10 дәріс

1.

Әйел көшбасшылығы және
мемлекеттік басқарудағы
гендерлік аспектілер
Әйелдердің мемлекеттік басқаруға қатысуы – қоғамның әлеуметтік, саяси
және экономикалық дамуының маңызды факторы. Гендерлік теңдік – тиімді
басқарудың, демократиялық институционалдық дамудың және қоғамдағы
әлеуметтік әділеттіліктің негізі.

2.

Негізгі түсініктер
Гендерлік теңдік және әйел көшбасшылығын түсіну үшін негізгі терминологияны білу өте маңызды. Бұл ұғымдар заманауи мемлекеттік
басқару теориясы мен практикасының іргетасын құрайды.
Гендер
Гендерлік теңдік
Қоғам белгілейтін әлеуметтік-рөлдік айырмашылықтар.
Ерлер мен әйелдерге тең құқық, мүмкіндік және ресурстар беру.
Биологиялық жыныстан айырмашылығы, гендер әлеуметтік
Әділеттілік пен тең мүмкіндіктердің негізі.
құрылым болып табылады.
Гендерлік саясат
Әйел көшбасшылығы
Тең құқықты қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік
Әйелдердің шешім қабылдау және басқару үдерістеріндегі
шаралар мен бағдарламалар жүйесі.
белсенді рөлі мен әсері.

3.

Әйел көшбасшылығының маңызы
Әйелдердің мемлекеттік басқаруға қатысуы қоғамға көптеген артықшылықтар әкеледі.
Зерттеулер әйел көшбасшылардың қатысуы мемлекеттік шешімдердің сапасын арттырып,
қоғамдық саясаттың тиімділігін жақсартатынын көрсетеді.
Инклюзивтілік артады
Мемлекеттік шешімдер қоғамның барлық топтарының мүдделерін ескере отырып
қабылданады.
Әлеуметтік саясат жақсарады
Денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қолдау мәселелері приоритетке қойылады.
Коррупция төмендейді
Зерттеулер әйел көшбасшы елдерде жемқорлық деңгейінің төмен екенін дәлелдейді.
Ұлттық дамуға әсер
Ұлт денсаулығы, білім беру және әлеуметтік қолдау бағыттары күшейеді.

4.

Қазіргі заманғы тенденциял ар
Әлемдік тәжірибе әйел көшбасшылығын дамытудың бірнеше маңызды бағыттарын көрсетеді. Бұл тенденциялар заманауи мемлекеттік
басқару жүйелерінде белсенді қолданылуда.
Women Empowerment
Glas s Ceiling (Шы ны т өбе)
Gender Mainstreaming
Әйелдердің әлеуетін арттыруға
Әйелдердің жоғары лауазымдарға
Барлық мемлекеттік бағдарламалар
бағытталған саясат. Білім беру,
жетуіне кедергі тудыратын жасырын
мен саясатқа гендерлік аспектілерді
экономикалық тәуелсіздік және саяси
тосқауылдар. Көрінбейтін, бірақ нақты
енгізу стратегиясы.
қатысуды қамтиды.
әсер ететін кедергілер.

5.

Қазақстандағы гендерлік теңдік
жағдайы
Қазақстан Республикасы гендерлік теңдікті қамтамасыз ету бойынша маңызды
қадамдар жасауда. ҚР Конституциясы гендерлік теңдікті бекітеді және мемлекет
осы бағытта белсенді саясат жүргізуде.
30%
55%
18-20%
Парламенттегі үлес
Мемлекеттік
қызметте
Жоғары
лауазымдарда
Әйелдердің Қазақстан
Мемлекеттік қызметте
Алайда жоғары басшылық
Парламентіндегі өкілдігі
әйелдер үлесі жоғары
лауазымдарда әйелдер
шамамен 30% құрайды.
деңгейде – 55% құрайды.
үлесі төмен – тек 18-20%.
Өзекті мәселе: «Отбасы – мансап» балансы мәселесі әлі де өзекті болып
қала береді. Әйелдер отбасылық міндеттемелер мен кәсіби өсу арасында
таңдау жасауға мәжбүр болады.

6.

