Прадмет гісторыі дзяржавы і права Беларусі і яго асаблівасці

1.

2. Прадмет гісторыі дзяржавы і права Беларусі і яго асаблівасці

ПРАДМЕТ ГІСТОРЫІ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА
БЕЛАРУСІ І ЯГО АСАБЛІВАСЦІ
ТЭМА 1

3. Змест

ЗМЕСТ
• ПРАДМЕТ І ЗАДАЧЫ ГIСТОРЫI ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI.
• ХАРАКТЭРНЫЯ РЫСЫ, АСАБЛІВАСЦІ І ТЭНДЭНЦЫІ Ў РАЗВІЦЦІ НАВУКI ГIСТОРЫI ДЗЯРЖАВЫ I
ПРАВА БЕЛАРУСI. ПАХОДЖАННЕ НАЗВЫ «БЕЛАРУСЬ».
• ПЕРЫЯДЫЗАЦЫЯ ГIСТОРЫI ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI.
• ГIСТАРЫЯГРАФIЯ НАВУКI ГIСТОРЫI ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI.

4. Прадмет вывучэння:

ПРАДМЕТ ВЫВУЧЭННЯ:
•У
СУВЯЗІ З ЗАКАНАМЕРНАСЦЯМІ ГІСТАРЫЧНАГА ПРАЦЭСУ І ПРЫНЦЫПАМ
ПЕРАЕМНАСЦІ БЕЛАРУСКАЯ ДЗЯРЖАЎНАСЦЬ, ЯКАЯ ПРАЙШЛА ШМАТВЯКОВЫ
ГІСТАРЫЧНЫ ШЛЯХ, РАЗВІВАЕЦЦА Ў НАПРАМКУ ПАБУДОВЫ ДЭМАКРАТЫЧНАЙ
САЦЫЯЛЬНАЙ ПРАВАВОЙ ДЗЯРЖАВЫ. ГЭТАМУ ПРАЦЭСУ СПРЫЯЕ ВЫВУЧЭННЕ
ГІСТОРЫІ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА БЕЛАРУСІ – АДНОЙ З ФУНДАМЕНТАЛЬНЫХ
ПРАВАВЫХ ДЫСЦЫПЛІН. ПРАДМЕТАМ ЯЕ ВЫВУЧЭННЯ З’ЯЎЛЯЕЦЦА СІСТЭМА
ВЕДАЎ АБ ПРЫЧЫНАХ УЗНІКНЕННЯ І СТАНАЎЛЕННЯ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ,
ХАРАКТЭРНЫХ РЫСАХ, АСАБЛІВАСЦЯХ І ТЭНДЭНЦЫЯХ НА ШЛЯХУ ЯЕ ПАЭТАПНАГА
РАЗВІЦЦЯ.

5. Прадметам навукі

ПРАДМЕТАМ НАВУКІ
• 1)З'ЯЎЛЯЮЦЦА АСНОЎНЫЯ ГІСТАРЫЧНЫЯ ЗАКАНАМЕРНАСЦІ ЎЗНІКНЕННЯ І
РАЗВІЦЦЯ ДЗЯРЖАЎНА-ПРАВАВЫХ ІНСТЫТУТАЎ ПАЛІТЫЧНАЙ І ПРАВАВОЙ
КУЛЬТУРЫ, ТЫПАЎ І ФОРМ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ І Г. Д. (А. ВІШНЕЎСКІ)
• 2) СТРУКТУРА І КАМПЕТЭНЦЫЯ ДЗЯРЖАЎНЫХ УСТАНОЎ У ІХ ГІСТАРЫЧНЫМ
РАЗВІЦЦІ, А ТАКСАМА ВЫЗНАЧЭННЕ ДАЛЕЙШАГА НАКІРУНКУ ІХ РАЗВІЦЦЯ (Я.
ЮХО)

