Мостай Кәримдең

1.

Башҡортостан Республикаһының
халыҡ шағиры Мостай Кәримдең
тыуыуына 100 йыл тулыуға ҡарата
район конкурсы
Районный конкурс,посвященный 100 –
летию народного поэта Башкортостан
Мустая Карима

2.

Төҙөүсеһе: Николаевка ауылы
урта белем биреү мәктәбенең
башҡорт теле һәм әҙәбиәте
уҡытыусыһы Лемдясова Зөлфиә
Әснәүи ҡыҙы

3.

Көҙ
айының
алтын
шағиры

4.

…Әсөйемдең өгөттәре
Ауылымды иҫән итте,
Мөхәббәтең фатихаһы
Йөрәгемде иҫән итте…
Һин тотаһың
беләгемдән,
Инде тайҙым тигәндә,
Һин тыяһың күҙ йәшемде,
Инде тамды тигәндә.
Яндыраһың танһығымды,
Инде ҡанды тигәндә,
Терелтәһең йөрәгемде,
Көлгә ҡалды тигәндә

5.

Тәүге осор ижады
Мостай Кәрим 1935-1936 йылдарҙа яҙа
башлай, шиғырҙары йәштәр
гәзиттәрендә баҫыла.
1938 йылда «Отряд ҡуҙғалды.»тигән
тәүге шиғырҙар китабы донъя
күрә.М.Кәримдең Бөйөк Ватан һуғышы
башланырҙан алда ғына сыҡҡан икенсе
китабы – «Яҙғы тауыштар» тигән
шиғырҙар йыйынтығы уның исемен
әҙәбиәткә ныҡлап беркетә.Уның «Таныш
булмаған ҡунаҡ» поэмаһы – Бөйөк Ватан
һуғышына тиклемге ижадындағы күләмле
һәм әһәмиәтле әҫәрҙәренең береһе.
Йыр.
Себер тигеҙлеге буйлап
Ҡоторҙо буран,
Юлдарын йәйәүле үтеп,
Үтте партизан.
Үтте партизан тайманы,
Аҫып винтовка,
Бойоҡманы йәш партизан,
Ташланды утҡа.
Кисте отряд Байкалды –
Юл булды оҙон…
1939

6.

Һуғыш йылдарындағы
ижады.
Мостай Кәрим һуғыш йылдарында ижад иткән шиғыр һәм
поэмаларында совет һалдатының әхлаки йөҙөн,
батырлыҡ сифаттарын һүрәтләү менән генә сикләнмәне,
бәлки илебеҙҙең ғәскәрҙәре үҙ тыуған илен генә түгел,
фашизм ҡоллоғондағы башҡа илдәрҙе, халыҡтарҙы
ҡотҡарыуын да асыҡ күрһәтә алды.Шағирҙың «Сит
уттар», «Яза килә фашист өңөнә», «Европаға май килә»
кеүек шиғырҙары ана шул идеяларҙы сағылдыра .
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр!
Эйәрләне атай, ялын үреп,
Аҡбуҙ аттың ярһыу, ап-ағын,
Әсәм һуҙа дәһшәт ҡылысының
Ҙур яуҙарҙа еңеп ҡайтҡанын.
Мин фронтҡа китәм, иптәштәр
Ышан, атай, һин эйәрләп биргән
Аҡбуҙат атым минең абынмаҫ,
Йәшең тамған был ҡылысты, әсәй,
Һуғарырмын дошман ҡанына…
1941

7.

Мостай Кәрим- яҙыусы .
Ул- туған халҡының иң аҫыл һүҙ
сәнғәтенең,бөтә донъя мәҙәниәтенең
иң күренекле өлгөләрен ижади
үҙләштергән әҙип .

8.

