Kappacyzm i gammacyzm

1. Slajd 1

2. KAPPACYZM

Kappacyzm - (syn. kekanie) to rodzaj dyslalii polegający
na nieprawidłowej artykulacji głoski k.
K jest spółgłoską tylnojęzykową, zwartowybuchową, bezdźwięczną. Przy wymowie k
tylna część grzbietu języka unosi się do
podniebienia
miękkiego.
Żuchwa
jest
opuszczona, wargi rozchylone.
Głoska k powinna pojawić się w 2-3 roku życia.

3. Slajd 3

Przy wymowie głoski g układ języka jest taki sam.

4. Rodzaje kappacyzmu

Ze względu na sposób wadliwej artykulacji dźwięku k
wyróżnia się:
mogikappacyzm (ELIZJA) jako jeden z rodzajów
kappacyzmu zazwyczaj przejawia się opuszczaniem
głoski k w nagłosie, np. ot (zamiast kot);
parakappacyzm (SUBSTYTUCJA) charakteryzuje się
zamianą głoski k na t lub g;
kappacyzm właściwy (DEFORMACJA) występuje,
gdy miejsce artykulacji przemieszcza się, najczęściej
do krtani.
E. M. Skorek, „Oblicza wad wymowy”, s. 41.

5. GAMMACYZM

Gammacyzm – (syn. geganie) przejawia się nieprawidłową
artykulacją głoski g.
G jest spółgłoską tylnojęzykową, zwarto-wybuchową
dźwięczną. Przy wymowie g, tak samo jak przy wymowie k
tylna część grzbietu języka unosi się do podniebienia
miękkiego. Żuchwa jest opuszczona, wargi rozchylone.
Często po nauczeniu k, głoska g pojawia się samoistnie.
Ćwicząc g należy utrwalać opanowane już k.

6. Rodzaje gammacyzmu

mogigammacyzm
(ELIZJA) polega na opuszczaniu
głoski g najczęściej w nagłosie wyrazu, np. ęś
(zamiast gęś);
paragammacyzm
(SUBSTYTUCJA)
charakteryzuje się zastępowaniem głoski g
najczęściej na głoskę d lub k;
właściwy, ( DEFORMACJA)
podobnie jak kappacyzm właściwy występuje
niezwykle rzadko i polega na zwarciu wytwarzanym
w krtani.
gammacyzm
(E. M. Skorek, „Oblicza wad wymowy”, s. 42).

7. PRZYCZYNA KAPPACYZMU I GAMMACYZMU

Przyczyna kappacyzmu i gammacyzmu tkwi w
niskiej sprawności języka.
Nieprawidłowa praca tylnej części języka
przesuwa miejsce zwarcia z podniebienia
miękkiego do przodu jamy ustnej powodując tym
samym wadliwą artykulację.

8. ZASADY DYDAKTYCZNE W PRACY LOGOPEDYCZNEJ

Zasada wczesnego diagnozowania
Zasada indywidualizacji
Zasada
wykorzystania wszelkich możliwości
dziecka
Zasada kompleksowego oddziaływania
Zasada aktywnego i świadomego udziału
Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem
Zasada systematyczności
Zasada stopniowania trudności
Zasada utrwalania

9. Ćwiczenia usprawniające

Próbujemy
wywołać głoskę k poprzez pokazanie dziecku
jak prawidłowo powinien być nastawiony aparat
artykulacyjny.
Dziecko
Jeśli
otwiera szeroko usta i próbuje wymawiać k.
ma kłopoty z ułożeniem języka, wtedy czubek
języka przytrzymujemy szpatułką lub palcem i
polecamy wymawiać t, ta. Unieruchomiony czubek
języka nie będzie mógł się podnieść do góry, będzie
natomiast podnosiła się tylna jego część.