6. Аб'ект навукі

АБ'ЕКТ НАВУКІ
•ГАЛОЎНЫМ
АБ'ЕКТАМ
ВЫВУЧЭННЯ
З’ЯЎЛЯЕЦЦА
ЗАКАНАДАЎСТВА, ГІСТОРЫЯ ЯГО РАЗВІЦЦЯ. А ЗАКОНЫ —
ЛЕПШЫ МАТЭРЫЯЛ ДЛЯ ВЫВУЧЭННЯ ГРАМАДСКАПАЛІТЫЧНАГА ЛАДУ, ГАЛІН ПРАВА, ДЗЯРЖАЎНАГА
МЕХАНІЗМУ

7. Дваістасць прадмета

ДВАІСТАСЦЬ ПРАДМЕТА
• ЯК ГІСТАРЫЧНАЯ НАВУКА ГІСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА — ЧАСТКА
ГІСТОРЫІ ЧАЛАВЕЦТВА, РАЗАМ З ТЫМ ЯНА З'ЯЎЛЯЕЦЦА НАВУКАЙ
ЮРЫДЫЧНАЙ — АДНОЙ З ФУНДАМЕНТАЛЬНЫХ ПРАВАВЫХ
ДЫСЦЫПЛІН. ТОЛЬКІ ГІСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА ВЫВУЧАЕ
ПАЛІТЫЧНЫЯ І ПРАВАВЫЯ ІНСТЫТУТЫ З МОМАНТУ ІХ З'ЯЎЛЕННЯ І ДА
ЦЯПЕРАШНЯГА ЧАСУ.

8. Галоўнай задачай

ГАЛОЎНАЙ ЗАДАЧАЙ
• ВУЧЭБНАЙ ДЫСЦЫПЛІНЫ З’ЯЎЛЯЕЦЦА ЗАБЕСПЯЧЭННЕ СІСТЭМНАГА ЗАСВАЕННЯ
КУРСА І ФАРМІРАВАННЕ ДАКЛАДНЫХ ЎЯЎЛЕННЯЎ АБ ХРАНАЛАГІЧНАЙ
ПАСЛЯДОЎНАСЦІ І ЭТАПАХ РАЗВІЦЦЯ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ, СУТНАСЦІ
САМЫХ ВАЖНЫХ ГІСТАРЫЧНЫХ ПАДЗЕЙ; АСАБЛІВАСЦЯХ У РАЗВІЦЦІ ПРАВА І
ФУНКЦЫЯНАВАННІ ДЗЯРЖАЎНЫХ ОРГАНЫ УЛАДЫ, СУДОВЫХ УСТАНОЎ І
ЗАКАНАДАЎСТВА НА АНОЎНЫХ ЭТАПАХ ГІСТАРЫЧНАГА РАЗВІЦЦЯ. АБАВЯЗКОВЫМ
ДЛЯ СТУДЭНТАЎ-ПРАВАЗНАЎЦАЎ З’ЯЎЛЯЕЦЦА ВЫВУЧЭННЕ ПРАВАВОЙ
СПАДЧЫНЫ БЕЛАРУСКАГА НАРОДА І ЗАСВАЕННЕ КАТЭГАРЫЯЛЬНЫХ ПАНЯЦЦЯЎ І
КАНЦЭПЦЫЙ, РАСПРАЦАВАНЫХ ГІСТОРЫКА-ПРАВАВОЙ НАВУКАЙ, ШТО СЛУЖЫЦЬ
МЕТАДАЛАГІЧНАЙ БАЗАЙ ДЛЯ ПАСПЯХОВАГА ЗАСВАЕННЯ ГАЛІНОВЫХ І
СПЕЦЫЯЛЬНЫХ ЮРЫДЫЧНЫХ ДЫСЦЫПЛІН.

