Нарын сөстер. Нарын сөстерниӊ бижиири болгаш адаары

1.

5-ки класска кичээл планы
Темазы: Нарын
сөстер. Нарын сөстерниӊ
бижиири болгаш адаары

2.

Допчузу:
• Схема-биле ажыл
• Таблица-биле ажыл (нарын сөс. ооң
тудуштур, аңгылап болгаш дефистеп
бижиир нарын сөстер дугайында билиг)
• Чурук-биле ажыл
• Кыска чогаадыг
• Ажыглаан литература

3.

Нарын сөс
2 азы оон хөй дазылдардан тургустунган чаңгыс
лексиктиг уткалыг сөстерни нарын сөстер дээр.
кызыл + кат = кызыл-кат,
демир + үжүк = демир-үжүк,
бо + хүн = бөгүн,
сарыг + чаг = саржаг,

4.

Нарын сөс
Дефис чокка
бижиир
нарын сөстер
Тудуштур
бижиир
нарын
сөстер
Дефистеп
бижиир
нарын
сөстер

5.

Нарын сөстер
Тодарадыы
Адаары
Чижээ
Дефис чокка Кезектерин тудуш эвес Дефис чокка бижиир
бижиир нарын адаар, бирээзи бирээзиниң нарын
сөстерни
сөстер
утказын тодарадып чоруур адырык адаар.
нарын сөстерни дефис
чокка бижиир.
Аян чорук, уран
чүүл, чечен чогаал,
ак сагыш, ак орук,
аас чогаал, автобус
докаар чер, тыва
кижи
Тудуштур
Кезектеринде кандыг-бир Тудуштур
бижиир
бижиир нарын үн
өскерлиишкининиң нарын
сөстерни
сөстер
түңнелинде
азы
үн тудуштур адаар.
кызырлыышкынының
соонда өскерилген нарын
сөстерни
тудуштур
бижиир.
Бертен (бо+эртен),
ёозажок (ёзу+чок),
Алдынай(Алдын+ай)
, аажок (аай+чок),
чеден
(чеди+он),
сезен (сес+он)
Дефистеп
2 азы оон хөй дазылдан Дефистеп
бижиир
бижиир нарын тургустунган
чаңгыс нарын
сөстерни
сөстер
лексиктиг утка илередир тудуштур адаар.
болгаш тудуштур адаар
нарын сөстерни дефистеп
бижиир
алдын-доос, ЧырааБора,
кызыл-кат,
инек-караа, демирорук, үш-булуңчук,
хол-хап, Ак-Довурак,
кызыл-хүрең

6.

Чурук-биле ажыл.
Онаалгазы. Чурукту көргеш нарын
сөстерни ушта бижиир.

7.

8.

Ушта бижээн нарын сөстерни ажыглап тургаш
кыска хемчээлдиг «Кырган-авам» деп
чогаадыг бижиир.

9.

Даяныр сөстер:
аъш-чем, аяк-сава, орун-дөжек, от салыр чер,
аяк-сава сугар чер, ак чем, от-көс, паш-сава.

10.

Онаалгазы. Бердинген сөстерге чогуур черинге
дефис демдекти салып, шын бижилгезиниң аайыбиле бөлүктээр, таблицаны самбырага долдурар.
Акы дуңма, ажы төл, кызыл кат, беш адыр
(сылдыс), Чеди-Хаан (сылдыс), кара сагыш,
ак орук, уран чүүл, чечен чогаал, бо эртен,
баш таартыр чер, демир орук, даң эрте,
мерген угаан, аян чорук, сарыг чаг, Дус Хөл,
Чеди Тей, аң мең, ак көк.

11.

Дефистеп
бижиир нарын
сөстер
Дефис чокка
бижиир нарын
сөстер
Тудуштур
бижиир нарын
сөстер

12.

Ажыглаан литература:
1. Биче-оол М. Д., Бичелдей К. А. Тыва дыл. 5ки клазының өөредилге ному. Кызыл - 1990