10. Ćwiczenia usprawniające

Kolejne
ćwiczenie wykonujemy w pozycji
leżącej – na wznak.
Układamy dziecko tak, aby miało głowę
odchyloną do tyłu. Język cofa się wtedy, pod
wpływem własnego ciężaru i dochodzi do
zwarcia tylnej części języka z podniebieniem
miękkim.
Polecamy dziecku powtarzanie t, ta, to, te,
tu.
Kiedy dziecko opanuje pracę języka wtedy
dopiero polecamy mu powtarzanie k, ka, ko,
ke, ku.

11. Ćwiczenia usprawniające

W
początkowej fazie ćwiczeń unikamy
wyrazów i tekstów z głoską g, ponieważ jej
zniekształcenia towarzyszą wadliwej
wymowie k.
Może
również wystąpić zjawisko
hiperkorekcji, dlatego na początku unikamy
wyrazów z głoską t.
np. dziecko nastawione na k będzie wymawiać
kotek=kokek

12. Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywołania i utrwalenia głosek k, g

ćwiczenie języka:
Szpilka i kluska – wysuwamy wąski język i cofamy go w głąb jamy
ustnej,
Przykładamy czubek języka do dolnych dziąseł i układamy go w kształt
ślizgawki: środek języka unosimy do góry.
Udajemy ssanie cukierka z otwartymi ustami (język ułożony w
ślizgawkę, czubek języka oparty o dolne dziąsła)
Skrobiemy górnymi zębami grzbiet języka ułożonego w ślizgawkę
(czubek języka oparty o dolne dziąsła)
Czubkiem języka liczymy dolne zęby
Dotykamy czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów
Zabawa Języczek na defiladzie: dzieci wykonują polecenia nauczyciela:
raz- czubek języka na górną wargę, dwa- czubek języka do lewego
kącika ust, trzy- czubek języka na dolną wargę, cztery- czubek języka
do prawego kącika ust; ruchy języka powinny być energiczne i
zdecydowane, a tempo wyliczania dostosowane do możliwości dziecka,
należy zmieniać kierunki wyliczania po kilkakrotnym powtórzeniu.

13. Slajd 13

ćwiczenie warg:
kilkakrotne nadymanie policzków przy zamkniętych wargach,
nadymanie policzków z uwolnieniem nagromadzonego powietrza,
nadymanie policzków na przemian - lewe, prawe,
cmokanie przy dowolnym układzie warg,
szerokie otwieranie ust i zamykanie. Wysuwanie warg do przodu
(jak przy samogłosce a), rozchylanie warg (jak przy samogłosce
e). Ruchy wysuwania i rozchylania wykonywać naprzemiennie.
złączyć wargi płasko. Rozciąganie warg poprzez cofnięcie
kącików ust (jak przy samogłosce i).
zabawa Koniki- dzieci dobierają się w pary i biegają w parach po
sali. Jedno z dzieci jest konikiem a drugie woźnicą. Gdy przestaje
grać muzyka koniki parskają a woźnica cmoka aby konik biegł
dalej.

14. Slajd 14

ćwiczenie
podniebienia miękkiego:
ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce dolnej,
udawanie kaszlu z językiem na brodzie,
chrapanie na wdechu i wydechu,
picie gęstych napojów przez długą i cienką
słomkę.
energiczne unoszenie języka i szczęki dolnej do
góry przy jednoczesnym nacisku tyłem języka na
podniebienie miękkie.

15. Slajd 15

ćwiczenia
szczęki dolnej:
kilkakrotne opuszczanie i unoszenie szczęki
dolnej,
opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej przy
zamkniętych wargach,
wysuwanie żuchwy przy skrajnej pozycji przedniej
przy otwartych ustach i powrót do pozycji
spoczynkowej,
ruchy szczęki dolnej w prawo i w lewo z
zaznaczeniem pozycji środkowej,
poruszanie szczęką w linii pionowej i poziomej
przy zamkniętych ustach.

16. Slajd 16

ćwiczenia oddechowe (mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie
przepony, wydłużenie fazy wydechowej, a także zapobieganie takim
zjawiskom, jak arytmia oddechowa, mówienie na wydechu, kolizja
między rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi) :
dmuchanie balona
puszczenie baniek
rozdmuchiwanie koralików
huśtanie zabawki ułożonej na brzuchu - dziecko leży na podłodze,
ma zabawkę ułożoną na brzuchu, huśta ją przy pomocy oddechu;
aby zabawka nie spadła oddech musi być wolny i równy
przysysanie drobnych papierków przez rurkę i przenoszenie ich na
plansze
wdychanie powietrza nosem i wydychanie ustami, podczas
szerokiego otwierania ust.

