Сөстүӊ дазылы болгаш кожумактары

1.

Муниципалдыг бюджеттиг өөредилге чери
Кызылдың хоорайның 14 дугаар ортумак школазы
5-ки класска кичээлдиӊ техгологтуг картазы
Темазы: Сөстүӊ дазылы болгаш кожумактары
Тыва дыл болгаш чогаал башкызы,
Монгуш Байлакмаа Олеговна тургускан.
Кызыл 2020

2.

Допчузу
1) Таблица-биле ажыл;
2)Бот ажыл;
3)Чурук-биле ажыл;
4)Кыска чогаадыг;
5) Ажыглаан литература;

3.

Таблица-биле ажыл
Сөс тургузуу
Дазыл
Дүрүм
дээрге сөстүӊ эӊ-не кол
кезээ, төрел сөстерниӊ
ниити утказын илередир
кол кезээ.
Чижээ.
Башкы
Башкы-лар,
Башкы-ныӊ,
Башкы-м-га,
Башкы-ла-ар,
Состун дазылынга кандыг-бир уткалыг кезек немешкен туруп
болур. Состун ындыг кезээн кожумакт дээр.

4.

Кожумактарныӊ вариантылыг болуру
Х.п
Аяар аж/эв
Дүлей аж/эв үн-биле төнүп
үн-биле төнүп турда.
турда.
(т, ш, к, с, п)
(л, г, й, р, м, н)
Х.п
кожумааныӊ
вариантылары:
-ныӊ/-ниӊ;
-нуӊ/-нүӊ;
-дыӊ/-диӊ;
-дуӊ/-дүӊ.
-тыӊ/-тиӊ;
-туӊ/-түӊ.
Чижээлээрге:
Аал-дыӊ, суурнуӊ, ачамныӊ;ай-ныӊ.
Пөш-түӊ, терек-тиӊ, чечектиӊ, сүт-түӊ, эжик-тиӊ, кыштыӊ, чурт-туӊ.
Чугаа кезээ бүрүзү бодунуӊ кожумактарын илередип
чоруур.
Кожумактар дазылдыӊ солагай талазынга, дистинииштиг
кожуланы бээр.

5.

Бот ажыл
Онаалгазы: Дараазында сөстерниӊ дазылын
болгаш кожумактарын айтыр.
Бажыӊга, суурга, ному, сууруӊарга, демирүжүүм, ада-ие, өөрлеривиске.

6.

Сула шимчээшкин
Бажывысты көдүргеш,
Ооргавысты хөндүргеш,
Олудувус чазааш,
Башкывысты дыӊнаал.
Бирээ, ийи, үш!

7.

Чурук-биле ажыл:
Онаалгазы:
Чурукту кичээнгейлиг көрүӊер, ооӊ иштинден 6-7 аӊгы-аӊгы
чугаа кезектеринге хамаарышкан сөстерни ушта бижээш,
оларныӊ дазылын, кожумаан айтыр. Тыпкан сөстериӊер-биле
домактардан чогаадыӊар.

8.

9.

Кыска чогаадыг
Онаалгазы:
Чуруктан тыпкан сөстериӊер-биле «Мээӊ ынак хөлүм» деп
дөрт-беш домактан тургустунган кыска чогаадыгдан бижиӊер.

10.

Даяныр сөстер:
Булуттуг (дээр), теректер, даглар, хаяалыг…

11.

Ажыглаан литература
Д. А. Монгуш, К. Б. Доржу. Тывадыл. Ортумак
школаныӊ 6-7 класстарга өөредилге ному.
ТывНҮЧ: Кызыл – 2001.

12.

Кичээнгейлиг көргениӊер дээш,
четтирдим!