Еріткіштердің қышқыл мен негіз күшіне әсері

1.

Еріткіштердің қышқыл
мен негіз күшіне әсері

2.

Қарастырылатын тақырыптар:
• Еріткіштің қышқыл мен негіз күшіне әсері.
• Еріткіштерді қышқылдық негіздік қасиеті бойынша
жіктеу: протоны, апротонды еріткіштер.
• Протогенді, протофильді және амфипротонды еріткіштер.
• Еріткіштердің еріген қышқыл мен негіз күшіне
нивелирлеуші және дифференцирлеуші әсері

3.

Қышқылдар мен негіздердің протолиттік
теориясы.
• Бұл теория бойынша қышқылдар мен негіздерді
протолиттер деп, ал олардың бірімен- бірі
әрекеттесуін протолиттік тепе-теңдік дейді.
Бұл теорияны Бренстед- Лоури деп те атайды.
Осы теория бойынша қышқылдар дегеніміз- сутек
ионын беретін молекула. Ал негіздер дегенімізсутек ионын қосып алатын
молекулалар.

4.

5.

Сольватация әсері-Молекулалардың өзара әрекеттесуі
еріткішпен ерігіш.
Еріткіштер
Апротондық
Протондық
Апротондық еріткіштер – қышқылдық-негіздік
қасиеті жоқ еріткіштер, бұларға бензол, гексан және
т.б. полюссіз еріткіштер жатады.
Протондық еріткіштер – қышқылдық немесе
негіздік қасиеті бар еріткіштер.

6.

Протогенді
сусыз қышқылдар:
сусыз сірке,
құмырсқа, фосфор
қышқылдары.
Протофильді
сусыз аммиак,
аминдер
Амипротон
су, спирттер мен
кетондар

7.

Протогендік (қышқыл) – тек қышқыл қасиеттері бар еріткіштер. Бұл заттар
Протон донорлары болып табылады. Мұндай еріткіштерде негіздер оңай ыдырайды,
ал қышқылдардың диссоциациясы қиын.
Протофильді (негізгі) – молекулалары Протондарды (ацетон, пиридин, диэтилді
эфир және т. Мұндай еріткіштерде қышқылдардың диссоциациясы жоғарылайды, ал
негіздердің диссоциациясы айтарлықтай әлсірейді.
Амфипротондық (амфотериялық) – молекулалары Протондарды қосып, бере
алатын еріткіштер. Оларға, мысалы, су, алкоголь, фенолдар жатады. Шамамен бірдей
дәрежеде акцепторлар мен Протон донорлары болып табылатын амфипротикалық
еріткіштерде қышқылдар мен негіздер де ыдырайды. Амфипротикалық еріткіштердің
маңызды ерекшелігі-Протонды еріткіштің бір молекуласынан екіншісіне беру
мүмкіндігі.

8.

Еріткіштердің нивелирлеу және саралау әсерлері
нивелирлеу еріткіштері
• Бұл ортада қышқылдардың, негіздердің немесе тұздардың күші теңестірілетін
еріткіштер. Нивелирлеу еріткіштеріне гидроксил топтары бар химиялық
қосылыстар жатады, мысалы, су, спирттер, фенолдар және т.б.
дифференциалды еріткіштер – бұл қышқылдар мен негіздердің күшінде
айтарлықтай айырмашылық бар еріткіштер. Бұл еріткіштерде электролиттер
күшінің қатынасы Сулы ерітінділерден өзгеше. Әдетте, мұндай еріткіштерде
донордың немесе Протон акцепторының айқын қасиеті жоқ. Аналитикалық
химияда дифференциалды еріткіштер (альдегидтер, кетондар, нитрилдер)
көбірек қолданылады.

9.

• Протофильді еріткіштерге арналған еріткіштің нивелирлеу
әсері қышқылдардың Күшін нивелирлеу арқылы ғана
байқалады, бірақ негіз емес. Протофильді еріткіштердің
нивелирлеу әсері ε өсуімен артады.Еріткіштің негізгі
қасиеттері неғұрлым күшті болса, онда қышқылдар соғұрлым
көп болады:
• HClO 4 HCL H 3 O + суда NH 4 + аммиакта H SO 4 HNO 3 CH 3
COOH

10.

Еріткіштердің дифференциалды әсері бірінші
түрі
• Әртүрлі химиялық сипаттағы қышқылдардың салыстырмалы күшінің
өзгеруі. Мысалы, бензой қышқылы мен 2,6-динитрофенолдың
салыстырмалы күшінің өзгеруі (этанолда бензой қышқылы 2,6динитрофенолға қарағанда он есе әлсіз болады; ацетонда қышқылдар
шамамен 45 есе күшті). хлорсутек қышқылы және моно - немесе
дихлорацет қышқылдары (суда хлорсутек қышқылы хлорацет
қышқылына қарағанда 25 есе көп ыдырайды. Алайда, ацетонда сутегі
қышқылы хлороацет қышқылына қарағанда күшті болады

11.

Еріткіштердің дифференциалдау әсері еріткіштердің
дифференциалдау әсерінің екінші түрі
Протогендік еріткіштердегі минералды қышқылдардың салыстырмалы
күшінің өзгеруі. Сірке қышқылында еріткіш ретінде күшті қышқылдар
диссоциация тұрақтылығында өте ерекшеленеді, атап айтқанда: сірке
қышқылының диэлектрлік тұрақтысы 6,1 құрайды. Сондықтан Сулы
ерітінділерден сірке қышқылындағы ерітінділерге ауысқан кезде күшті
қышқылдардың диссоциациясы әлсіреуі керек. Сірке қышқылының еріткіш
ретіндегі протогендік қасиеттері қышқыл диссоциациясының әлсіреуіне
әкелуі керек. Протогенді еріткіштің дифференциалдау әсері ε неғұрлым
төмен болса, соғұрлым айқын болады.

12.

диэлектрлік өткізгіштігі төмен негізгі (протофильді) еріткіштердегі
минералды қышқылдардың салыстырмалы күшінің өзгеруі.
Сонымен, пиридиндегі PK минералды қышқылдарының келесі
мағыналары бар: Пиридин қышқылдардың күшін әлсіретеді. Мұнда
еріткіштің диэлектрлік тұрақтысының әсері көрінеді. Бірақ
пиридиндегі қышқылдардың күші сірке қышқылына қарағанда аз
әлсірейді. Қышқылдар
hihclo 4 HBrHNO 3 HClHF pK2,53,24,04,35,48,5