Жасуша патофизиологиясы

1.

•Жасуша
патофизиологиясы

2.

Дәрістің мақсаты
• Жасуша бүлінісінің жалпы
этиологиясы мен
патогенезі туралы түсінік
қалыптастыру

3.

• Жасуша - өзіне тән
ёёёёёёішінде өтетін
сезімі,
үрдістерді белсенді
түрде реттеу қабілеті
бар, сыртқы орта
ықпалдарына бейімделе алатын, энергияны пайдаланып
арнайы қызмет атқаратын қарапайым
тірі жүйе.

4.

Жасуша бүлінуі
–
жасушаның және жасуша
ішілік құрылымдарының
тұтастығы мен
функцияларының
бұзылыстары.

5.

Жасуша бүліністерінің
этиологиясы
Экзогендік
√ биологиялық;
√ физикалық;
√ механикалық;
√ химиялық;
√ психикалық
ықпалдар
Эндогендік
туа
біткен
Жүре
пайда
болған

6.

Туа біткен эндогендік
себепкер ықпалдар
Гендердің ауытқулары
Жасуша мембранасында
Бір
фосфолипидтің
болмауы
Тасымалдық
ферменттердің
белсенділігі
төмен болуы
Кейбір
нәруыздардың
болмауы

7.

8.

Жүре пайда болған эндогендік
себепкер ықпалдар
• Жүйкелік-эндокриндік реттелудің
бұзылыстары;
• Иммундық бұзылыстар, аллергиялық
үрдістер;
• Зат алмасу өнімдерінің (Н+, К+, Са2+) және
асқын тотықтардың жиналып қалуы;
• Су мен электролиттер алмасуы бұзылуы;
• Бауыр, бүйрек қызметтерінің бұзылуы;
• Ағза қызметінің тым қатты көтерілуі
немесе болмауы т.с.с.

9.

Жасуша бүліністерінің патогенезі
Энергия
жеткіліксіздігі
Мембраналарының
бұзылыстары
Су мен
электролиттер
алмасуы
бұзылуы
Гендік
құрылымдарының
бұзылыстары
Ағза қызметі
реттелуінің
бұзылыстары

10.

Энергия тапшылығы
АТФ түзілуі
азаюы
√ гипоксия;
√ ашығу;
√ тотығулық
ферменттердің
белсенділігі
төмендеуі;
√ митохондрийлар
бүлінуі
Жасуша
ішінде
энергия
тасымалдануы
бұзылуы
Жасушаның
энергияны
пайдалануы
бұзылуы
КФКаза
ферментінің
белсенділігі
төмендеуі
Уыттардың
әсерінен
АТФаза
белсенділігі
төмендеуі

11.

Жасуша мембранасының атқаратын
қызметтері:
Жасуша ішін сыртқы ортадан бөлу;
Жасуша ішін арнайы қызметі бар
кішкене бөлшектерге бөлу;
Сыртқы ортадан өзінің қабылдағыштары арқылы ақпараттар қабылдау;
Ауруға төзімділікті қамтамасыз ету;
Жасуша аралық түйісуді қамтамасыз
ету;
Ферменттердің қызметін реттеу.

12.

Жасуша мембранасы
бүліністерінің патогенезі
• Мембрана липидтерінің асқын
тотығуы;
• Фосфолипаза, липаза, протеаза ферменттерінің артық әсерленуі;
• Мембрананың механикалық
(осмостық) бүлінуі;
• Иммундық (аллергиялық) бүліністері.

13.

Липидтердің асқын тотығуы
√ химиялық улы
заттар;
√ фосфор;
√ ауыр металдар
√ жарақат;
√ ишемия;
√ стресс;
√ иондағыш
сәулелер;
√ қабыну;
√ гипоксия,
гипероксия т.б.
Супероксиданион
радикал,
гидроксил
радикалы т.б.
Антиоксиданттық
ферменттердің
белсенділігі
төмендеуі
Мембрана
липидтерінің
асқын тотығуы
Жасушаның
мембранамен
байланысты
қызметтері
бұзылуы

14.

Фосфолипаза, липаза, протеаза
ферменттерінің артық әсерленуіне
• Бактерия уыттары, жылан және ара
улары;
• Ишемия;
• Са2+ иондары жасуша ішіне артық
жиналуы;
• Стресс т.б. себепкер болады.

