W krajach o systemach prawa ustawowego

1. w krajach o systemach prawa ustawowego

• występuje rozdzielenie dwóch sfer działalności prawnej:
• stanowienie - tworzenie prawa
• i stosowanie prawa

2. przestrzegania prawa

• przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy
prawnej zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w
warunkach określonych w jej hipotezie
• przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich
adresatów norm
• pierwotnych i wtórnych,
• to znaczy osób fizycznych i prawnych, oraz jednostek
organizacyjnych

3. formy nieprzestrzegania prawa

• zachowanie contra legem
• naruszenie prawa lub złamanie prawa
• zachowanie praeter legem
• nadużycie prawa podmiotowego,
• albo omijaniem prawa lub obejściem prawa

4. zachowanie contra legem

polegają na
działaniu
lub zaniechaniu
niezgodnym z treścią dyspozycji normy bezwzględnie
wiążącej w warunkach określonych jej hipotezę

5. zachowanie praeter legem

• omijanie prawa
• polega na osiągnięciu celu zabronionego przez jedną
normę
• w taki sposób,
• że adresat podejmuje zachowanie,
• które pozornie stanowi przypadek zastosowania innej
normy, a nie normy obchodzonej

6. ideologia stosowania prawa

• ideologia decyzji związanej
• ideologia decyzji swobodnej

7. ideologia decyzji związanej

• decyzje zapadające w procesie stosowania prawa
• powinny być całkowicie zdeterminowane treścią norm
prawnych
• same normy nie podlegają ocenie,
• nie może wpłynąć na treść decyzji

8. ideologia decyzji swobodnej

• wyraża się w przekonaniu,
• że wartościami naczelnymi w procesie stosowania prawa
powinny być:
• celowość,
• skuteczność,
• sprawiedliwość
• wartości te muszą być podstawą oceny obowiązującego
prawa

9. proces stosowania prawa i jego etapy

• stosowanie prawa jest procesem decyzyjnym, w którym
wyróżniamy następujące stadia:
• wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia
faktu mającego znaczenie prawne,
• udowodnienie zaistnienia faktu
• ustalenie norm obowiązujących
• podjęcie decyzji
• wykonanie decyzji

10. wstępne ustalenie

• ustalenie stanu faktycznego
• prawdopodobieństwa pojawienia się faktu,
• z którym obowiązujące normy wiążą określone skutki
prawne,
• rozpoczyna proces stosowania prawa

11. ustalenie zaistnienia faktu

• z którym obowiązujące normy wiążą określone skutki
prawne.
• udowodnienie faktu dokonuje się w trakcie postępowania
dowodowego stanowiącego część procesu stosowania
prawa:
• rozstrzygnięcie co do ciężaru dowodu, wyrażone w art. 6
KC domniemanie niewinności
• rodzaje dowodów dopuszczalnych w postępowaniu,
sposób ich oceny przez organ stosujący prawo,
• formalna teoria dowodowa, przyjmuje iż istnieją dowody
bardziej i mniej wiarygodne
• cele postępowania dowodowego
• domniemanie faktyczne, organ może ale nie musi
wyciągać wniosków co do zaistniałego faktu

12. domniemania prawne

• dzielą się na
• domniemania dopuszczające dowód przeciwny, tzw.
domniemania wzruszalne,
• np. do obalenia domniemania z art. 9 K.c. należy
udowodnić, że dziecko przyszło na świat nieżywe,
domniemania nie dopuszczające dowodu przeciwnego,
• tzw. domniemania niewzruszalne, np. art. 5 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece
(Dz. U. Nr 19 poz. 147) stanowi: „W razie niezgodności
między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w
księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym
treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez
czynność prawną z osobą uprawnioną według treści
księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe

13.    na czynność ustalenie treści obowiązującej

na czynność ustalenie treści obowiązującej
• normy prawnej określających skutki prawne zaistnienia
faktu składa się :
• ustalenie, czy organ stosujący prawo musi podjąć
określoną decyzję
• wyprowadzenie normy z przepisów

14. podciągnięcie faktu pod normę

polega to na stwierdzeniu
że udowodniony jednostkowy fakt
należy do tej ogólnej kategorii faktów,
do której odnosi się dana norma generalna i
abstrakcyjna

