Халықаралық құқық пен ұлттық құқық арақатынасы

1. Халықаралық құқық пен ұлттық құқық арақатынасы

2. ХҚ және ҰҚ арақатынас теориялары

МОНИЗМ
ДУАЛИЗМ

3. БІРІНШІ МОНИСТІК ТЕОРИЯ

ҰЛТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТАН БАСЫМ
Негізін қалаушылар: Гегель, Цорн, Левонтин

4. Гегель

•Мемлекет абсолютті билік иесі,
өзінің еркі бойынша ішкі ұлттық
нормаларын, сол сияқты
«сыртқымемлекеттік»
(халықаралық) құқық
нормаларын өзгеруге құқылы

5. Екінші монистік теория

• ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАН
БАСЫМДЫЛЫҒЫ
• Негізін қалаушылар: Кельзен, Лаутерпахт, Иглтон

6. Кельзен

• Екі құқықтық жүйе арасында қайшылықтар
туындайтын болса, халықаралық құқық
әрдайым басымдылыққа ие. Мемлекеттер
өзінің ішкі құқығын қолдана отырып өз
территориясындағы істерді реттеу құзыретті,
алайда егер сұрақтар халықаралық құқықпен
реттелмесе ғана осы құқық сақталады.

7. Дуалистік теория

• Халықаралық құқық пен ұлттық құқық өзара
тәуелділігі жоқ жүйелер. Әрбіреуінің өзіне тән
реттеу объектісі, субъектілері мен қайнар көздері
бар
• Негізін қалаушылар: Трипель, Аго, Анцилотти

8.

Осы теория бойынша екі құқықтық жүйе
өзара тәуелді болмағанымен, өзара әсерін
тигізеді. Бұл әсер мемлекеттің
халықаралық құқық нормаларын ішкі
заңнамаға енгізу әдіс құралдарының
болуы, осы екі құқықтық жүйе арасында
коллизияларды жою әрекеттерінде көрініс
табады.

9.

Екі полярлы теориялардан басқа аралық теориялар да дамыған:
Ұстамды дуализм (Ч.Хайд: ХҚ пен ҰҚ әртүрлі, бірақ қалыптасу,
даму және әрекет ету бойынша өзара әсер етеді, бір жағдай екі
құқықпен реттелуі мүмкін)
Ұстамды монизм (А. Фердросс: халықаралық шарттар тек
халықаралық құқық қайнар көзі ғана емес, мемлекет ішінде
міндетті)
Диалектикалық концепция (Г. Зейдель: халықаралық құқық
нормалары мемлекет үшін міндетті, мемлекеттің ұлттық
құқыңы ретінде танылады)
Диалектикалық дуализм (М. Шоу, Л. Хенкин: халықаралық
құқық нормалары ішкі қатынастарды мемлекеттің егемендік
құқығы, яғни келісімі нәтижесінде ғана реттеуі мүмкін)

10. Халықаралық құқықтағы ұлттық құқық бойынша сұрақтары

•Мемлекеттерге ұлттық құқыққа сілтеме
жасап, халықаралық міндеттемелерден бас
тартуға тыйым салынады.
•Ұлттық құқық негізінде ғана пайда болатын
даулар: private individuals versus States
•Ұлттық құқықты қолданумен байланысты
сұрақтар: жеке тұлғалардың азаматтығы

11.

Мемлекеттерге ұлттық құқыққа сілтеме
жасап, халықаралық міндеттемелерден
бас тартуға тыйым салынады. 1969 ж. ВКның 27 бабы
*Алайда осы ережеге сәйкес ВК ерекшелік
(исключения) көздейді. 46 бап

12.

2000 жылы Роберт пен Алекс екі ағайынды, Редленд мемлекетінде
жұмысқа орналасады. Ағвйындылар Блекленд мемлкетінің азаматтары
болып табылады. 10 жыл бойы олар кішігірім компанияда менеджерлер
болып жұмыс істейді.
2011 жылы Роберт пен Алекс түнгі клубқа барады. Біраз уақыттан кейін
Роберт басқа адаммен ұрысып, далаға шығады. Алекс артынан еріп,
оның інісін екі адам ұрып жатқанын көреді. Алекс көп жыл бойы
бокспен айналысқан. Ағасын қорғау үшін ол да төбелеске кіріседі. Бір
уақытта бір адам жерге құлайды. Роберт оны пышақтап өлтірді.
Редленд мемлекетінің полицисы келіп Робертті қамауға алады. Оған
оның құқықтарын түсіндірмей, оған ешкімді жібермейді. Сот шешімі
бойынша Робертке өлім жасасы белгіленді.
Алекс Консулдық қатынастар туралы Вена конвенциясының бұзылуына
сілтеме жасап, Редлендтің жоғары сотына апелляциялық шағым жазады.

