Беҙҙең илдең йәме

1.

Беҙҙең илдең йәме…
Радость нашей
страны…
Миниянова Зинзиля Хамитулловна,
Ирзина Рима Рауфовна,
Султанова Лилия Ишкильдовна,
МБОУ Школа №41 г. Уфы РБ

2. Халыќ шаћиры Мостай КљримдеҐ тормошо ўљм ижады Жизнь и творчество народного поэта Башкортостана

Халыҡ шағиры
Мостай Кәримдең
тормошо һәм ижады
Жизнь и творчество
народного поэта
Башкортостана

3.

Мостай Кәрим йорто
Дом поэта в Кляшево

4. Кљримовтар шљжљрљўе

Кәримовтар шәжәрәһе
Мостай Кәрим
гимназияһындағы
шәжәрә

5. Мостай шишмљўе

Мостай шишмәһе

6. ШаћирЎыҐ тыућан тњйљге

Шағирҙың тыуған төйәге
Келәш ауылы
Йәмле Дим буйҙары
Келәш ауылының иҫке зыяраты

7.

Туғандар, ауылдаштар араһында
М. Кәрим әсәһе менән
Тыуған йортта, 1939 йыл
М. Кәрим туғандары менән, 1947 йыл
Ауылдаштар менән, 1957 йыл

8.

Әсәй!
Мине күптән еңгән булыр ине
Ҡаршы елдәр, ҡаты яралар,
Һин тормаһаң әгәр, ҡалҡан булып,
Хәүеф менән минең арала.
Бирешмәсе, зинһар, бирешмәсе,
Терелә күр инде, әсәйем.
Тағы бер аҙ һинең ышығыңда
Хәүеф-хәтер күрмәй йәшәйем.
… Ғаиләлә Кесе инәйҙән дүрт бала булалар, урта
хәлле
крәҫтиән
ғаиләһендә
донъяға
килә
Кәримовтар. Өлкән ағайҙары Сәлих һуғыштан
ҡайтып, өс йыл үткәс, яраларынан мандый алмай
вафат була. “Уға етә Мостафа ағайым, - тип иҫләй
Сәлисә Сафа ҡыҙы. – Кешегә бик йылы булды.
Эшләй белә торған кешеләрҙе ярата торғайны.
Ауылда Ғәли ағай самокат яһағанда гел шуның
янында урала торғайны. Кесе ҡустыбыҙ Ильясты
бик яратты, балыҡҡа йөкмәп алып йөрөнө. Ул һәр
ваҡыт: “Абзый, ун өс йәшкә еткәс, мин дә һине
күтәреп йөрөтөрмөн,” – тип әйтә торғайны. Ильяс
та шиғырҙар яҙырға әүәҫ ине...” ( З. Салауатова,
“Йәшлек” гәзитенән)
1963 йыл
Ильяс ҡустыһы
менән,

9.

Башпедрабфак, 1935 йыл.
Һулдан уңға: Сәғит Үләмаев, Әнүәр
Ташбулатов (Ташбай), Мостафа
Кәримов)
1940 йыл
1939 йыл
Рауза менән, 1941 йыл
Һуғыштан алда

10.

Эйәрләне атай, ялын үреп,
Аҡбуҙ аттың ярһыу, ап-ағын,
Әсәм һуҙа дәһшәт ҡылысының
Ҙур яуҙарҙа еңеп ҡайтҡанын.
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!
Ышан, атай, һин эйәрләп биргән
Аҡбуҙ атым минең абынмаҫ,
Йәшең тамған был ҡылысты, әсәй,
Һуғарырмын дошман ҡанына.
Йыуырмынмин дошман ҡаны менән
Илем күкрәгенең яраһын,
Ҡайырылмаҫ ҡаты дауылдарҙа
Үс һәм нәфрәт биргән ҡанатым.
Сал ҡартлығын һаҡлап ҡарттарымдың,
Һылыуҙарын һаҡлап илемдең,
Бөйөклөгөн һаҡлап Уралымдың,
Гүзәллеген һаҡлап Иҙелдең.
Атасаҡ таң, киләсәк яҙ өсөн,
Яҙын япраҡланыр гөл өсөн,
Тыуыр балам, йырланыр йыр өсөн
Йыр өсөн һәм тыуған ер өсөн –
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!
1941 йыл

11.

