Мәдениет теориясы. Әлемдік мәдениеттер мен өркениеттер. Мәдениет және өркениет

1.

1 модуль. МӘДЕНИЕТ ТЕОРИЯСЫ. ӘЛЕМДІК
МӘДЕНИЕТТЕР МЕН ӨРКЕНИЕТТЕР
3 дәріс
Мәдениет және өркениет
Лектор: филос.ғ.к, асс. проф. НҰРАДИН ГҮЛХАН БОЛАТҚЫЗЫ

2. Дәріс сұрақтары

1. Өркениет туралы дағдылы түсініктер мен түрлі ғылыми
көзқарастар.
2.
Өркениет ұғымы және оның мәдениетпен өзара
байланысы
3.
Батыс пен Шығыс: мәдениет диллемасы
Мақсаты: Мәдениет және өркениет ұғымдары, олардың
өзара қатынасын,батыс пен шығыс мәдениетін ашып
көрсету.
Міндеттері: студенттерді мәдениет және өркениет
феномендерінің мәні және олардың өзара қатынастары
туралы,оларды теңдестіру немесе оларды бөлектеу
сұрақтарымен таныстыру.

3.

Өркениет сөзі арабтың - “Таммадун”
сөзіне саяды,
бірақ мәдениет секілді бұл сөздің
қазақша баламасы емес.
Цивилизация сөзі латынның “civilis”
азамат, қоғам, мемелекет сөздерінің
мағынасын береді.
XVII — XVIII ғасырларда
«өркениетті» деген сөз «жабайы»
сөзінің қарама-қайшысы болды
ХІХ ғасырда бұл ұғым өзгеріп
қоғамның әлеуметтік жағдайы,
әлеуметтік прогресстің көрсеткіші
деген ұғымдарға ие болды.
Өркениет деген
ұғымды қалай
түсінесіздер?

4.

Өркениеттің мазмұны және оны түсінудегі әртүрлі көзқараста
Ф.Энгельс
"Происхождение
семьи, частной
собственности и
государства"
Барлық қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы, ауыл мен қала арасындағы
қарама-қайшылықтың күшеюі, қоғамдық өндірістің товарлық сипаты,
мүлікті мұрагерлеу құқығы, түрлі биліктер, темір ақшаның енгізілуі,
жабдықтаудың шығуы, жерге жеке меншіктің пайда болуы, құлдық еңбектің
өндірістің үстем етуші түрі ретінде болуы. Қоғамдық қатынастардағы бір
некелік жанұялар өзгеріп, әлеуметтік теңсіздік пен қоғамның шаруашылық
бірлігі, мемлекет және адам, адамды шеттету, құқығын төмендету немесе
қанау пайда болды.
Американдық
теоретик Мамфорд
"Техника мен
өркениет"
Өркениеттің қозғаушы күші – соғыс, ол техникадағы
өзгерістерді жояды немесе оның ауысуы қажеттігін
дәлелдейді.
Бостон унив-нің проф.
биолог Кнаудсон
Өмірді тек басқа өмірді өлтіру арқылы ғана дамытуға болады
Американ тарихшысы
Хоснинг
Космополитикалық және нәсілдік теориялар бар екені рас, ал өркениет толық
қалыптаспаған нәсілдерге үстемдік етіп немесе толығымен жоймаса болмайды
Ф.М.Достоевский
"Зимных заметках о
летных впечатлениях"
Европа өркениетті болды, бірақ та ол қоғамдағы идеалдар өмірін бостандыққа,
теңдікке, бауырлыққа айналдыра алмады, тұлға мен мемлекет арасындағы
қарама-қайшылықты шеше алмады, тұлғаны тәуелсіз әрі еркін ете алмады.
Рим экспанциясынның
апологеті
Публия Корнелия
Тацит
"Гректер тек өздеріне табынады, олар жалқау әрі өз бетімен кеткен… арабтарда
дисциплина жоқ /недисциплинированны/… египеттіктер ырымшыл
/суеверны/". Рим жаулап алу соғысын жүргізіп жүрген жоқ, керісінше,
мәдениетті, халықтар достығын жүргізіп жүр.

5.

Ғалым,
тарихшы
Манаш
Қозыбаев
Өркениет шындығына келгенде мәдениет. Ал мәдениет болса тірнек
/материальная/, көрнек /духовная/ мәдениеті болып, барша өмірдің
саласын қамтиды. Еуразия сахарасында орналасқан Қазақстанда ұлттық
мәдениет басқа мәдениеттермен байланысып ұштасып жатады, ал азиялық
және европалық мәдениетінің қосындысы бола тұра ұлттың болмысын
сақтайды, ұлттың менмендік сипаты түрленіп, нәрленіп байи түскенімен
негізгі қасиетін жоғалтпай келеді, соның ұлттық сипаты жоғалса ұлттың өмір
сүруі мүмкін емес.
Сенатор
Қуаныш
Сұлтанов
Тәуелсіз, өркениеті мемлекет құрылымы қиындықсыз болуы мүмкін емес,
дүние жүзінің тарихында төрт құбыласы сай, бірден қаз тұрып, гүлденіп кеткен
мемлекетті ешкім де білмейді.
Демограф
Мақаш Тәтімов
Дербестігіміз –
Демографияда
Қазақстан мен қазақ халқы, қазірде демографиялық детерменизм
жағдайында деген терең түсінігіміздің дұрыс екеніне ұлтымыздың
бүгінгі ұрпақтары ғана емес, ертеңгі ХХІ ғасырдың ұрпақтары да көз
жеткізе алатын болады.
Еренғайып
ОМАРОВ,
академик,
Қайнар
университетінің
ректоры
Ежелгi қазақтардың өзен өркениетiнiң негiзiн қаңлылар салған, бұл жөнiнде
Авестада айтылған. Шымкент маңындағы Шәуiлдiрде кеменiң қалдығы
табылған, ғалымдардың пiкiрiнше, оған шамамен 2000 жыл болған.
Ертедегi қазақтардың өзен өркениетiн жасаған екiншi iрi этносы – оғыздар.
«Оғыз» сөзi ежелгi түркi тiлiнде уғуз – өзен, су адамы немесе үлкен су дегендi
бiлдiредi. Орталық Азияда қуатты империялар құрған оғыздар -ғұздар мен
қаңлылар, Еуразияда хазарлар алғашқы кезде өзен өркениетiне арқа сүйедi.

6.

ӘЛЕМДІК ӨРКЕНИЕТТЕРДІҢ
ХРОНОЛОГИЯЛЫҚ ШЕҢБЕРІ
Неолетикалық өркениет, яғни, мезолит дәуірі
/б.э.д. 8-7 мыңжылдықты қамтиды, шамамен 32-33
жыл өмір сүрді/.
Ерте құл иеленушілік өркениет, яғни, қола дәуірі
/энеолит/. /б.э.д. 4 мыңжылдықты қамтиды, шамамен
20-23 жыл өмір сүрді/.
Антикалық өркениет, яғни, темір дәуірі /б.э.д. 12-9
ғасырлар аралығын қамтыды/.
Ерте феодалдық өркениет /Ү ғасырдың ортасынан
бастап ҮІІІ ғасырға дейін/.
Кеш феодалдық, яғни, индустриалды өркениетке
дейін /ХІҮ-ХҮ ғасырлар аралығы/.
Индустриалды өркениет /1730-1790 жылдар
аралығын қамтыды/.
Постиндустриалды өркениет

7.

Келісесің бе?