Жердің ішкі құрылымы. Литосфераның құрылысы. Литосфералық тақталар

1. Литосфера, Атмосфера, Гидросфера

2. Литосфер.

Жердің ішкі құрылымы
Литосфераның құрылысы
Литосфералық тақталар

3. Жердің ішкі құрылымы

4. Литосфераның құрылымы,қалыңдығы:

70км
Гималайда
90км
35-40
710

5. 1.Жер қыртысын құраушы негізгі 8 элементтер,жерқыртысының 99% алып жатыр:

Оттегі
47
Кремний
Алюминий 8
Темір
Кальциййй
Натрий
Калий
магний
5
30

6. 2. Мантия: Төменгі манттия Жоғарғы мантия

Мантия тереңдігі 2900 км құрайды. Жердің массасынан 76%, ал
көлемінен 83% құрайды.
Мантиядағы болып жатқан үдерістердің барлығым жер бетіне шығады
мысалы: құрлық қозғалуы ,вулканизм,жер сілкінісі,тау түзілу жане кен
орнынын пайда болуы.
Жердің жоғарғы мантиясындағы тығыздық,тұтқырлық қасиеттері төмен
қабат Астеносфера. Барлық эндогендік процестер астеносферадда
орын алады.
Төменгі мантия оливин және пироксен деген 2 кристалдан тұрады.

7. 3. Ядро

Ядро: ІШКІ (қатты күйінде,) және СЫРТҚЫ (сұйық)
Ядрода темір көп, қосымша күкірт,оттегі,сутегі болуы мүмкін.
Тереңдігі 2900 км
Орташа радиусы 3500км

8. Литосфераның құрылысы

Минералдар 4000
түрі бар
Өздеріне ғана тәг
ішкі құрылымы бар
жеткілікті дәрежеде
тұрақты химиялық
қосыгдылар және
таза элементтер
Эндогендік
Эндон
ішінде,
генос туу.
Тектоникалық
қозғалыстар,в
улканизм,маг
Жер қыртысы
құралады
Пайда болуына
байланысты
Тау жыныстары
Жер қыртысын
құрайтын
минералдардың
табиғи жиынтығы,
бір жыныс
құрамына бірнеше
минерал кіруі
мүмкін
Экзогендік
Экзо тысында
Жел,су,темпер
атураадам,жа
нуар

9.

Минералдаар
Тау жыныстары
Магмалық
Қатты:
алмаз,
кварц
сұйық:
су,мұн
ай,газ
Кристалл Аморфты
Галит,ква Опал
Шайыр
рц
жылтыртас
Газ:барлық
газдар
Магма жер
қойнауы
(интрузивті)
мен бетінде
(эффузивті)
кезде пайда
болады.
Мысалы:габб
ро,базальт,гр
анит.
Шөгінді
Т.ж
шөгінді,магмалық,метаморф
Т.ж жоғары
тық тау жыныстардың мүжілуі
қысым,температур
кейін қйта түзілуі нәтижесінде
а жне магманың
жүреді.
химиялық
1. Сынған
ықпалымен жер
Мүжілуі қатты бөлшектен
қойнауынан келетін
тұрады:малта тас,қиыршық
ыстық термалды
тас,ірі
сулар мен
құм,балшық,сазтас,жентект
газдардың әсерінен
ас,конгломерат.
шөгінді және
2. Химиялық
магмалық
теңізде,лагуналарда
жыныстардың
түзіледі:гипс,сильвин,галит.
өзгеруінен
3. Органогнді тірі
қалыптасады.
организмдердің қатысуының
Мысалы:дала
арқасында п.б
шпаты,слюда,квар
:көмір,жанғыш
ц,слюда,гранит,мә
тақтатас,әктас,шыымтезек,ұ
рмәр,топаз,турмал
лутас,мұнай
ин.
Метаморфтық

10. Литосфералық тақталар қозғалысы:

1
Дивергенциятақталардың алшақтауы

11.

2
Конвергенциятақталардың
соқтығысуы,

12.

3
Ығысып жылжу
немесе
параллель
қозғалу

13.

Жер сілкінісі бұл жылдам жер асты дүмпулері және жер бетінің
тербелістері.
Тау жыныстарыныың үзілуі мен жылжууы орын алатын тереңдегі нүктені жер
сілкінісінің ошағы д.а
Жер сілкінісін зертттейтін ғылым Сейсмология.
Еуропада, еуропалық макросейсмикалық шәкіл EMS
Жапонияда ,Жапония метеорология агенттігінің шәкілі, SHINDO
АҚШта Меркалли шәкілі ММ
Қазақстанда 1964 Медведев Шпонхойер карник құрастырған
MSK-64 K шәкілі қолданылады 12 балл

14. Жанартау:

Жанартау дегеніміз ыстық газ,бу, тау жыныстарының сынықтары
шығарылатын және лава ағындары ағатын конустық пішіндегі тау.
Магмалық ошақтар жер қыртысының магма жиналатын орны.
Төгілген магма лава деп аталады
Жанартау:
СӨнген
Эльбрус,К
азбек,Кил
иманджа
ро
Сөнбеген
Ключевская
шоқысы,Этн
а,Мауна
Лоа
Ұйқыдағы
ы Кіші
Семачик,
Пинатубо

15. Атмосфера

16.