1943 йыл, октябрь
Мостай Кәрим Ғабдулла Әхмәтшин
менән. Югославия, 1944 йыл.
Югославия. 1944 йыл

12.

Дунай ярында, 1945 йыл
Болгария, 1944 йыл
Балатон күле, Венгрия.
1945 йыл
“Совет воины” гәзите
хеҙмәткәрҙәре менән. 1945 йыл

13. Ћућыштан ўуҐ

Мәскәү, 1955 йыл
1946 йыл
1946 йыл
1960 йыл
1952 йыл
Яҙыусы
ғаиләһеһуң
менән
Һуғыштан

14.

Нияз ейәне менән, 1983 йыл
Балыҡ тотҡанда,
1960 йыл

15.

16.

Улы Илгиз, ейәне
Тимербулат менән
“Минең ейәндәрем һунар ҡоштар түгел, ә
һайрар ҡоштар. Уларға ҡысҡырырға
кәрәкмәй, үҙҙәре аңлаясаҡ...” (М. Кәрим)
Улы Илгиз, ҡыҙы Әлфиә менән

17.

“ ...ике әсәй тәрбиәһе күргән атайымдың иң
матур сифаттарының береһе – ул кешеләрҙе
үтәнән-үтә күреү, тойоу билдәһе. Ул да бит
кеше – яңылышҡан саҡтары ла, бәлки,
булғандыр, яңылышырға ла ҡурҡманы ул,
әммә
тәү
ҡараштан
әңгәмәсеһенең,
аралашыусыһының
кем
икәнлеген
тойомлай торғайны. Шул уҡ ваҡытта
кешеләргә өмөт, яҡты күңел, ышаныс менән
баҡты...” (“Башҡортостан” гәзитенән, №204,
21 октябрь, 2009 йыл)
Мостай Кәримдең эш бүлмәһе
Донъяға билдәле
Мостай имәне
янында - ҡыҙы
Әлфиә

18. ѓљлљмдљштљре араўында Среди коллег

Ҡәләмдәштәре араһында
Среди коллег
Украинала башҡорт әҙәбиәте
көндәре, 1978 йыл
Башҡорт яҙыусылары араһында,
1940 йыл
Башҡортостан яҙыусыларының
IX съезында, 1983 йыл
Өфө, 1995 йыл

19.

Өфө, 1970 йыл
М. Ғәли, Н. Нәжми, Ш. Бикҡол, М.
Кәрим, Ғ. Рамазанов, 1958 йыл
Яҙыусылар төркөмө, 1951 йыл
И. Ғиззәтуллин, Н. Зарипов, М.
Кәрим, С. Ҡудаш
1980 йыл

20.

Дағстандың халыҡ
шағиры
Рәсүл Ғамзатов
менән
“Ташта үҫкән гөлдәр

21.

М. Дудин, М. Кәрим, Р. Ғарипов, Р.
Сафин. 1951 йыл
М. Кәрим, К. Мәргән, Ш. Бикҡол, Р. Ғарипов,
Р. Низамов, Р. Сафин, М. Кәрим, Ш.
Янбаев. 1968 йыл
Ҡаҙаҡ
яҙыусыһы Сабит Моҡанов, Сәйфи
Ҡудаш, таджик шағиры Мирзо Турсун-заде,
Мостай Кәрим, Хәйҙәр Сайранов, Рәшит
Ниғмәти. 1953 йыл.

22.

М. Ғәли, Р. Ғамзатов, М.
Кәрим, В. Боков.
Переделкино, 1993 йыл
М. Гәрәев, Т. Кусимов менән.
1984йыл

23.

Е. Николаевская менән,
1969 йыл
И. Снегова, Г. Эмин, Е.
Николаевская, М. Кәрим, Р.
Ғамзатов, Мәскәү, 1953
йыл
А. Твардовский менән,
С. Михалков менән,
1983 йыл
Л. Татьяничева менән,
1979 йыл
“
Я помню ваши мудрые слова...”

