Тұрғын үй мен қоғамдық ғимараттарда пайдаланылатын жасанды жарықтандырудың заманауи

1. Студенттің өзіндік жұмысы

СТ УДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК
ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы :Тұрғын үй мен қоғамдық ғимараттарда
пайдаланылатын жасанды жарықтандырудың заманауи
құралдарының артықшылықтары мен кемшіліктері
Кафедра; Кәсіби аурулар және гигиеналық пәндер кафедрасы
Дайындаған: Әбдіханова Самал
Тоба: 403
Тексерген: Егізбаева Дина

2. Жоспары:

ЖОСПАРЫ:
Кіріспе
Негізгі бөлім
Люминесцентті шамдар
Газоразрядты шамдар
Энергия үнемдеуші шамдар
Қыздыру шамдары
Светодиодты шамдар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

3. кіріспе

КІРІСПЕ
Энергия шегі жоқ дүние емес, оны үнемдеу қажеттігі және
оны үнемдеу әлемнің экологиялық жағдайын жақсарту
жолдарының бірі екені қарастырлып отыр. Энергияны тиімді
пайдалану үйден басталатындығы және мысалға ала отырып
үйді жарықтандыруға пайдаланылатын шамдардың түрлерін
салыстырып шағын есептеу жасалынды. Энергия үнемдеуші
шамдарды пайдалудың оң және теріс әсерлері қарастырылды.

4. Жасанды жарықтандыру

ЖАСАНДЫ
ЖАРЫҚТАНДЫРУ
Табиғи жарықтандыру болмағанда немесе жеткіліксіз
болғанда жасанды жарықтандыру қолданылады,
қыздырмалық шам, жоғары және төмен қысымды
газоразрядтық шамдар, жазық және саңылаулы жарықжолдар
ретінде жарықтың осындай көздері іске асырылады.
Көздің шаршаған дәрежесі заттарды көру әсерінен ілесетін
процестердің кернеулігіне байланысты болады.Сондай
процестерге көруге икемделу, үйлесу және бейімделу жатады.

5. Жарық көздерінің орналасқаны бойынша жасанды жарықтанулар:

ЖАРЫҚ КӨЗДЕРІНІҢ ОРНАЛАСҚАНЫ
Б О Й Ы Н Ш А Ж А С А Н Д Ы Ж А Р Ы Қ Т А Н УЛ А Р :
Жалпы
Жергілікті
Құрама

6. орналастарылулары

ОРНАЛАСТАРЫЛУЛАРЫ
Жалпы жарықтануда шамдарды жұмыс орындарына біқалыпты
жарық беру үшін жоғарыда орналастырады. Жергілікті жарықтануда
жарық ағыны жұмыс орындарына тікелей шоғырланады. Осы
жағдайда жұмыс орны мен қоршаған кеңістік жарықтануының күрт
айырмашылығы болады, жұмыстың жағымсыз жағдайлары құрылады,
зақымдану қауіпі өседі. Бір жергілікті жарықтандыруды пайдалану тек
кезеңдік жұмыста пайдаланылады. Құрама жарықталуда жалпы
жарықтандыруға жергілікті жарықтандыру қосылады.

7.

Жасанды жарықтануда жарық көзі ретінде
шоқтану шамы мен газоразрядтық шамдарды
пайдаланады.
Жарық көзінің негізгі сипаттамалары:
қайтарымы
қызмет мерзімі

8. Люминесцентті шам

ЛЮМИНЕСЦЕНТТІ ШАМ
Люминесцентті шам 8 Вт-тан 150 Вт-қа дейінгі қуатқа
арналып шығарылады. Люминофор құрамына қарай
жарқырау реңіне сәйкес: ЛД — күндізгі жарық шамы, ЛБ
— ақ жарық шамы, ЛХБ — суық ақ жарық Шамы және
ЛТБ — жылы ақ жарық шамдары болып бөлінеді

