Rickettciaceae. Tarihçe

1. RICKETTCIACEAE

Mustafa Enes SIR
GT-104

2. Tarihçe

Batı uygarlıkları tarihinde önemli rol oynamıştır
I Charles 1643 de İngiltereyi fethetme isteği epidemik tifüs nedeniyle
engellenmiştir
Fransızlar Pragı 1741’de 60 bin askerin tifüsden ölmesi üzerine işgal
etmişlerdir
İrlanda savaşında 600 bin asker tifüsden ölmüştür
İkinci Dünya savaşı sırasında çalılık humması binlerce Japon ve
Amerikan askerinin ölümüne neden olmuştur.

3.

4.

Etkene
yönelik
çalışmalar
1910’larda Howard Ricketts
tarafından başlatılmış
Çalışmalar sırasında enfekte
olmuş
ve
hayatını
kaybetmiştir.
Tetrasiklin ve
Kloramfenikol
riketsiyozları insanlar için
kabus olmaktan çıkarmıştır.

5.

Rickettsiaceae ailesi
Gram negatif
Pleomorfik (kokoid-basil)
Hareketsiz
DNA ve RNA ‘ya sahip
Canlı hücre içinde çoğalan
Hayatlarının bir bölümü mutlaka Artropodlarda geçen
prokaryotlardır

6. Morfoloji ve boyanma özellikleri

Pleomorfik, zincirler oluşturabilen,
Gram negatif ancak zayıf boyanırlar.
Giemza, Castenada ve Machiavello
boyaları ile ışık mikroskobunda iyi
görünürler.

7. Üreme Özellikleri

Yaşamaları için canlı hücrelere (Embriyonlu yumurta, çeşitli doku kültürleri,
laboratuvar hayvanları ve eklem bacaklılar) gereksinim vardır.
Doğal konaklarında küçük kan damarlarının endotel hücrelerini tercih
eder

8. Direnç

Riketsiyalar -70°C’de uzun süre canlılığını koruyabilir.
+4 °C’de bir hafta canlı kalırlar.
35 °C’de birkaç saat
Normal çevre şartlarında, hücre dışında hayatlarını sürdüremezler.
Isı, kuruluk, ultraviyole, formaldehit, alkol gibi ajanlara, oda ısısına
dayanıksızdır.

9. Antijenik Yapı

Patojen olan riketsiyalar 5 serogrup ve biyotipe ayrılmıştır.
1.Benekli ateş grubu (Lekeli Humma)
R.ricketsii, R.sibirica, R.conorii, R.australis, R.japonica, R.akari
2. Tifüs grubu
R.prowazekii, R.typhi
3.Çalılık tifüs grubu
R.tsutsugamushi
4.Q ateşi grubu
C.burnettii
5.Siper ateşi grubu
R.quintana

10. Antijenik Yapı

Riketsiyalarda bulunan antijenler iki temel grupta toplanmıştır.
1.Kapsülde bulunan eterde çözülebilen gruba özgü antijenler
2.Hücre duvarında bulunan türe özgü antijenler

11. Antijenik Yapı

Proteus vulgaris 01 X 19
Proteus vulgaris 02 X 2
Proteus mirabilis
Xk
türlerinin O antijen faktörleri riketsiyalarla identikdir.
Bu nedenle;
Epidemik ve endemik tifüslü hasta serumları OX19
Kayalık dağlar ateşi grubu hasta serumları OX19 ve OX2
Uzak doğu ateşi hasta serumu ise OX k antijenleri ile aglütinasyon verirler.
Bu riketsiyal antijenlerin proteusların polisakkarit O antijeni arasındaki
çapraz reaksiyonuna Weil-Felix reaksiyonu denir.

12. Virulans ve patojenite

Endotel hücrelerinde yerleşme tropizmi gösterir.
Kapillerlerde ve küçük arterlerde proliferasyon ve perivasküler infiltrasyon sonunda
damar duvarında harabiyet ve tromboz meydana gelir.
Sonuç olarak; periferden merkeze doğru vaskülit meydana gelir.
İnfeksiyonun inkübasyon süresinin ve şiddetinin bakterinin inokülasyon sayısına
bağlı olduğu Rhesus maymunlarında gösterilmiştir.

13. Rickettsia İnfeksiyonları

1.Benekli Ateş Grubu (Lekeli Humma)
Kayalık Dağlar Ateşi (Rocky Mountain Spotted Fever)
R.ricettsii’nin etken olduğu ABD’nin güneyinde endemik olarak görülür.
Keneler taşınmada rol alır.
Tedavi edilmezse ölüm oranı %95

14.