24.

Үзбәк шағирәһе менән,
То Хыу менән, 1965
Төрөк шағиры Нефсат Устюн
менән, 1968 йыл
Хо Ши Мин,
1955 йыл
Сыңғыҙ Айытматов менән, 1970 йыл

25.

М. Кәрим, Олесь Гончар, А. Ананьев, К.
Кулиев, М. Зарудный, Алма-Ата, 1973
йыл.
Ғ. Имашева, сыуаш шағирәһе
Рәйсә Сәрби, Гөлфиә Юнысова,
Мостай Кәрим
А. Фадеев, С.
Бабаевский. М. Кәрим,
В. Кочетов, А.
Корнейчук,
Мәскәү, 1952 йыл
Даниил Гранин менән, 1977

26.

К. Симонов менән, 1960йыл
Л. Богуш, М. Дудин, С. Айытматов, М. Кәрим,
И. Васильев, А. Сарсенбаев, 1979 йыл

27.

Рәшит Солтангәрәев менән.
Күмертау, 1977 йыл
Мостай Кәрим, Әмерхан Еники,
Динис Бүләков, 1994

28. “Бњрйљн – икенсе Швейцария тЈгел, Швейцария – икенсе Бњрйљн!” (М. Кљрим)

“Бөрйән – икенсе Швейцария түгел,
Швейцария – икенсе Бөрйән!” (М. Кәрим)
Ирек Кинйәбулатов, Рауил
Бикбай, Муса Ғәли, Мостай
Кәрим, Динис Бүләков
Бөрйәндә, 1989 йыл
- Бөрйән еренә килгәс,
тындарым иркенәйеп китте.
Ҡайҙа ҡарама – тау ҙа урман,
урман да тау. Һыуығыҙ татлы,
ерегеҙ йәмле, һауағыҙ һулап
туйғыһыҙ.
Кешеләрегеҙ
эскерһеҙ. Ихлас. Быны мин
ысынлап
әйтәм.
Бында
килгәс,
үҙемде
байтаҡҡа
йәшәреп
киткәндәй
тоя
башланым....
(Ә. Сөләймәновтың “Беҙҙең илдең
йәме” китабынан, 49-сы бит.)

29.

М. Кәрим, х. Туфан, Ғ.
Бәширов, Ҡаҙан,
1966йыл
Кешеләрҙең шат, өмөтлө, моңһоу
Күҙҙәренә ҡарап барамын...

30.

Заһир Исмәғилев
менән
Мәскәү, 1970

31. Мостай Кљрим: “Башќортостан” – минеҐ њсњн иҐ ќљЎерле гљзит, йљштљшем тип љйтерлек. МинеҐ тормошома ул 1935 йылда килеп инде.

Мостай Кәрим:
“Башҡортостан” – минең өсөн иң ҡәҙерле
гәзит, йәштәшем тип әйтерлек. Минең
тормошома ул 1935 йылда килеп инде. Тәүге
шиғырҙарымдың ҡайһы берҙәре ошонда
донъя күрҙе. Хәтеремдә, беренсе
шиғырымды алып килгәс, шул осорҙағы
баш мөхәррир Төхвәт Йәнәби: “Шиғыры
баҫырлыҡ түгел, ләкин ҡәбилиәте (һәләте)
бар”, - тигән имза һалып сығарғайны. Ошо
һәләтемде күреү күңелемә ижади ҡанат
ҡуйҙы... (“Башҡортостан” гәзитенән, 20
октябрь, 2004 йыл)

32.

Мостай Кәрим балалар менән

33.

34. Тыућан ауылы Келљштљ Мостай Кљрим 85 йљшлек юбилейын билдљлљй (2004 йыл).

Тыуған ауылы Келәштә Мостай Кәрим 85 йәшлек
юбилейын билдәләй (2004 йыл).

35.

Иҫемдә алтын һуҡмаҡҡа

36.

Шағирҙың тыуған ере Ҡыҙҙар
тауында...

