Стиль түрлері

1.

2. Стиль – сґйлеушініѕ, жазушыныѕ белгілі бір таќырыпќа ќатысты сґз саптауы

Стиль – сөйлеушінің, жазушының белгілі бір
тақырыпқа қатысты сөз саптауы
Ауызекі
сөйлеу стилі
Стиль түрлері
Көркем
әдебиет стилі
Ғылыми
стиль
Публицисти
калық стиль
Ресми ісқағаздар стилі

3.

Стильдердің қолданылу аясы
Ғылыми стиль – ғылыми еңбектерде, ғылыми баяндамаларда,
лекцияларда, ғылыми оқулықтарда қолданылады.
Ресми іс-қағаздар стилі - іс-қағаздарда, нұсқау хаттар мен
кеңсе құжаттарында қолданылады.
Публицистикалық стиль - газет-журналда, жиналыстар мен
митингілердегі сөздерде қолданылады.
Көркем әдебиет стилі - көркем әдеби шығармаларда
қолданылады.
Ауызекі сөйлеу стилі – адамдармен еркін әңгіме кезінде
қолданылады

4.

Стильдердің ерекшелігі
Ғылыми стиль: дәлелді, зерттелген, сөзді
тура мағынада алу.
Ресми іс-қағаздар стилі – ресми, анық, дәл,
нақты.
Публицистикалық стиль: шақыру, үндеу,
нақтылық.(мақала)
Көркем әдебиет стилі: образды,
эмоционалды, экспрессивті.
Ауызекі сөйлеу стилі: сөздер мен сөз
тіркестерінің еркін қолданылуы, күнделікті
сөйлесу стильі

5.

Стильдердің тілдік құралдары:
Ғылыми стильде - ғылыми терминдер жиі қолданылады. Көбіне хабарлы
сөйлем болып келеді. Осы шақ, өткен шақта жиі қолданылады.
Ресми іс-қағаздар стилінде –кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы
өйлемдер мен даяр тіркестер мен құжат тілдері жиі қолданылады.
Публицистикалық стильде - риторикалық сұрақтар, стильдік қайталау,
антитеза пайдаланылады.
Көркем әдебиет стилінде - ауыспалы мағына, көркемдік тәсілдер,
суреттеме құралдары(теңеу, метафора) қолданады.
Ауызекі сөйлеу стилінде – қарапайым сөздер мен сұраулы, лепті
сөйлемдер жиі қолданылады, көбінесе диалог түрінде келеді

6.

Стиль түрлеріне қатысты
мысалдар:
Емен ұзақ жылдар бойы өсе береді. Ол 1500
жылға дейін созылады. Жалпы емен жылысүйгіш ағаштар қатарына жатады.
Ғылыми
стиль
Жәкіш қып-қызыл болып кетті. Алғашқыдағы- Көркем
дай тұмсығы тершіп, қыбыжықтай берді.
әдебиет стилі
Өз қалауыммен жұмыстан босатуыңызды
сұраймын.
-Кеше сабаққа бардың ба? Үйге қандай
тапсырма берді?
-Ережелерді жаттауға берді.
9 мамыр – Жеңіс күні қарсаңында Елбасымыздың жарлығымен халқымыздың аяулы ұлы
Рахымжан Қошқарбаевқа “Халық қаһарманы”
атағы берілді.
Ресми іс –
қағаз стилі
Ауызекі
сөйлеу стилі
Публицистикалық стиль

7.

Тест сұрақтары
Жазба тілдің стильдік тармақтарын көрсетіңіз.
А)Ауызекі сөйлеу стильі
В) Ғылыми стиль, сөз мәдениеті
С) жүйелі сөйлеу мәдениеті
Д) Көркем әдебиет стилі
Е) мақала, баяндама
2. Ауызекі сөйлеу тілінің стильдік ерекшелігін табыңыз.
А)үндемей тыңдау
В) қарапайым сөздерді қолдану
С) тіл тазалығын сақтау
Д) қыстырма сөздерді қолдану
Е) диалогке құрылмайды
3. Тілдесу үстіндегі қойылатын талаптар қалай аталады?
А)коммуникативтік талап В) грамматикалық талап
С) лексикалық талап
Д) мәнерлеп сөйлеу талабы
Е) ғылыми стиль тұрғыда
4. Стильдің қанша түрі бар?
А) 4
В)5
С) 6
Д) 3
Е) 2
1.

8. СҐЖ №4

СӨЖ №4

9.

Ғабит Мүсіреповтің
«Ашынған ана» атты әңгімесі
Мысалы, «Салпы етек, жылауық күз емес, гуілдеген
желді күз еді. Тұнық біткен шаңырақты сабалап, қараша үйлер
тозығы жеткендігін айтып, зар қақсап, сықыр-сықыр етеді.
Бұрқырап түсе бастаған күзгі сары ала жапырақ ауылда
жындай ойнақтайды. Қартайған, ескірген, күні өткеннің бәрі де
зікір салып тұрғандай». Автор ауылды суреттеу үшін түрлі
көркемдеуіш құралдарды қолданған. Әр қайсысына өңін, түрін,
түсін береді. Салпы етек, жылауық күз, гуілдеген желді күз,
тұнық біткен шаңырақ, қараша үйлер, бұрқырап түсе бастаған
күзгі сары ала жапырақ... Негізгі сөздің алдында анықтап
тұрған тұлғалар – эпитеттермен бейнелі.
Эпитет немесе айқындау (грекше epitheton – қосымша)
– заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын анықтайтын
суретті сөз. Эпитет прозада да, поэзияда да кездеседі.

10.

С. Мәуленовтің «Таңғы
тыныштық» атты өлеңі
Мөлдіреп тұнып ауа таңғы уақыт,
Дүние демін алып қалды жатып.
Жұлдыздар түнде тұрған қарауылға
Көз ілді ұйқы жеңіп балбыратып.
Келеді алтын сағат көтеріліп,
Бастауға кең әлемнің жұмыс күнін.
Ерекшеленіп берілген мына
эпитетті тіркестер өлеңге өң береді.

11.

Теңеу – заттың, құбылыстың ерекше
белгілерін көрсетпей-ақ, оны басқа затпен,
құбылыспен салыстыра суреттеу. Оның жасалу
жолдары: -дай, -дей жұрнақтары арқылы,
«секілді, сияқты» деген шылаулармен, «ұқсап,
құсап» деген сөздер арқылы жасалады.
Ақберен Елгезектің «Кешкі ода» атты
өлеңі
Қыр мұрының таулардың сілеміндей,
Нұр-ғұмырың – баулардың тілегіндей.
Қарашы әне, майысқан аппақ гүлді,
Дәл өзіңнің нәп-нәзік білегіндей!