9. Перыядызацыя

ПЕРЫЯДЫЗАЦЫЯ
У ПАЭТАПНЫМ РАЗВІЦЦІ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ І ЭВАЛЮЦЫІ ПРАВАВОЙ СФЕРЫ НАЙБОЛЬШ ХАРАКТЭРНЫМІ
З’ЯЎЛЯЮЦЦА НАСТУПНЫЯ ПЕРЫЯДЫ:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
ІСНАВАННЕ СТАРАЖЫТНЫХ ДЗЯРЖАЎ-КНЯСТВАЎ НА БЕЛАРУСІ;
ПЕРЫЯД ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА – ДЗЯРЖАВЫ, ПАЛІТЫКА-ЭКАНАМІЧНЫМ ЦЭНТРАМ ЯКОЙ БЫЛІ
БЕЛАРУСКІЯ ЗЕМЛІ;
ПЕРЫЯД РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ – ФЕДЭРАТЫЎНАЙ ДЗЯРЖАВЫ Ў СКЛАДЗЕ ПОЛЬШЧЫ І ВЯЛІКАГА КНЯСТВА
ЛІТОЎСКАГА;
ЗНАХОДЖАННЕ БЕЛАРУСКІХ ЗЯМЕЛЬ У СКЛАДЗЕ РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ, А ЗАТЫМ – У СКЛАДЗЕ РСФСР;
ПЕРЫЯД УЗНАЎЛЕННЯ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ (АБВЯШЧЭННЕ БНР І БССР); САВЕЦКІ ПЕРЫЯД (БЕЛАРУСКАЯ
ССР У СКЛАДЗЕ СССР);
НАЙНОЎШЫ ПЕРЫЯД, ЯКІ ПАЧАЎСЯ З АБВЯШЧЭННЯ Ў 1990 Г. ДЭКЛАРАЦЫІ АБ СУВЕРЭНІТЭЦЕ БССР І
ЗАКАНАДАЎЧАГА ЗАМАЦАВАННЯ У 1991 Г. НОВАЙ НАЗВЫ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ – РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ.

10. Асноўныя версii этымалогii назвы «Беларусь»

АСНОЎНЫЯ ВЕРСII ЭТЫМАЛОГII НАЗВЫ «БЕЛАРУСЬ»
• 1) У АСНОВЕ НАЗВЫ — БЕЛЫ КОЛЕР АДЗЕННЯ
ЦI АНТРАПАЛАГIЧНЫ ТЫП НАСЕЛЬНIЦТВА (Ш.
СТАРАВОЛЬСКI, В. ТАЦIШЧАЎ, А. КIРКОР, Я.
КАРСКI, М. ЯНЧУК ДЫ IНШ.)

11.

• 2)
БЕЛАЙ, Г.ЗН. ВОЛЬНАЙ РУССЮ
СПАЧАТКУ
НАЗЫВАЛIСЯ
ЗЕМЛI
ЎСХОДНЯЙ БЕЛАРУСI, НЕ ЗАЛЕЖНЫЯ Ў
XIII СТ. НI АД ЛIТВЫ, НI АД ТАТАРАЎ
(М. ДРАГАМАНАЎ, М. ЛЮБАЎСКI, А.
ПАТАБНЯ, М. ДОЎНАP– ЗАПОЛЬСКI).

12.

• 3)БЛIЗКАЯ
ДА П. 2, АЛЕ З АКЦЭНТАМ НА
ЦЮРКСКУЮ ЭТЫМАЛОГIЮ ЭПIТЭТА «БЕЛЫ»,
ЯК У СПАЛУЧЭННI «БЕЛЫ РУСКI ЦАР», Г.ЗН.
«ВЯЛIКI, МАГУТНЫ, НЕЗАЛЕЖНЫ». ПРЫЧЫМ
НАЗВА БЕЛАЯ РУСЬ ЗВЯЗВАЕЦЦА НЕ З
УСХОДНЕСЛАВЯНСКIМI ЗЕМЛЯМI ВКЛ, А З
МАСКОЎСКАЙ ДЗЯРЖАВАЙ (С. ГЕРБЕРШТАЙН,
В. ТАЦIШЧАЎ, М. КАРАМЗIН, А. САЛАЎЁЎ, І.
ГРЭКАЎ).