9. Люминесцентті шамдар

Л Ю М И Н ЕС Ц Е Н Т Т І Ш А М Д А Р

10. Люминесцентті шамның артықшылығы

Л Ю М И Н ЕС Ц Е Н Т Т І Ш А М Н Ы Ң
АРТЫҚШЫЛЫҒЫ
Қызу шамдарымен салыстырғанда люминесцентті
иіамдардың жарық беруі 7—8 есе артық (тұтынылған 1 Вт
қуатқа сәйкес жарық ағыны), ұзақ мерзімге шыдайды,
сондай-ақ ол көз қарықтырмайтын, шаршат пайтын
жұмсақтау жарық береді. Люминесцентті шамдардың
жарығы (әсіресе, ЛЕЦ, ЛДЦ типті) күндізгі жарыққа ұқсас
болып, түстерді табиғи жарықтағыдай дәл ажыратуға
мүмкіндік береді. Люминесцентті шамдардың тиімсіз жері
де бар.

11. Люминесцентті шамның кемшіліктері

Л Ю М И Н ЕС Ц Е Н Т Т І Ш А М Н Ы Ң
К Е М Ш І Л І К Т Е РІ
Дұрыс қосылмаған кезде люминесцентті
шамдаррадиоқабылдағыш пен телевизор жұмысына кедергі
келтіреді. Кемшіліктеріне қарамастан, люминесцентті
ліамдар неғұрлым жетілдірілген жарық көзі болып табылады.
Тұрмыста негізінен қа бырғаға орнатылатын және столға
қоятын люстраларда қуаты 13 Вт-тан 65 Вт-қа дейін жететін
люминесценттік шамдар пайдаланылады. Көзді
қарықтырмайтын табиғи және жұмсақ ақ жарық шамдарын
пайдаланған абзал.

12. Люминесцентті шамдар туралы

ЛЮМИНЕСЦЕНТТІ
ШАМД АР Т УРАЛЫ
Люминесцентті шамдар тек үй ішіне ғана жарамды.
Оған 200 С-тан 250 С-қа дейінгі ауа температура қолайлы.
Басқаша температура да шамның жарық беруі
бәсеңдейді, ал температура төмен болған жағдайда оның
істен шығуы тездейді. Шамды орнату кезінде қосу-реттеу
құрылғысының қосылған тұстарын (қорапта көрсетілген
схема бойынша) тексеріп шығу қажет

13. Газоразрядты шамдар туралы

ГАЗОРАЗРЯДТЫ ШАМД АР
Т УРАЛЫ
Жарық көзі (шамның) жарықтандыратын арматурамен бірге
шамдалыны құрайды. Шамдалы шамның бекітілуін, соған
электрлік энергияның берілуін, ластанудан және механикалық
бұзылулардан сақталуын қамтамасыз етеді. Жұмыстық
орындарын жарықтандыру параметрлерін таңдау жасалатын
жұмыстан байланысты. Объектінің көлемінен байланысты
жұмысшының көзі барлық жұмыстарды және заттың
қашықтығын байқауы бойынша сегіз разрядқа бөлінеді.

14. Газоразрядты шамның кемшіліктері

ГАЗОРАЗРЯДТЫ ШАМНЫ Ң
КЕМШІЛІКТЕРІ
Шамның екпінділігі жоқ болғандықтан жарық
ағынының лүпілі, төмен температурада және төмен
кернеуде тұрақсыз жұмысы, іске қосудың күрделі сұлбасы.
Жарық ағынының лүпілі жабдықтың айналып тұрған
бөлігін қозғалыссыз немесе қозғалыссыз тұрғандарды
айналғандай көрсететін стробоскопиялық құбылысын
шақырады.