37. Мостай шићриљте Поэзия Мустая

Мостай
шиғриәте
Поэзия Мустая

38.

“Йәшәйһе бар, һаҡла үҙеңде”,- тиһең,

39. Мостай Кљрим шићриљте тураўында фильм

Мостай Кәрим шиғриәте тураһында фильм

40.

... Һәр көҙ һайын бөртөк
кенә йылым
Эйәреп китте ҡоштар
төркөмөнә.
Ҡоштар ҡайтты яҙын.
Әйләнмәне
Минең ғүмеремдең бер көнө лә
Мостай Кәрим.

41.

ТРИ ДНЯ ПОДРЯД
...Тяжелый снег идет три дня.
Три дня подряд,
Три дня подряд.
И ноет рана у меня Три дня подряд,
Три дня подряд.
...Тяжелый снег идет три дня.
И рана ноет у меня.
А с ней осколок заодно,
Он превратился в боль давно.
Его сырой рудой нашли
В глубинных залежах земли.
Руду тяжелую купил
«Король», что ненависть копил,
Что в Руре мину отливал,
А на Днепре в меня стрелял.
Горячей кровью налитой,
Гремел рассвет. Потом затих.
И два осколка мины той
Попали в нас двоих.
Один в сержанте Фомине
(Лежит в могильной глубине),
Другой достался мне.
Двенадцать лет он жжет меня...
Тяжелый снег идет три дня.
Придет весна. Опять в снегу
Весной ручей заговорит.
Не стихнет ненависть к врагу Ведь кровь металл не растворит.
А раны старые горят.
В Париже третий день подряд
О новых войнах говорят.
...И снег идет три дня подряд.
Перевод М. Дудина

42.

Таш өҫтөндәге гөлдәр
Һин яҙаһың: “Йылдар, юлдар буйлап
Алыҫлашҡан һайын аралар,
Һинең хаттар һүҙгә һәм наҙлауға
Һаман һараная баралар.
Мин уйҙарҙың әле лә йә дауыллы,
Йә тын дингеҙендә йөҙәмен;
Айырылышыу, ахры, һыуыталыр,
Таш итәлер ирҙәр йөрәген...”
Һин әйләнеп ҡара Уралдағы
Артта ҡалған яҙғы көндәргә,
Иҫеңдәме, хайран ҡала инең
Таш өҫтөндә үҫкән гөлдәргә?
Эҫе нурҙар гөлдөң һабаҡтарын
Шундай сәнскеле иттеләр,
Ә сәскәләр, ҡояштан күҙ алмай,
Йәйҙәр буйы хуш еҫ һиптеләр.
Әгәр уттар уттар үткән минең йөрәк

43.

ЦВЕТЫ НА КАМНЕ
Ты пишешь мне в печали и тревоге
Что расстоянья очень далеки,
Что стали слишком коротки и строги
Исписанные наскоро листки,
Что дни пусты, а ночи очень глухи
И по ночам раздумью нет конца,
Что, вероятно, в камень от разлуки
Мужские превращаются сердца.
Любимая, ты помнишь об Урале,
О синих далях, о весенних днях,
О том, как мы однажды любовались
Цветами, выросшими на камнях?
У них от зноя огрубели стебли,
Перевились в колючие жгуты,
Но, венчики пахучие колебля,
Цвели все лето нежные цветы.

44.

Аяҡтарым юлда, күңелем йырҙа,
Ерҙә мин бер шундай юламан,
Көндөҙ мин – ҡояшҡа, ә төндәрен
Йондоҙҙарға ҡарап юл алам...

45.

Тәҙрәңде ас та...
Йәшеренмә hин йәшендән,
Дауылдан ҡасма,
Йәйҙең хәтәр төндәрендә
Тәҙрәңде ас та –
Күкте күҙәт, тирбәндермәй
Керпек осоңдо,
Бик яҡын итеп хәтерлә
Йыраҡ дуҫыңды.
Йәшен юйhын бүлмәңдәге
Төндөң ҡараhын,
Һибелдереп сәстәреңде
Дауыл тараhын.
Дауыл... дауыл! Ул бит минең –

46.