13.

• 4)В.
АСТРОЎСКI І Л. ПАДАЛКА ЗВЯЗВАЛІ ЭТЫМАЛОГIЮ
БЕЛАЙ РУСI З ПЭЎНЫМI ПЛЯМЁНАМI ЦI ПЛЯМЁННЫМI
САЮЗАМI АЛАНАЎ — РОКС–АЛАНАЎ, ЦI АЛАНОРСАЎ,
БЫЦЦАМ БЫ «БЕЛЫХ» — У СЭНСЕ «ВОЛЬНЫХ,
НЕЗАЛЕЖНЫХ» — АЛАНАЎ, ЯКIЯ РАНЕЙ ЖЫЛI НАД
ДНЯПРОМ I ЗМЯШАЛIСЯ СА СЛАВЯНАМI.
• ЗРЭШТЫ, ЯШЧЭ Ў XIV СТ. ГЕНРЫХ ФОН МЮГЕЛЬН ЗВЯЗВАЎ
ПАХОДЖАННЕ НАЗВЫ З «БЕЛЫМІ КУМАНАМІ» ВЕНГЕРСКІХ
ХРОНІК, У XV СТ. ПАМПОНІЙ ЛЭТ — З «БЕЛЫМІ СКІФАМІ», А
ДЖ. ФЛЕТЧАР У XVI СТ. — З «БЕЛЫМІ САРМАТАМІ».

14.

• 5)
УСХОДНЯЯ ЧАСТКА СЁННЯШНЯЙ
БЕЛАРУСI НIБЫТА НАЗВАНАЯ БЕЛАЙ
РУССЮ ПАСЛЯ I Ў ПРОЦIВАГУ ЧОРНАЙ,
АХРЫШЧАНАЙ
ПАЗНЕЙ,
ДЗЕ
ПАГАНСКIЯ ЗВЫЧАI ЗАХОЎВАЛIСЯ
ДАЎЖЭЙ (Я. ЮХО, К. ТАРАСАЎ, A. ЦIТОЎ)

15.

• 6) ЯШЧЭ АДЗIН ВАРЫЯНТ ТРАКТОЎКI ЭПIТЭТА
«БЕЛЫ» ЯК СIНОНIМА ПРАВАСЛАЎЯ, БЛIЗКI
ДА П. 3, ЗВЯЗВАЕ ЯГО ЎЗНIКНЕННЕ (ЗГОДНА З
ТАЦIШЧАЎСКIМІ ЗВЕСТКАМІ) СА «СТРАТАЙ
ЧЫСЦIНI ПРАВАСЛАЎЯ» КIЕВАМ ПАСЛЯ ЯГО
ЗАХОПУ АНДРЭЕМ БАГАЛЮБСКIМ У 1169 Г. I
ПЕРАМЯШЧЭННЕМ ПАЛIТЫЧНАГА ЦЭНТРА
РУСI
ВА
УЛАДЗIМIРА–СУЗДАЛЬСКУЮ
ЗЯМЛЮ.

16.

• 7) НААДВАРОТ, ПАГАНСКIМ БАЧЫЦЦА
ПАХОДЖАННЕ НАЗВЫ ТЫМ (В.
ЛАСТОЎСКI I IНШ.), ХТО ВЫВОДЗIЦЬ
БЕЛУЮ РУСЬ АД МЕРКАВАНАГА
БЕЛАБОГА,
ЯКОМУ
НIБЫТА
ПАКЛАНЯЛIСЯ БАЛЦКIЯ I СЛАВЯНСКIЯ
ПЛЯМЁНЫ, ШТО Ў СТАРАЖЫТНАСЦI
ЖЫЛI НА ТЭРЫТОРЫI БЕЛАРУСI .

17.

