Басқару шешімдерін қабылдау

1. M a n a g e m e n t

Management
Lecture 6:
Басқару шешімдерін қабылдау
Наметша Асхат Сержанұлы, э.ғ.к.,
«Экономика, менеджмент және туризм»
кафедрасының аға оқытушысы
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
1

2. Басқарудағы шешім қабылдау

Шешім қабылдау оңай іс емес
Ол жүргізіледі
Әртүрлі өзгеріп отыратын
факторларды ескере отыра
Ақпараттың анықсыздығы
кезде
Шиеленістік көзқарастар
болған кезде
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
2

3. Шешім және шешім қабылдау

Шешім = қолда бар
варианттардан жасалған
таңдау немесе
альтернативаларды таңдау
Шешім қабылдау =
проблеманы
идентификациялау процессі
және оны шешу мүмкіндігі
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
3

4.

© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
4

5. Шешімнің түрлері

Бағдарламаланған
Бағдарламаланбаған
Үлгімен (шаблон),
үйренген тәсілмен
қабылдауға
болатын
қайталанатын
шешімдер
Ерекеше
(нестандартный)
көзқарасты (подход)
талап ететін сирек
(уникальный)
шешімдер
Шешім
Бұл шешімдер
стратегиялық
жоспарлаумен
байланысты
Бұл шешім үнемі
қайталанатын
ұйымдық
проблемаларға
жауап
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
5

6. Шешім қабылдау деңгейі және шешім түрлері

Жоғарғы
басшылық
Орта деңгейлі
басшылық
Төменгі деңгейлі
қызметкерлер
Бағдарламаланбаған шешімдер
Бағдарламаланған шешімдер
Adapted from Exhibit 4.4
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
6

7. Анықтылық, тәуекелділік, сенімсіздік және белгісіздік

● Анықтылық
● Шешім қабылдайтын басшының қолында
барлық керекті ақпарат бар
● Risk
● Жеткілікті ақпарат көлемінің негізінде
қабылданады
● Нақты мақсатқа жетуге бағытталған
● Сенімсіздік
● Басшылар ұмытылатын мақсаттарын түсінеді
● Шешімдердің варианттары және болашақ
уақиғалар туралы ақпараттық жеткіліксіздігі,
тәуекелділікті бағалауға мүмкіндік бермейді
● Қабылданатын шешімдер шығармашылықты
іздеп табуды талап етеді
● Белгісіздік
● Шешім қабылдау үшін өте қиын жағдай
● Шешілетін мақсаттар немесе проблемалар
айқын емес
● Альтернативті шешімдерді идентификациялау
мүмкіндігі болмауы
● Ақпараттың көп бөлігінің болмауы
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
7

8. Сәтсіз шешімдер қабылдау ықтималдылығына ықпал ететін жағдай

Ұйымдық
проблема
Дұрыс шешім
ықтималдылығы
Төмен
Анықтылық
Тәуекелділік
Жоғары
Сенімсіздік
Бағдарламаланған
шешімдер
Белгісіздік
Бағдарламаланбаған
шешімдер
Проблеманы
шешу
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing

9. Шешім қабылдау модельдері

Классикалық модель
Әкімшілік модель
Саяси модель
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
9

10. Classical Model

Шешім қабылдаудың бұл моделі экономикалық жормалдарға
негізделеді
Төрт жорамалға негізделеді
Шешім қабылдайтын тұлға белгілі және келісілген
мақсаттарға жетуге тырысады
Шешім қабылдайтын тұлға анықтылыққа тырысады
және қажетті ақпаратты жинайды
Шешім қабылдайтын тұлға ұйымның экономикалық
пайдасын көбейтетін варианттарды таңдайды
Шешім қабылдайтын тұлға варианттарды
бағалағанда және басымдылықтарды койғанда
рациональды болады және логиканы пайдаланады
Бұл модель нормативті болып табылады =
Менежерлерге идеальды шешімдерге жетудегі
нұсқауды көрсетеді
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
10

11. Administrative Model

Қалай бағдарламаланбаған шешімдерді қабылдайды –
сенімсіздік/белгісіздік
Әкімшілік модельді тұжырымдағанда
Герберт Саймонның идеясының негізіндегі
екі концепция пайдаланылады
● Шектеулі рациональдылық: ұйымдағы
индивидтердің қызметі рациональдылықтың
шегінде немесе керекті (допустимый)
шекарасында жатыр. Әр ұйымда менеджерлер
барлық ақпаратты өңдеуге уақытыда және
мүмкіндігіде жоқ
● Тиімділік (приемлемость): шешім қабылдайтын
тұлға таңдаудың минимальды критериясын
қанағатандыратын бірінші вариантын іріктеу
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
11

