Теңіз жағалауы

1.

2.

Теңіз жағалауы
Орындаған Жеткін Назерке ГО-21 тобы

3.

Жаға құрлық пен теңіздің шекарасы.Бұл
шекара
картада
сызық
арқылы
көрінгенменшындығында құрлық пен теңіздің
өзара қарым-қатынасы әрекетінен пайда
болған жағалық белдем

4.

Теңіз
жағасы
—
белгілі
орташа
деңгейлі теңіз жасаған бедер пішіндері бар
құрлықтың жолағы.Теңіз жағасы абразиялық (теңіз
қиратқан) және аккумуляциялық(үйінді жиналған)
түрлерге бөлінеді. Термин көбінесе кең мағынада
жаға белдемінің синонимі ретінде қолданылады.

5. Теңіз жағалауы — жағалық белдем, жер бедерінің қазіргі кездегі жағалық пішіндерінің таралуымен айқындалатын құрлық пен теңіздің

ТЕҢІЗ ЖАҒАЛАУЫ — ЖАҒАЛЫҚ БЕЛДЕМ, ЖЕР БЕДЕРІНІҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ
ЖАҒАЛЫҚ ПІШІНДЕРІНІҢ ТАРАЛУЫМЕН АЙҚЫНДАЛАТЫН ҚҰРЛЫҚ ПЕН ТЕҢІЗДІҢ
ӨЗАРА ЫҚПАЛДАС БЕЛДЕМІ
.

6.

Теңіз жағалауының дамуында толқындардың жұмысы басты рөл
атқарады. Теңіз дауылдары мен толысуы кезіндегі ең биік ұрма
толқындардың жалдары жеткен сызық теңіз жағалауының
құрлықтағы шекарасы болып табылса, толқындық
қозғалыстардың теңіз табанында әсері жоғалатын изобата теңіз
жақтағы шекарасы болып табылады.
Теңіз жағалауының қалыптасу процесі құрлықтың әсері, оның
бастапқы биіктігі мен жағаның тілімдену
дәрежесімен, геологиялық құрылымымен, өзендердің қатты
ағындысының мөлшерімен және т.б. факторлармен айқындалады.
Теңіз жағалауының дамуына тік бағыттағы тектоникалық
қозғалыстар айтарлықтай әсер етеді. Толқын әсерінің сипатына
қарай теңіз жағалауы абразиялық, аккумуляциялық және күрделі
болып жіктеледі.

7.

8.

Морфологиялық түріне қарай;
толық бейінді
жағажай
толық бейінді
жағажай

9.

Жағалық сызық-құрлық пен су алқабы теңіз
көл бөген арасындағы шартты шекара.Су
бетінің құрлыққа жанасатын жерінде пайда
болатын сызық түрінде жүргізіледі.
Судың деңгейі үнемі өзгеріп тұратындықтан
жағалық сызық тұрақты болмайды.
Сондықтан оның көп жылдық орташа
деңгейін алып белгілейді.

10.

Қазіргі заманның жағалық сызығы төрттік
кезеңінің жамылғы мұздығының еруі
себебінен дүние жүзі мұхит деңгейінің
көтеріліп құрлықты басу нәтижесінде
қалыптасқан.
Мұндай жағдайда қалыптасқан жағаларды
ингрессиялық жағалар деп атайды.

11.

Жағаларды жіктеу - жағаларды дамуы,
құрылуы, пішіні және өзара байланысы
бойынша әр түрге бөлу. Тік бағытта дамуы
бойынша: ойпатты және таулы; сырт
көрінісі жағынан тегіс және тілімденген;
геологиялық құрылысы бойынша:
көлденең және бойлық;
бейтарапты, риастық,
далматтық, фиордтық жағалар деп бөледі

12.

Жағаларды жіктеу 1) морфологиялық тұрғыдан — қия, ойпат және т.б.
жағалар;
2) құрылымдық тұрғыдан — бойлық,
көлденең, диагональ жағалар;
3)динамикалық тұрғыдан — бастапқы бедерді,
түптің еңістігін, толқындардың қарқындылығы мен
бағытын, тасындылардың геологиялық құрылысы мен
теңдесімін ескереді; 4)генетикалық жағалардың
негізгі типтері — абразиялық және аккумуляциялық,
олардың аралығында көптеген өтпелі
топтық жағалар орналасады

13. Фиордтық жағалар

ФИОРДТЫҚ ЖАҒАЛАР
Фиордтық жағалар-тіп тік әрі жартасты
құрлыққа қарай ондаған км-ге иірімделіп
созылған жіңішке терең теңіз шығанағының
жағалары.Олар өзен аңғарын мұздық жырып
кеңіткеннен кейін оны теңіз басуы нәтижесінде
түзілген.
Мұндай генезтисті жағаларНорвегияГренландия
Канада Жаңа жер жағалауындағы таулы
өлкелерде кең тараған.

14. Фиордты жаға

ФИОРДТЫ ЖАҒА

15. Шхерлық жағалар

ШХЕРЛЫҚ ЖАҒАЛАР
Шхерлық жағалар плейстоцен мұз басу
атыраптарындағы теңіз жағаларына таяу
орналысқан шағын жартасты аралдар. Олар
қазіргі кезде жартылай су астында қалған
морена қалдықтары мен ежелгі друмлиндер
камалар оздар.
Шхерлерді құрайтын ежелгі кристалдық тау
жыныстарын материктікте мұз басу кезінде
мұз көшкіні қырнап өңделген. Финляндия
,Швеция,Исландия,ТМД-да Онега және Лодога
көлдерінің жағаларында кездестіруге болады.

16.

17. Лимандық жағалар

ЛИМАНДЫҚ ЖАҒАЛАР
Қолтабандық жағалар жағалай ойпаң
жазықтардың өзен аңғарларын теңіз суы
басуынан таяз шығанықтар мен көлшіктерге
айналып кеңейген өзен сағасы.
Лиман Қара жіне Азов теңіздері жағалауында
таралған.Мысалы;Днепр,Днестр лимандары.
Лиманың теңіз жағасынан жиектелген құм
қайыры өсе берсе,ол бір кезде теңізден бөлініп
қалады да, лиман көлі пайда болады.Көбінің
шипалық қасиеттері бар.

18.

19.

Риас типтік жағалар (ис. rias - өзен сағалары) —
мүйістер мен ұзын және енсіз ирелең шығанақтардың
алмасуымен сипатталатын жағаның ингрессиялық
типі. Құрлықтың төмендеуіне
байланысты теңіз суының тау аңғарларын салалай
толтыруы нәтижесінде түзілген жағалар пішіні
Далмациялық жаға - теңіз суы басып жатқан
қатпарлы атыраптың ұзына бойы созылған
жағасының типі. Кереге тәрізді бөлшектенген
таудың бөлігін теңіздің басуынан түзіледі; нақты
тип түрінде Далмациядағы Адриат теңізінің шығыс
жағасы