17.

18. Метеорология элементтері:

Ауа рай,
Ауа массасы
Ауа температурасы термометр
Ауа темп тәуліктік барысы,тербеліс амплитудасы
Ауа темп жылдық барысы,шағылысуы\
Қаззіргі таңда жердің ауа қабықшасын зерттеу ДЖ метеорологиялық
ұйымы жетекшілігімен жүзеге асырылады:
Ұлыбритания,Қытай,Ресей,АҚШ,Франция.

19.

Атмосфералық қысым: салмағы , өлшеуіш құралы,сынап
бағанасының миллиметр
760
Тұрақты
Батыс
желдер,Пассаттар
Жел
Уақытша
Муссондар мен
бриздер
Желдің бағыты мен жылдамдығын ФЛЮГЕР
Ал жылдамдығының дәл өлшемін АНЕМОМЕТР
Желдің бағыты румбтармен немесе көкжиек
тұстарымен есептеледі.
Желдің күші 12 баллдық шкааламен өлшенеді.

20.

21.

22.

23. Ауа райы:ылғалдылық,жауын шашын

Ылғалдылық ауадағы су буының мөлшері.Қаныққан ауа дегеніміз
құрамында баар мөлшерден көп су буын сыйғыза алмайтын ауа.
Қанықпаған ауа дегеніміз су буының мөлшері болуы керек нормадан
аз ауа.
ЫЛҒАЛДЫЛЫҚ
Шаш гигрометрімен
Абсолюттік
Г/М3
өлшенетін,белгілі
бір уақыт
аралығындағы
ауадағы су буы
Ауадағы бар
ылғал
мөлшерінің
ерілген
температурада
болуы мүмкін
мөлшерге
қатынасы,

24. Атмосфералық жауын шашын:

Бұлттар( 10 баллдық шкламен)
Қазбауыр( Шарбы)
Жоғары қабат
бұлттары, ешқандай
жауын шашаын
жаумайды
6 км жоғары
орналасады
Қатпарлы
Орта және
төменгі
қабаттардыың
бұлттары
Негізгі жауын
шашын
осылардан
түседі.Ұзақ нөсер
жауындар
2-6км
аралығында
Түйдек (Будақ)
Төменгі қабатта пайда
болып,үлкен көлемді
болады. Нөсер жауын
найзағай бұршақ осы
бұлттан жауады.
2 кмге дейін таралады

25. Жауын шашын

Атмосферада пайда
болатын:
Жаңбыр
Қар
бұршақ
Жер бетінде түзілетін
жауын шашын:
Тұман
Қырау
Шық
Қатқақ
көктайғақ

26. Қолайсыз атмосфералық құбылыстар:

Жауын
шашынмен
байланысты
Қар жауу
Нөсер жауын
Құрғақшылық
Тұман
Көктаййғақ
үсік
Желмен
байланысты:
Қарлы боран
Шаңды дауыл
Құйын
тропиктік
циклондар
Аңызақ жел
КАЖДЫЙ ҚҰБЫЛЫСТЫҢ АНЫҚТАМАСЫ ГРУППАДА БАР,ДЛЯ СЕБЯ ОҚУҒА,ЖАТТАМАЙ
АҚ ҚОЙЫҢДАР

27.

28.

29. ГИДРОСФЕРА

Гидросфера Дүниежүзілік мұхит пен құрлық суларынан тұрады.
Гидросферанң барлық су көлемі: 1,6 млрд км3,
: Оның 96.5% ДЖ мұхиттың тұзды суы
1.7% мұздықтардағытұщы су
1.7% жер асты сулары
0.006% өзен,көл,батпақ,бу,т.б

30. Үлкен және кіші су айналымыы

31. 1.Өзен:табиғи су ағындары

3.Мұздықтар дегеніміз
2. Көл
табиғи суға мұз шоғыры болып
табылатын
табиғи
толған ойыс
түзілістер.
1.Ніл ДЖ гі ең ұзын өзен
6671км
2. Амазонка ДЖ гі ең суы
мол өзен
1. ДЖ ең терең көл
Байкал 1620м
2. ДЖ ең үлкен көл
Каспий теңіз көлі
376000км2
3. Титикак теңіз
деңгейінен 3812 м
иікте орналасқан.
Ғаламшарда 16 млн.км2 астам
ауданды, құрлықтың 11% алып
жатыр.

32. 4.Жерасты сулары

Жер астында қатты, сұйық, газ күйінде кездеседі.
16 шақырым тереңдікте тұщы су қоры 400 млн км2 көрсеткішті құрайды.
ДЖ боййынша тұщы судың 99% мұздықтарда орналасқан.Әсіресе
поляр зоналарында.