Мостай Кәрим – шағир.
Ап-аҡ ҡағыҙ һалдым мин алдыма,
Ап-аҡ ҡағыҙ,
Ҡара ҡәләм алдым мин ҡулыма.
Ашыҡмағыҙ,
Бармаҡтарым,аҡты сыбарларға
Ашыҡмағыҙ!
Бармаҡтарым, аҡты сыбарларға
Ашыҡмағыҙ!
Таңда тыуар сабый яҙмышы битАп-аҡ ҡағыҙ…
1968
Ауылымдың туғайҙары аша
Алыҫтарҙан ҡайтып киләмен,
Шишмәләргә ятып һыуҙар эсәм
Һәм эйелеп өҙәм еләген.
Гөлдәр миңә: «Һаумы, һаумы!»-тиҙәр,
Талғын елдәр иҫкән сағында,
Баш эйәләр.Бер мин генә түгел,
Улар ҙа, ахыры, мине һағынған…
1946

9.

Әлегә мин, уртымдағы өрөктө һура-һура, Оло инәйем эргәһенән
тыр-тыр
йүгерәм. Бына ҡара Йомағолдарҙың ҡапҡа төбөнә лә килеп еттек.
-Кендек, Кендек…-ти ул һиңә. Мин тоҡанып китәм.Хәмитйән
арҡыры башын
сайҡай:
Юҡ, әймәнем, биллаһи, әйтмәнем,-ти.
Әкәмәт был донъя. Әсғәт минең ҡулдағы икмәк киҫәгенә йотолоп
ҡараны ла, ирендәрен ялап, ауыҙын сапылдатып ҡуйҙы.
-Мә, аша, тип һыныҡты уға тоторҙом. Киҫәкте ул һаҡ ҡына
уртаға
Һындырып яртыһын миңә һондо.
-Икмәкте баҫып ашарға ярамай. Әгәр бер валсығын ергә
төшөрһәң,
яҙыҡ була.

10.

Дауыл…Дауыл! Ул бит минеңТере хәбәрем,
Яҡын йәшен, яҡты йәшенМинең сәләмем.
Тик бөгөн һалдат ҡыуанмай,
Кәйефе йонсоуШинелгә үткән, окопта
Тубығынан һыу.
-Өйҙә булһа ине,-тине,- Ошондай йәйҙә.
(Еүеш шинелгә төрөндө):
-Яуһын әйҙә!
Ауылымдың туғайҙары аша
Алыҫтарҙан ҡайтып киләмен,
Шишмәләргә ятып һыуҙар эсәм
Һәм эйелеп өҙәм еләген.
Улар һаман “Һаумы, һаумы!”-тиҙәр,
Алдарыма хуш еҫ сәсәләр.
Бик һағындым һеҙҙе, бик һағындым,
Үҙ еремдә үҫкән сәскәләр.

11.

Мостафа Сафа улына арнауҙар, бағышлауҙар.
Гөлназ Ҡотоева
Йөҙөк ҡашы.
Ҡәләменән бал тама ,тип
Уҡытыусым маҡтай уны.
Китаптарын уҡый әсәй,
Аҡһаҡал, ти атай уны.
Хаҡ илемден аҡ нуры , тип
Һәр бер бала ятлай һүҙен.
Асылғандай күктең йөҙө,
Мостай Кәрим, тиһәм үҙем.
Асылғандай халыҡтарҙын
Асылашыр дуҫлыҡ теле.
Изгелеккә,
Гүзәллеккә,
Әйҙәй беҙҙе Мостай иле.
Мостай Кәрим, тиеп әйтһәм,
Тейә күккә ғорур башым.
Мостай КәримМилләтемдең
Мәңге балҡыр йөлҙөк ҡашы!

12.

«… Тормошто мин нисек бар шулай
ҡабул иттем. Ҡайҙа ғына барһам да
мин һүҙемде,уйымды, эшемде,
фиғелемде иң элек башҡорт, унан
шағир, унан Мостай Кәрим, раҫланым
һүҙемде һәм раҫлай киләм. Халыҡтың
исеме минең өсөн һәр ваҡыт алдан
йөрөнө. Халыҡ үҙе лә бер ҙә юҡҡа
кешене күтәреп бармайҙыр ул.
Төп бурысым – кешеләр кңңелендәге
изгелекте яҡлау, һаҡлау.»
***
Эшләнмәгән эштәр ҡала,
Ҡалған эшкә ҡарҙар яуа.
Үтелмәгән юлдар ята,
Ул юлдарға тауҙар ауа.
Үткәндәргә ҡарҙар яуа,
Тыңланмаған йырҙар ҡала,
Йөрәктәргә ҡандар һауа.