17. PROPOZYCJA ĆWICZEŃ

Interesującą propozycją dla dzieci są ćwiczenia wzmacniające tył języka, równocześnie
przygotowujące do
wywołania głoski k, przez wymawianie h
nawoływania i okrzyki:
hej, hej
hop, hop,
hej ho, hej ho,
ho ho ho,
hip hip, hura,
buch, bach,
echo, echo.

18. IMITOWANIE ŚMIECHU

he, he,
he
ha, ha,
ha
hu, hu,
hu
hi, hi,
hi
ho, ho,
ho

19. Utrwalamy głoskę w izolacji

Wyliczanie na palcach – każdy palec to jedno powtórzenie
głoski trudnej.
Układanie wieży z kloców, każdy klocek to jedno
powtórzenie głoski trudnej.
Gra w odbijanie balona – dziecko powtarza głoski odbijając
balon do drugiej osoby.
Dziecko powtarza trudną głoskę wystukując rytm na
bębenku.
Kolorowanki – dzielimy prosty rysunek na części, dziecko
wymawia daną głoskę tak długo dopóki nie zakoloruje
wskazanego obszaru. Na rysunku włączamy również
ćwiczenia w wymawianiu sylab.
Można wprowadzać wymawianie głoski g przy
jednoczesnym utrwalaniu k

20. Utrwalamy głoskę w sylabach

Uporczywe powtarzanie sylab
ka, ke, ko, ku, ką, kę
aka, eke, yko, iko, oko, uku, oką, ekę
ak, ek, yk, ik, ok, uk
kak, kek, kok, kuk
ak-ka ek-ke yk-ko ik-ko ok.-ko uk-ku
ga, ge, go, gu, ga , gę
aga, ege, igo, ogo, ugu, ogą, egą
gda, gde, gdy, gdo, gdu, gdą

21. Slajd 21

k-e
k
k-o
g-e
k-ę
g
k-a
g-a
k-i
g-o
g-ą

22. Utrwalamy głoskę w sylabach

Naśladowanie
odgłosów zwierząt i powtarzanie ich
nazw:
Kaczka robi kwa kwa kwa
Kura robi ko ko ko
Żaba robi kum kum kum
Dzięcioł puka puk puk puk
Zając skacze kic kic kic
Gąska robi gę gę gę
Indor robi gul gul gul

23. Wierszyk

Co mówią zwierzaki?
J. Beszczyński, „Zwierzęce gadanie”

24. Utrwalamy głoskę w wyrazach. Propozycje wyrazów do ćwiczeń.

Głoska k w nagłosie
Głoska g w nagłosie
np. kapa, kanapa, kawa, kasa, kabel,
kamień, kalosze, koc, koń, kosa, koza,
kolej, komin, kowal, kolacja, kopalnia,
kolonia, klej, klasa, klucz
np. gapa, ganek, garnek, gazeta, gorący,
gołąbek, góra, gumka, guzik, gęś, gąbka,
głowa groch, grypa, grzebień
Głoska k w śródgłosie
Głoska g w śródgłosie
np. makaron, oko, okulary, pokój,
fabryka, mleko, ręka, mak, lak, rak, hak,
rok, sok, lejek, piasek, placek, lotnik,
indyk
np. waga, uwaga, zagon, noga, kogut,
ogórek, kolega, długo, wagon
Głoska k w wygłosie
Głoska g w wygłosie
np. kotek, korek, kubek, kartka, klatka,
żółtko, żyletka, kostka, apteka, siatek,
Głoska g jako dźwięczna nie jest
wymawiana w wygłosie wyrazu.

25. Zagadka

Co to za ptak?
Pływa po stawie
i kwacze:
Kwak, kwak.

