Brain элементтері

1. BRAIN ЭЛЕМЕНТТЕРІ

2. Au-2,54 мкмоль\кг Th 2,44 мкмоль\кг Pb 16 мкмоль\кг

3. Алтын- золото- aurum

4. Алтынға тән қасиеттер

Таза алтын сары түсті, соғылғыш және созылғыш металл, химиялық инертті
элемент. Сыртқы ортаның химиялық әсеріне аса төзімді. Оттек, сутек, азот,
және көміртекпен тікелей қосылмайды. Алтынға сілтілер және
жеке қышқылдар әсер етпейді. “Патша сұйығында” (1 көлем HNO3, 3 көлем
HCl) және кейбір күшті қышқылдар қоспасында ериді. Қосылыстарында
алтын бір және үш валентті болып келеді. Табиғатта саф алтын түрінде, тау
жыныстарында (5*10−7%), теңіз және мұхит суында (0.01-0.05 мг/т) кездеседі.
Кентастардын алтынды ұсақтау, байыту және цианды натрий ерітіндісімен
өңдеу арқылы алады. Алтынмен басқа металдардың бетін жалатады, әшекей
бұйымдар жасайды. Тауар өндіруде, сауда-саттықта басқа заттардың бәрінің
нарқы алтынмен бағаланады.[1]
Алтын табиғатта сап түрде кездесетін металл. Алтынның, ұсақ
түйірлері кварц ішінде, немесе кварц құмы арасында шашыраңкы күйде
болады. Алтынның табиғаттағы қосылысы алтын теллуриді (калаверит)
AuTe2 құрамында және мыстың, қорғасынның сульфид кендерінде болады.
Алтын Сібірде, Оралда және Орта Азия мен Қазақстанда да кездеседі.

5. Алтынды алу әдістері

Құммен шаю
Амальгама
Цианид

6. Алтынның химиялық қасиеттері

Алтын жұмсақ болғандықтан таза түрде емес, мыс және күміспен
араластырылған құйма түрінде колданылады. Түрлі алтын заттарды алтын
мен мыстың құймасынан жасайды, ол құймада көбінесе 58,3% алтын болады
(алтын заттардың пробасы 583).
Алтын активтігі тіпті нашар металл, активтік қатарында ол ақырғы орында
тұр. Оттекпен тікелей еш жағдайда да қосылмайды. Сұйық заттардан тек
калий немесе натрийцианидының ерітіндісінде, хлор суында және «патша
сұйығында» ериді.
«Патша сұйығы» үш көлем тұз қышқылымен бір көлем азот қышқылының
коспасы:
3HCl + HNO3 = 2Cl+NOCl+2H2O,
Au + 2Cl + NOCI = AuCl3 + NO,
АuСl3 + НСl = Н[АuСl]4
Алтын селен қышқылында да (күшті тотықтырғыш) ериді:
2Au + 6H2SeO4 = Au2(SeO)4 + 3SeO2 + 6H2O
Алтын ұсақ ұнтақ түрінде хлормен, 400 - 650° С фосфор буымен
реакцияласады. Алтыннан монета (ақша) жасайды (тұтынуға шығарылған
қағаз ақшаның қорғауышы ретінде банкта жатады); тіс салады, баска
металдардың бетіне жалатады және әсемдікке тұтынатын әшекей бұйымдар
жасайды