33. Дүниежүзілік мұхит бөліктері, :

Ауданы 361 млн.км2
Солтүстік жарты шарда 61% алып жатыр
Оңтүстік жарты шарда 81% алып жатыр7
Дүниежүзілік мұхитта құрлық бөліктері: МАТЕРИК, ТҮБЕК,АРАЛ,
ТОПАРАЛ(АРХИПЕЛАГ)

34.

Материк
құрлықтың су
қоршап жатқан
ірі бөлігі:
1.С. Америка
2.О. Америка
3. Еуразия
4. Африка
5. Аустралия
6. Антарктида
Арал
құрлықтың барлық
жағын су қоршап
жатқан шаағын
бөлігі:
Ең ірі
арал:Гренландия
ТОПАРАЛ(АРХИП
ЕЛАГ)
Супсты түбі ортақ
шағын,бір біріне
жақын
орналасқан
аралдар тобы:
Гавай,Жапон,Үлк
ен және Кіші
Антиль
Аралдары.
Түбек
құрлықтың бір шеті
материкке немесе
аралға ұштасатын,ал
қалған жағын су
қоршап жатқан бөлігі:
ДЖ ең ірі түбек Арабия
түбегі.

35. Мұхиттағы су обьектілері:теңіз,шығанақ,бұғаз

Теңіз
Ішкі
Материк
ке кіріп
жатқан:
Жерорт
а т.
Шеткі
Шетінде
орналасқ
ан:Кариб,
Саргасс
Шығанақ
Жерорталық
Екі құрлықты
бөліп жатқан:
Қызыл
Мұхиттыың немесе
теңіздің құрлыққа
сұғына еніп
жатуы:Аляска
,Бенгал,Бискай,Гвинея
.
Бұғаз
Екі жағы құрлықпен
шектескен енсіз су
айдыны.
Ең ұзыны Мозамбик.
Ең үлкен Дрейк

36.

37.

Тынық мұхит. Тынық
мұхит – Жер
шарындағы ең
үлкен және өте
терең мұхит.
Көлемі – 178.7 млн
км².Тынық мұхитта
бүкіл дүниежүзілік
мұхиттың ең
терең жері (11 022
м) – Мариан
шұңғымасы бар.
Көлемі жөнінде
екінші орында.
Ауданы – 93 млн км².
Терең шұңғымалар
арал доғаларын
айнала орналасқан
(ең терең жері
Пуэрто-Рико
шұңғымасы – 8742 м)
олар бір-бірінен су
астындағы
үстірттермен,
қыраттармен,
жоталармен
бөлінген.
Ауданы (75\хэ млн
км²) Оңтүстік
жарты шардың
едәуір бөлігін
алып жатыр.
Орташа
тереңдігі – 3711
м, ең терең жері
7729 м (Зонд
шұңғымасы).
Үнді мұхиты төрт
материкті
жалғастырады.
Солтүстік Мұзды
мұхит. Мұхиттардың
ішіндегі көлемі ең
кішісі. Ауданы – 14
млн км². Мұхиттың
ең терең жері
Гренланд теңізінің
солтүстігінде (5527
м). Жалпы орташа
тереңдігі 1220 м.
Солтүстік Мұзды
мұхит солтүстік
полюсті қоршай
орналасқан

38. Мұхит суларының қассиеттері: тұздылығы, температурасы,тығыздығы

Тұздылық
дешеніміз мұхит суында
еріген тұх мөлшері.
%0 промиллмен өлшенеді.
Температура
Күннің жылу мөлшеріне
байланысты.
Мұхит суы темп.
0м
200м
1000м
5000м
+16
+15.5
+3.8
+2.5
Тығыздық
Су көлемінің
бірлігінде заттың
қандай массасы бар
екенін көрсетеді.

39. Ммұхит суы қозғалысы:

Желдік толқындар - жел энергиясының су бетіне тікелей әсер етуінен
туындайтын судың тербелмелі қозғалысы.

40.

Судың толысуы және қайтуы дегеніміз су деңгейінің
көтерілуі мен қайтуының алмакезек қайталанып
отыруын айтады.

41.

Мұхит ағыстары — мұхиттар мен теңіздер суының ұдайы, мезгіл-мезгіл,
қысқа мерзім бойы жылжып тұруы; мұхиттық ағыстар, түрлі күштердің
әсерінен болатын теңіздер мен мұхиттардағы су массаларының жылжымалы
қозғалысының үрдісі.

42.

43. Мұхиттағы апаттар:

Дауыл — теңізде күшті толқындар
көтеретін, құрлықта бірталай
апаттарға себеп болатын өте күшті
жел (жылдамдығы >20 м/с). Әдетте,
дауыл қарқынды циклондардың
өтуімен тығыз байланыста дамиды.
Цунами (жапон. 津波 /t͡sɯnä́mí/
толқынның көтерілуі) — мұхит
түбіндегі жер сілкінуден пайда
болатын сұрапыл толқын.