15.

16.

Фосфолипаза, липаза, протеаза
ферменттерінің артық әсерленуі
Мембранада фосфолипидтер, липидтер,
гликопротеидтер ыдыратылуы
Босаған май қышқылдары асқын тотығуға ілігуі
және мембранаға тікелей бүліндіргіш әсер етуі
Фосфолипидтерден арахидон
қышқылы босап шығуы
Лизофосфатидтер
құрылуы
Простагландиндер мен
лейкотриендер құрылуы
Мембрананың
тұтастығы
бұзылуы

17.

Адамдық борышың,
Халқыңа еңбек қыл.
Ақ жолдан айнымай,
Ар сақта, оны біл.
Талаптан да, білім мен өнер үйрен,
Білімсіз, өнерсіз,
Болады ақыл тұл.
(Шәкәрім Құдайберді-ұлы)

18.

Мембрананың механикалық
(осмостық) бүлінуіне
• Механикалық жарақат, сыртынан
қысылып қалуы;
• Су мен электролиттер алмасуы
бұзылыстарынан осмостық
қысымның өзгерістері әкеледі.

19.

20.

Мембрананың иммундық
бүліністері
• Себептері:
Мембрана беттеріндегі рецепторлармен
антиденелердің өзара әрекеттесуі;
Иммундық кешендер құрылуы;
Комплемент бөлшектерінің әсерленуі;
Жендет лимфоциттердің әсерленуі;
Макрофагтардың әсерленуі;
С5 – тен С9 – ға дейін комплемент бөлшектері
құрылуы, жендет лимфоциттермен перфорин
шығарылуы мембранада тесіктердің пайда
болуы.
Лизосомалық ферменттер мен оттегінің бос
радикалдарымен мембрананың бүлінуі.

21.

Мембрана қызметтері
бүліністерінің көріністері
Тосқауылдық
қызметі
бұзылуы
Рецептор
лық
қызметі
бұзылуы
Насостық
қызметі
бұзылуы
Каналдық
қызметі
бұзылуы

22.

Гендік құрылымдарының бүлінуі
• Себептері: иондағыш сәулелер, нуклеаза
ферментінің қатты әсерленуі, трансфераза
ферменттерінің белсенділігі қатты
көтерілуі т.б.
ДНК молекуласын
ыдыратуы
Гендердің
мутациясы
Дерттік
гендердің
өршіп кетуі
Геномға
бөтен текті
(вирустық)
ақпарат енуі
Тіршілікке
маңызды
гендердің
белсенділігі
төмендеуі
ДНК
репараци
ясы
бұзылуы

23.

Жасуша бүліністерінің көріністері
• ис
Дистрофиялар
Дисплазиялар
(метаплазия)
Тіршілігін жоғалтуы
Некроз,
аутолиз
Апоптоз
Антиапоптоздық
ген Bcl-2
Апоптозды
ширататын
гендер (Bad,
Bax, Rb, p53)

24.

25.

Бүліндіргіш ықпалдарға
жасушаның бейімделу жолдары
Энергиямен
қамтамасыз
етілуіне
бағытталған
Жұқпаларға,
химиялық
уыттарға
қарсы
бағытталған
Хемотаксистік
заттар бөліп
шығаруы
Мембрана
бүліністеріне
қарсы
бағытталған
ДНК
молекуласы
репарациясына
бағытталған

26.

Жасуша бүліністері кездеріндегі қорғану – икемделу жолдары:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Анаэробтық гликолиздің артуы;
Бүлінбеген митохондрийларда АТФ түзілуі артуы;
АТФ энергиясын тасымалдайтын және пайдалануды арттыратын ферменттердің әсерленуі;
Жасуша қызметінің шектелуі;
Антиоксиданттық ферменттер түзілуі көбеюі;
Мембрана бөлшектерін қалпына келтіретін механизмдердің артуы;
Гепатоциттерде микросомалық тотығу күшеюі;
Буферлік жүйенің әсерленуі;
Уытсыздандыратын ферменттердің түзілуі артуы;
Цитокиндер (интерферондар) түзілуі артуы;
Жасуша ішілік құрылымдардың гиперплазиясы мен гипертрофиясы.

27.

Қайтымды және қайтымсыз;

28.

Жасуша бүліністерінің патогенезі?

29.

Назарларыңызға рахмет!