Kuluçka süresi 2-12 gündür
Ani şiddetli baş ağrısı, ateş, yorgunluk, üşüme belirtileri ile başlar. Döküntülerle
devam eder.
GİS yakınmaları, atralji, konjonktivit, ense sertliği ve periorbital ödem, hiponatremi
ve trombositopeni sık görülen bulgulardır.
Konjestif kalp yetmezliği, sarılık, böbrek yetmezliği, koma görülebilir.

15.

Laboratuvar Tanı
Tanı klinik belirtilerle konur
R.rickettsii’nin kandan izolasyonu zordur.
Hastalığın başlangıcı, 2 hafta sonrası ve 4 hafta sonrası spesifik
antikorların ölçümü tanıda daha yararlıdır (Serokonversiyon)

16.

Epidemiyoloji
Etken R.ricketsii’nin doğadaki hayat döngüsü keneler, küçük kemiriciler, büyük vahşi
hayvanlar ve evcil hayvanlardır.
Bulaş yapışmış kenelerin parmakla alınması sırasında olabilir. İnsandan insana
geçiş olmaz, kirli enjektör kullanımı, kan transfüzyonu ile nadiren geçiş
gösterilmiştir. Laboratuvar kazası olarak da karşımıza çıkabilir.

17.

Tedavi ve Korunma
Kloramfenikol ve Tetrasiklin R.rickettsii’e etkili antibiyotiklerdir.
Vücuda yapışan kenenin kağıt ya da kumaş parçası ile hemen
uzaklaştırılması gerekir.
Bakteri kenenin dokularında ve dışkısında bulunduğundan kenenin
ezilmemesine dikkat edilmelidir.

18. Diğer kene benekli ateş grubu Ricketsiyozlar

R.akari..... Ricketsiya çiçeği hastalığının etkeni.
R.sibirica..... Kuzey Asya kene tifüsü
R.australis..... Queensland kene tifüsü
R.conorii..... Marsilya Ateşi
R.japonica..... Japon benekli ateşi hastalıklarından sorumludur.

19.

2. Tifüs Grubu
Epidemik Tifüs
Etken R.prowazekii
Vektör bitler
İlk olarak çalışmaları sırasında kendisi de enfekte olan Polonyalı araştırmacı
Von prowazek tarafından tanımlanmıştır.

20. Epidemik Tifüs

Klinik Bulgular
İnkübasyon süresi 10-14 gündür.
Yaygın myalji, üşüme, titreme, ateş ve şiddetli frontal baş ağrısıdır.
Ayrıca GİS şikayetler, zayıflık, öksürük bulunur. Menenjit belirtileri
olabilir.
4-7 gün sonra eritem, gövdeden perifere yayılan makülopapüler
döküntüler görülür.

21.

Tifüs Yunanca Duman anlamındadır.
Ciddi olgularda koma ve delirium görülebilir. Hastalar dalgın ve bulanık
şuurlu olduklarından ilk yıllarda bu isim verilmiştir.
Primer enfeksiyondan sonra kalıcı bir bağışıklık oluşur.
Laboratuvar Tanısı
Tanı serolojik ve etkenin izolasyonu ile sağlanır.
Tedavi
Kloramfenikol ve tetrasiklin

22. Epidemik Tifüs

Epidemiyoloji
Bit enfekte insanı emdiğinde etkeni alır.
Günler sonra parazitin dışkısında etken belirir.
Enfekte bit beslenirken aynı zamanda dışkılama ve ısırılma insanda irritasyon
yaratarak, kişinin kaşınması deride oluşan sıyrıklardan dışkıdaki etkenin
konağa girişini sağlar.

23. Epidemik Tifüs

Bitlerin en aktif olduğu ısı 20 derecedir. Bu nedenle giysilerin kıvrımlarında,
kat yerlerinde yerleşir.
Vücut ısısı 40 derece veya daha fazla olduğunda bit vücudu terk etmektedir.
Aynı şekilde ölüm meydana geldiğinde bit cesetten ayrılır.
Korunma
İnsektisit kullanımı faydalıdır.
Canlı ve attenüe aşılar R.prowazekii’nin E kökeni kullanılarak oluşturulmuştur.
Tek doz bağışıklığı sağlar.

