Мегаспорогенез және микроспорогенез

1.

2.

Мегаспорогенез
және
микроспорогенез

3.

4.

5.

6.

Тозңқап пен тозаң:
1 – аталық: т – тозаңқап; ж – жіпшесі; 2 – жаңадан жетіліп келе жатқан тозаңқаптың
көлденең кесіндіс; 3 – жетілген тозаңқап; 4 – жарылған тозаңқап; 5 – бір тозаңның
құрылысы; в – вегетативті клетка; г – генеративті ядро (клетка); и – интина; э – экхина.

7.

Аталық түрлері мен бөлімдері:
1-13 – аталық түрлері; т – тозаңқап, ж – жіпше, д – дәнекер.

8.

9.

10.

Аналық түрлері:
А – аналық аузы; М – аналық мойны; Т – аналық түйіні (жатыны).

11.

. Гинецейлердің (аналықтардың) өз ара кірігу түрлері:
1 – апокорпты гинецей; 2 – 4 синкарпты гинецейлердің кірігу түрлері; А – аналық аузы; М –
аналық мойны; Т – аналық жүйіні.

12.

Мегаспоралардың пайда болуы мегаспорогенез деп аталады.
Мегаспорогенез — тұқым бүршіктерінде жүретін процесс (10сурет). Тұқым бүршіктерінің жоғарыда қарастырылған
құрылысы қалыптасқаннан кейін нуцеллустың
субэпидермальды қабатының бір жасушасы көлемін ұлғайтып
өсе бастайды. Бұл — археспориальды жасуша немесе
мегаспоралардың аналық жасушасы. Диплоидты жасуша
мейоз жолымен бөлініп, оның гаплоидты мегаспоралар
тетрадасы пайда болады. Осыдан кейін ұрық қалтасы —
аналық гаметофиттің қалыптасуы (мегагамметогенез)
басталады. Одан ары төрт мегаспораның үшеуі жаншылып
ыдырайды. Әдетте осылардың біреуі ғана, яғни тұқым
бүршігінің халаза жағындағысы дамуын жалғастырады.

13.

10-сурет. Тұқым бүршігінің дамуы, мегаспорогенез және аналық гаметофит — ұрық
қалтасының дамуы:
А, Б, В, Г, Д - тұқым бүршігінің дамуы, бір археспориальды жасушаның пайда болуы; Е археспориальды жасуша; Ж - археспориальды жасушаның редукциялық жолмен екіге
бөлінуі; З — төрт жасушаға бөлінуі (төрт мегаспора) И - үш мегаспораның
дегенерациялануы және бір мегаспораның қарқынды дамуы. К – мегаспораның өсе
бастауы, оның ядросы екіге бөлінеді; Л,М — екі ядроның бірінен кейін бірі екі рет бөлініп,
сегіз ядроның пайда болуы (полюсте төрт ядродан); Н- дамың жетілген ұрық қалтасы

14.

Мегаспора жасушасы көлемін ұлғайтады, оның ядросы митоз жолымен
кезектесіп үш peт бөлінеді. Бірінші бөліну кезінде екі ядроның ортасындағы
ірі вакуоль ұзарған жасушаның екі полюсіне ығысады. Бұдан кейін бұл
ядролардың әрқайсысы екіден бөлініп, әр полюсте төрттен ядро
қалыптасады. Бұл — ұрық қалтасы дамуының сегіз ядролық кезеңі. Одан
әрі әр полюстен бір ядро бөлініп (полюстік ядролар), ұрық қалтасының
ортасына қарай жылжиды. Бұлар ұрықтануға дейін, кейде одан кейін
қосылады. Қосылу нәтижесінде ұрық қалтасының диплоид хромосомалы
орталығы немесе соңғы ядросы пайда болады. Полюстерде қалған ядролар
цитоплазмамен қоршалып, жасушаларға айналады да, бір-біріне жанаса
тығыз орналасады. Микропиле полюсіндегі көлемінің үлкеңдігімен
ерекшеленетін жасушаның біреуі аналық гаметаға — жұмыртқа
жасушасына айналады. Оның жанындағы көлемдері шамалас екі жасуша
синергидтер деп аталады. Жұмыртқа жасушасы мен оның синергидтері
жұмыртқа аппаратын түзеді. Халаза полюсіндегі үш ядро дараланып дербес
жасушаларға айналады. Бұл жасушалар антиподтар деп аталады.