Қазақ тілі мен әдебиеті. Есенберлин Көшпенділер трилогиясы

1.

9 сынып
Қазақ тілі мен әдебиеті
І. Есенберлин
Көшпенділер трилогиясы

2.

Жаңа сөздер
Отарлауға қарсы
Ұлт-азаттық қозғалысының көсемі
Көтеріліс
Үрім-бұтақ
Кең жауырынды
Против колонизации
Предводитель национальноосвободительной борьбы
восстание
Ветвь, родня
Широкоплечий
Жан беру
Қыран көзді
ұрпақ
Отдать свою жизнь
Глаз орла
поколение
Алғыс айту
тыншылар
Жақтастарының опасыздығы
благодарить
сыщики
Предательство сторонников

3.

«Қаһар» романы «Көшпенділер»
трилогиясының үшінші кітабы.
Қазақ жерін отарлауға қарсы
шыққан Кенесары Қасымұлының
ерлігі туралы роман. Кенесары
Қасымұлы (1802–1847) – мемлекет
қайраткері, әскери қолбасшы, ұлтазаттық қозғалыстың көсемі.
Кенесары хан парасатты әмірші,
жаужүрек батыр, дипломат ретінде
тарихта қалды.

4.

1. Тапсырма. Мәтінді оқы.
«Қаһар» романынан үзінді/Отрывок из романа «Қаһар»
І – Кенесары көтерілісін түп тамырымен құрту жөнінде арнаулы соғыс
жоспары жасалып жатыр, – деді Горчаков. Көп ұзамай қарулы күш те
шығарылады. Қазақ даласы Кенесары қарақшыларынан тазартылады.
ІІ – Қазір Россия қазақ жеріне бауыр басып алған. Сенің ереуіліңе қарсы
бес жүз, он мың солдат шығарып, бір айда құрту оған түк емес, – деді
Жүсіп.
Кенесары кең жауырынды, арықтау тарамыс денелі, ат жақты, сұр кісі
болған. Сәл қызғылт тартқан қыран көзді, жуан балуан мойынды. Келтелеу
қыр мұрынының астында шағын ғана мұрты бар. Қою шоқша сақалы сүпсүйір. Қырағы көзі қарағанда, адамның ту сыртынан өткендей. Егер
тұлғасына қарасаң, ішінде тұнып жатқан ұлы ақыл, бұлқынып сыртқа
шыққысы келген жігер барын ұғасың. Кенет Кенесарының көзі жарқ етті.

5.

– Үн-түнсіз Россия патшасына мойынсынсам, үрім-бұтағым не дейді? Қазір жеңіліп
ажал құшуға бармын, бірақ ұрпақтарымның алдында атымды адал сақтағым келеді.
Жүсіп мырс-мырс күлді.
– Үш жүздің басын қосып, қазағымды жеке мемлекет етемін деген арманыңыз үшін
ұрпақтарыңыз алғыс айтады деп сенесіз бе?
– Сенемін. Сол үшін жанымды беруге бармын. Менің ерліктеріме ұрпақтарым қарғыс
айтады деп ойлайсың ба? Жүсіп ақырын күрсінді.
ІV Кенесары осылай жау шебінің желкесінде жүріп, көп кешікпей Наследница,
Атаман станицаларын алды. Біреулер оның күшіне сеніп, біреулер қорыққанынан оған
қосыла бастады. Тамыздың орта кезінде Екатерина станицасын өртеп, жиырма шақты
мылтықты олжа етіп, қазақтың кең даласының қойнына еніп жоғалып кетті. «Еш
жеңілуді білмес тас жүрек батырдай, соңынан аңыз ертегілер қалдырып, Кенесары
тағы да ұстатпай кетті», – деп артынан тарихшылар жазды. Тамыз айының аяқ кезінде
генерал-майор Жемчужников өзінің тыңшылары арқылы Кенесарының Мұғалжар
тауына қарай көшкенін естіді.
V Өз жақтастарының опасыздығынан Кенесары мен інісі Наурызбай батыр қолға
түсті.

6.

2.тапсырма. Кестеде берілген сұрақтарға оң жақта берілген жауап нұсқаларының
ішінен дұрыс жауапты таңда, кестеге жаз/ На вопросы заданные в таблице выбери
правильные ответы, данные справа и впиши их в таблицу.
«Қаһар» романынан оқыған үзінді бойынша өз ойыңды білдір/Выяви свою мысль по
прочитанному отрывку романа «Каһар».
Жауаптар/ответы
Мәтін не
туралы?
Кенесары
кім үшін
ерлік жасап
басын
өлімге тікті?
Кенесары ханның
көтерілісіне
қандай баға
бересің?
Кенесары хан үш жүздің басын қосқысы келді.
Ұлт-азаттық қозғалысын бастады. Жауына
ұстатпай, қазақ даласын мекен етті.
Кенесары ханның көтерілісі тарихта Ресей
патшасының отарлау саясатына қарсы күрес
ретінде қалды. Кенесары -тарихты тұлға, ұлт
азаттығының қозғалысының көсемі.
Кенесары ұрпақтарының тәуелсіз өмірі үшін
күресті. Ұрпақтары үшін өлуге дайын
болды.ұрпақтарының өзін айтып жүретініне
сенімді.

7.

Выполни задание в тетрадях.
Удачи!