24. Brill-Zinsser hastalığı

Primer olarak epidemik tifüs geçiren kişilerde yıllarca sonra ortaya çıkar
Salgın olmadan tifüsün görülmesi etkenin insanlarda yıllarca canlı kalabileceğini
göstermiştir.
Bu kişileri ısıran bitler enfekte olurlar.
Belirtiler epidemik tifüsden daha ılımlıdır.
Komplikasyon ve ölüm görülmez. Brill-Zinsser de antikor titre artışı önemlidir.
Akut dönemde IgG yükselir.
Tetrasiklin ve kloramfenikol tedavide kullanılır.

25. Endemik Tifüs (Fare Tifüsü)

R.typhi’nin etken olduğu bu hastalıkta taşıyıcılar piredir.
İnkübasyon 1-2 hafta
Ani başalayan ateş, baş ağrısı, yaygın deri döküntüsü, halsizlik, myalji
klinik belirtilerdir. Bazen öksürük, üşüme, titreme, bulantı, kusma
görülebilir.
Tedavi edilmezse 2 haftada iyileşir.

26. Endemik Tifüs (Fare Tifüsü)

Tedavide tetrasiklin ve kloramfenikol etkilidir.
İnsanlar tesadüfen hastalığa yakalanırlar. Kemiriciler etkeni beyninde
uzun süre bulundurur. Ancak etkilenmezler.
İnsana geçiş pirenin ısırması olur. Pirenin dışkısında da bulunduğu için
ısırılan kişi kaşınırsa deri sıyrıklarından etken girer.

27.

Aşağıdaki mikroorganizmalardan hangisi vasküler endotel
hücrelerini etkileyerek hastalığa yol açar?(TUS Eylül 2005)
A) Coxiella burnetti
B) Haemophlilus influenzae
C) Rickettsia typhi
D) E.coli
E) Salmonella typhi

28. 3.Çalılık Ateşi (Tsutsugamushi hastalığı)

R.tsutsugamushi (R.orientalis) etkendir.
Doğu asya, güneydoğu asya ve büyük okyanus adalarında görülür.
İlk kez 19 yy da Japonya’da çalılıkların bulunduğu sahalarda endemik olarak ortaya
çıkmıştır.
Günümüzde kumlu sahillerde, ekvatorun bol yağmur alan kuşağında görülür.
Kuluçka dönemi 1-3 hafta, Vaskülit yapar.
Ölüm oranı %50’ye kadar çıkabilir.
Laboratuvar Tanı
Serolojik titre artışı önemlidir.
Tedavi
Kloramfenikol ve tetrasiklin

29.

Epidemiyoloji
R.tsutsugamushi trombiculid cinsi mini kene ile geçer.
Bu artropodlar küçük kemiricileri (Tarla fareleri ve sıçanlar) ve kuşları enfekte edebilirler.
Etkeni yumurtaları yoluyla (transovarial) yavrularına geçirirler.
İnsana artropdların erişkin veya larva formlarının ısırması ile geçer.
İnsandan insana bulaş bildirilmemiştir.
Aşısı yoktur.

30. 4.Q Ateşi

Etken Coxiella burnettii
Morfoloji ve Boyanma
Diğer Rickettsii’lardan daha küçük, pleomorfik, hareketsiz, kapsülsüz
Gram boyası ile değişken boyanır. Isıya dayanıklıdır.
Kültür ve antijenik özellikleri
Embriyonlu tavuk yumurtasında özellikle sarı kesede 10-15 günde 35°C ürer.
UV, kuruluk ve ışınlara dayanıklıdır. Virulansını etkileyebilecek plazmidlere sahiptir.

31.

Klinik
Coxiella burnetii Q ateşi, Q humması, Ouery ateşi isimleri ile anılan hastalığı yaparlar.
Türkiye de dahil olmak üzere Dünya da yaygındır.
İnsana geçiş
Toz partiküllerinin solunması
Çiğ süt içilmesi
Deri ve mukoza yoluyla
Hasta insanların öksürük damlacıkları ve laboratuvar kazaları ile insandan insana
geçiş gösterilmiştir.

32.

Klinik bulgularda belirtisiz seyreden infeksiyonlardan, pnömoni, uzayan
ateş, endokardit ve hepatite kadar değişen dağılım gösterir. Diğer
riketsiyozların aksine deri döküntüsü görülmez.
Q ateşinde komplikasyonlar az olup; ölüm %1 cıvarındadır.