Ночами разговаривают реки,
Когда на скалах тучи отдыхают,
И сердце с сердцем говорит ночами,
Когда шаги людские затихают.
Но почему!.. Ведь реки точно так же
И днем текут, спеша вперед в
волненье.
Сердца людей и утром бьются так же,
Но утром мы не слышим их биенья.
...Ты слышишь? Разговаривают реки,
Торопят волн взволнованных
признанья.
Так, видно, повелось на белом свете,
Что ночь - пора любви у мирозданья.
Перевод Е. Николаевской

47.

Йылғалар төнөн һөйләшә
Болот тауҙарға ҡунғас,
Йөрәктәр төнөн серләшә,
Аяҡ тауышы тынғас.
Ниңә шулай? Бит йылғалар
Көндөҙ ҙә аҡмай тормай,
Төнөн серләшкән йөрәктәр
Көндөҙ ҙә ҡаҡмай тормай.
Таң һыҙыла. Ә йылғалар
Һаман да сылтыр-сылтыр...
Күрәһең инде, йыһандың
Ғишыҡ сәғәте шулдыр.
1960 йыл

48.

Йөрәктәр ҡушылды,
Ә юлдар айырылды,
Уртаға ярылды тормоштар.
Яртышар-яртышар
Ҡалдыҡ беҙ. Нишләрбеҙ,
Яҙмыштан булмаһа уҙмыштар?

49.

50.

... Һуңғы юлға мине алып китерҙәр,
О, мин наҙлы, күтәреп үк илтерҙәр.
... Ергә киске эңер төшөп килгәндә,
Дуҫтар ҡайтып ултырырҙар
бүлмәмдә.
Ҡараңғыла, һөртмәйенсә күҙ
йәшен,
Берәү шул саҡ тыныс
ҡына өндәшер:
- Арабыҙҙан тик бер кеше юғалды.
Ниндәй тулы донъя нисек буш
ҡалды...
М. Кәрим.

51.

...
Мостай
Кәрим
тормошобоҙ
тауындағы
мәғрүр
имән
булып,
донъяның
елдауылдарына
бөгөлөп-һығылмай
йәшәне. Был мәғрүр
имән
йыры,
быуындарҙан
быуынға күсеп, мәңге
яңғырар..

52. КЈҐелдљрЎљ -Мостай рухы!!!

Күңелдәрҙә -Мостай
рухы!!!

53.

…
Башҡортостандың
төҫ
ташламаҫ гәүһәрҙәре араһында
тыуған ер ҡуйынынан урғылған
Ағиҙел кеүек
алсаҡ һәм моңло, Урал кеүек
олпат һәм уйсан, далаларыбыҙ
кеүек киң
һулышлы
һәм
бәрәкәтле,
тормоштоң үҙе кеүек тәрән
тамырлы Мостай Кәрим ижады
бар.
Рауил Бикбаев

54.

55. ЯЎыусыныҐ китаптары

Яҙыусының китаптары

56.

Мәңгелек йыр булып...

57.

58.

Шағирҙың тыуыуына 90 йыл
тулыуға арналған күргәҙмә
Башҡорт опера һәм балет театры
фойеһы , октябрь, 2009 йыл.

59. Ќур хеЎмљткљ – Ўур хњрмљт

Ҙур хеҙмәткә – ҙур хөрмәт

60.

Рәссам Ю. Ракша
Рәссам Әхмәт Лотфуллин
Мостай сәнғәттә
Скульптор Тамара Нечаева

61.

“Ай тотолған төндә”
спектакленә эскиздар
Рәссам Ғәлиә Имашева.

62.

63.

Мостай Кәрим исемендәге
Милли йәштәр театры

64.

Башҡортостандың халыҡ шағиры
Мостай Кәрим исемендәге
158-се Башҡорт гимназияһы

65.

Мостай уҡыуҙары...

66.

Яҙыусылар ҡунаҡта...

67.