15. Газоразрядты шамадар

ГАЗОРАЗРЯДТЫ ШАМА Д АР

16. Жұмыс орындарын жарықтандыру келесі шарттарды қанағаттандыру керек:

Ж Ұ М Ы С О РЫ Н Д А РЫ Н Ж А РЫ Қ ТА Н Д Ы Р У
К Е Л Е С І Ш А Р Т Т А РД Ы Қ А Н А Ғ А Т Т А Н Д Ы Р У
КЕРЕК:
жұмыс беттерін жарықтандырудың деңгейі берілген
жұмыстың түріне арналған гигиеналық нормаларға сәйкес
болу керек; бөлмедегі жарықтың бірқалыптығы және
тұрақтылығы қамтамасыз етілу керек; көріп қарайтын
жерде жарық көздерінің және басқа заттар сәулелерінің
шағылысуы болмау керек; өзінің спектралдық құрамы
бойынша табиғи жарыққа жақын болу керек.

17. Қыздыру шамы

ҚЫЗДЫРУ ШАМЫ
Қыздыру шамының жұмыс істеу принципі электр
энергиясының жарық энергиясына түрленуі принципіне
негізделген. қыздыру шамының ішіндегі вольфрамнан
жасалынған, ваккумда болмаса арнайы инертті газды
ортада тал сымның бойынан электр тогының өтіп 3000 °с
температураға көтірлгенде қоршаған ортаға жарық
шашырата бастайды.

18. Қызу шамы

ҚЫЗУ ШАМЫ

19. Қыздыру шамының артықшылықтары

ҚЫЗДЫРУ ШАМЫНЫҢ
АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
— қазіргі таңда бағасы ең арзан шам болып табылады,
оның құны орташа есепен 50 теңге;
— сәулені шашырату спектрі кең, табиғи жарық
көздеріне ұқсас келеді;
— сыртқы температура жоғары жағдайда қолдану
мүмкіншілігі бар.

20. Қыздыру шамының кемшіліктері

ҚЫЗДЫРУ ШАМЫНЫҢ
КЕМШІЛІКТЕРІ
— жарық берілісі өте аз, 10-15 лм/вт, оның себебі энергияның негізгі
бөлігі жылулық энергияға трлену арқылы шығынға ұшырайды;
— қызмет ету мерзімінің аздығы, оның себебі, біріншіден электр
энергиясы сапасының нашарлығы, екіншіден электр тогы желілерінің
қанағаттанарлықсыз жағдайда болуы;
— өрт қауіпсіздігі ережелеріне сәйкес, қыздыру шамдарын сыртқы
қаптамасыз қолдануға рұқсат етілмейді себебі жұмыс істеу барысында
шамдардың температурасы өте жоғары болады.

21. Энергия үнемдеуші шам

ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕУШІ
ШАМ
Энергия үнемдеуші шам – люминесцентті шамның
ықшамдалған түрлерінің бірі. Мұндай шамдар ішкі қабырғасы
люминоформен өңделген соның арқасында көзге көрінбейтін
электрлік разрядтың ультракүлгін сәулесі жарық таратады.
Электрлік разряд түтікше ішіне толтырылған аргонды-
сынапты будың ішінен электрлік токтың өтуі барысында
пайда болады. Разрядтың қуаттылығы шамға орнатылған
стартер арқылы басқарылады.

22. Энергия үнемдеуші шамдар

ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕУШІ
ШАМД АР

23. Энергия үнемдеуші шамның артықшылықтары

ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕУШІ ШАМНЫҢ
А Р Т Ы Қ Ш Ы Л Ы Қ ТА Р Ы
— ең маңызды артықшылығы энергия шығыны өте аз,
жарық берілісі қыздыру шамдарымен салыстырғанда 5-6 есе
жоғары және 60-80 лм/вт құрайды;
— жұмыс жасауы барысында қызу температурасы 80 °с
аспайды және соның арқасында қорғаныш қаптамасының
қажеттігі жоқ;
— жұмыс жасау мерзімі 12000-15000 сағат көлемінде болады

24. Энергия үнемдеуші шамның кемшіліктері

ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕУШІ
ШАМНЫҢ КЕМШІЛІКТЕРІ
Кемшіліктері:— люминесценті шамдардың бағасы 200-350 теңгенің
көлемінде, салыстырмалы түрде қымбат деп айта алмаймыз, алайда
сапасыз жасалынған люминсцентті шамдардың нарықты жаулап
алуынан мұндай шамдарды қолдану қиындықтар тудырады;
— қолдану аясының тарлығы, себебі ауаның ылғалды болуы
шамдарға кері әсерін береді, ауа температурасы төмен жерлерде жарық
беруі төмен болады, температура жоғары жерлерде шамдардың ішкі
құрылысына кері әсер етіп жұмыс мерзімін кемітеді;