13.

Халықаралық құқық бойынша, мемлекеттер өзінің
халықаралық құқықтық міндеттерін адал оындауы
қажет.
• Осы ереже pacta sunt servanda қағидасында көрініс тапқан.
• Осы қағида екі жағдай үшін аса маңызды:
1) егер халықаралық міндеттемелер мен ұлттық заңнама
арасында қайшылық туындайтын болса;
2) мемлекет адал ниетпен халықаралық міндеттемелерін
орындау үшін ұлттық заңнаманы сәйкестендіруі қажет

14.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ НОРМАЛАРДЫ ЖҮЗЕГЕ
АСЫРУ
ИМПЛЕМЕНТАЦИЯ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ НОРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ
ТЕРМИНДЕРІ БІРДЕЙ МАҒЫНАДА
ҚОЛДАНЫЛАДЫ МА?

15. Халықаралық жария құқық нормаларын жүзеге асыру

Халықаралық құқықтық
мехканизмдер
институционалды
конвенциялық
Ұлттық құқықтық
механизмдер
нормативті
Ұйымдастырушылыққұқықтық

16.

Бүгінгі күні халықаралық құқық
нормаларын жүзеге асыру
мемлекетішілік құқыққа тікелей
байланысты. Мемлекет өзіне
халықаралық міндеттемелерді
жүктегеннен кейін оны жүзеге асыру
механизмін орындау қажет. Осы
механизм имплементация деп
аталынады.

17.

Жоғары нормативтікқұқықтық деңгейде бұл
механизм мемлекеттік
жоғары актілерде бекітіледі.

18. Конституция США 1787 г. в ч. 2 ст. VI

•Осы Конституция және оны орындауға
қабылданған Құрама Штаттардың
заңдары, сол сияқты барлық шарттар
мемлекеттің жоғары құқығы болып
табылады.

19. Франция Конституциясының 55 бабы

•«Ратификацияланған және
қабылданған халықаралық шарттар
басқа тараптың келісімшарт немесе
шартты қолдану шартында ғана,
жарияланған сәтінен заңдар күшінен
басым түрде қолданылады».

20. Армения Конституциясының 6 бабы 5 тармағы

•Халықаралық шарттар тек ратификациядан
кейін ғана қолданылады. Олар Республика
құқықтық жүйесінің құрамдас бөлігі болып
табылады. Егер оларда ұлттық заңнамада
көзделген нормалардан өзгеше ережелер
болса, халықаралық шарт нормалары
қолданылады.

21. Ресей Федерациясының 15 бабы 4 тармағы

• Халықаралық құқықтың жалпымен танылған
қағидалары мен нормалары және РФ
халықаралық шарттары оның құқықтық
жүйесінің құрамас бөлігі. Егер РФ халықаралық
шартында ұлттық заңнамада көрсетілген
ережелерден өзге нормалар болса,
халықаралық шарт нормалары қолданылады.

22. Қазақстан Республикасының 4-бабы

1. Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық
Конституцияның, соған сәйкес заңдардың, өзге де
нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық
шарттары мен Республиканың басқа да
міндеттемелерінің, сондай-ақ Республика
Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Соты
нормативтік қаулыларының нормалары болып
табылады.

23. Қазақстан Республикасының 4-бабы

3. Республика бекіткен халықаралық
шарттардың Республика заңдарынан
басымдығы болады. Қазақстан қатысушысы
болып табылатын халықаралық шарттардың
Қазақстан Республикасының аумағында
қолданылу тәртібі мен талаптары
Республиканың заңнамасында
айқындалады.

24.

Конституциямен қатар
халықаралық міндеттемелерді
имплементациялау
механизме арнайы
заңнамалық актілерде
бекітіледі.

25. Имплементация

ТРАНСФОРМАЦИЯ
ИНКОРПОРАЦИЯ
СІЛТЕМЕ ЖАСАУ

26. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ ПЕН МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАР ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ (КОМПЕТЕНЦИЯ)

Мемлекеттік органдардың
құзыреттілігі – мемлекеттің егеменді
құқығы. Алайда халықаралық құқықта
кейбір мемлекеттік органдарының
құзыреттілігі бойынша нормалар бар.