15. w postępowaniu cywilnym

• z uwagi na typ konsekwencji wyróżnia się
• orzeczenia konstytutywne
• orzeczenia deklaratywne

16. orzeczenia konstytutywne

powodują konsekwencje w postaci
ustanowienia,
zmiany lub
ustalenia stosunku prawnego
skutek orzeczenia może następować od chwili wydania,
orzeczenia (ex nunc),
np. wyrok rozwodowy
• lub z mocą wsteczną (ex tunc),
np. wyrok unieważniający małżeństwo

17. orzeczenia deklaratywne

• orzeczenia stwierdzające ustalają konkretne
prawne
• oraz wynikające z nich uprawnienia
i obowiązki
stosunki
• nie powołują do życia nowych stosunków ani nie
przekształcają lub uchylają stosunków już
istniejących

18. wykonanie podjętej decyzji

• może być przekazane przez organ decydujący
• np. sąd innym organom publicznym - komornikowi,
władzom zakładów karnych

19. formy przestrzegania prawa

• w zależności od motywów leżących u podłoża
przestrzegania prawa
• występują trzy rodzaje postaw:
• oportunizm
• konformizm
• legalizm

20. oportunizm

• polega na tym, że prawo jest przestrzegane z obawy
przed sankcją
• lub z chęci uzyskania korzyści materialnej
• osoba taka postępuje zgodnie z normą, tylko wtedy jeżeli
jest to dla niego opłacalne - uniknie sankcji lub zostanie
nagrodzony
• aprobata lub dezaprobata danej normy jest dla niego bez
większego znaczenia

21. konformizm

• konformista jest posłuszny wobec norm prawnych,
uznanych i przestrzeganych przez środowisko, z którym
utożsamia się on lub chce być utożsamiany.
• konformista kieruje się opinią i poglądami występującymi
w jego otoczeniu
• konformizm może się wyrażać w przestrzeganiu
pewnych norm lub w ich nieprzestrzeganiu
• nonkonformista z kolei przestrzega normy, gdy wszyscy
wokół je łamią, albo narusza normy, które respektowane

22. legalizm

• opierający się na formalnej postawie wobec prawa w
sytuacji kiedy
• każda norma, niezależnie od aprobaty czy dezaprobaty
jej treści jest uznawana za wiążącą,
• pochodzi od podmiotu, który jest władny do stanowienia
obowiązującego prawa.
• Źródłem legalizmu jest przeważnie przekonanie że
państwo i prawo są instytucjami zaprowadzającymi lad i
porządek w życiu społecznym,
• nawet jeżeli pewne normy są niewygodne dla adresata
lub niezgodne z jego ocenami i wartościami, długotrwale
kształtowany nawyk przestrzegania norm prawnych,
których przekroczenie było ongiś surowo karane

23. stanowienie prawa

• stanowieniem prawa jest
• działalność organów państwa wyposażonych w
kompetencje prawotwórcze
• wydają one różnego rodzaju akty normatywne
zawierające normy prawne o charakterze generalnym i
abstrakcyjnym
• normy te wyznaczają reguły przyszłych zachowań
adresatów w ogólnie określonych okolicznościach,
• stanowią środek regulacji stosunków międzyludzkich

24. stanowienie a stosowanie prawa

• stanowienie prawa jest w istocie pewnym szczegółowym
przypadkiem stosowania norm kompetencyjnych i
procedury prawodawczej,
• podstawowa różnica tkwi w tym
• że w wyniku stanowienia powstają normy generalne i
abstrakcyjne,
• w wyniku zaś stosowania podejmowane są decyzje
władcze o charakterze indywidualnym i konkretnym

25. znajomość prawa a jego przestrzeganie

• warunkiem przestrzegania prawa jest jego znajomość,
czyli musi być adresatom znane
• w Polsce wszystkie akty prawa powszechnie
obowiązującego muszą być publikowane

26. skuteczność prawa

• prawo, które nie jest przestrzegane nie może być
skuteczne,
• sam fakt nieprzestrzegania nie świadczy o jego
nieskuteczności.
• możemy sprowadzać skuteczność do samego faktu
podporządkowania się adresatów
• lub mamy do czynienia z sytuacją kiedy adresaci
akceptują wartości,
• które stanowią podstawy ustanowionych przez
prawodawcę norm prawnych