12. Administrative Model

Қиын жағдайдағы менеджерлерден
бағдарламаланбаған шешімдерді талап етеді
Шешімдердің мақсаты жиі айқын емес, қайшы
келетін және менеджерлердің келісімі табпайтын
болып келеді ;
Рациональды процедуралар әрқашанда
пайдаланылмайды, проблемаға жай түрде
қаралады
Менеджерлермен альтернативалар толық көлемде
ізделмейді
Көптеген менеджерлер ең жақсы шешімдермен
емес, қолайлы шешімдермен қанағаттанады
Интуиция, өткен тәжірбиеге сүйенеді
Әкімшілік модель сиппаттамалы түрде болады =
қиын жағдайдағы басқару шешімдерін
қабылдаудағы нақты процесстердің көрінісін
көрсетеді
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
12

13. Political Model

Нағыз ортаға ұқсайды
● Ұйым әртүрлі мүделерден, мақсаттардан
және құндылықтардан тұрады
Ақпарат белгісіз және толықсыз болып
келеді
Менеджерлер проблеманың барлық
аспектілерін идентификациялауға
уақыты, ресурстары және
интеллектуальды қабілеттілігі жоқ
Менеджерлер мақсатты қоюға және
альтернативаларды талқылауға
қатысады
Коалиция = нақты мақсатты қолдайтын
менеджерлердің бейресми одағы
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
13

14. Шешім қабылдаудың классикалық, әкімшілік және саяси модельдерінің сипаттамасы

Классикалық модель
Әкімшілік модель
Саяси модель
Анық мақсаттар,
проблемаларды түсіну;
Проблема мен мақсаттар
айқын емес;
Плюрализм;
Толық айқындалған
жағдай;
Белгісіздік жағдайы орын
алады;
Сенімсіздік/
Белгісіздік жағдайы
Шешім варианттары
және мүмкін нәтижелер
туралы толық мәнді
ақпарат;
Шешім варианттары және
орлардың салдары туралы
ақпараттың шектеулігі;
Пікірлердің сәйкес
болмауы; ақпараттың
белгісіздігі
Интуицияға және
коалицияға негізделген
керекті таңдау
коалиция мүшелері
арасында дискуссия
және «келіссөздер»
Пайдалы нәтижелерді
көбейту үшін адам
рациональды таңдау
жасайды;
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
мақсаттар конфликті

15. Басқару шешімдерін қабылдаудың негізгі кезеңдері

Нәтижелерді
бағалау
және кері
байланыс
Шешімдерді
іске асыру
Шешім
қажеттілігін
түсіну
Шешім
қабылдау
процесс
Жағдайды
диагностик
алау және
талдау
Ең жақсы
Шешімнің
шешімді таңдау варианттарын
даярлау
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
15

16. Шешім қабылдаудың стилдері

Белгісіздікті
қабылдау деңгейі
Жоғарғы
Талдаулық
Концептуальды
Директивті
Жүріс-тұрыстық
Төмен
Ойлау тәсілі
Интуитивті
Рациональды
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
16

17. Directive Style

Анық және жай шешімдерді
қабылдайтын адамдар
Тез шешім қабылдайды
Екі-үш алтернативаны
қарастырады
Өнімді және рациональды
Ережелер мен
процедуралар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
17

18. Analytical Style

Көп деректерге сүйеніп
кешенді шешімдерді табу
Альтернативаларды
мұхият зерттейді
Өзінің шешімдерін
басқарудағы бақылау
жүйесінен және басқа
көздерден алынған
объективті, рациональды
деректерге негіздеуді
Қолдағы ақпаратқа
негізінде ең мүмкін деген
шешімді іздеу
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
18

19. Conceptual Style

Көп ақпаратты қарастырғанды жақсы
көреді
Талдаушылық стильге қарағанда
әлеуметтік бағыт ұстанады
Проблемалар және оларды шешу
жолдары туралы басқалармен пікір
алысқанды ұнатады
Бір-бірлеріне ұқсамайтын
альтернативаларды қарастыру
Басқа адамдардан және басұару
жүйесінен түсетін ақпаратқа сүйенеді
Проблемаларды шығармашылық
арқылы шешу
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
19

20. Behavioral Style

Бұл стильді басқа адамдарға
қамқорлық жасайтын адамдар
пайдаланады
Адамдармен жеке сөйлескенді
жақсы көреді
Олардың проблемаға және оны
нақты шешу варианттарына
ықпалын түсіну
Бұл стильдегі адамдар
басқалардың тұлғалық дамуын
ойлайды
Басқа адамдардың мақсаттарына
жетуіне мүмкіндік беретін
шешімдер қабылдайды
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
20

21.

Турбулентті кезеңдегі шешім
қабылдаудағы жаңа көзқарастар
Шешімге
жаңа
көзқарастар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
21

22.

Назар
аударғандарыңызға
рахмет!
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
22