33.

Laboratuvar
Tanı için klinik örneğin intraperitoneal olarak kobaya verilmesi veya
embriyonlu yumurtaya ekim yapılarak üretilmesi gereklidir.
Mikroaglutinasyon testi özgüllüğü ve duyarlılığı yüksek olduğu için tercih
edilir.
Tedavi
Ilımlı ve subklinik enfeksiyonlar kendiliğinden iyileşebilir. Tetrasiklin,
kloramfenikol ve trimethoprim-sulfometoksazol etkilidir.

34.

Epidemiyoloji ve Korunma
Artropodlar (keneler) bakteriyi omurgalılara bulaştırır.
Evcil hayvanlar (omurgalılar) etkeni idrar, dışkı, süt, plasenta gibi ürünleri ile dış ortama
yayarlar.
Bu etkeni içeren toz partiküllerinin solunması ile insanlar enfekte olur.
Aşısı yoktur.

35. 5. Siper Ateşi

Rochalimaea quintana
Bakteri pediculus humanus corporis ile bit-insan-bit döngüsü içinde bulaşır.
Hücre gereksinimi olmadan üreyen tek riketsiya türüdür.
Gram negatif bakterilerdir.
En önemli özelliği içinde %6 inaktive at serumu ve %4 eritilmiş at eritrositleri
bulunan jelozda üreyebilmesidir.
Isıya, kuruluğa dayanıklıdır. Bitlerin bağırsaklarında yıllarca canlı kalabilirler.

36.

Klinik
Kuluçka süresi 9-13 gün.
Ateş, halsizlik, baş ağrısı olabilir. 1-3 günde roseol tarzında döküntüler olabilir. Ateş
aniden 39-40 dereceye kadar çıkar. Bir gün sonra düşer. Beş gün sonra tekrar
çıkar.
Hastalık 3-5 hafta sonra kendiliğinden iyileşir.

37.

Laboratuvar
Etkenin izolasyonu zordur. Bitlerin kan emmesi sağlandıktan 7-8 gün sonra
ezilerek preparat sağlanması ve bakterinin görülmesi gereklidir.
Hasta kanı özel besiyerine ekilir.
İmmunfloresans yöntemide kullanılabilir.
Tetrasiklin ve kloramfenikol etkilidir.

38.

Epidemiyoloji
Yeryüzünde yaygındır.
Vücut bitlerinin hasta kişilerin kanını emmesi ve kendisinde uzun süre barındırması ile yayılır.
İnsandan başka rezervuar bildirilmemiştir.
Etkenin bitlerin bağırsak boşluklarında yıllarca yaşayabildiğinden, dışkısının ezilerek derideki
sıyrıklardan veya mukoza ve konjuktivaya bulaşması hastalığa yol açar.

39. Ehrlichiosis (Erlihiyozis)

Erlichia cinsi bakteriler Rickettsiaceae ailesinde yer alan pleomorfik,
hareketsiz,gram negatif, zorunlu hücre içi bakteridir.
Lökositlere tropizm gösterirler. Altı türden E.sennetsu ve E.canis insanlarda
hastalık oluşturur.
Senetsu ateşi ateş, LAP ve atipik lenfositoz ile karakterizedir.
Tanıda etkenin fare peritonundan izolasyonu ve spesifik immunoserolojik
testler kullanılır.
Benign seyirlidir. Tedavi edilmese dahi kendiliğinden iyileşir.
Tetrasiklin ve doksisiklin tercih edilir.

40. Bartonellaceae

Bartonella bacilliformis
Bartonellaceae ailesi içinde yer alır.
Oroya ateşi ve Verruga peruana adlı hastalıkların etkenidir.
gram negatif bakterilerdir. Giemza ve Wright boyaları ile boyanırlar.
Zenginleştirilmiş (tavşan serumlu) besiyerlerinde 28 derecede, 10 günde
disk şeklinde koloni yaparak ürer.

41. Bartonellaceae

İnsanların tatarcık benzeri bir artropodla sokulması ile kana geçer ve eritrositlere
yerleşir.
Üç hafta içinde anemi hepato-splenomegali, LAP ve yaygın hemorajilerle
karakterize klinik tablo oluşur.
Endotel harabiyeti nedeniyle trombozlar oluşur.
%40 oranında fatal seyreder.
Tedavide penisilin, streptomisin, kloramfenikol kullanılabilir.

42.

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER