Жоспарлау және стратегиялық менеджмент

1. M a n a g e m e n t

Management
Lecture 5:
Жоспарлау және стратегиялық менеджмент
Наметша Асхат Сержанұлы, э.ғ.к.,
«Экономика, менеджмент және туризм»
кафедрасының аға оқытушысы
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
1

2. Болашақты жоспарлау

Қазіргі таңда көптеген
ұйымдар турбулентті және
белгісіздік жағдайында жұмыс
істеуге тура келеді
Экономикалық, саяси &
әлеуметтік тұрақсыздық =
менеджерлерге осымен
қалай күрес туралы ойлар
тастайды
Осының себебінен
ұйымдық жоспарлауға
қызығушылық туғызады
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
2

3. Мақсаттар мен жоспарлар дегеніміз не?

МАҚСАТТАР
Бұл ұйымның жетуге тырысатын
керекті жағдайы
ЖОСПАР
Мақсатқа жету жолдарының
сипатамасы және ресурстарды
тартуды, жұмыстардың,
тапсырмалардың графигін
нақтылау
ЖОСПАРЛАУ
Ұйымның мақсаттарын және
оларға жету әдістерін
анықтайтын процесс
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
3

4.

Ұйымның мақсаттарының/жоспарларының
деңгейі
Сыртқы үндеу
Заңдылық, мақсаттарды
инвесторлардың,
тұтынушылардың,
жабдықтаушылардың,
қоғамдастықтардың
көзқарасы арқылы негіздеу
Миссия
туралы
мәлімдеме
Стратегиялық
мақсаттар/жоспарлар
жоғарғы буындағы менеджерлер
(жалпы ұйым)
Тактикалық
мақсаттар/жоспарлар
орта буындағы менеджерлер
(Негізгі құрылымдар,
қызметтер)
Ішкі үндеу
Заңдылық, негізділік,
мотивация, басшылық,
Шешім негізі, стандарттар
Операциондық мақсаттар/жоспарлар
Бірінші сызықты менеджерлер
(Бөлімдер, бөлек жұмысшылар)
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
4

5. Мақсаттар мен жоспарлардың маңыздылығы

НЕГІЗДЕМЕ (ОБОСНОВАНИЕ). Миссия туралы
мәлімдемеде ұйымның түсінігі, ол не үшін өмір сүретіні
туралы ақпарат болады;
МОТИВАЦИЯНЫҢ КӨЗІ МЕН ЕЛІКТЕНДІРУ
(вовлеченности). Мақсатты түсіну, жұмысшылардың
ұйымға немесе құрылымға қандай нәтиже керек екенін
білу
РЕСУРСТАРДЫ ТАРАТУ. Мақсаттар менеджерлерге
ресурстарды (жұмысшылар, ақша и құралдар) қайда
бағыттауды шешуге көмектеседі
ІС-ӘРЕКЕТКЕ БАСШЫЛЫҚ. Мақсаттар мен жоспарлар
қозғалыстың бағытын анықтайды, жүмысшылардың
назарын нақты міндеттерге және оларды орындау
мүмкіндігін көрсетеді.
ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУДЫҢ НЕГІЗІ. Мақсаттар бекіткенде
және жоспарларды орнатқанда, менеджерлер ұйым
қандай нәтижеге жету туралы көрініс алады.
ҚЫЗМЕТТІҢ СТАНДАРТЫ. Мақсаттар ұйым қызметінің
нәтижесін анықтайды және олардың критерияларын
анықтайды.
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
5

6. Ұйымның миссиясы

Корпоративтік мақсаттың
иерархиясының шыңында
миссия тұрады, бұл дегеіміз
ұйымның қызметін негіздеу,
оның құндылықтарын сипаттау
және «өмірге не үшін келгенін
білу»
Нақты тұжырымдалған миссия,
содан шығатын мақсаттар мен
жоспарлардың фундаменті
болып табылады;
Миссияның болмауы немесе
дұрыс еместігі ұйымды белгісіз
бағытта алып кетуі мүмкін.
11-6
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
6

7.

