, Italy.

34. Жасуша өліміне әсер ету тәсілдері:

Апоптоздың индукциясы
Апоптоздың тежелуі

35. Апоптоздың индукторлары

Физиологиялық
активаторлар
Апоптоздың
индукторлары
өсу факторының болмауы
Зақымдалу кезінде еркін радикалдар
гранзим (Т-лимфоциты)
токсиндер (химиялық терапия,
этанол)
УФ-излучение
g-излучение
Қорғаушы
TSG (p53)

36. Апоптоздың ингибиторлары

Ингибиторларды4 Ингибиторлар
типі
Физиологиялық
өсу факторлары (IL-2, IL-3)
ингибиторлары
гормоны (андрогены, эстрогены)
реттеуші белоктар (bcl-2)
оттегі жетіспеушілігі (
кардиомиоциттерде)
антиоксиданты
Бөгде
вирустардың трансляция өнімдері
ингибиторлар
(аденовируса)
казпазды белсенділіктің
ингибиторлары
митохондрия ингибиторының
энергетиктері

37. Жасуша өліміне әсер етудің клиникалық тәсілдері

Онкологиялық ауруы кезіндегі
апоптоздың индукциясы
Ишемия кезіндегі апоптоздың
ингибирленуі

38. Перспективалар:

Апоптоздың ингибиторлары мен
активаторларын жасуша өлімімен
байланысты ауруларында қолдану
Жасуша вируспен зақымдалған кездегі
апоптоз процестері (мыс., АИВ)
Апоптоз ингибиторлары мен
активаторларына жасушаның
сезімталдығының жоғарылауы немесе
төмендеуі

39. Тақырыбтың маңызы

Жасуша өлімі процестеріндегі
дисбаланс көптеген патологиялардың
негізі болып табылады.
Жасуша өлімі- организмнің қалыпты
тіршілігі
Көптеген зерттеу жұмыстарының
зерттеу аймағы

40. Назарларыңызға рахмет !!!