Мәдениет құрылымы, функциясы. (Дәріс 2)

1. 2 дәріс МӘДЕНИЕТ ҚҰРЫЛЫМЫ, ФУНКЦИЯСЫ.  

1 модуль. МӘДЕНИЕТ ТЕОРИЯСЫ. ӘЛЕМДІК
МӘДЕНИЕТТЕР МЕН ӨРКЕНИЕТТЕР
2 дәріс
МӘДЕНИЕТ ҚҰРЫЛЫМЫ, ФУНКЦИЯСЫ.
Лектор: филос.ғ.к, асс. проф. НҰРАДИН ГҮЛХАН БОЛАТҚЫЗЫ

2. Дәріс сұрақтары

1. Мәдениет туралы дағдылы түсініктер мен
түрлі ғылыми көзқарастар.
2. Мәдениет ұғымының даму логикасы және
тарихы.
3. Мәдениет құрлымы: материалдық және
рухани мәдениет.
Мақсаты: мәдениеттанудың қалыптасу тарихын
және құрылымын талқылау арқылы топталған
ғылыми көзқарастарды ұғыну.
Міндеттері: мәдениет тарихына шолу жасау,
құрылымын талдау арқылы оның ғылым
болып қалыптасуын бекіту.

3. 1 дәріс. Пре-пост сауалнама нәтижесі

ШЕТ ТІЛІ: Студент саны 74
ҚАЗАҚ ТІЛІ: Студент саны 55
ДЕФ ЖӘНЕ СПИС: С.с. 74
• Қатысқан 66 студент, 89,1 %
• Пресауалнама бойынша
• 171 жауап - «Иә» - 37 %
• 285 жауап – «Жоқ» - 61,6 %
• 6 жауап жазбаған - 1,2 %
• Қатысқан 50 студент, 91 %
• Пресауалнама бойынша
• 135 жауап - «Иә» - 38,5 %
• 215 жауап – «Жоқ» - 61,4 %
• 0 жауап жазбаған – 0 %
• Қатысқаны 63 студент, 85 %
• Пресауалнама бойынша
• 161 жауап - «Иә» - 36,5 %
• 277 жауап – «Жоқ» - 62,8 %
• 3 жауап жазбаған – 0,6 %
• Постсауалнама бойынша
• 413 жауап - «Иә» - 89,3 %
• 14 жауап – «Жоқ» - 3 %
• 35 жауап жазбаған - 7,5 %
• Постсауалнама бойынша
• 308 жауап - «Иә» - 88 %
• 8 жауап – «Жоқ» - 2,2 %
• 34 жауап жазбаған – 9,7 %
• Постсауалнама бойынша
• 52,3 % нақты үлес
• 423 жауап - «Иә» - 95,9 %
• 10 жауап – «Жоқ» - 3 %
• 8 жауап жазбаған – 2,4 %
• 49,5 % нақты үлес
• 59,4 % нақты үлес

4. Прежазба-сауалнама (2 минут)

АТЫ-ЖӨНІҢДІ, ТОБЫҢДЫ ЖАЗ!
1
Магия, фетешизм, тотемизм, анимизм
және табу терминдерінің нешеуін
білесің, санын жаз!
2
Роззак, Тайлор, Кант, Флоренский
мәдениет туралы теориясымен
таныссың ба?
Шпенглер, Тойнби, Данилевский, Леви
Стросс, З.Фрейд, Кассирер, Вебер
есімдерінің нешеуі таныс, санын жаз!
3
4
Сен үшін қажеттілік деген не? Қысқа,
әрі нақты ойыңды жаз!
иә
жоқ

5.

Американдық
мәдениеттанушы Т.Роззак
пікірінше, мәдениеттің пайда
болуына ықпал еткен
Ежелгі адам әлемді рухани тұрғыда
игерді, ол араманшыл болды, әр
нәрсенің себебін іздеді,
көргендерін өзі жасауға ұмтылды,
сондықтанда ол жасаушы болды.
Оларды әдепкіде әртүрлі
мистикалық құбылыстар таң
қалдырды да, қоршаған ортаның
құпияларын игеруге шақырды. Ол
құпияларды тану үшін олар еңбек
құралдарын жасады, сосын тамақ
пісіруге отты пайдаланды, онан соң
жұлдыздарға қарап, бағдар
жасады, оларға табынды, онан соң
жабайы жануарларды қолға
үйретті, жерді игерді, ақырында,
табиғатты түгел бағындырды.