7. Алтынның қосылыстары

Алтын қосылыстарда бір және үш валенттік көрсетеді, бірақ үш валентті қосылыстары
берігірек. Бір валентті алтынның тұздары бір валентті мыстын, қосылыстары сияқты
диспропорцияланып үш валентті қосылыс және дербес алтын береді:
3AuCI=AuCl3 + 2Au,
3AuCl + KCl = K[AuCl4] +2Au
Бір валентті алтыннын комплексті қосылыстары ауриттер тұрактырақ, мысалы K[Au(CN)2].
Алтынның (I) оксиді да қыздырса тотығу-тотықсыздану реакциясына ұшырайды
2Au2O = 4Au + O2
Алтынның үш валентті қосылыстары көбірек. Алтынның (III) оксиді Au2O3 - қара қоңыр,
Au2S3 - қара, Au(ОН)3 - күрең түсті барлығы қатты заттар, суда еритіні тек AuСl3.
Алтынның (III) гидроксиді Au(ОН)3 амфотерлі зат, сілтілерде және қышқылдарда еріп
аниондық комплекстер түзеді:
NaOH + Au(OH)3 = Na[Au(OH)4],
Au(OH)3 + 4HCl = H[AuCl4] +3H2O,
Au(OH)3 + 4HNO3 = H[Au(NO3)4] +3H2O
Аниондық комплекс түзілуінен алтынның галогенидтері галогено-аураттарга айналғыш келеді:
NaBr + AuBr3 = Na[AuBr4]
AuCl3 гидролизінде аквоқышқылдap түзіледі.
AuCl3 + H2O = H2[AuOCl3]
Алтынның оңайырақ алынатын қосылысы AuCl3 өзге косылыстары осыдан алынады.
Алтынның барлық қосылыстары айырылғанда металдық алтын бөлініп шығады

8. Биологиялық маңызы

Күмістің бактерицидтік қасиетін арттырады. Ағзадағы иммундық
процесті қалыпты етеді. Көне Грекия мен Римде алтынды
(пластинкаларын) ауызға салып, тамақ ауруларын емдеген екен.
Сондай-ақ қазіргі медицинада да алтын қоспалары кеңінен
қолданылады.
Ғалымдар алтынның адамға тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеп
шықты. Канадалық ғалымдар алтын бұйымдардың адам ағзасына
тигізетін әсерін зерттей келе күтпеген шешімге келді. Олар алтын
бұйымдардың қызу қанды адамдардың көңіл-күйіне кері әсерін
тигізетінін, тіпті депрессияға түсулеріне себеп тудыратынын айтады.
Ғалымдар алтын бұйымның адам терісіне тигенде оның ағзасындағы
зат алмасуды баяулатып, жүйке жүйесінің қозуына әсер ететінін
дәлелдеп шықты.
Мамандар бұл шешімге келе отырып, алтын бұйымдардан мүлдем бас
тарту керектігін алға тартпайды. Алайда, олар қызу қанды адамдарға
ұйықтар алдында алтын бұйымдарын шешіп жатуға кеңес береді.
Себебі, адам ұйықтап жатқанда оның ағзасы әлсіз болады.

9.

Адам баласы ең
алғаш тапқан
металдардың бірі –
дәл осы алтын болып
саналады екен.
Болгарияда тас
ғасырының б.з.д
4000 жылдарға
жататын алтын
бұйымдары табылған
деседі.
Бұл алтынды 3 жылдың көлемінде
есік астына қоятын құралы ретінде
пайдаланған. Тек сол елдімекеннің
зергері байқап қалып ол үйден 3,5$
сатып алғанша ешкім алтын екенін
білмеген екен.
Кондар Рид есімді шаруа 1979
жылы әкесінің фермасынан 8 кг
құрайтын алтын үйінді тапқан. Бұл
оқиға – солтүстік Каролинада орын
алған екен. Дәл осы жағдай АҚШтағы ең алғаш ашылу болып
саналған.
«Teocuitlatl» алтынды дәл осындай
атпен ежелгі
атцтектіктер атаған.
Олардың
тілінде «Құдайлар
экскременті» деген
мағынаны берген
көрінеді.

10.

11. Thallii

12.