25. Светодиодты шам 

СВЕТОДИОДТЫ ШАМ
Светодиодты шам – электр тогын бір бағытта өткізіп, адам көзі көре
алатын жарық спектрін тарататын жартылай өткізгіш элемент.
Светодиодты шам – екі түрлі жартылай өткізгіш пластинкадан,
жартылай өткізгіш элементтер орналастырылатын корпустан, жылу
сейілткіштен, пласикалық қораптан және айнымалы токты түзеткіш
блоктан құрастырылады. Мұндай шамдардың жұмыс жасау принципі
өте қарапайым. Түзетілген тұрақты электр тогы диод арқылы өтеді
және жарық таратады

26. Светодиодты шамдар

СВЕТОДИОДТЫ ШАМД АР

27. Светодиодты шамның артықшылықтары

СВЕТОДИОДТЫ ШАМНЫ Ң
АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
— тиімділігі өте жоғары, жарық беруі 100-150 лм/вт аралығында;
— жұмыс жасау мерзімі өте жоғары, 50000 сағат шамасында;
— қызу температурасының төмен болуы;
— қоршаған орта температурасы төмен жағдайда да қолдана аламыз, алайда
ылғалдылығы жоғары жерлерде қолдану шам үшін зиянды;
— механикалық беріктілігі және дірілге төзімділігі өте жоғары, себебі оңай
сынып қалуы мүмкін бөлшектері жоқ;
— светодиодты шамдар жарықты шашыратып және бір бағытпен тарататын
етіп екі түрлі пішінде құрастырылады, сонымен қатар жарығының түсі алуан түрлі
болады.

28. Светодиодты шамның кемшіліктері

СВЕТОДИОДТЫ ШАМНЫ Ң
КЕМШІЛІКТЕРІ
— светодиодты шамдардың ең төменгі бағасы 2000 теңгедеен
басталып, 4500 теңге аралығында, мұндай шамдарды қолданудағы ең
бірінші қиындық бағасы болып табылады;
-температурасы жоғары, және шаң-тозаңды жерлерде қолдана
алмаймыз, себебі светодиодтың негізгі жарық таратушы элементі
жартылай өткізгіш материалдан жасалынады, температураға
тәуелділігі осындай себеппен түсіндіріледі, ал шаң-тозаңның болуы
жұмыс жасау барысында қызған диодтың жылу сейілтетін бөлігін
толтырып тастап, ауа алмасуын болдырмай қояды.

29. қорытынды

ҚОРЫТЫНДЫ
Негізінде стандартты шамдар электр энергияның 90%-ын
жылуға айналдырады да, пайдалы әсер коэффициентінің
төменгі деңгейін көрсетеді. Электр энергияның мұндай
тиімсіз қолданылуы коммуналды төлемдердің өсуіне әкеледі.
Шам тек өте жоғары температураларда ғана жарық
шығарғандықтан, құрылғының ішінде орналасқан өзекше өте
тез жанып кетеді. Бұл жағдайдан қызу шамдарын жиі
алмастыруға тура келеді.

30. Пайдаланылған әдебиеттер

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Айзенберг Ю.Б. Справочная книга по светотехники.-Москва,-1983.
2. СНиП РК 2.04-05-2002. Естественное и искусственное освещение.
Общие требования. –Астана, 2002.
3. www.Malimetter.kz сайты
4. Справочная книга для проектирования электрического
освещения. Под редакцией Г.М. Кноринга. Л. 1976г.
5. Абдимуратов Ж.С., Мананбаева С.Е. Безопасность
жизнедеятельности. Медодические указания к выполнению раздела
«Расчет производственного освещеня» Алматы: АИЭС, 2009. -20с.