6. Осы аралықтың бәрінде олармен бірге магия, фетешизм, тотемизм, анимизм және табу қатар жүрді. Бұлардың барлығын бір сөзбен мифология деп ат

Осы аралықтың бәрінде олармен бірге магия, фетешизм, тотемизм, анимизм
және табу қатар жүрді. Бұлардың барлығын бір сөзбен мифология деп атайды.
«фетешизм» – амулет, талисман, тұмар сынды жансыз заттарға табыну,
заттардың жоғарғы қасиетіне деген сенім, заттар мен құбылыстардың
құдайға айналуы;
«анимизм» – жан мен рухқа және олардың қоршаған ортадағы құбылыстар
мен заттар, адамдар, жануарлар өміріне ықпалына сену.
“тотемизм” – алгонкиндік “ототем” сөзі, тек, тегі деген мағына береді.
Алғашқы қауымдық қоғамның ерте діндерінің бірі;
“табу” – “тыйым” деген полинезийлік сөз. Адамдардың кейбір әрекеттеріне
салынатын қатаң тыйымдар мен ырымдар.
“магия” – адамдардың құпия бір тылсым күштің арнайы шақыру арқылы
келіп, белгілі бір оқиғаны өзгертуіне ықпал ете алатынына сену. Оған бал ашу,
астрология, сиқырлау, алхимия, медиумизм, некромантия, қарғыс айту т.б.

7. Л.Мамфорд: адам дамуындағы еңбек-құралдарының дамуын мәдени жетістікке жатқызуға болмайды

Себебі олар құралдарды ағаштан, тастан жасады,
ол бір аса керемет ойды қажет етпейді. Тек
адам ғана емес, басқа да биологиялық түрлер
одан да керемет құрылғылар жасаған жоқ па?
Мәселен құндыздар бекіністер соғады,
өрмекшілер өрмектерін тамаша етіп
қиыстырып тоқиды, құмырсқалар илеу соғады,
аралар теңдесі жоқ симметриялық ұясы т.б.
Салыстыра қарасақ, олар адамдарға
қарағанда өте жақсы құрастырушылар.

8.

Орыс философы П.А. Флоренский
• культура сөзінің түбірі культ, яғни құдайларға табыну, демек
культураның пайда болуы құдіреттілікпен тікелей байланысты.
Оның пікірінше, адамадар пайдаланып жүрген балға, балта, ара
т.б. құралдардың құпия бір сыры бар.
Ағылшын ғалымы Тайлор
• мәдениетке адамның ақыл-ойы мен еңбегінің жемісі ретінде –
материалдық және рухани құндылықтар ретінде түсіндіре
білді. Ол дін арқылы анимистик теорияны өмірге әкелді, яғни
жан адам денесінен бөлініп шығады деген ұғымға сенген.
Неміс философы Кант
• Мәдениеттің адамгершілік заңдармен қалыптасуын

9. ХХ ғасыр- мәдениеттану ғылым ретінде

• Басты өкілі австриялық
невропотолог,
психоаналитик З.Фрейд.
фрейдизм мен этология.
• Негізгі өкілдері
Батыс Европада
Шпенглер,
Тойнби, Ресейде
Данилевский.
•Бұл мектептің басты
өкілдері ағылшын
ғалымы Томас Стерн–
Элист пен 3. Альфред
Вебер.
Қоғамдық
тарихи мектеп
Натуралистік
мектеп
Социологиялық
мектеп
Рәміздік мектеп
•Мектептің
қайраткерлері неміс
философы Кассирер
мен француз ғалымы
Клод Леви Строс

10. ДЕМОКРИТ: дамудың басты күші – ҚАЖЕТТІЛІК

Мәдениет дамуында маңызды рөлдің бірі
қажеттілікке бұйырған. Қажеттілік – бір-нәрсені
қалау, сол қалауды қанағаттандыруға деген
адамның құлшынысын анықтайтын күй.
Қажеттілік адамды белгілі бір әрекет етуге
итермелейді.

11. Мәдениеттану қызметтері

Адаптивті
Интегративті
Әлеуметтену
Компенсаторлы
Өнер
Рекреативті;
Тәрбиелі;
Идеологиялық;
Танымдық;
Эмотивті
Коммуникативті
Ойындық

12.

МЕН
Материалдық
Мәдениет
Рухани
Дін
Өнер
Білім
Құндылықтар
Саясат
Идеялар
Интеллект
Мораль

13. Постжазба-сауалнама (2 минут)

АТЫ-ЖӨНІҢДІ, ТОБЫҢДЫ ЖАЗ!
1
Магия, фетешизм, тотемизм, анимизм
және табу терминдерінің нешеуін
білесің, санын жаз!
2
Роззак, Тайлор, Кант, Флоренский
мәдениет туралы теориясымен
таныссың ба?
Шпенглер, Тойнби, Данилевский, Леви
Стросс, З.Фрейд, Кассирер, Вебер
есімдерінің нешеуі таныс, санын жаз!
иә
жоқ
Сабақтың мақсатына қол жеткізе алдың
ба?
иә
жоқ
3
4