Türki̇ye ekonomi̇si̇

1. TÜRKİYE EKONOMİSİ

HAFTA-4
Kalkınma Planları
1960-1980
Yrd. Doç. Dr. Süha ÇELİKKAYA
İktisat Bölümü - 516

2.

3. Giriş

1961 Anayasasının 129. maddesi:
“Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma bir
plana dayanır. Kalkınma çabaları bu plana
göre yürütülür.”
Bu paralel de 1962 yılında DPT kurulmuş
olup, 1963’ten itibaren günümüze değin
Türkiye Ekonomisi planlı bir şekilde
gelmiştir.
63-80 arası ithal ikameci politikalar
80 sonrası ihracata yönelik politikalar

4. Geçmişten Günümüze Kalkınma Planları

10. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018)
9. Kalkınma Planı (2007-2013)
8. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005)
7. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000)
6. Beş Yılllık Kalkınma Planı (1990-1994)
5. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989)
4. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983)
3. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)
2. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)
1. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967)

5.

1. 5 Yıllık Plan: Kalkınma araştırma çalışmaları
2. 5 Yıllık Plan: İlk kez Ar-Ge, hizmet-içi eğitim
3. 5 Yıllık Plan: Sanayileşme modern teknoloji
4. 5 Yıllık Plan: Sağlıklı sanayileşme ve kentleşme
5. 5 Yıllık Plan: K.Ö.Y.’ler sanayi üretimi ve istihdam
6. 5 Yıllık Plan: Hızlı istikrarlı kalkınma bölgeler ve
yöreler arası gelişmişlik farkları
7. 5 Yıllık Plan: Eğitim reformu, nüfus ve aile planlaması,
özelleştirme,bölgesel gelişme, bilgi teknolojisi
8. 5 Yıllık Plan Kamu-Özel-Üniversite İşbirliği,
Yaşam boyu eğitim
9. Plan: A.B. , Ar-Ge, Bölge

6. Kalkınma Planlarının Nedenleri

Türk Ekonomisinin bunalımdan kurtarılarak
istikrarlı hale gelebilmesi için mevcut
seçenekler;
Sermaye kullanımının serbest piyasa
şartlarına bırakılması,
Planlı ve programlı bir şekilde sermaye
kullanımı.

7. Kalkınma Planlarının Nedenleri

Ekonomik Planlama, bürokrat kesimi
memnun ederken, siyasi ve ekonomik
etkinliğini artıracaktı.
Sermaye kullanımındaki belirsizliklerim
önüne geçecekti.
İthal ikameci politikalar yerli sermayeyi
kuvvetlendirirken, ödeme sorununu
ortadan kaldıracaktı.
Yabancı ülkelerden planlamadan
(belirlilikten) yanaydı.

8. Kalkınma Planlarının Özellikleri

Ortaya konan tüm planların ortak özellikleri
1.Üretim yapısı üzerine dayalıdır.
2.Yıllık büyüme olarak %7-7.5’lik rakamlar hedeflenmiştir.
Gerçekleşen ise % 5.5 civarında olmuştur.
3.Tüm planlarda öncelikli sektör sanayi olmuştur.
4. Kalkınma planları 5’er yıllık olmuştur. Yıllık programlar planı
oluşturmaktadır.
5. Uzun dönemli bir stratejinin parçasıdırlar. İlk uzun dönem
stratejisi 15 yıllıktı. İlk iki plandan sonra terk edilmiş ve 22
yıllık bir strateji belirlenmiştir.
6.Dengeli kalkınma ve karma ekonomik yapı üzerine
dayanmaktadır.

9. Planlı Dönemin Bir Eseri: Devrim

10. Türkiye’deki Kalkınma Planları ile Sosyalist Ülkelerdeki Planlar Arasındaki Farklar

1. Sosyalist ülkelerde merkezi planlama emredici
Türkiye’de kamu için emredicidir.
2)Sosyalist ülkelerde miktar önemli iken kaliteye ehemmiyet
verilmemektedir. (Nicelik nitelik )
3) Üretim miktarlarının gerçekleşmesi için oldukça zor eğitim
koşulları vardır. Sendikal haklar söz konusu değildir.
4) Özel sektör bulunmadığından kâr güdüsünden uzaktırlar. Bu
da verimlilik ve teknolojiyi geride tutmaktadır.
5) Sosyalizmin hakim olduğu topraklarda silahlı kuvvetlere
büyük önem verilir.

11. Planlı Dönemde Sermaye Birikiminin Kaynakları

Planların uygulanabilmesi için gerekli olan
sermaye yapısı ülke içerisinde mevcut
olmadığından dış desteklere
başvurulmuştur.
Devlet yatırım bankasından düşük faizli
krediler alınmıştır.
Sosyal güvenlik kuruluşlarına bonolar
satılmıştır.
KİT’ler doğruda genel bütçeden yardım ve
merkez bankasından borç almaktadır.

12. İç Sermaye Kaynakları

Para ve Kredi Gelişmeleri
A) Merkez Bankası
70’li yıllarda kullanımı hızla artmıştır.
Vergi geliri artmadığından kamu sıklıkla başvurmuştur.
MB Kredileri
1)Hazine ihtiyacını gidermek için kısa süreli avans
2)Tekele açılan krediler
3)KİT finansmanı için verilen krediler
B)Diğer Bankalar
Bankalar MB’den topladığı kredileri ve mevduatlarının tamamını krediye
verebilmektedir.
İlk 3 planda banka kredilerinin %10’u kamuya diğer kısmı özel sektöre
verilmiştir.
Ticaret kesmi için nispeten fazla olup sanayi içinse kullanım azdır.
Üretim dışında kullanılma sebebi enflasyonun üretimin kârlılığını
kaldırmasıdır.

13. 60’lar Dönemin İlk Yarısı

Planlı Ekonomiye Geçiş süreci
İthal ikameci politikaların uygulanması
AET tam üyelik sürecini başlatan Ankara
Antlaşmasının imzalanması 1963

14. 70’ler Dönemin İkinci Yarısı

12 Mart 1971 Muhtırası
73-79 Petrol Krizleri
Dövize Çevrilebilir Mevduatlar Sorunu
74 Kıbrıs Barış Harekatı