ҚазГЗУ миссиясы
Сапалы және қол жетімді білім
беру арқылы көпке қызмет ету
Adapted from Exhibit 5.2
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
7

8. Стратегиялық мақсаттар мен жоспарлар

СТРАТЕГИЯЛЫҚ МАҚСАТТАР
Ұйым болашақта қай жерде болғысы
келетінін көрсетеді
Олар бүкіл ұйымғада, оның
құрылымдарына қатысыты
СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАР
Стратегиялық мақсаттарға жетудегі
ұйымның әрекеттерінің кезеңі
Ұйымның стратегиялық мақсатын
жүзеге асыруда қандай істер жүргізу
керектігін, қолда бар ресурстарды
қалай пайдалануды анықтайтын құжат
Ұзақ мерзімді болады және
орындалатын мерзімінен тұрады
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
8

9. Тактикалық мақсаттар мен жоспарлар

ТАКТИКАЛЫҚ МАҚСАТТАР
Негізгі құрылымдар жететін
нәтижелер
Олардың жетістігіне және
жүзеге асыруына орта буынды
менеджерлер жауапты
ТАКТИКАЛЫҚ ЖОСПАРЛАР
Басты стратегиялық жоспарды
орындауға және ұйымның
стратегиясының бір бөлігін
жүзеге асыруға көмектеседі
Қысқа мерзімді, бір жылдың
көлемі
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
9

10. Оперативті мақсаттар мен жоспарлар

ОПЕРАТИВТІ МАҚСАТТАР
Бөлімдердің, жұмыс
топтарының жететін
нәтижерлері
Олар нақты және өлшемді
болуы тиіс
ОПЕРАТИВТІ ЖОСПАРЛАР
Ұйымның төменгі деңгейінде
даярланады
Бөлім басшыларына ориентир
жасайтын күнделікті және
апталық операциялар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
10

11. Жоспарлардың түрі

© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
11

12. Нақты және жалпы жоспар – салыстырма үшін

© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
12

13. Мақсаттардың иерархиясы

Дәстүрлі жауапкершілік
Бүгінгі күн
Миссия
Top
Management
Стратегиялық
мақсаттар
Middle
Management
Тактикалық
мақсаттар
1st-line
Management
& Workers
Оперативті
мақсаттар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
• Орта буынды
басшыларды
алып тастау
• Жұмысшыларды
құқығы мен
мүмкіндігінің
артуы
Жұмысшылар
13

14. Әрекеттерді жоспарлау ақырғы нәтижеден шығу қажет

Ұзақ мерзімді әсерлерге (эффект) бағытталған кешенді
шешімдер, стратегиялық көзқарасты (подход) талап етеді
5 жылдан кейін қайда болуымыз қажет
Қызметтің нәтижесі
3. Керекті жағдай
2. Мақсатқа жетудегі қажетті
сатылар
3-5 жылға стратегиялық
көріністен басталуы қажет
және мақсат жету үшін қазір
не істеу керектігін анықтау
қажет
Ұйымның бүкіл жұмысы
стратегиямен тығыз өзара
байланыста болуы қажет
1. Қазір біз
кайдамыз
Уақыт
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing

15. Тиімді мақсат қойу процессінің сипаттамасы

Мақсаттар сипаттамасы
Анық және өлшемділік
Барлық маңызды нәтижелерді алу
Қиын, бірақ нақты мақсаттар
нақты анықталған кезең
Сыйақы берумен байланысты
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
15

16. Мақсаттарды басқару (MBO)

Қазіргі кезде көптеген
ұйымдар мақсаттарды
басқару тәсілін қолдану
үстінде
Бұл жоспарлау әдісі, ұйым
жұмысының нәтижесін
мониторинг жасау үшін,
менеджерлер мен
қызметкерлердің әр бөлімнің,
жобаның және жұмыскердің
мақсатын анақтауды
қарастырады
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
16

17. Мақсаттарды басқару (MBO) процессінің моделі

Step 1: Мақсаты қою
Ұйымның стратегиялық
мақсаты
Бөлімдердің мақсаты
Жеке қызметкерлердің
мақсаты
Step 2: Істердің жоспарын даярлау
Істердің жоспары
Мақсатқа жетуді
бағалау
Step 3:
Мақсатқа жетуді
бақылау
Жұмыстың нәтижесін
бағалау
Step 4: Жұмыстың
нәтижесін бағалау
Корективті істер
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
17

18. Стратегиялық менеджмент

Стратегиялық менеджмент – бұл
стратегияны тұжырымдау және
жүзеге асыру кезіндегі шешімдер
мен әрекеттердің жиынтығы.
Ұйымның мақсатына жету үшін
қажет
Басшылар стратегиялық
менеджментті ұйымның
қозғалысының жалпы бағытын
анықтау үшін пайдаланады
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
18