26. KACZKA

27. Zagadka

Choć mamy zielone pancerze,
Każdy szpilkami nabijany,
To niejeden z nas zabierze,
po w pancerzu są…

28. KASZTANY

29. Zagadka

Chociaż nie ma głowy,
Chociaż nie ma uszu,
Choć na jednej nodze,
Ale w kapeluszu!

30. GRZYB

31. Zagadka

W każdej wsi jest taki budzik,
Który co dzień budzi ludzi.
Budzik chodzi, łapką grzebie,
Choć nie czesze się, ma grzebień…

32. KOGUT

33. Utrwalamy głoskę w wyrażeniach językowych

Wyrażenia z głoską k
• Malutkie okienko
• Kochana Kasia
• Kolorowa koszula
• Kulawa koza
• Kasa kolejowa
• Makowy placek
• Kruchy sernik
• Parkowa ławka
• Mokry kaptur
• Kwaśna kapusta
Wyrażenia z głoską g
• Gumowa gąbka
• Gorący garnek
• Wielki wagon
• Gęsta mgła
• Gruba igła
• Długie nogi
• Drogi węgiel
• Głodny gawron
• Gibki węgorz
• Gotowany gulasz

34. Utrwalamy głoskę w zdaniach

. Zdania z wyrazami z głoską k
• Kamil kupił kabel.
• Kowboj klepie konia.
• Kino klubowe jest koło
kolumny.
• W pokoju jest kanapa.
• Kasia kołysze lalkę w kołysce.
• W kabinie kąpielowej pękł
kafelek.
• Kukułka ciągle kuka.
• Kamil kupił kolorowy koc.
Zdania z wyrazami z głoską g
Gaweł goni Jagnę po bagnie.
Waga wymaga uwagi.
Aga gotuje leguminę.
Bogna pielęgnuje jagnię.
Wygoiła się noga papugi.
Od tygodnia w Gdyni jest ładna
pogoda.
• Gosia ma domek dla lalek.
• Magdę boli gardło.
• Bogdan odgadł zagadkę.

35. Etap automatyzacji głosek „k” i „g”

WIERSZYK 1
W tej kieszeni jak w koszyku,
skarbów kryje się bez liku.
Tylko rękę włóż głęboko,
gdzie nie każde sięgnie oko,
znajdziesz wszystko w tej kieszeni:
kapsle, kulki, garść kamieni;
czekoladkę, lizak, krówkę,
gumkę, pisak, temperówkę,
kolorowe kredki, wstążki
i kokardki piękne w prążki;
a na koniec – niespodzianka:
mały dzwonek dla baranka.
Takie skarby kieszeń kryje,
póki ktoś jej nie zaszyje.

36. Dzieci nazywają ukazane na rysunku przedmioty, pokazują je, układają z nimi zdania. Dzieci mogą wykazać się własną inicjatywą i

37. WIERSZYK 2

Raz gawędził groch z kapustą.
- Groch z kapustą - w głowie pusto.
Gdy gagatek hałas czyni,
- Ciszej – woła gospodyni.
W tym garnuszku, tym glinianym
suche kwiaty układamy.
Gruby grubas w kuchni siedzi
i wyjada beczkę śledzi.
Gramatyka, gramatyka!
Czy to fika? Czy to pstryka?
Wicher w polu goni, gna,
głośno gwiżdże, cicho gra.
Chytry lis za gąską gonił,
ale Burek go przegonił.

38. Bibliografia

B. Dawczyk, Spychał Izabela, Kapki i wafki k, g, f, w,
Wydawnictwo BEA, Toruń 2005
G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela
przedszkola, WSIP, Warszawa 1978
D. Pyrgies, Miała baba koguta. Doskonalenie słuchu
fonemowego, czytania i pisania.
E. M. Skorek, Oblicza wad wymowy,
G. Skrzynecka, Uczymy się poprawnie mówić k, g, h.
Poradnik logopedyczny z ćwiczeniami, WSIP,
Warszawa 1999.
B. Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, GWO,
Gdańsk 2007.