Таллий ( [[Халықаралық фонетика
әліппесі|/]]ˈθæliəm[[Халықаралық фонетика әліппесі|/]] Үлгі:Respell) химиялық элемент. 1861 жылдың наурыз айында ағылшын
ғалымы Уильям Крукс күкірт қышқылы өндірістерінің бірінде
ауланатын шаңды зерттейді. Крукстың ойынша, бұл шаңның
құрамында күкірттің аналогтары болып келетін селен мен теллур
болуы мүмкін еді. Селенді тапқан ол, енді теллурды әдеттегі
химиялық тәсілдермен таба алмады. Сол кезде Крукс сол заман үшін
жаңа және сезімталдығы жоғары спектрлік анализ әдісін қолдануды
жөн көреді. Спектрдің құрамында ол белгілі элементтердің
спектрлеріне сәйкес келмейтін ашық жасыл түсті жаңа жолақты
байқайды. Бұл жолақ жаңа элементтің алғашқы хабаршысы еді.
Соның нәтижесінде ол табылып, сәйкесінше латынша thallus, яғни
«бүршік жарған бұтақ» деп аталды. Жас жапырақ түсті спектрлік
жолақ таллийдің өзіндік белгісіне айналды. Ал грек тілінен бұл сөзді
аударғанда, ол «кенеттен табылған» деген мағынаны береді.
Шынымен де таллийді кенеттен табылды деуге болады, оны ешкім
іздемеп еді, ал ол өзі табылды.

13. Қалайы

14.

Қалайы (латынша Stannum), Sn – элементтердің периодтық
жүйесінің ІV-тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі
50, атомдық массасы 118,69. Қалайы күміс түсті ақ,
жұмсақ, иілгіш металл. Балқу t 231,91°С, қайнау t 2240°С.
Табиғатта массалық сандары 112, 114 – 120, 122, 124 болатын 10
тұрақты изотопы бар. Жасанды жолмен көптеген радиоактивті
изотопы алынған. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 8.103%. Қалайы қоршаған орта температурасына байланысты үш
түрлі кристалдық модификацияда (түр өзгешелігінде)
кездеседі:
кубтық (14°С-қа дейін) – тығыздығы 5,846 г/см3 болатын α - Sn
(сұр қалайы);
тетрагональдік (173°С-қа дейін) – тығыздығы 7,295 г/см3 β Sn (ақ қалайы);
ромбылық (231,84°С-қа дейін) – тығыздығы 6,52 – 6,56 г/см3 γ Sn.

15. Кәдімгі ақ түсті қалайы 14°С-тан төменгі температурада сұр қалайыға айналып, ұнтақ күйге көшеді. Мұны “қалайының оба ауруы” деп

Кәдімгі ақ түсті қалайы 14°С-тан төменгі температурада сұр қалайыға айналып, ұнтақ
күйге көшеді. Мұны “қалайының оба ауруы” деп атайды. Қалайы біздің заманымыздан
6000 ж. бұрын белгілі болған, өте ерте кезден-ақ әсемдік бұйымдар жасауда
пайдаланылған. Ол қалыпты жағдайда химиялық әсерге төзімді келеді, дымқыл ауада,
суда өзгермейді, оның сыртында түзілген жаңа берік қабат қалайыны одан әрі тотығудан
қорғайды. Қалайы табиғатта, негізінен, қосылыс күйінде кездеседі. Маңызды өндірістік
минералдары: касситерит, станнин. Өнеркәсіпте қалайыны жоғары температурада
қалайылы тасты (касситерит) көмірмен тотықсыздандыру арқылы алады: SnO2+ C = Sn
+CO2. Қалайы сұйытылған қышқылдарда баяу, ал
концентрлі күкірт және азот қышқылдарында тез ериді, көптеген құймалардың құрамына
кіреді. Әсіресе, қалайының мыспен құймасы – қола өнеркәсібі мен техникада және әсемдік
заттар жасауда кеңінен қолданылады. Балқыған қалайыға темір қаңылтырды батырып
алса, оған қалайы жақсы жұғады. Қалайы жалатқан темір тотықпайды. Сондықтан қалайы
кей жағдайларда темір қаңылтырларды қаптауда қолданылады. Ол “ақ қаңылтыр” деп
аталады. Қазіргі кезде дүние жүзінде өндірілетін барлық қалайының жартысына жуығы
ақ қаңылтыр жасауға жұмсалады. Ақ қаңылтырдан консерві қалбырлары жасалады.

16. Назарларыңызға рахмет!