• 8)ПАВОДЛЕ А. ТРУБАЧОВА, Р. АГЕЕВАЙ, І. ГРЭКАВА I IНШ., «БЕЛЫ» Ў ЦЮРКАЎ МОЖА
ЗНАЧЫЦЬ «ЗАХОДНI», ПРЫКЛАДАМ ЧАГО ЛIЧАЦЦА БЕЛЫЯ ХАРВАТЫ, ЯКIЯ,
МАГЧЫМА, АТРЫМАЛI ТАКУЮ НАЗВУ ДЗЕЛЯ ТАГО, ШТО ЗАСЯЛЯЛI КРАЙНI ЗАХАД
УСХОДНЕСЛАВЯНСКАГА РЭГIЁНУ. АДПАВЕДНА I БЕЛАЯ РУСЬ — ГЭТА, МАЎЛЯЎ,
ЗАХОДНЯЯ РУСЬ — З ПУНКТУ ГЛЕДЖАННЯ ЦЮРКАЎ . В. МАНЬЧАК СЦВЯРДЖАЕ,
ШТО НАЗВАМІ БЕЛАЯ, ЧОРНАЯ I ЧЫРВОНАЯ РУСЬ ТАТАРЫ АКРЭСЛІВАЛІ
АДПАВЕДНА ЗАХОДНЮЮ ЧАСТКУ РУСІ Ў СКЛАДЗЕ ВКЛ, ПАЎНОЧНУЮ,
ПАДУЛАДНУЮ АРДЗЕ, І ПАЎДНЁВУЮ — У СКЛАДЗЕ ПОЛЬШЧЫ, І ШТО ЗАТЫМ ТАКІ
ПАДЗЕЛ БЫЎ НІБЫТА ЗАПАЗЫЧАНЫ ЗАХОДНІМІ АЎТАРАМІ .
ЯШЧЭ ШЫРЭЙ ТРАКТУЕ ГЕАГРАФIЧНУЮ СЕМАНТЫКУ БЕЛАГА КОЛЕРУ ВЯЧ. ІВАНОЎ.
ПАВОДЛЕ ЯГО ВЫСНОВАЎ, УЗАЕМНАЯ АРЫЕНТАЦЫЯ БЕЛАЙ, ЧОРНАЙ I ЧЫРВОНАЙ
РУСI АДЛЮСТРОЎВАЕ ЎНIВЕРСАЛЬНУЮ, УЛАСЦIВУЮ БОЛЬШАСЦI МОЎ I КУЛЬТУР
СIМВАЛIЧНУЮ СIСТЭМУ АБАЗНАЧЭННЯ ТРЫМА АСНОЎНЫМI КОЛЕРАМI КРАIН
СВЕТУ .

18. Іншыя версіі:

ІНШЫЯ ВЕРСІІ:
• 9) Г. ІЛЬIНСКI 16 ВЫВОДЗIЎ НАЗВУ АД ГIПАТЭТЫЧНЫХ «ГАРАДОЎ БЕЛЬСКIХ» У
СЯРЭДНIМ ЦЯЧЭННI ЗАХОДНЯГА БУГА (ЯК БЕЛЬСК, БЕЛАСТОК I Г.Д.).
• 10) П. КРАПIВIНУ «НАЗВА «БЕЛАЯ РУСЬ» УЯЎЛЯЕЦЦА ПАЎПЕРАКЛАДАМ НА СЛАВЯНСКУЮ
МОВУ ЯКОЙСЬЦI ВЕЛЬМI СТАРАЖЫТНАЙ НАЗВЫ, ЯКАЯ АЗНАЧАЕ «БЕЛАЯ ВАДА» .
• 12) А. РОГАЛЕЎ ДАВОДЗIЦЬ, БЫЦЦАМ НАЗВУ БЕЛАЯ РУСЬ ДАЎ ПОЛАЦКАМУ КНЯСТВУ ЯГО
ЗАСНАВАЛЬНIК РАГВАЛОД У КАНЦЫ X СТ., МАЮЧЫ НА ЎВАЗЕ «РУСЬ МАГУТНУЮ I
ВЯЛIКУЮ, РУСЬ МIРНУЮ, ЧЫСТУЮ I ПРАВЕДНУЮ» . ХАЦЯ Ў IНШЫМ ТВОРЫ ТОЙ ЖА АЎТАР
НАМЯКАЕ, ШТО БЕЛАЙ РУССЮ НАЗЫВАЛАСЯ НІБЫТА ЯШЧЭ ДЗЯРЖАВА РУРЫКА: У ЯЕ,
АПРОЧ НОЎГАРАДА I БЕЛАГА ВОЗЕРА, УВАХОДЗIЛI ПОЛАЦК, СМАЛЕНСК, РАСТОЎ, МУРАМ
(ІХ РУРЫК РАЗДАЎ СВАIМ ВАСАЛАМ), З ЯКIМI ПАЗНЕЙ, НА ДУМКУ РОГАЛЕВА, БЫЛА Ў
ПЕРШУЮ ЧАРГУ ЗВЯЗАНАЯ НАША НАЗВА.