Қиындықтар мен кедергілер
Әйел көшбасшылығының дамуына бірқатар жүйелік кедергілер кедергі
келтіреді. Бұл кедергілерді түсіну және жою – гендерлік теңдікке жетудің
алғышарты.
Әлеуметтік стереотиптер
Әйелдің рөлі тек отбасы аясында деген дәстүрлі көзқарастар әлі де
күшті.
Теңсіз мүмкіндіктер
Мансаптық өсудің теңсіз мүмкіндіктері және карьералық өсуге
кедергілер.
Жалақы алшақтығы
Гендерлік жалақы алшақтығы – бірдей жұмыс үшін әйелдер азырақ
жалақы алады.
Жұмыс-отбасы балансы
Жұмыс пен бала тәрбиесін үйлестіру мәселелері әйелдерге қосымша
жүктеме.

7.

Дамыту стратегиялары
Әйел көшбасшылығын дамыту үшін кешенді тәсіл қажет. Мемлекеттік саясат, білім беру бағдарламалары және қоғамдық санаға әсер ету шаралары бірлесіп
жүргізілуі тиіс.
Мемлекеттік саясат
Гендерлік саясатты күшейту және заңнамалық базаны жетілдіру.
Білім беру
Әйелдерге арналған көшбасшылық мектептері мен тренингтер.
Менторлық
Менторлық және коучинг бағдарламаларын дамыту.
Икемділік
Икемді жұмыс форматы және бала күтіміне қолдау.
Ақпараттық жұмыс
Стереотиптерді жою бойынша кампаниялар.

8.

Кейс 1: Кадрлық шешім
Министрлікте департамент басшысы қызметіне екі кандидат ұсынылды. Бұл жағдай гендерлік стереотиптердің кадрлық шешімдерге әсерін көрсетеді.
Кандидаттар
Кандидат А (әйел)
12 жыл тәжірибесі
Ғылыми дәрежесі бар
Жоғары біліктілік
Талдау тапсырмалары
01
Стереотипті анықтау
Бұл шешімде қандай гендерлік стереотип бар? Отбасылық жағдай неге кедергі
деп саналды?
02
Кандидат B (ер адам)
Алгоритм құру
15 жыл тәжірибесі
Дұрыс, объективті кадрлық шешім қабылдау алгоритмін әзірлеңіз.
Басқару тәжірибесі аз
Ғылыми дәрежесі жоқ
03
Әсерді бағалау
Комиссияның шешімі: «Отбасылық жағдайы жұмысқа кедергі болады»
деген пікірмен B кандидатты таңдады.
Бұл шешімнің ұйым репутациясына және қызметкерлер мотивациясына әсерін
талдаңыз.

9.

Кейс 2: Басшы әйелдің стилі
Аймақ әкімшілігіне жаңа әйел әкім орынбасары келді. Оның басқару стилі мен қабылдаған шешімдері қоғамда
әртүрлі реакция тудырды.
1
Реттеу енгізу
Нағыз реттеу және тәртіп енгізуді талап етті, жұмыс үдерістерін жаңартты.
2
Кадр саясаты
Тиімсіз кадрларды ауыстырды, жаңа білікті мамандарды тартты.
3
Инвестициялар
Әлеуметтік жобаларға инвестицияны ұлғайтты, халықтың өмір сапасын жақсартуға бағыт
алды.
4
Қоғамдық реакция
Қоғамның бір бөлігі оны «тым қатал» деп сынға алды.
Талқылауға сұрақтар:
Ер басшы осылай жасаса, қоғамдық реакция қандай болар еді?
Бұл жағдай қандай гендерлік күтілімдерге негізделген?
«Қатал» деген бағалау әйел басшыларға неге жиі қолданылады?
Басқару тиімділігін бағалаудағы гендерлік қарама-қайшылықтар қандай?

10.

Кейс 3: «Шы ны т өбе» ф еномені
Тал дау тапсы рмал ары
Диагностика
Себептерді аны қтау
«Шыны төбені» анықтау және өлшеу
әдістерін ұсыныңыз. Қандай
көрсеткіштер бұл құбылыстың бар
Неліктен әйелдер жоғары басшылық
лауазымдарға жете алмайды?
Ұйымдық және әлеуметтік
екенін дәлелдейді?
факторларды талдаңыз.
Шарал ар жоспары
Тең мүмкіндіктер жағдайын жақсарту үшін нақты шаралар жоспарын жасаңыз.
Қысқа және ұзақ мерзімді әрекеттерді қамтыңыз.
Мемлекеттік бағдарламаларды басқару орталығында
8 бөлім басшысының ішінде тек 1 әйел бар. Бұл жағдай
«шыны төбе» феноменінің нақты көрінісі.

11.