2005 йыл… Мостай уҡыуҙары

68. Рухи донябыЎЎыҐ “КЕНДЕГЕ”

“Мостай Кәрим шәжәрәһе”
байрамы
Рухи донябыҙҙың “КЕНДЕГЕ”
Әйләнәбеҙ һинең
тирәләй беҙ:
Ҡояш кеүек –
Һин һәр кемдеке.
Үҙең һүнгәндә лә
нурың тартыр,
Рухи донъябыҙҙың
“Кендеге”.
Салауат Әбүзәров

69.

“...Атайымдың
шәхесе
ижадынан айырылманы, шуға күрә
уның ниндәй атай икәнлеген белеү
өсөн әҫәрҙәрен белеү генә лә етә төҫлө
миңә. “Те яҡҡамы, был яҡҡамы”
яҙмаларында
һүҙ
Әлфиә
исемле
ҡыҙыҡай тураһында барһа ла, ул
Илгиз ағайым менән булған хәл. Ана
шулай атай тормошта күргән, белгән,
бер тапҡыр ғына ла осрашҡан
кешеләрен
дә
хикәйәләренә,
шиғырҙарына
индереп
ебәрә
торғайны.
Шәхси миҫал – иң шәп тәрбиә,
тиҙәр һәм был хаҡ һүҙҙәр. Атай ҙа, әсәй
ҙә беҙҙе бер ҡасан да шулай бул,
тегеләй эшлә, тип ҡоро һүҙ менән
тәрбиәләп ултырманы. Беҙҙең өйҙә һис
ҡасан да ваҡ һүҙ булманы һәм һәр кем
үҙ эше менән мәш4үл ине...”
(“Башҡортостан” гәзитенән, №204,
21 октябрь, 2009 йыл)

70. “АќйондоЎ менљн Аќъегет” – йљшлек, гЈзљллек, саялыќ бљйгеўе.

“Аҡйондоҙ менән Аҡъегет” – йәшлек, гүзәллек,
саялыҡ бәйгеһе.
Әлфиә Кәримова:
-Баймаҡтарға атайымды
ҡәҙерләпхөрмәтләгәндәре
өсөн
рәхмәтемде
белдерәм.
Кисә мәлендә, әйтерһең
дә,
атайымдың
рухы
яныбыҙҙа йөрөгән кеүек
булды. Сара бик оҡшаны.
Йәштәргә
теләгем
–
хеҙмәтте
һөйөгөҙ.
Ул
уңыштарға юл һалыр.

71. БеЎЎеҐ мљктљп китапханаўында Мостай усаћы

Беҙҙең мәктәп китапханаһында
Мостай усағы

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78. Мостай Кљрим тураўында фильмдар Фильмы о Мустае Кариме

Мостай Кәрим
тураһында
фильмдар
Фильмы о
Мустае Кариме

79. Мостай КљримдеҐ тормошо ўљм ижады тураўында видеояЎмалар

Мостай Кәримдең тормошо һәм ижады
тураһында видеояҙмалар

80.

81.

82.

83.

84.

Ҡулланылған матриалдар:
1. Мостай Кәрим тураһында фильмдар, йырҙар интернет
селтәрҙәренән алынды.
Фильм 'МУСТАЙ КАРИМ' ( полная версия ).mp4
Мустай Карим (КРИТ-2006).mp4
Мгновения жизни.wmv.mp4
Башкортостан - любовь моя!!!.mp4
Syltyr_shishm__-_Kis_ultyryp__y__ar_sige__sig_.240.mp4
Mustaj_Karim,_vstrecha_s_pisatelyami.240.mp4
Mustaj_Karim.240.mp4
2. Мостай Кәрим шиғырҙарына йырҙар:
о березовом листе.mp3
_-_stihi_.mp3
Iskander_Gazizov_-_Hyyal_(M.Gajsin_kojo__Mostaj_Karim_huz.)_.mp3
Gali_Hamzin_-_Ukytyusyma_(iPlayer.fm).mp3
__afarov_-_M_r__im_jyry('O_on-o_a__bala_sa_')_.mp3
Azamat_Timerov_-_Jylgalar_tonon__ojleshe_.mp3

85.

Иғтибарығыҙ өсөн
ҙур рәхмәт!!!