19. Көптеген ұйымдар үшін стратегия «әдемі құжат» болумен шектеледі…

Коммуникация кедергілері
мен стратегия көрінісі
Қызметкерлердің тек орта
есеппен алғанда 5% өз
ұйымының стратегиясын
түсінеді
Басқаруды ұстап тұратын
факторлар
Субъективті кедергілер
Менеджерлердің тек орта
есеппен алғанда 25%
ұйымның стратегиясымен
жүруге ынталы
Ұйымдардың 10 нан 9
өзінің стратегиясына
жетуге мүмкіндігі жоқ
Ресурстық кедергі
Ұйымдардың орта есеппен
алғанда 60% бюджеттерін
стратегиямен
байланыстырмайды
85 % топ-менеджмент бір
айдың тек бір сағатын
стратегия талқылауға
жұмсайды

20. Стратегиялық менеджмент процессі

Сыртқы ортаны
талдау –
National, Global
Стратегиялық
факторлардың
индентификациясы
– мүмкіндіктер,
қауіптер
Ағымды бағалау
Миссиялар,
Мақсаттар,Страте
гиялар
Ішкі ортаны талдау –
Маңызды
компетенциялар,
Синергизм,
Құндылықтарды құру
SWOT
Жаңа
миссиялар,
мақсат,
стратегия
Стратегиялық
факторлардың
индентификациясы
– күшті, осал жақтар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
Стратегияны
түжырымдау–
Corporate,
Business,
Functional
Өзгерістер
арқылы
стратегияны
енгізу:
Көшбасшылық,
мәдениет,
ұйымдық
құрылым, адам
ресурстары,
ақпарат және
бақылау жүйесі
20

21. The Boston consulting group (BCG) матрицасы

Нарықтың өсу деңгеңі
Жоғарғы
Жұлдыздар
Сұрақ қою
белгісі
Сауылмалы
сиыр
Иттер
Төмен
Нарықтағы үлесі
Жоғарғы
Төмен
Source: Perspectives, No. 66, “The Product Portfolio,” Adapted by
permission from The Boston Consulting Group, Inc., 1970.
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
21

22. The Boston consulting group (BCG) матрицасы

«Жұлдыз» тез өсіп келе жатқан салада үлкен
нарықтық үлесі бар
«Сауылмалы сиырлар» толған, жай өсетін салада
«жайылады», нарықтың біраз үлесін алып отыр
«Сұрақ қою белгісі» жаңа тез өсіп келе жатқан
салаларда қызмет атқарады, бірақ нарықтың көп
үлесін алмайды
«Иттер» нашар нәтижерлер көрсетеді, тез
өспейтін нарықта аз үлесі бар
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
22

23. The Boston consulting group (BCG) матрицасы

Нарықтың өсу деңгеңі
Жоғарғы
Жұлдыздар
Мобильді
қондырғылар үшін
Android
жүйесі
Сауылмалы
Сиыр
Google іздеу
жүйесі
Сұрақ қою
Белгісі
Google +
Әлеуметтік желесі
Иттер
Youtube қызметі
Төмен
Нарықтағы үлесі
Жоғарғы
Төмен
Source: Perspectives, No. 66, “The Product Portfolio,” Adapted by
permission from The Boston Consulting Group, Inc., 1970.
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
23

24. Стратегияны жүзеге асырудың негізгі инструменттері

Сыртқы орта
Ұйым
Көшбасшылық
Сендіру
Мотивация
Мәдениет/құндылық
Құрылым
Стратегия
Ұйымдық құрылым
Командалар
Орталық-дыру/Орталық-сыздық
Күштер, міндет қойу
Қызмет
нәтижесі
Адам ресурстар
Таңдау/жалдау
Оқыту/алмасу/өсіру
Шығару/жаңадан шақыру
Ақпараттық және бақылау жүйесі
Қызмет ақысы, марапаттау
Бюджетті тарату
Ақпараттық жүйелер
Ережелер/процедурла
Source: Adapted from Jay R. Galbraith and Robert K. Kazanjian, strategy Implementation: Structure, Systems and Process, 2d ed. (St. Paul, Minn.: West, 1986), 115,
Used with permission.
© 2008 Prentice-Hall Business Publishing
24