Пікірталасқа арналған сұрақтар
Әйел көшбасшылығы мен гендерлік теңдік туралы терең ойлануға және пікір алмасуға арналған маңызды сұрақтар.
Әйел көшбасшы болу үшін қандай
Мемлекеттік қызметтегі
«Әйелдер эмоцияға көп
қасиеттер маңызды? Олар ер
гендерлік квота қажет пе? Квота
берілетіндіктен басқаруға
көшбасшылардың қасиеттерінен
жүйесінің артықшылықтары мен
жарамайды» — бұл стереотипті
айырмашылығы бар ма?
кемшіліктері қандай?
ғылыми тұрғыдан талқылаңыз.
Әйел басшының артықшылықтары
Гендерлік теңдік экономикалық
Отбасы мен мансапты үйлестіру үшін
мен әлсіз жақтары қандай? Бұл сұрақ
дамуға қалай әсер етеді? Нақты
қандай мемлекеттік қолдау қажет?
дұрыс қойылған ба?
мысалдар келтіріңіз.
Әлемдік тәжірибе қандай?

12.

Хал ы қарал ы қ тәжірибе
Әлемдік деңгейде әйел көшбасшылар мемлекеттік басқаруда маңызды жетістіктерге жетуде. Олардың тәжірибесі Қазақстан үшін
құнды сабақ бола алады.
Жасинда Адерн
Кристин Лагард
Урсул а фон дер Ляйен
Жаңа Зеландияның бұрынғы премьер-
Еуропалық орталық банк президенті,
Еуропалық комиссия президенті.
министрі. Эмпатиялық көшбасшылық
бұрынғы ХВҚ басшысы. Әлемдік қаржы
Еуропалық интеграция мен цифрлық
стилімен танымал, COVID-19 пандемиясын
жүйесіндегі ықпалды көшбасшы.
трансформацияны жетекшілік етеді.
тиімді басқарды.

13.

Үй тапсырмасы: Эссе
Тақырып: «Қазақстанда әйел көшбасшылығын
дамыту перспективалары»
Эссе 1-2 бет көлемінде жазылуы тиіс және келесі аспектілерді қамтуы керек:
Қазіргі жағдай
Қазақстандағы әйел көшбасшылығының қазіргі жағдайын талдау. Статистикалық деректер
мен нақты мысалдар.
Мәселелер
Негізгі қиындықтар мен кедергілерді анықтау. Жүйелік проблемалар мен олардың себептері.
Шешімдер
Дамыту үшін нақты ұсыныстар мен стратегиялар. Қысқа және ұзақ мерзімді перспективалар.
Болашақ
Әйел көшбасшылығының дамуының болашақ сценарийлері мен күтілетін нәтижелер.
Бағалау критерийлері: Талдау тереңдігі, нақты мысалдардың болуы, ұсыныстардың
негізделгендігі, тілдік сауаттылық.

14.

Үй тапсырмасы: Мини-жоба
«Әйелдерге арналған көшбасшылық мектебінің» моделін әзірлеу
Қазақстан жағдайына бейімделген көшбасшылық мектебінің толық моделін жасау қажет.
Мақсаты
Жобаның негізгі мақсаты мен міндеттерін анықтаңыз. Не үшін бұл мектеп қажет?
Мақсатты аудитория
Кімдер үшін арналған? Қатысушылардың критерийлері қандай?
Бағдарлама модульдері
Оқыту бағдарламасының негізгі модульдері мен тақырыптары.
Күтілетін нәтиже
Қандай нәтижелерге жетуді жоспарлайсыз? Қалай өлшейсіз?

15.

Қорытынды
Әйел көшбасшылығын дамыту – бұл тек гендерлік теңдік мәселесі ғана емес, бұл
мемлекеттің тиімді дамуының, демократияның нығаюының және қоғамдық
әділеттіліктің кепілі.
Жүйелік тәсіл
Ұзақ мерзімді перспектива
Мемлекеттік саясат, білім беру,
қоғамдық сананы өзгерту – барлығы
Гендерлік теңдікке жету – бұл ұзақ
бірлесіп жұмыс істеуі керек.
үдеріс, бірақ әрбір қадам маңызды.
Қоғамдық жауапкершілік
Әрбір азамат, ұйым және мекеме өз үлесін қосуы тиіс.
«Әйелдердің құқықтары – бұл адам құқықтары. Әйелдердің дамуы – бұл қоғамның
дамуы.»
Келесі дәрісте біз әйел көшбасшылығының нақты кейстерін және халықаралық
тәжірибені тереңірек қарастырамыз. Үй тапсырмаларын орындауды ұмытпаңыз!