19. Эвалюцыя паняцця “Белая Русь”

ЭВАЛЮЦЫЯ ПАНЯЦЦЯ “БЕЛАЯ РУСЬ”
• УПЕРШЫНЮ ТЭРМІН “БЕЛАЯ РУСЬ”, ЯК ПІСАЎ РУСКІ ГІСТОРЫК В.М. ТАЦІШЧАЎ, УПАМІНАЕЦЦА Ў
ЛЕТАПІСАХ У 1135 Г. У ДАЧЫНЕННІ ДА ЗЯМЕЛЬ ПАЎНОЧНА-УСХОДНЯЙ РУСІ (УЛАДЗІМІРАСУЗДАЛЬСКАГА КНЯСТВА). ГЭТА ТЭРЫТОРЫЯ АД ВЯРХОЎЯЎ ЗАХОДНЯЙ ДЗВІНЫ І ВЯРХОЎЯЎ ВОЛГІ ДА
ВЯРХОЎЯЎ НЁМАНА. ЯНА ЎКЛЮЧАЛА Ў СВОЙ СКЛАД МАСКОЎСКІ, ЦВЯРСКІ, СМАЛЕНСКІ, МСЦІСЛАЎСКІ,
ДРУЦКІ КРАЙ. ВЯЛІКІ КНЯЗЬ АНДРЭЙ БАГАЛЮБСКІ З 1157 Г. НАЗЫВАЎСЯ КНЯЗЕМ БЕЛАЙ РУСІ. СВАІМ
БАЯРАМ ЁН ГАВАРЫЎ: “Я ВСЮ БЕЛУЮ (СУЗДАЛЬСКУЮ) РУСЬ ГОРОДАМИ И СЁЛАМИ ВЕЛИКИМИ НАСЕЛИЛ
И МНОГОЛЮДНОЙ УЧИНИЛ”.
У ХV СТ. ТЭРМІН “БЕЛАЯ РУСЬ” ПА-РАНЕЙШАМУ ЎЖЫВАЎСЯ ДЛЯ АБАЗНАЧЭННЯ МАСКОЎСКАЙ (РУСКАЙ)
ДЗЯРЖАВЫ. ПРЫ ІВАНЕ ІІІ ГЭТЫ ТЭРМІН БЫЎ УНЕСЕНЫ Ў ТЫТУЛ ВЯЛІКАГА КНЯЗЯ МАСКОЎСКАГА.
ПАВОДЛЕ М.М. КАРАМЗІНА, “ИСЧИСЛЯЯ В ТИТУЛЕ СВОЁМ ВСЕ ОСОБЕННЫЕ ВЛАДЕНИЯ ГОСУДАРСТВА
МОСКОВСКОГО, ИОАН НАИМЕНОВАЛ ОНОЕ БЕЛОЮ РОССИЕЮ, ТО ЕСТЬ ВЕЛИКОЮ ИЛИ ДРЕВНЕЮ ПО
СМЫСЛУ СЕГО СЛОВА В ЯЗЫКАХ ВОСТОЧНЫХ”. КАЛІ ВЕРЫЦЬ М.М. КАРАМЗІНУ, ПЕРШАПАЧАТКОВА
ТЭРМІН “БЕЛАЯ РУСЬ” АБАЗНАЧАЎ “ВЯЛІКУЮ ЦІ СТАРАЖЫТНУЮ” РУСЬ.

