Талдағыштардың жалпы сипаттамасы

1.

Талдағыштардың жалпы
сипаттамасы.

2.

Анализатор
яғни
талдағыш
(сенсорлық
жүйе)
ақпараттарды қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап,
құрастыратын күрделі морфофункциялық жүйе
Талдағыштар бөлімдері (И.П. Павлов):
1. Шеткі (рецепторлық ) бөлімі - түрлі тітіркендіргіштерді
қабылдау.
2. Аралық, өткізгіш бөлімі (афференттік талшықтар,
нейрондар, қыртысасты орталықтары) - ақпараттарды
рецепторлардан ОЖЖ-не жеткізу
3. Орталық бөлімі (ми қыртысының бөлімдері) афференттік сигналдарды талдап құрастыру

3.

Рецепторлардың жіктелуі:
I. Сезім түрлеріне байланысты:
- көру рецепторлары
-есту рецепторлары
-дәм сезу рецепторлары
-жанасу сезу
-терморецепторлар
-проприорецепторлар
-вестибулярлық (тепе-теңдік)
-ауырсыну сезу
-иіс сезу
II. Талдағыштардың құрылымының негізгі ерекшеліктері
1) көп қабатты нерв торшаларынан тұрады;
2) көп жолды;
3) шеткі бөлігі — қабылдағыш;
4) тура және көлденең бөлшектері;
5) нервте козу тез өтеді, ал талдағышта баяу жүреді,
мәлімет үзақ сақталады

4.

Қабылдағыш бөлімі және оның жіктері.
Талдағыштың шеткі бөлімі қабылдағыш болып есептеледі.
Қызметіне қарай
қиядан қабылдау (көру, есту, иіс)
жақыннан (жанаспа) қабылдау
Қабылдағыштар орналасуына қарай
сыртқы
ішкі

5.

Сезім мүшелерінің ерекшеліктері:
1.Қабылдағыштарында жүйке жүйесіндегідей қозу
жеке-жеке тумайды, тұтас — бірнеше косынды қозу
болып туады;
2.Қабылдагыштың 4 касиеті бар: сапа, ыкпал, мерзім
және ұзақтылык.
Сырткы және ішкі кабылдағыштардың түрлері:
1) механикалык,
2) температуралык,
3) химиялык,
4) фото, яғни жарық сезгіш,
5) куат сезгіш,
6) ауырсыну.

6.

Бейімделу (адаптация) — көп уақыт тітіркендіргенде
не оны қайталағанда қабылдағыштың қозуы төмендейді де
басында туған сезім азайып, біраздан соң жоғалады.
Ақпаратты ерекшелеу. Тітіркендіргіштің белгілі
биологиялық
мәнін
және
ерекшеліктерін
іріктеп
анықтаудың арнайы түрін сигналдарды детекциялау
(акпаратты ерекшелеу) дейді. Ми қыртысы заттың пішінін,
белгісін танитын, барлық мүмкінді бағдарын анықтайтын,
әртүрлі күйін бағалайтын нейрондар жиынтығы
іріктейтін жүйеден тұрады.

7.

Бейнелерді тану — талдағыштын ең соңғы және өте күрделі қызметі. Тану кезінде
мида тітіркендіргіштің үлгісін жасап, оны басқа көптеген үқсас үлгілерден айырады.
Қабылдағыштағы қуаттың тууы және оның өзгеруі
мен кезендері:
I. Мембрананың өткізгіштігі өзгеріп тұрады. Бұл
кезең өте тез өтеді.
II. Na+, Са++ иондарының қозғалысы шапшандайды
да иондардың айырымынан қозу потенциалы туады.
III. Қозу потенциалы электротондық түрде таралады.
Бүл кезенде козу потенциалы дендрит арқылы аксонға Алғаш туынды қабылдағыштарда болатын кезендер
өтеді.
мыналар:
IV. Қозу потенциалы әрекет потенциалына айналады.
Бұл кезендер барлық кабылдағыштарда болатын
I. Сыртқы әсер мен қабылдағыштың арасындағы
жалпылама кезендер.
қарым-қатынас молекулярлық деңгейде өтеді, әрі тез өтеді.
II. Қозу потенциалы туады.
III.Қозу потенциалынын электротондық түрде тарауы.
IV. Әрекет потенциалы туады және оның генерациясы
(өндіргіштігі).
V. Әрекет потенциалы нерв талшығының бойымен
орталык жүйке жүйесіне карай орталык бағытта өтеді

8.

Көздің құрылысы
1 — қасаң қабық;
2 — көз алмасының алдыңғы камерасы;
3 — нұрлы қабықша;
4 — көз алмасының артқы камерасы;
5 — көз бұршағы;
6 — кірпікті дене;
7 — конъюнктива;
8 — кірпікті дене;
9 — көздің шеткі тік б/е;
10 — көздің ішкі тік б/е;
11 — меншікті тамырлы қабықша;
12 — шыны тәрізді дене;
13 — склера;
14 —торлы қабықша;
15 — көру жүйкесігнің дискісі;
16 — көру жүйкесі

9.

10.

11.

12.

Көз жас аппараты
1 - қас;
2 - үстіңгі қабақ;
3 - кірпіктер;
4 - көз-жас безі;
5 - жас емізікшесі;
6 - жас нүктесі;
7 - көз жас көлі;
8 - көз жас қоймасы;
9 - төменгі қабақ;
10 - көз жас өзегі;
11 - мұрынның жас ағатын
өзегі

13.

Көз рефракциясының кемістігі және оның коррекциясы
Жақыннан көргіштік (миопия) - екі жағы ойыс
әйнек
Алыстан көргіштік (гиперметропия) - екі жағы
дөңес әйнек
Пресбиопия – кәрілік алыстан көргіштік
Астигматизм (қасаң қабық пен көз бұршағында
жарық сәулелердің бір нүктеде қиылыспауы) цилиндрлі әйнек
Сфералық аберрация-көз бұршағының шетінен
өткен сәулелер оның ортасынан өткендерге
қарағанда күштірек сынады.

14.

Назарларынызға
рахмет