20.

У “ХРОНІЦЫ ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАТЫІ”, НАПІСАНАЙ ІТАЛЬЯНЦАМ А. ГВАНЬІНІ Ў 1578 Г СКАЗАНА: “А ЁСЦЬ
ТРАЯКАЯ РУСЬ: АДНА БЕЛАЯ, ДРУГАЯ ЧОРНАЯ, ТРЭЦЯЯ ЧЫРВОНАЯ. БЕЛАЯ КАЛЯ… МАЗЫРА, МСЦІСЛАВА,
ВІЦЕБСКА, ОРШЫ, ПОЛАЦКА, СМАЛЕНСКА І ЗЯМЛІ СЕВЕРСКАЙ…”. ЗНАЧЫЦЬ, НАЗВА “БЕЛАЯ РУСЬ”
ПЕРШАПАЧАТКОВА АДНОСІЛАСЯ ДА ПАДЗВІНСКА-ПАДНЯПРОЎСКАГА РЭГІЁНА, ЖЫХАРОЎ ЯКОГА НАЗЫВАЛІ
“БЕЛАРУСЦАМІ”.
З СЯРЭДЗІНЫ XVI СТ. ТЭРМІНАМ “БЕЛАЯ РУСЬ” СТАЛІ АБАЗНАЧАЦЬ НЕ ТОЛЬКІ ЗЕМЛІ ПАДЗВІНСКАПАДНЯПРОЎСКАГА РЭГІЁНА (ТРАДЫЦЫЙНАЯ “БЕЛАЯ РУСЬ”), АЛЕ І ЦЭНТРАЛЬНАГА (“ЛІТВА”) І ПАПРЫПЯЦКАГА
(“ПАЛЕССЕ”) РЭГІЁНАЎ, ЦІ ЗЕМЛІ СУЧАСНАЙ ЦЭНТРАЛЬНАЙ І УСХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ. БЕЛАРУСЦАМІ НАЗЫВАЛІ
ЦЯПЕР НЕ ТОЛЬКІ ЖЫХАРОЎ ПАДЗВІНСКА-ПАДНЯПРОЎСКАГА РЭГІЁНА, АЛЕ І ЛЮДЗЕЙ, ЯКІЯ ПРАЖЫВАЛІ НА ЎСЁЙ
ТЭРЫТОРЫІ АД ЗАХОДНЯЙ ДЗВІНЫ ДА ПРЫПЯЦІ. ПОБАЧ З ФОРМАЙ “БЕЛАРУСЦЫ” У ДАКУМЕНТАХ
СУСТРАКАЕЦЦА І СУЧАСНАЯ ФОРМА ЭТНОНІМА БЕЛАРУСКАГА НАРОДА – “БЕЛАРУСЫ”.
ПОЛЬСКІ ПІСЬМЕННІК, ГІСТОРЫК І ПУБЛІЦЫСТ С. СТАРАВОЛЬСКІ Ў КНІЗЕ “ПОЛЬШЧА ЦІ АПІСАННЕ СТАНОВІШЧА
КАРАЛЕЎСТВА ПОЛЬСКАГА” (1632 Г.) АДНОСІЎ ДА БЕЛАЙ РУСІ 6 ВАЯВОДСТВАЎ: НАВАГРУДСКАЕ, МСЦІСЛАЎСКАЕ,
ВІЦЕБСКАЕ, МІНСКАЕ, ПОЛАЦКАЕ І СМАЛЕНСКАЕ. УРАД РУСКАЙ ДЗЯРЖАВЫ Ў XVIIІ СТ. БЕЛАЙ РУССЮ ЛІЧЫЎ
ПОЛАЦКУЮ, ВІЦЕБСКУЮ, МСЦІСЛАЎСКУЮ І СМАЛЕНСКУЮ ЗЕМЛІ. АСТАТНІЯ БЕЛАРУСКІЯ ЗЕМЛІ ЁН НАЗЫВАЎ
ЛІТОЎСКІМІ.
ТАКІМ ЧЫНАМ, У ДРУГОЙ ПАЛОВЕ XVI–XVII СТ. СФАРМІРАВАЛАСЯ АГУЛЬНАЯ НАЗВА ЎСХОДНЯЙ І ЦЭНТРАЛЬНАЙ
ЧАСТКІ БЕЛАРУСКАЙ ЭТНІЧНАЙ ТЭРЫТОРЫІ – “БЕЛАЯ РУСЬ” І АГУЛЬНАЯ НАЗВА (ЭТНОНІМ) ЯЕ ЖЫХАРОЎ –
БЕЛАРУСЫ.

21. Асноўная літаратура:

АСНОЎНАЯ ЛІТАРАТУРА:
1. ВIШНЕЎСКI, А. Ф. ГIСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI: ВУЧЭБ. ДАП. / А.Ф. ВIШНЕЎСКI – МН.: АКАД. МУС РЭСП. БЕЛАРУСЬ, 2003. – 319 С.
4. ДОЎНАР, Т. І. ГІСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА БЕЛАРУСІ / Т.І. ДОЎНАР – МН.: АМАЛФЕЯ, 2008. – 399 С.
2. ВІШНЕЎСКАЯ, І.У. ГIСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI: ВУЧЭБНА- МЕТАДЫЧНЫ ДАПАМОЖНІК / І.У. ВІШНЕЎСКАЯ. – МН.: БДЭУ, 2006. – 151 С.
3. ВЛАДИМИРОВ, В.А. ИСТОРИЯ ГОСУДАРСТВА И ПРАВА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ: ВОПРОСЫ И ОТВЕТЫ / В.А. ВЛАДИМИРОВ, Г.И. ИВАНОВ – МН.: ИУП,
2002. – 71 С.
5. КРУТАЛЕВIЧ, В. А. ГIСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI (1917– 1945 ГГ.) / В.А. КРУТАЛЕВІЧ, І.А. ЮХО – МН.: БЕЛАРУСКАЯ НАВУКА, 1998. – 238 С.
6. КУЗНЕЦОВ, И. Н. ИСТОРИЯ ГОСУДАРСТВА И ПРАВА БЕЛАРУСИ / И.Н. КУЗНЕЦОВ, В.А. ШЕЛКОПЛЯС. – МН.: ТЕСЕЙ,2004. – 318 [1] С.
7. СОКОЛ, С.Ф. ИСТОРИЯ ГОСУДАРСТВА И ПРАВА БЕЛАРУСИ: КУРС ЛЕКЦИЙ / С.Ф. СОКОЛ, В.А. ВЛАДИМИРОВ. – МН.: БИП-С ПЛЮС, 2007. – 126 С.
8. ЮХО, Я. А. КАРОТКI НАРЫС ГIСТОРЫI ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI: ВУЧЭБ. ДАПАМ. – МН.: УНІВЕРСІТЭЦКАЕ, 1992. – 270 С.
9. ЮХО, Я. А. ГIСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА БЕЛАРУСI: ВУЧЭБ. ДАП.: У 2 Ч. / Я.А. ЮХО. – Ч. 1. – МН.: РІВШ БДУ, 2000. – 349 С.; Ч. 2. – МН.: РІВШ, 2003.
– 274 С.